Esperanta ligilo
n-ro 3,marto 2015
Enhavtabelo
Pri IKBE-81 en Italujo
Nia rondo familia. Varmo de solidareco
Nekutimaj kutimoj. Balia novjaro kaj silentotago
Lingva forumo. Traduku el la kata aux hunda
Virinoj naskas spritecon kaj humuron
Diversaj interesajxoj. Ekzercu vian cerbon
Neteraj sonoj
Facila legajxo. Fabloj kaj fabeloj
Poezio. Eli urbanova
Lesja Ukrainka.
Enigmoj kaj problemoj (nur en brajla versio)
Stenografia pagxo (nur en brajla versio)
Pri IKBE-81 en Italujo
Antaux cxio, jen kelkaj korektoj de la unua kongresa komuniko.
La posxta kodo de Pier Luigi da Costa estas 55100.
Kongresa
kotizo (sep tranoktadoj kaj tri mangxoj potage kaj
popersone):
por okcidentanoj: en dulita cxambro 320 euxroj; en trilita aux kvarlita
cxambro 300 euxroj.
unulitcxambra suplemento 140 euxroj;
Aligxkotizo (nur la blindulo) 30
euxroj.
Oni devus
aldoni, post la Iban-kodo de la banko, ke la konto estas je la nomo: Federazione
Esperantista Italiana
via Villoresi 38 IT-20143 Milano.
Kiam okazas
samtempe kaj samloke du kongresoj, el kiuj unu havas la numeron 82 kaj unu la
numeron 81 laux
la legxoj de statistiko evidente temas pri la kongreso 81 kaj duono.
Tio okazos
cxi-jare en San Benedetto del Tronto, Italujo, de la 22-a gxis la 29-a de
auxgusto 2015, okaze de la 82-a Itala Kongreso de Esperanto, kiu okazas samtempe
kun la 81-a Internacia Kongreso de Blindaj
Esperantistoj.
Pri San
Benedetto (Sankta Benedikto) la kongresaj pagxoj:
http://kongreso.esperanto.it/82/
resume diras: Verda oazo kun 8000 palmoj, strando agnoskita kiel konforma al la
postuloj de la internacia projekto "Blua Flago", gast-akcepto
unuaklasa, amuzejoj, modbutikoj, revigaj kuirarto
kaj klimato, placxaj distroj por plenkreskuloj kaj infanoj, sportejoj, romantika
landinterno, kulturaj eventoj, promen- kaj biciklo-vojoj, nuntempa arto kaj
historiaj tradicioj. Cxio tio estas San Benedetto del Tronto.
Sed samtempe
okazos, krom la tradiciaj programeroj de la internaciaj kongresoj de LIBE,
ricxa kultura programo, kies kerna parto estos du seminarioj, kiuj disvolvigxos
cxrkaux la gxenerala kongresa temo: Kultura tutmondigxo: limoj kaj
perspektivoj. Unu seminario gxuste kun cxi tiu temo estos
gvidata de Mark Fettes, la nuna prezidanto de UEA. Gxi havos
plurajn sesiojn dum la semajno. La dua seminario pri
Esperanto-literaturo estos gvidata de Nicola Ruggiero, juna itala poeto
logxanta en Islando, kiu estas en la komenco de sia kariero kiel
la Baldur Ragnarsson de la 21-a jarcento.
Al tio aldonigxos prelegoj pri kulturaj temoj kaj laborkunsidoj de LIBE
kaj de Itala Esperanto-Federacio.
Sed ankoraux
du aferoj estas menciindaj: trinivelaj kursoj de Esperanto gvidataj de
internacie rekonataj instruistoj, vesperaj programoj de internaciaj muzikistoj-esperantistoj
(cxiuvespere estos io).
Kaj fine, por
tiuj, kiuj ne volas endormigxi cxe tro kulturaj prelegoj kaj seminarioj, estas
tre intense ekskurso-programo, kiu portos vin al katedraloj
de la 11-a jarcento, kasteloj mezepokaj kaj post-mezepokaj kaj tipaj italaj
vilagxoj de la region Markio. Tiuj, kiuj opinias, ke Italujo estas nur la
Vatikano kaj Venecio, povos konvinkigxi ke en la vera
profunda Italujo estas multe pli por viziti ol en la tro turismaj urboj.
Por la
blinduloj kaj ties akompanantoj oni arangxos senpagan ekskurson, kiu inkluzivos
ankaux viziton al Tusxmuzeo Omero en Ancona.
San Benedetto del Tronto situas cxe la grava fervojo kunliganta la
nordajn urbojn (Venecio, Milano, Bolonjo) al la suda urbo Bari laux laux
Adriatiko. Pri atingeblecoj ni pli detale
informos pli poste cxi tie, kaj, kompreneble, aparte laux individuaj petoj.
Aldo Grassini
Nia
rondo familia
Varmo
de solidareco
Kun la finna E-isto Heikki Kosonen mi konatigxis antaux multaj
jaroj. Donu Dio memoron - eble, en 1995, kiam la unuan
fojon okazis en nia lando renkontigxo de bl'j E-istoj, kiun partoprenis ankaux
kelkaj eksterlandanoj. Kelkajn tagojn antaux la renkontigxo telefonis al
mi nia karmemora Arvo Karvinen kaj diris, ke Heikki venos al ni
sola. Mi certigis lin, ke ni amikigxos. Kaj tiel okazis.
Ho, dolcxaj
rememoroj de juneco. Venis E-istoj el Italio, Svedio, Nederlando,
Germanio. Heikki estis la nura reprezentanto de Finnlando, la lando
malmulte konata al ni. Do, ni tuj atentis pri li, , altstatura, sportema, amikema homo. Li
vigle interesigxis pri nia lando, pri vidindajxoj, pri kutimoj de nia popolo,
pri tradicioj kaj kantoj. Heikki demandis nin
pri ukrainaj legendoj, pladoj, pregxis kun ni en la ortodoksa katedralo.
Pasis jaroj. Ni renkontigxis dum
E-kongresoj, nur sporade interparolis. Sed nia amikeco ne maljunigxis
kune kun ni.
La situacio en
nia lando ne lasis indiferentaj niajn geamikojn-E-istojn. Ni estis ege
kortusxitaj, kiam en februaro ni ricevis sendajxon de
Heikki Kosonen. Li donacis varmajn vestajxojn por blindaj
infanoj kaj por vunditoj, kiuj estas en hospitalo. Kiel gxojis infanoj,
kiuj ekhavis varmajn, molajn sxtrumpetojn, cxapetojn kaj gantojn! Instruistinoj
ricevis varmajn sxtrumpojn. Por ni, laborantaj
en malvarma lernejo, tio estis vere granda donaco! Poste venis aliaj sendajxoj
de nia kara amiko Heikki. Ni
disdonis vestajxojn, i.a., tre belajn, al lernantoj de nia konsultejo kaj
internulejo por malfortevidantaj infanoj.
Por ni tiu subteno estas ege valora, ni sentas varmon de
solidareco de E-istoj. Koran dankegon, nia kara
Heikki, pro varmo de via animo, pro via bona koro, pro via amikemo!
O.P.
Nekutimaj kutimoj
Balia
Novjaro kaj Silentotago
Kiaj asociajxoj ekestas dum mencio de la insulo Bali.
Baunti, surfado... Jes, Bali estas siaspeca sanktejo de surfado je diversaj
niveloj, speciale por komencantoj, do, pro tio Bali
estas la insulo de turista atrakcio.
Insulo de Dioj?
Jes, gxuste pri tio ni parolu pli detale. Bali estas siaspeca apartajxo en Indonezio, kiu estas muslima.
Diference de la tuta lando, la cxefa religio de la insulo estas hinduismo,
krome, en formo iom alia, ol tiu, kiun ni konas. Gxia
bazo estas paganismo kun ties ritoj kaj supersticxoj.
La tuta logxantaro estas religiema, sendepende de la logxloko, agxo kaj
proksimeco al turismejoj.
Matene cxiuj
senescepte, inkluzive arogantajn mastrojn de cxiam plenplenaj tatuaj salonoj,
surmetas naciajn jupojn kaj starigas sursojle de de siaj domoj kaj cxe
multnombraj di-statuoj la vaporantajn oferojn, regalajxojn en
plektitaj korbetoj, priversxante ilin per aroma fluidajxo, kaj faras magiajn manumojn.
Kutime baliaj festoj, kiuj ne estas malmultaj, pasas suficxe
trankvile, ecx nerimarkite por nesciantoj. Sed unufoje
jare venas kulmino, nome, la novjarfesto (i.a., nun balianoj havas la jaron
1936).
Antaux la Neepy-day, aux Silentotago (gxuste gxi estas la tago de jarkomenco),
okazas multnombraj ritaj ceremonioj, kiuj finigxas antaux la festo per
"Grupuk" - parado, al kiu oni preparigxas antauxlonge, ecx la sxtato
financas tion.
Paradoj okazas dumtage sur stratoj de la urbetoj kaj vilagxoj de la
tuta insulo. La komencohoro nenie estas indikita. Oni
havas impreson, ke cxiuj lokanoj senaverte scias pri cxiuj insulaj aferoj.
En la urbo Kuta, la cxefa turistejo, por la parado estas blokita la
cxefa strato, porokaze fermigxas cxiuj tendoj, starantaj lauxlonge de la
strato, kie oni povas acxeti memorajxojn. Vespere
fermigxas ecx cxiuj kafejoj, malplenigxas la stratoj de la tuta urbeto.
Vendistoj haste fermas siajn budetojn, el kafejoj oni delikate, sed insiste
forpeladas vizitantojn, kaj en supermerkatoj oni klopodas vendi restajxojn de
biero kaj "dosxirak" (rapide preparebla mangxajxo), kiun turistoj
havigas al si por travivi alvenon de nova jaro. Cxiuj strebas trafi al parado,
kaj vere indas!
Por la festo
balianoj faras el papergluajxoj kaj aliaj konvenaj materialoj figurojn,
nomatajn "ogo-ogo", kiuj prezentas demonojn kaj mitologiajn estajxojn,
la tutan brilon de baliana fantazio: kornohavaj infanoj sur cxevaletoj, demono
en moderna auxto, blanka sorcxistino kun pendantaj
mamoj estas tre populara. Blankuloj devigis balianojn igxi
komercistoj, labori tuttage. Tradicie ili
kultivadis rizon. Tial la blankaj figuroj prezentas turiston tiel, kiel perceptas lin balianoj: rozkolora histriko, nekombita, kun
brilantaj elektrodoj-okuloj, kun cigaredo kaj botelo da biero enmane.
Ogo-ogo estas
grandegaj, kelkaj altas 5-6 metrojn. La tuta
konstruajxo apogigxas je bambuaj stangoj, tirataj de 10-20 homoj. Ju pli granda estas la statuo, des pli agxaj estas partoprenantoj
de la parado, la plej junaj estas 3-4-jaragxaj.
Dum definita momento cxiuj paradantoj levas kaj portas siajn manfaritajxojn
lauxlonge de la strato al vojkrucigxo, kie okazas kulmino de la impreso.
Cxiuj statuoj estas numeritaj, cxiuj paradantoj surhavas definitajn
t-cxemizojn de sia teamo. Do, cxiu teamo montras sian
elpasxon: oni tamburas, dancas kaj bruligas torcxojn.
Poste oni forportas la demonfiguron kaj forbruligas gxin. Laux supersticxo, la statuo ensorbas cxiujn demonojn, kiujn oni
povas neniigi nur per fajro.
La fajron,
samkiel oceanon, balianoj timegas.
Sxajne, tiu arangxo povus kolekti multegajn turistojn, sed tio ne
okazas pro manko de informo. Spektantoj tamen ne mankas.
Lokanoj sidigxas sutrotuaren lauxlonge de la stratokaj kun
plezuro observas la okazintajxon.
Impresas la etoso kaj vizagx-esprimoj. Cxie
estas tiom da bonkoreco, amikemo, la vizagxoj estas tiom helaj kaj belaj, ecx
ne kredeblas, ke antaux iom da horoj cxi homoj, komercistoj kaj masagxistinoj,
avare eltiris monon de lauxvica naiva turisto. Nun
homoj plenas je gxojo kaj kontento, cxie auxdigxas la ekscita rido.
La parado
finigxas same fulmrapide, kiel gxi komencigxis. La
stratoj subite malplenigxas: Cxiuj rapidas hejmen por preparigxi al
Silentotago.
Neepy, aux
Silentotago, sekvas paradon kaj estas vera katastrofo
por tiuj, kiuj ne komprenas religian ekstazon de la plimulto. Jugxu vi mem: de la sesa gxis la sesa sekvamatene estas
malpermesite eliri eksteren. Por kontroli obeon de cxi regulo
bicikladas speciala sanktigita patrolo, malobeemulojn oni arestas. Oni ne rajtas ankaux iel ajn distrigxi, mangxi kaj ensxalti la lumon.
Ne gravas, cxu vi estas turisto, cxu muslimo, kiuj ne
malmultas sur la insulo, sidu hejme kaj silentu. Turistojn oni fermas en
hoteloj sen klarigi ion ajn, aliaj vere hejmas, sed apenaux obeas la regulojn
de Silentotago: jen televidilo funkcias, jen muziko auxdigxas. En kelkaj hoteloj oni permesas promeni en la korto kaj viziti
basenon. La urbo sxajnas esti forlasita, vendejoj ne funkcias, ecx
flughaveno estas fermita, neniuj flugoj okazas. Cxi-tage balianoj devas mediti,
liberigxi de cxio negativa, akumulita dumjare, kaj prepari la animon al la
venonta jaro.
Nokte la stratoj ne estas lumigitaj, ecx hundoj silentas.
Nur fine de la dua tago la vivo iom post iom normaligxas.
Lingva
forumo
Traduku
el la hunda aux kata
Ni ofte
parolas kun niaj katoj, hundoj, papagoj kaj ecx
hamstroj. Ankaux ili sxajne diras ion al ni, kiel ili
povas. Cxu gxuste ni komprenas unu la aliajn?
Kiam hundo svingas
voston, gxi gxojas. Se kato batas per vosto, gxi estas malkontenta.
Tion scias cxiuj. Jen ankoraux kelkaj signoj, per kiuj
bestoj informas nin pri io ilialingve.
1. Hamstro
mordas ferajn stangojn de la kagxo. Terura sono, cxu? Sed gxuste tiel hamstro, kobajo? kuniklo
allogas vian atenton. Testudoj, hamstroj kaj kunikloj estas
la plej solecaj hejmbestoj. Pri kato, hundo aux papago
oni apenaux povas forgesi. Por hamstro, male, suficxas sxuti iom da nutrajxo,
versxi iom da akvo kaj forgesi pri ili por la tuta
tago. Cxiu vivanta estajxo tamen bezonas atenton kaj
karesojn. Ludu kun hamstro, donu al gxi ordeblajn
ludilojn. Ne forgesu karesi, grateti gxin, tiam gxi ne devos voki vin per tiu malagrabla sono.
2. Hundo metas
sian piedon sur la vian. Tio estas
amikema gesto. Via kvarpieda amiko montras, ke gxi bezonas vin, sopiras pri vi, volas kareson aux timas ion. Ekz', se
ekstere iu salutpafas, hundo povas meti sur vian gambon
sian piedon aux ecx muzelon.
3. Hundo
rigardas petege. Kutime tio estas rigardo elsub la tablo.
Rezigni scipovas nur sperta, memfida mastro. Se vi regalos la petemulon per bongusta peceto, poste neniam
plu vi sukcesos eviti tiun petegan rigardon. Al kompatinda
muzelo aldonigxos hurlado, poste skrapado de ungohava piedo. Ne indas krii kaj insulti. Vi povas
ne reagi, sed prefere delogu la beston: ludu, jxetu pilketon, karesu la hundon.
Gxi sciu, ke vi sxatas gxin, sed ne dorlotas.
4. Kobajo. Nur
tiu, kiu ne konas kobajojn, povas pensi, ke ili estas mutaj,
enuaj bestetoj. Ili tamen tre sxatas babili.
Se kobajo
eligas lauxtan krakadon, tio signifas, ke io ne
placxas al gxi. Se gxi pepetas kaj fajfetas, gxi parolas kun vi, klarigas, ke
estus bone regali gxin per petroselo aux kukumo.Se vi prenis kobajon sur
brakojn, kaj gxi kvazaux mortus, gxi timas, aux vi delonge ne prenis gxin, kaj
gxi dekutimigxis.Kiam kobajo estas en bona humoro, gxi kvazaux ion macxas kaj
ecx krakas, kvankam cxi-momente gxi nenion mangxas. Tiel la
besteto esprimas gxojon. Gajeco de kobajo
manifestigxas ankaux per frenezaj saltoj. Se kobajo pusxas per nazo, gxi
havas bonan humoron, kaj vi nepre devas grateti kaj
karesi vian dorlotiton.
5. Ankaux
katoj estas babilemaj. Ili miauxas diversmaniere. Se kato miauxas mallauxte kaj kompatinde, gxi volas mangxi.
Kutime gxi samtempe cxirkauxkuras sian teleron, frotas
viajn krurojn, kaj poste kuras al la telero. Se al kato io ne placxas, aux gxi
avertas: "Lasu min trankvila, cxar alie mi vin skrapos aux mordos, gxia
lauxta kaj alarma miauxado transiras en longan, seninterrompan krion.Kiam kato
volas ludi, gxi kuregas, saltas, jxetas sin deflanke, eligante la interrompan
"mia-mia-mia!". Tio signifas: "Hej, mastro, prenu pilketon aux museton
sur sxnuro por ludi". Bonhumoraj katoj piedfrapetas,
tretas per piedoj, kvazaux cxifus ion. Tio signifas, ke ili estas kontentaj kaj pretaj
esti karesitaj kaj gratitaj.
6. Kato
malrapide okulumas. Fojfoje katoj havas tian staton, kiam ili
sxtonigxas, kvazaux meditus, kaj tre malrapide fermetas kaj remalfermas okulojn.
Multaj pensas, ke tiamaniere katoj dormas aux estas
dormopretaj. Sed tiu okulumado atestas pri tio,
ke kato fartas tre bone, li sentas sian mastron apude, fidas lin, kaj dum lia
cxeesto gxi povas malstrecxigxi kaj nenion timi.
Virinoj
naskas spritecon kaj humuron
Cxu humuro utilas al la evolucio? Jes, pri
tio certas germana ridesploristo. La fakulo klarigas, kial virinoj ja posedas suficxe da spriteco, sed ankoraux nur malofte
aplikas gxin.
Viroj kaj virinoj ne havas la saman humuron. Ekzistas ia disdivido de laboro: viroj rakontas spritajxojn kaj
virinoj bonvolu ridi pri ili. En la kunteksto de la batalo
pri la plej belaj virinoj, ne-alfa-viroj sin apogas sur komikeco, humuro kaj
spriteco. La plej bona ekzemplo - Woody Allen - certe ne estas belulo,
sed en sia vivo li estis cxirkauxata de la plej belaj virinoj. Belaj komikistoj estas esceptoj. La gxenerala regulo por
viroj diras: vi devas posedi spritecon, kaj precipe
humuron, se via ekstera apero estas malpli alloga. Humuro
estas formo de kultura sindefendo de la viraj malvenkantoj en la surviva
batalo.
Sed kion tiam faras la malpli belaj virinoj? Sxajnas, ke la
vira eskapilo al la humuro ne estas disponebla por ili.
Virino ja ne estu tro malinteligenta (pensu pri la
sxercoj pri blondulinoj), sed tro da spriteco cxiam enhavas porcion da
agresemo, kio timigus la virojn. La virinoj, kiuj ne estas tiom benitaj de
beleco, ridu ankaux pri la plej acxaj sxercoj de la viroj, se ili volas esti sukcesaj en la sekse regata surviva batalo.
Se ili rifuzas tion, tiam ili mem nur povas fari
karieron en la profesia vivo kontraux la viroj.
Aliflanke (en la germana lingvo) ekzistas la bela esprimo
"Patrina spriteco". Tio estas io
absolute pozitiva, lerta, optimisma, kio en la vivo tute ne manku. Enkarnigxo de la "patrina spriteco" estas la "brava
soldato Sxvejk".
Sed ja patrino estas sendube virino. Cxu bela
aux malbela, tio estas egala al infano. Dikventra
patrino, eble, ecx estas pli karesema ol sportema patrino. La virinoj,
se ili estas patrinoj, instruas al la viroj, dum ili estas
ankoraux infanoj, la humuron. Tion ili faras lerte
tiklante la knabetojn kaj per tio ili enmetas en la edukadon lauxeble multe da
malstrecxeco kaj gaja sindedicxo al la infano.
De la patroj
kaj de aliaj plenkreskuloj infanoj ja ankaux lernas
iom pri humuro, sed en la longa historio de la homaro peras gxin tute cxefe la patrinoj.
Estas ili, kiuj inventis la humuron kaj kiuj praktikas
gxin. Kaj jen ni staras antaux interseksa paradokso:
dum viraj grupigxoj senhumure cxasas sovagxajn bestojn aux dum ili vetludas cxe
la borso, la virinoj ja disvolvas la ridadon kaj la humuron ene de la edukado
de infanoj, sed ili ne plu povas aktive praktiki kun ili la humuron, se la
viroj estas plenkreskintaj.
Virinoj devus rompi tiun elfermitecon. La sxercojn pri
blondulinoj ili, ekzemple, povus kontrauxbatali per
modo de sxercoj pri malgrandaj kalvaj kapoj aux pri bierventroj aux io simila.
Nun ili, eble, maltrafis la gxustan momenton, sed la
lauxvica okazo certe alvenos!
(Laux Esperanta retradio).
Diversaj interesajxoj
Ekzercu
vian cerbon
Pro la sociaj kaj medicinaj progresoj, la vivo farigxas pli longa
en la tuta mondo. Tio estas tre pozitiva novajxo.
Sed tio signifas ankaux, ke pro maljunigxo, nia cerbo
suferas. Maldelikata kuracisto antaux nelonge asertis al mia amiko:
"Ne timu! Nuntempe, jam preskaux neniu mortas pro kancero aux pro
kormalsano - cxiuj demencigxas..." Neakceptebla, acxa konsolo!
Estas do nia
tasko protekti nian cerbon. Ni devas ekzerci gxin por longa, kontentiga
funkciado. Medikamentoj por tiu celo apenaux ekzistas.
Revuoj kaj gazetoj ofte publikigas proponojn pri cerboekzercoj kaj seriozaj
esploroj ja montras, ke multaj el tiuj vere estas
efikaj. Krom la saniga rezulto de tiaj ekzercoj, oni gajnas per ili pli da entuziasmo kaj bona humoro. Cxi tie ni kolektis 20 cerboekzercojn. Kompreneble, neniu kapablas
praktiki ilin cxiujn
Ne tion oni celas. Tamen, estas eble elekti kelkajn, laux persona gusto,
kaj regule sin ekzerci. Ekde hodiau!
1. Solvu ciutage po unu krucigramo au puzlo. Per
interreto ili estas facile troveblaj.
2. Ofte parolu kun viaj
familianoj kaj amikoj, prefere pri pensigaj temoj, kiel politiko, sociaj
problemoj kaj sciencaj informoj. Evitu banalajxojn.
3. Legu multe, cxiutage, prefere pensigajn tekstojn.
Klopodu transdoni al aliaj homoj ion, kion vi legis.
4. Malsxaltu vian televidaparaton. Uzu
gxin nur por vere enhavricxaj programoj. Televidospektado
estas tro pasiva kaj preskaux ne aktivigas la cerbon.
5. Verku tekstojn. Skribi al amiko leteron, en kiu vi priskribas interesan personan sperton, estas bonega
ekzerco.
6. Post iom da tempo klopodu solvi pli komplikajn
puzlojn, ne nur tiujn, en formo de bildo, sed ankaux muntadon de objektoj
(miniaturoj de bestoj, aviadiloj aux barkoj).
7. Lernu alian lingvon. Se vi
jam estas E-isto, klopodu perfektigi vin kaj rafini vian lingvouzon. Lingvon oni povas lerni dum la tuta vivo.
8. Ludu per amuza komputila ludo. Vi
povas komenci per facilaj ludoj kaj iom post iom audaci al pli defiaj. Videoludoj rapidigos vian rezonkapablon.
9. Konstruu utilajn objektojn por via hejmo kaj riparu
la difektitajn. Bonaj ideoj estas nova dometo por la hundo,
ungoskrapilo por la kato kaj kajto por la nepo.
10. Havigu al vi hobion. Muziko, danco kaj pentroarto estas utilaj cerboaktivigiloj.
11. Utiligu cxiutage almenaux kelkajn el viaj
kapabloj. Ju pli longe vi konservus ilin, des pli
malrapide via cerbo "rustigxus".
12. Revenu lernejon. Studado estas
potenca stimulilo. Nuntempe ekzistas pli aux malpli
profundaj kursoj pri cxiuj temoj, ofte senpage. Inkluzive
por nejunaj homoj.
13. Enskribigxu por senpagaj lecionoj kaj prelegoj per
interreto. Ankaux en E-o ili estas facile atingeblaj, ekz.,
per edukado.net.
14. Dormu suficxe kaj trankvile. Dormado
ne estas perdo de tempo. Gxi signifas efikan
reorganizigxon de cerbaj strukturoj.
15. Nutru vin bone, prefere
per fruktoj, legomoj kaj folioj, kaj evitu bestograson. Regule praktiku korpekzercojn, ekz., 40-minutan marsxadon 5-foje cxiusemajne. Via cerbo dankos.
16. Se vi estas
dekstramanulo, uzu kelkfoje vian maldekstran manon - kaj inverse. Tio stimulos dormetantan parton de la cerbo.
17. Elektu simplan sporton, kiu stimulos vian
korpolertecon. Tabloteniso, "tajci", "liang
gong" kaj nagxado estas tauxgaj alternativoj.
18. Klopodu lerni novajn vortojn. Ne neglektu
konsulton al vortaro, kiam vi trovos nekonatan vorton.
19. Cerbumu pri la diversaj manieroj solvi konkretajn
problemojn. Klopodu trovi mem viajn solvojn, antaux ol peti
konsilon de amiko.
20. Sxangxu viajn cxiutagajn, rutinajn agojn. Iru laux nova sinsekvo kaj klopodu plenumi ilin per pli efika,
kreema maniero.
Neteraj
sonoj
La fakto, ke
homo hodiaux malkovras cxiam pli malproksimajn objektojn de kosmo, atestas
interalie pri cxiam pli bona atingopovo de la aparataro, uzata tiucele. Tamen
ne suficxas jam kutimaj optikaj teleskopoj aux ecx radioteleskopoj. Foraj
objektoj estas ja krome vualitaj de la aliaj, pli proksimaj,
do ilian bildon eblas akiri nur tial, ke ili sencxese elsendas la elektromagnetan
radiadon. Pro tio teleskopo estas aldone provizita de t.n. spektrometro,
kiu estas gxuste ricevilo de la elektromagnetaj ondoj. Nur analizo de la frekvenco kaj longo de la ondoj ebligas formuli
konkludojn pri la fizikaj ecoj de unuopaj planedoj, kometoj, kvazaroj aux ecx
pri la bildo de la tutaj konstelacioj.
La homa
esploremo tamen estas senfina. Ni ne nur volas vidi kosmajn objektojn,
nevideblajn el la Tero, sed ankau ilin auxdi. Tamen en la interplaneda
spaco regas perfekta silento pro la reganta tie vakuo. Kiel oni scias, cxiu
sono ekestas nur danke al la transdonado de vibroj inter molekuloj, kaj ili simple mankas en la spaco. Cxu tamen ekzistas tie iu muziko? Kompreneble jes. En
steloj kaj sur planedoj estas sufice lauxte, kvankam la sono ne povas eskapi trans la limojn de tiuj objektoj. Kion do fari por
konvinkigxi, ke aperas tie bruo?
En la interreto oni povis legi pri la auxstralia astronomo, Paul
Francis, kiu de multaj jaroj observas malproksimajn cxielajn korpojn. La
emisiatajn de ili elektromagnetajn ondojn, li povas
konversi en sonondojn per speciala programaro. Kiamaniere li
faras tion? Li uzas du komputilprogramojn. La
unua faras la konversadon de la ondoj, kaj la alia kunmetas kaj registras la akiritajn
sonojn en la formato, legebla de popularaj muzikprogramoj. Mi substreku, ke por
auxdebligi la sonojn, la astronomo devis malaltigi ilian frekvencon 1,75-bilionfoje. En la ricxa kolekto de la astronomo vi povas trovi ekz. bruojn,
devenantajn el la interno de la kvazaro, en kies centro enestas la t.n. nigra
truo aux la sonon de trafluganta kometo.
Laux mi, estas iom strange auxskulti tiamaniere preparitajn sonojn.
Kiam ni klopodas konformigi ilin al nia auxdokapablo,
tiam, laux mi, ili sonas jam iom malauxtente. Cetere, simile
estas, kiam oni auxdas sonojn, kiujn emisias marbestoj. Ekpensu! Kiam ni auxskultas iujn sonregistrajxojn el la ampleksego de la
kosmo, kaj tiam, kiam ni priauskultas resonojn, eligatajn de iu marprofundo,
nia malperfekta cerbo ricevas nur iun misteran, fremdan kaj prefere sensignifan
lingvon.
Por tiuj, kiuj tamen, simile al mi, estas iom scivolemaj pri tiuj
neteraj sonoj, estas ebleco ekkoni kosmajn vibrojn, registritajn de la sondilo "Voyager""
proksime al Jovo (Jupitero). Ankaux ili ne
estas originalaj, sed auxdigataj en la bendo, kaptebla por la homa orelo.
Strange, sed... Bonvolu auxskulti mem. En la reto estas troveblaj ankaux multaj aliaj sonekzemploj de la
"muziko"." Vi trovos ilin
lauxdezire.
A.P.
Facila legajxo
Fabloj
kaj fabeloj
Nervoza infano
(moderna fablo)
Knabineto kun sia patrino venis al marbordo.
- Panjo, ludu
mi en sablo?
- Ne, kara, vi malpurigos vian belan vestajxon.
- Panjo, kuru
mi en akvon?
- Ne, kara, vi malsekigxos kaj malvarmumos.
- Panjo, cxu
mi ludu kun aliaj infanoj?
- Ne, vi perdigxos en tumulto.
- Panjo,
acxetu por mi glaciajxon!
- Ne, kara, via gorgxo doloros.
La knabino
ekploris, kaj la patrino turnis sin al iu virino:
- Dio mia, cxu vi iam
vidis tian nervozan infanon?!
Kiu malfermos la pordon?
Oni diras, ke Dio, dezirante doni al virino defendon, sendas al sxi
filojn. Se Dio volas fari komplimenton al virino, li
sendas al sxi filinojn.
Iuj geedzoj
tiom volis resti solaj, ke ili interkonsentis ne
malfermi la enirpordon, kiu ajn venu al ili. Unue venis al ili
gepatroj de la edzo. Longe ili sonoris, sed la geedzoj
ne malfermis. Post iom da tempo venis gepatroj de la edzino. Sxi longe sin
detenis, sed poste ekpetegis la edzon tiel arde, ke li fine malfermis la
pordon.
Pasis jaroj, naskigxis infanoj de tiu-cxi paro, unue filoj, kaj
poste filino. La patro gxojegis pro sxia naskigxo multe pli, ol pro
naskigxo de la filoj. Demandita pri tio, li respondis:
- Mi
gxisatendis tiun, kiu malfermos al mi la pordon.
Vera amo
Kiam mia
filineto jxus komencis eldiri la unuajn silabojn, mi kasxe de mia edzino
instruis la bebon prononci la vorton "panjo", por ke gxuste tiu vorto
estu la unua, kiun sxi diros.
Foje mi eniris la cxambron senbrue kaj ekauxdis, ke mia edzino
instruas nian filinon prononci la vorton "pacxjo". Kion do mi
povus aldoni pri vera amo?
Poezio
Eli
Urbanova.
Peza vino.
Ja estis peza vino,
kiun ni trinkis kune.
flamrugxa la koloro,
la gust' tre dolcxa, cxu ne?
Ni tostis... du pokaloj
ektintis pro la gxojo...
Trinkinte - gxis la fundo.
ah, je kiomafojo?
Kaj pasas tag' post tago
en vico senvaria
kaj jen anstataux sobri
mi estas plu ebria...
Ne volas trankviligxi
la pusxeganta sango.
Mi pezan vinon sentas
ankoraux sur la lango...
Kial
ne povas supren mi ekflugi...
Lesja Ukrainka
Kial ne povas
supren mi ekflugi,
tien, al tiu ora subcxiel',
kie tralumis lun' blanketan nubon?
Mi vidis ja de la nubet'
naskigxon:
Gxi supreniris el torento brua -
nebulo blanka, diafanvaporo -
ekfluis gxi kviete super akvo
En la profundojn mornajn plue supren,
poiome suprenigxis, kvazaux pene,
kaj supren ekmovigxis. gxi krocxigxis
krestaron de piceoj ?iamverdaj,
Sxtuparon pintan de krutajxo nuda
pasxtistkabanojn tie, en la alpo,
kiel la homo, kiu kun penego
surgrimpis monten. Kaj eliris fine,
kaj haltis en alteco, kaj ridetis
al juna luno, kvazaux blondulino,
kaj ekheligxis, pura kaj legxera,
helreve. Cxu ekkonis iu gxin,
kiel humidan, senkoloran nubon,
fluintan peze tiel tra la valo?..
Hoj, montoj, montoj, oraj altaj pintoj!
Ho, kial strebas mi al vi
sencxese?
Ho, kial amas vin tiel
angore?
Cxu vere estas la destin' neniam
Akiri vian aspiratan alton?
Se mi ne havas la flugilojn fortajn,
por povu mi agline suprenflui
plej alten, super la montaron,
do larmofluojn mi aspiras tiam,
de larmoj varmaj kaj subitsencxesaj,
strebantaj el profundo de l'animo
per fontoj de la akvo reviviga.
Por la animo mia suprenigxu
kaj kun sufero peza iru supren
al tiu montaltar' eterne hela,
pri kiu revis la okuloj el la for'
la same senakire, kiel montoj,
sur kiujn mi nur reve suprenfluas.
Kaj eble la spirit' kiel
nubeto
en la altec' subite plensxangxigxis
tralumigita per cxielpureco.
(1901,
Ukrainio, Burkut)
trad. E.Slovacxevskaja