Esperanta Ligilo
Oficiala organo de la
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)
Numero 4 Aprilo
2025
Enhavtabelo
Hitler, Maŭ, Strindberg kaj mi
(aŭtobiografia novelo).
Sennome (novelo).
Silabenigmo.
Gratulojn por Tamara Sergejevna.
Hitler, Maŭ, Strindberg kaj mi
(aŭtobiografia novelo de Sten
Johansson))
Mi naskiĝis en eta fiŝista
haveno de sudorienta Svedio. Antaŭ nia ligna
dometo - verda, kompreneble -
troviĝis gruza strateto, trans kiu etendiĝis
retsekiga kampo, kaj ankoraŭ
transe situis kajo kun fiŝistaj budoj, pontetoj
kaj barkoj. El la Balta Maro oni
ĉerpis haringojn, pleŭronektojn, angilojn kaj
foje iom da moruoj. Pluraj parencoj
ĉirkaŭe estis fiŝistoj, sed miaj
gepatroj ne. Paĉjo estis
mekanlaboristo, kaj Panjo — nu, en la kvindekaj jaroj,
dum mia knabaĝo, ŝi estis
simple panjo!
Mi tamen devas retroiri el tiuj
idiliaj kvindekaj jaroj en sveda urbeto ĝis la
tridekaj jaroj en Germanio, pri kiuj
la vorto idiliaj eble ne estus la plej
trafaj. Tie vivis juna viro,
esperantisto, kies familia nomo estis
Levi. Ĝuste en mil naŭcent
tridek tri, kiam certa ekskaporalo suriris iom tro
grandan podion, tiu junulo ial
ekhavis la ideon forlasi sian patrolandon kaj
migri norden al Svedio. Sama ideo
trafis multajn aliajn homojn kun similaj
familiaj nomoj. Kiel lia plano povis
efektiviĝi, mi ne scias, ĉar tiuepoke la
naciaj aŭtoritatoj kaj la
edukitaj, altmoralaj intelektuloj de mia lando ne
emis “enlasi fremdajn elementojn en
la nordan popolan korpon”.
Mi ankaŭ ne scias, ĉu
helpis aŭ malhelpis al nia junulo, ke li enamiĝis
kaj edziĝis al knabino el la
sudsveda provinco Skanio. Ĉiuokaze, fine de la
tridekaj jaroj ni retrovas lin en la
provinco Smolando, kie li instruas al
mirantaj smolandanoj artefaritan
internacian lingvon. Lia instruado dum
kelka tempo tre prosperis, kvankam
pro internaciaj eventoj, kiujn mi ne mencios
tie ĉi, dum kelkaj jaroj ne plu
eblis korespondi k.ĉ.l. p.ĉ.t. aŭ interŝanĝi
b.k. k.t.p.
Inter la lernantoj de nia “fremda
elemento” troviĝis juna laboristo el la
urbo Kalmar kaj junulino el la apuda
kamparo. Ili ambaŭ estis de malriĉa
familio, kio en tiu epoko signifis,
ke la publika lerneja sistemo neniam
instruis al ili fremdan lingvon. Nur
en la liceoj oni donis al infanoj el “bonaj
familioj” sciojn de la plej grava
fremda lingvo — la germana. Por la du
gejunuloj la esperantolecionoj de
sinjoro Levi do promesis malfermi
fenestron al la mondo. Amaso da
svedoj tiuepoke kolektiĝis ĉirkaŭ tiu bela
revo. Por multaj ĝi fariĝis
nur efemera kaprico, sed niaj du gejunuloj estis
seriozaj, studemaj homoj, kiuj
efektive realigis sian revon post la fino de tiuj
internaciaj eventoj, kiujn mi jam
aludis. Ili renkontiĝis en la esperanto-kurso,
kaj krom ebligi internaciajn
kontaktojn, la kurso havis ankaŭ kelkajn
kromefikojn, el kiuj mi estas unu.
Tial, eĉ se tio povas aŭdiĝi frivole, mi
atribuas al ekskaporalo Hitler la
respondecon pri tio, ke mi naskiĝis en
esperantista hejmo, kaj eĉ pri
tio, ke mi entute naskiĝis!
La fiŝista haveneto de mia frua
infanaĝo situas sur duoninsulo en la Balta Maro.
La nomo de tiu terpinto estas
Ŝtoninsulo, kaj sekve oni baptis min
Ŝtono — aŭ ĉu male la
loko estas nomita laŭ mi? Mi fakte ne scias. Ĉiuokaze, jam
frue en mia vivo nia verda dometo
estis vizitata de esperantistoj diverslandaj,
sed — ĉu domaĝe, ĉu
feliĉe — mi preskaŭ nenion memoras de tio. Restis en mia
konscio nur la vizito de onklino
Andrée el Francio, kaj eĉ de ŝi mi memoras ĉefe
Ĉevalon. La onklino donacis al
mi molan beston, ĉevaleton faritan el pecoj da
flava vakstolo, kunkudrita per
ruĝaj L-formaj steboj kaj plenigita per vato.
Ŝi prezentis ĝin al mi
dirante, ke ĝi estas ĉevalo, kaj sekve ĝia nomo fariĝis
Ĉevalo — stranga, ekzotika,
fabela nomo. Krom tiu materia memoraĵo ŝi lasis ĉe
mi ankaŭ unu spiritan: francan
lulkanton, de kiu mi nenion komprenis,
tamen mi ŝatis ĝian ripetan
formulon “et ron ron ron, petit patapon”, kun la
strangaj nazaj sonoj. Poste, kiel
adolto, mi konstatis ke ĝia teksto
prezentas paŝtistineton, kies
kato forlekas la lakton, pro kio ŝi ĝin
mortigas. Strangan koncepton havas
tiuj francoj pri lulkanto!
Somere mia fratino kaj mi ofte estis
ekzilitaj kamparen al la geavoj, dum la
gepatroj vizitis Kongreson — subkomprenite
Universalan. Por mi tio
signifis kelksemajnan atendadon, ke
ili revenu hejmen, espereble kun ia donaceto
el eksterlando. Neniam mi pardonis al
ili la germanan ledan ŝorton alportitan
el Mainz, kien ili por ŝpari
monon iris bicikle mil kilometrojn. Alifoje ili
tamen donacis plastan ludilon, per
kiu mi tirante ŝnuron povis ŝvebigi
helikopteran rotoron aeren, kutime
ĝis la pinto de unu el la pomarboj de mia
avo. Poste mia fratino devis per
rastilo helpi min alterigi ĝin. La ludilo estis
el vera plasto, kio en tiu ora kaj
fora epoko signifis apartan valoron.
Mi jam frue sciis diri en esperanto
“bonan nokton” al la fremdaj gastoj
(eble mi devus lanĉi la terminon
“denaska bonan-nokton-esperantisto”?),
sed super tiu nivelo mi nur kiel
dek-sesjarulo lernis la lingvon, aŭtodidakte.
Tio okazis kiam la gepatroj decidis
viziti Universalan Kongreson en
Budapeŝto, kaj por la unua fojo
venigi kun si la infanojn. Tio povus ŝajni
konvena momento por junulo eluzi la
okazon por iom da junula libereco;
mi tamen ne estis tiel matura, sed
anstataŭe prenis tion kiel kaŭzon
eklerni esperanton.
Dum kelkaj jaroj mi poste aktivis en
la junulara esperanto-movado. Mia ĉefa
merito — kvankam iuj eble trovus tiun
vorton malĝuste elektita — estis
redaktado de la revueto Kvinpinto dum
mallonga sed intensa periodo. Mi tiam
studis en la sveda universitata urbo
Lund, la jaro estis 1969, kaj mi plonĝis
en kirlaĵon el politiko,
diskutoj kaj junulara ribelo. La redakta komitato
kutime renkontiĝis ĉe
Andreo, studento pri medicino, por krei numeron, kaj ni
lasis lian ĉambron nur por akiri
pli da biero kaj kolbasoj, ĝis la numero estis
preta post meze 36 horoj. Unu el niaj
numeroj eĉ estis recenzita — nur buŝe,
sed tamen! — de neniu malpli ol la
profesoro-doktoro Ivo Lapenna, kiu
skuante sian montrofingron elsputis
la historiajn vortojn: “Neta pornografiaĵo!!”
Tio, parenteze dirite, almenaŭ
indikas, ke la profesoro-doktoro-aktoro pli bone
konis internacian juron ol
pornografion.
Kredeble liaj recenzoj ne estus pli
favoraj, se li ekvidus la sekvajn
numerojn de Kvinpinto, kiuj
fariĝis ĉiam pli politikaj kaj umbilikaj. Oni
perceptis sur ĝiaj paĝoj
ombron de prezidanto Maŭ, kies saĝajn konsilojn mi
strebis ensorbi el lia “ruĝa
libreto”. Ili ŝajnis al mi tre facile akcepteblaj;
efektive ili pli-malpli identis kun
skolta moralo kaj edifaĵoj el biblia
lernejo. La leganto eble komentas, ke
la praktikado de liaj ideoj ne estis tiel
edifa. Prave, kaj tio prezentas alian
koincidon kun la skoltaj-bibliaj
ideoj...
Nu, post malmultaj jaroj da movadaj
spertoj esperanto staris al mi en la
gorĝo. Pli grave tiam
ŝajnis al mi ŝanĝi la mondon ol interkompreniĝi kun
ĝi.
Do, en la nomo de Maŭ, mi kviete
kaj silente kabeis. Malfeliĉe — aŭ ĉu
feliĉe? — ne daŭris longe
ĝis mi sentis saman naŭzon pri la politika ondo!
Pasis kelkaj jaroj. Kiel junulo mi
iam havis multajn plumamikojn en dudeko da
landoj, sed mi ilin perdis, unu post
la alia. Tamen en 1982 mi reakiris
kontakton kun mia plej bona korespondamiko,
Paŭlo el Brazilo.
Dum kelka tempo mi uzis esperanton
por kontakti tiun solan personon - iom
ekskluziva lingvo! En unu letero
Paŭlo demandis pri la fama sveda aŭtoro
Strindberg: ĉu io de li
troviĝas en esperanto? Mi sendis al li ĉion
eldonitan, sed ĉar tio
ŝajnis al mi ne bone speguli la vastan verkaron de nia
aŭtora titano, mi aldonis
kelkajn pecetojn, kiujn mi mem provizore esperantigis.
Inter tiuj estis novelo nomita “Duona
paperfolio”, kiun mia amiko plusendis al
la literatura revuo Fonto, kie
ĝi efektive aperis. Per tiu duona folio de
Strindberg mi do — malkabeis!
Vidinte en presita formo ion, kion mi
tradukis, ambicio min kaptis, kaj iom
post iom mi kutimiĝis al
tradukado de prozo el la sveda lingvo al esperanto.
Okaze mi esperantigis eĉ ion el
la dana, norvega kaj angla. Mi spertis, ke
laborante pri la traduko de
literatura teksto oni akiras tre intiman rilaton al
tiu verko, kaj mi komencis ege
ĝui tian rilaton. Kaj kiel en aliaj intimaj
rilatoj mi foje sukcesas, foje fiaskas,
sed ĉiufoje tamen strebas kaj ŝvitas laŭ
kapablo por samtempe kontentigi min
mem kaj aliajn!
En la revuo Fonto mi povis legi
ankaŭ originalaĵojn premiitajn en la Belartaj
Konkursoj de UEA. La nivelo de tiuj
verkoj laŭ mia rigora juĝo ne estis
grandioza, kaj mi tial ekhavis la
ideon, ke eble eĉ mi povus konkuri kun ili.
Ja neniu ekscios, se mi malsukcesos!
En 1987, la jubilea jaro, mi verkis kaj
alsendis du gravajn, profundajn
majstraĵojn, kaj aldonis krome trian
leĝeran rakonton. Kompreneble
oni premiis tiun lastan, dum neniu atentis
pri la du altkvalitaj noveloj! La
samo ripetiĝis en la sekva jaro, sed tiam mi
kreis nur unu seriozaĵon plus du
amuzajn noveletojn. Ne necesas diri, kiujn oni
premiis... Iom post iom mi devis
adaptiĝi al la amara konkludo, ke la
grandaj amasoj — nu, ĉio estas
relativa; en tiu ĉi kazo temas pri la kvindeko da
esperantistoj sur nia terglobo kiuj
legas literaturon — do, tiu kvindekpersona
amaso ne komprenas veran literaturan
valoron, sed nur deziras leĝeran
amuzaĵon, kiu legeblas dum la
televidaj reklamoj.
La supre menciita amiko Paŭlo
baldaŭ ekrolis ankaŭ kiel mia koresponda
psikanalizisto. Li vere estas
kuracisto, pli precize gastrenterologo, kaj de
stomakaj malsanoj estas nur eta
paŝo al psikaj perturboj kaj ties manifestiĝoj,
kiel ekzemple esperantaj noveloj. Unu
el miaj nepremiitaj ĉefverkoj, La viro kiu
restos, laŭ mia propra supozo
prezentis vojeton en arbaro kaj maljunulon kiu
atendas aŭtobuson. Sed per
koresponda psikanalizo mia doktoro pruvis al mi,
ke ĝi efektive temas pri mi mem,
same kiel ĉio alia kion mi iam verkis, ekde
Renkontiĝo kun boaco (la boaco
estas mi) tra Mia amata (ankaŭ ŝi estas mi) ĝis
La heliko (divenu kiu estas tiu
heliko!).
Post tia rivelo mi por ĉiam
rezignis pri ĉia serioza verkado, kaj tiu konkludo
estas la plej esenca, kiun mi
ĝis nun sukcesis elgajni el tiu ĉi vivo. Tamen,
kiu vivos, tiu vidos, kaj en ĉiu
aĝo devas kreski la saĝo. Mi ankoraŭ ne iĝis
malesperanto, eble ĉar mi estas
la viro kiu restos
Sennome
(novelo de Ferenc Szilagyi)
I.
Ĉifonulo transgrimpis la
barilon. Li mem ne sciis, kiel li venis al la domo,
kiu cetere estis loĝloko de
oficiro. Li mem ne sciis, kiel li liberiĝis.
Li marŝis en la griza procesio - tion li bone memoris - kaj sen ia
volo kaj
sen ia sento, apatie lasis sin porti
de la piedoj. Li marŝis ĉe la ekstrema
parto, flanke de la vojo. Antaŭ
li kaj post li marŝis homoj, same apatiaj kiel li.
Surĉevale gardistoj rajdis tien-reen preter ili kaj per vipo provis
starigi
la falintojn. Kiu ne povis
restariĝi post la vipbatado, tiu povis resti sur
la vojo. Tiu certe ne plu
restariĝis.
Kaj ili marŝis en la aŭtuna, malvarma tago sur la dezerta
ŝoseo. Kaj tiam
okazis, ke li subite stumblis kaj
falis en kavon. Ĉu estis grenadkavo, aŭ truo
granda, post formovita
mejloŝtono, kiu scias? Sed lia falo estis mola kaj neniu
rimarkis lin.
La malapero, la falo de procesiano ne estis eksterordinara afero, pri
tio eĉ
la kunmarŝantoj ne sciiĝis.
Ili marŝis jam de almenaŭ dekdu horoj kaj nenia
manĝo redonis al ili la vivemon.
Lastfoje ili ricevis maldensan brasiksupon. La procesio do marŝis
plu.
Sed li estis en la mola kavo, super
li tire pantoflis la lacaj paŝoj.
Por momentoj li restis apatie en la kavo sen la volo kaŝi sin, sen
la scio
kaj konscio pri sia propra vivo, sed
subite vekiĝis en li la instinkto de la
vivemo, tio tamen ne estis volo,
volon oni ne plu havis, tio estis longe
malantaŭ ili, sed ia instinkta
kaj ŝajne ne motivita, malfrue vekiĝinta reago;
li platigis sin al la interna
profundiĝo de la kavo kaj la griza procesio - ĉu
centoj aŭ miloj - trene portis
plu sian pezan kaj apatian vivon super lia kapo.
Sed li estis libera. Li estis libera sen krisigno, li ne havis la senton
de
sensacio, li atendis nenion de la
sorto. Ĉar kion oni povus atendi nun,
kiam ĉio finiĝis.
Pala li estis, la okuloj malklare, difuze rigardis el siaj ruĝaj
kadroj, la
haŭto perdis sian rondan
elastecon kaj pendis en barbsulkoj de lia vizaĝo. La
vizaĝo estis kovrita de koto kaj
malpuro, kaj kie la haŭto vidiĝis, ĝi ne
similis al vizaĝhaŭto, tute
ne al ia vivantaĵo.
Li estis ja mortinto kun instinkta memoro pri la mekanikaj movoj de la
vivo. El la vestĉifonoj, kiuj
kovris lian ostkorpon, kontuzita genuo sangis
kaj ruĝiĝis. Estis strange,
ke tia korpo povis sangi. Li lamis, sed ankaŭ la
doloro estis iel fremda al li.
Ĝi estis iel ekster li.
Sed la libero vekis en li instinktojn. Nun li aŭdis voĉon el
la domo kaj li
kuntiris sin sub arbusto, kiun li
ĵus atingis. Erinace li kuntiriĝis. Krioj,
urĝaj paŝoj, tinto de
armiloj surprizis la silenton.
Sed ĝi fermiĝis denove baldaŭ. Kurantaj paŝoj
malaperis en la nebulo. Li estis denove sola kaj tute proksime al la pordo de
la domo. La pordo estis duone malfermita. Oni ne havis tempon fermi ĝin.
Gardiston li ne vidis. La loko estis ekster la milita zono. Sed io tamen
okazis ie, ĉar defore obtuza
tondro aŭdiĝis. Lamante li iris en la domon. Li
ne ĉirkaŭrigardis en la
malnova antaŭĉambro. La pordo de la ĉambro estis
malfermita. Kaj tie staris tablo. Ion
alian li ne vidis el la ĉambro.
Sed sur la tablo estis pano, mola, bela, blanka pano, malvarma viando,
fromaĝo, duona glaso da vino.
Unue li eltrinkis la vinon kaj avide ekmaĉis pecon de blanka pano.
Sed la stomako preskaŭ rifuzis la nutraĵon. Li
ĉesigis la manĝadon. La
vido de la riĉa tablo akre tranĉis sin en la okulojn kaj
penetris en la tempiovejnojn, kiuj
furioze ekpulsis.
Nun li eble povus kolekti tiom da fortoj ke li mortigu, se estus necese.
Liaj dentoj grincis. Li
ekŝanceliĝis kaj apogis sin al flortableto, kie ĝardena
malvo ridis kaj en sia pura,
impertinente pura rozkoloro mokis lin.
Kramfe li disŝiris la pompajn petalojn, sternis ilin sur la planko
kaj
ĵetis la poton. Ĝi falis
obtuze kaj verŝis sian grasan teron sur la tapiŝon.
Nun li returnis sin al la manĝotablo. La stomako ne plu ribelis,
sed li sentis
varmiĝon kaj la apetito
revekiĝis kun besta volo. Li preskaŭ falis sur la
pladon, ekmordis la viandon kun
sovaĝa murmuro, ŝiris la panon, la molan freŝan
panon kaj manĝis ĝin avide,
furioze.
Li devis halti momente denove kaj ĉirkaŭrigardis. Sur la tablo
kuŝis malfermita gazeto. Sur la supra angulo
de la gazeto estis enkadrita rubriko:
Astrologia konsilo por la tago.
Sub tio li legis jenajn vortojn, li ja komprenis la fremdan lingvon:
"La signo de la tago igas la homojn esti romantikaj kaj emaj al
erotikaj
aventuroj. En tiu rilato estas risko
de nenecesaj elspezoj."
Kun furioza dentogrinco kaj murmuro li ĉifis, disŝiris kaj
forĵetis la
gazeton.
De tempo al tempo klakoj kaj tondroj falis en la silenton. Eble oni
persekutis rifuĝintojn.
II.
Neniu kalkulis la grizan procesion. Malpuruloj, kotobuloj,
neregistrotaj,
eliminotaj. Apatie ili mem sentis sin
tiaj nun. Dum la antaŭa longa vojaĝo en
la bestvagono, en la kunpremiĝo
la plej malfortaj, la plej maljunaj jam
forfalis.
Sed ĉu ili estis homoj? ĉu ili iam povis esti homoj? Kie estis
la vivo de
ili?
La juna virino trenis sin surbrake kun suĉinfano inter ili.
ŝia mizero ne
estis pli bela, ol tiu de la aliaj.
Griza, profunda polvo kaj koto kruele
pezigis la lacajn paŝojn. La
piedoj havis la pezon de plumbo.
Nebulo ekvualis la palan, aŭtunan sunon. La senfoliaj arboj, kiel
skeletoj
fantomis. Malproksime lago dormis sub
sia silenta, flave griza surfaco.
Sen emfazo ŝi ekpensis pri la edzo. Kie li povas esti? Dufoje
ŝi vidis lin.
Ĉe la elvagoniĝo la unuan
fojon kaj ankoraŭ unufoje ĉe la disdono de la
supo. Paroli kun li ne estis eble,
brutala bato sekvis ŝian provon, sed
kion oni povus diri? La gardistoj
estis malmolaj, brutalaj, senindulgaj.
Oni nur iris senvorte kaj ne pensis pri tio, kien. Kaj nun atingis
ŝin
surprizo. Apude kie ili
pretermarŝis, staris roko kaj arbusto. De tie falis
panpeco antaŭ ŝin. Ŝi
ektimis. Sed ŝi vidis neniun kaj neniu rimarkis ŝin,
kiam ŝi klinis sin por la pano,
kiam ŝi ekmanĝis ĝin.
Oni ne zorgis pri sia kunmarŝanto. La gardisto estis okupata pri iu
alia.
Nenio estis grava tie en la procesio,
nur la marŝo antaŭen kaj la halto laŭ
la vipsono de la komandovortoj.
Ili haltis inter la dezertaj, anemiaj arboj. La juna virino malrapide,
sekrete
pistis la panpecon inter siaj dentoj.
Oni ne rajtas vidi ŝin kaj ŝi devas
longe konservi la plezuran guston de
tiu panpeco.
Sed la panpeco ne estis tre granda kaj la plezuro baldaŭ
finiĝis. La infano
sur ŝia brako estis tiel terure
malforta. La knabeto dormetis dum la
tuta marŝo. Nun li eble ricevos
iom da lakto.
La juna virino koncentris sian tutan vivemon al la eta infano sur la
brako.
Li estis la sola en tiu ĉi
mondo, kiu ankoraŭ restis grava. La infano mallaŭte
ĝemetis. La patrino provis kovri
lin per la ĉifonoj.
La procesio staris inter la arboj. Estis negranda ebenaĵo kaj meze
granda
elfosita terpeco. La nebulo dense
falis sur la homĉifonojn. La vespero alvenis
sur la dorso de facila, malvarma
vento. La suno kuntiris sin sur la ekstremo de
la horizonto.
En la vilaĝo hundoj bojis. La griza procesio aŭdis
komandovorton:
"Senvestigu vin!"
Oni ne povis ne obei kaj neniu pensis pri tio.
Sen pensoj, sen ribelo, en kompleta apatio ili faris tion. Viroj, inter
ili
junaj, maljunaj, aŭ mezaĝaj
staris tie kun grizvaksa haŭto, harplenaj kelkaj,
aŭ nur malpuraj ili tremis tie
en la densa, nebula novembro kaj jen virinoj,
kiuj rajtis konservi siajn
kalsonetojn, sed kial, ili staris tie en tolo, aŭ en
groteske malpura silkaĵo kun
nekovritaj supraj korpoj. Ankaŭ inter ili estis
junaj kaj malpli junaj, sed maljunajn
virinojn oni apenaŭ povis vidi.
Ili restis en la bestvagono, aŭ sur la randoj de la ŝoseo.
Neniu hontis. Kie
ili lasis la honton? Ĉu en la
vomiga odoro de la bestovagonoj, kiuj ilin
transportis? Homoj ili ne plu estis,
nur griza, malseka, hirta amaso kun apenaŭa
meĉo de la konscio.
La soldatoj staris ĉirkaŭ ili en ripoza pozicio. Ili fumis
cigaredon,
kraĉis kaj kelkaj parolis pri
pli modernaj metodoj por sama celo. Sed en
tiu ĉi malgranda, senkultura,
malpura lando ankaŭ tiu ĉi metodo konvenis.
Ili parolis pri gaso kaj bruligo.
Sed ĉi tien ankoraŭ ne atingis tiuj
modernaj metodoj. Nun la ripozo finiĝis
kaj akraj komandovortoj zigzagis en la
aero.
La griza procesio devis viciĝi laŭ la rando de la fosaĵo.
La infaneto
ekviviĝis kaj kaptadis al la
malvarmaj, nudaj mamoj de la tremanta patrino. Ŝi
frostis, sed ankoraŭ sentis la
dolĉon de la panpeco kaj ŝi subite reviviĝis el
sia apatio.
Ŝi rigardis. Ĝis nun ŝi ne konsciis pri tio, kio estis
ĉirkaŭ ili, sed nun
ŝi rigardis. ĉirkaŭ
ili ĉie staris bone vestitaj, imponaj, muskolaj, sataj
soldatoj. Ili estis ekŝargantaj
siajn pafilojn. Denove komandovorto ekflamis
kaj antaŭ la giganta duoncirklo
de la griza, frostotremanta, atendanta
procesio rigidiĝis pafiltuboj,
mitraliloj.
"Sankta Dio" Ŝi pensis, "ili pafos nin, ili pafos
nin!" Kun besta,
plorsingulta ululo ŝi falis
genuen kaj klinis sian tutan korpon kvazaŭ ŝirme
super la suĉinfanon. La
najbarino transprenis la ululon kaj post kelkaj
sekundoj la tuta amaso ululis, ploris
kaj escepte kelkajn komencis skui la
pugnojn al la pafpretaj soldatoj.
Kelkaj falis kaj etendis sin sur la tero kaj en la fantoma lumo la
malgrasaj, fantastikaj figuroj
aspektis kiel la figuroj de la lasta juĝo.
La juna virino teren klinis sian kapon. La knabeto estis ŝirmata en
la
kavo, formita de la kapo kaj sino de
la genuanta patrino kaj li eksuĉis ŝian
mamon, En tiu pozicio atingis
ŝin la brutala puŝo de la pafo.
La kapo falis sur la bruston, sed la korpo en arko kliniĝis al la
malseka
tero. La suĉinfano restis
nevundita en tiu arko de la patrina ŝirmo kaj provis
daŭrigi la suĉadon.
Poste venis laboristsoldatoj kaj ili verŝis kalkon kaj teron super
la grizan
procesion.
La griza procesio atingis sian celon.
III.
"Vi povas pafi min! Pafu min, mi petas vin! Sed ne transdonu min al
tiuj! Pafu
min! Kial vi ne pafas min?"
"Mi estas oficiro! Fripono! Per la sango de tia kanajlo mi ne
malpurigas
mian ĉambron. La patrolo venos
tuj kaj ĝ
ĝi zorgos pri vi. Vi ne plu
havos okazon ŝteli kaj rompi! Mi estas oficiro!"
La ĉifonulo eklarmis. Subite li rememoris pri io malproksima. Pri
iu
alia vivo kaj pri ĉio ordigita
en tiu malproksima vivo.
Pri manĝo, ĉambro, edzino, infano, radio, varmo, kvereletoj
por iom disigi
la monotonan sekvon de la ordo, pri
sia profesio, pri ĉio, kio nun fantomis en
iu sulfa vaporo de diabla fantasmagorio.
Tiu pompa besto en la uniformo, kiu tamen rekte parolis al li, revekis
en li
memorojn, kiuj jam tute forlasis lin
pli frue.
Sed tiuj memoroj nun komencis bruli en li kaj en li vekiĝis la volo
retrovi la
vojon, se tia vojo ekzistis. Aŭ
provi konstrui ion el tiu ĉi liberiĝo. Eble
oni povus savi sin.
Sed li estis senarmila kaj malforta. Kaj tiu uniforma besto ĉi tie
nur devas
levi sian manon kaj li ne plu vivas.
Li staris senmova kaj la larmoj faris
mallarĝajn kanalojn sur la
malpuro de la vizaĝo.
"Vi estas oficiro. Kaj se vi volas scii, iam mi estis instruisto!
Kaj nun
vi povas min pafi, ĉu ne?"
Sed en si mem li ekesperis pri tempogajno, kiu iel povus savi lin. Li
staris senmova tie, sed liaj okuloj
nun komencis reekvivi kaj maltrankvile ili
esploris la ĉambron por trovi
eblecon de saviĝo.
La oficiro tiutage ricevis leteron de hejme. Ankaŭ tie estis
zorgoj, kaj ili
estis eĉ pli mizeraj kaj pli
malfacilaj ol tie ĉi, en tiu ĉi mizera kotnesto,
kie oni tamen havis ĉion por la
vivo.
La hejmo fariĝis fronto, super kiu de semajno al semajno, de tago
al tago
sternis angoron kaj detruon la
alarmsirenoj. La hejma fronto suferis
pli ol la soldatoj, kaj precipe lia
situacio estis sendanĝera.
La deĵoro en tiu ĉi malproksima, malantaŭfronta loko
estis facila, kaj la
konservo de la ordo en tiuj lokoj ne
signifis grandan taskon. Sed ili hejme!
La familio ja estis en bona sano, sed
post la lasta granda flugatako la duono
de lia bela, komforta loĝejo
forbrulis.
La vivo tie hejme similas al furioza ĉasado en apokalipse
sovaĝa ŝtonarbaro.
Lia nigra, longa, nobla fortepiano
kaj super ĝi tiu eta, bela miniaturo
forbrulis. Kaj ĉi tie
tremaĉas tiu ĉi mizerulo antaŭ li. Ankaŭ li estas
respondeca por la piano, por la
miniaturo!
Kiam ĉio ĉi finiĝos? Oni havas nenion, nur provizoran
trankvilon ĉi tie, kaj
en tiu trankvilo streĉas sin la
angoro pro ili hejme. Kaj nun tiu ĉi ĉifonulo
kuraĝas rompi eĉ tiun
ĉi etan pseŭdoripozon.
Ho, kiel laca li jam estas pro ĉio, jes, ankaŭ pro la
kruelaĵoj. Kiel bone
estus vivi hejme kiel iam. Sed kie
estas tiu "iam". Eble ĝi dronis por eterne.
Eble oni ne povos finvivi la venkon,
kiel ajn proksime ĝi estas.
La pozicio de la soldato povas ŝanĝiĝi de unu tago al la
alia. Kaj oni devas
esti kruela, la krueleco estas
necesa, profesia, kvankam malŝatinda tre ofte.
Sed ĝi estas la leĝo de la
milito.
Kaj nun estas milito kaj tion oni ne forgesu, eĉ se oni estas tiel
ĉifona kaj
tiel mizera kiel tiu ĉi ulo
ĉi tie. Estas milito. Kaj tial tiu ĉi ĉifonulo
tremas kaj petegas mortpafon kaj tial
lia familio tremas en la dense pakita
bombŝirmejo hejme. Kaj tial li
ne plu havas sian belan, nigran fortepianon
hejme kaj tial malaperis tiu rava
miniaturo kun la rozvizaĝa, nigra virino
en violkolora robo. Miniaturo el la
rokokojarcento. Kiel bela ĝi estis!
Kaj li subite recitis la topografiajn memorojn de sia loĝejo, kiun
li tiel
bone konis. Ĉiu vestohoko,
ĉiu elektra kontaktilo mem venis sub lian manon, ĉio
aplikis sin al li tie, homoj kaj
objektoj egale kaj en tiu rememoro kaj
resopiro li ne rimarkis, ke la
uniformo forlasis lian animan estaĵon kaj laŭ la
paso de la longiĝintaj minutoj
li transformiĝis je iu atavisma civilulo,
vivanta kvazaŭ en la malnova
tempo, iam, eĉ antaŭ la unua mondmilito.
Kaj samtempe ankaŭ la ĉifonoj de tiu ĉi mizerulo pli kaj
pli malgraviĝis. Oni
eksentis en li la homon, kiu ne plu
estis registrita en la sennombra aro de
la ekstermotaj, ie sub la rango de la
bestoj, kiuj donas almenaŭ utilon al la
potenculoj.
La ĉifonulo subite aperis al li kiel homo. Instruisto li estis. Kaj
li
rememoris sian maljunan instruiston,
kiu ne tute povis kontentigi la
raspostulojn kaj por kiu li
intervenis, ke li povu morti samloke, kie li vivis
dum multaj jardekoj de sia vivo.
Instruisto! Li alrigardis la mizerulon kaj provis analizi en li la
homon. Li
komprenas la lingvon. Sed tiuj ofte
komprenas mian lingvon. Sed eble ankaŭ
en lia vivo estis miniaturoj kaj
muzikilo.
Li batalis kontraŭ siaj sentoj, ofte diris liaj amikoj, ke funde li
estis
sentimentalulo, li batalis, sed li ne
povis venki la kompaton, kiu obsedis
lin.
"Bone, ke mi estas sola. Sed ĉu mi faru ion? Mi estas
sola" li pensis en si
denove, kaj rapida decido kreskis en
li. Oni ne povis forigi la ordonon de tiu
decida sento.
Kun komanda akcento li diris, malmole, sen la plej eta profundiĝo
de la voĉo,
sed tio kostis al li grandan
memdisciplinon:
"Tuj forlasu tiun ĉi ĉambron! Iru en la arbaron ĉi
tie, malantaŭ la domo. Ĉe
la bordo de la lago vi trovos boaton,
proksime al la domo. Vi rompos la
seruron de la provizejo, aŭ
elrompos la breton de la budo, vi ŝtelos la
remilojn. ĉu vi komprenas? La
boato havas ankaŭ motoron. En la provizejo
estas ŝlosilo por ĝi. Malgranda
ŝlosilo. (Je Dio mi estas perfidulo!) Se oni
kaptos vin, vi ŝtelis kaj rabis,
vi vidis neniun. Oni pendigos vin, vin
sola, ĉu vi komprenas? Vi
silentas. Ĉu vi komprenas?" Kaj por gluti sian
emfazon, li aldonis: "Mizerulo,
fripono!"
La viro balbutis ion, estis neeble danki.
"Mia edzino, mia infano. Kio estos pri la knabeto?"
"Rapide donu al mi la nomojn. Eble mi povos fari ion por ili."
Li ricevis la nomojn. Ankoraŭfoje la kolero ekfuriozis en li
kontraŭ si mem
kaj ĉiu sango torentis al lia
kapo. Li ekkriegis en groteska komandotono:
"Malaperu-u! E-e-ekk!"
La viro malaperis. Lian historion ni ne daŭrigu ĉi tie.
Sufiĉas tiom, ke post
longa, aventura ĵetiĝo
tien-reen, duonmorta li sukcesis atingi neŭtralan
landon. Sed tio estis multe pli
malfrue.
La oficiro restis en la ĉambro. Li ne kuraĝis eliri por
rigardi post la viron.
Li ne trovis solvon en siaj pensoj
kaj li ne estis tiel forta, ke li povu gvidi
siajn pensojn ĝis la ribelado.
Li estis homo, ne pli homa ol la aliaj kaj la aliaj homoj same
kaŝis sin kaj
same marĉandis kun sia
konscienco kiel li. Finfine nenio estis pli valora ol la
propra vivo.
Sed ie oni devis trovi kompenson por la vekitaj pensoj kaj li alrigardis
la
paperpecon kun la du nomoj. Jes, tion
li devas fari. Singarde, sed li povas
sukcesi. Virinoj povas pli facile
malaperi ol viroj. Oni vidu.
Motorcikle li serĉis la grizan procesion. Certe li povos fari ion.
Sed
oni devas esti tre singarda. Kiel li
komencu? Tre diplomate. Ne rekte! Sed li
certe sukcesos.
Lia timo miksiĝis kun ekscito de optimismo.
Sed kiam li atingis la soldatformacion, la griza procesio jam
estis miksita kun sango, kalko kaj
koto. Oni povis fari nenion. La oficiro
furioze kaj senpove maĉis la
finon de sia cigaredo. Rapide li returnis sin,
por ke oni ne rimarku lian
konsterniĝon, preskaŭ malesperan.
La furiozo torporis en li kaj li blasfemis dum la tuta tago kaj timigis,
kurigis, tremigis siajn subulojn. Oni
demandis: Kio okazis al li? Tiu ulo ja
ĉiam estis tiel trankvila kaj
afabla, preskaŭ cedema. Hodiaŭ li estas piprita
kiel la satano mem.
Sed ankaŭ tiu tago forpasis kiel la aliaj.
IV.
Forpasis multaj aliaj tagoj kaj ilia aspekto ne plu estis la sama. La
mizeruloj iom post iom elrampis el
siaj kaŝejoj kaj la hieraŭ fieraj triumfantoj
fariĝis pli kaj pli similaj al
la ekzilitoj.
Tagoj venis, jaroj venis kaj la sopiritaj venko kaj trankvilo estis jam
pli neverŝajna ol la miraĝo
sur la somera horizonto. Kaj male la humiliĝo,
la ruiniĝo, la malvenko kaj la
venĝo venis pli kaj pli proksimen.
Kaj tiel okazis, ke en la neglektita, malgranda garnizona teritorio iun
tagon
la mizeruloj singarde antaŭen
ŝtelis sin. Ili estis batalpretaj, ili atendis
nur la signalon por la venĝo.
Kaj la signalo alvenis.
Nun alvenis la fino. La medolo ebriiĝis en ilia cerbo, la memoroj
ekflamis, sango flugis en la okulojn,
krioj distranĉis la unuecon de la
atmosfero kaj la venĝo malmole
ekkantis sian kakofôniaĵon.
El la domoj oni eltiris knabinojn, kiujn faligis la vireco de fremda
soldato, oni trenadis ilin per iliaj
harplektaĵoj kaj oni detondis belajn,
nigrajn kaj blondajn hararojn. Oni
turmentis kaj prenis vivojn en tiu
sovaĝa sento de sia propra
pravo.
Kadavroj de fremduloj kaj samlandanoj - nur perfiduloj oni diris kaj
kraĉis
sur la kadavrojn - kuŝis sur la
stratoj. Estis la tago de la venĝo kaj oni
ebriiĝis pro la venĝo.
La oficiro vundiĝis jam hieraŭ. Li ricevis pafon de
malantaŭe, sed tiam li
ne kredis, ke la afero povas havi gravajn
sekvojn. La pafo ne vundis lin
tre grave, sed li ne povis movi sin
sufiĉe forte. Kaj li ne kredis, ke la
tago de la juĝo estas tiel
proksime.
Lia motorciklo malaperis. Li sukcesis nun kaŝi sin en la arbaro,
sed li ne
sukcesis atingi la bordon de la lago.
Kaj la vundo deŝiriĝis kaj abunde
komencis sangi.
Oni devis halti kaj vindi la vundon, sed la sangado ne ĉesis. De la
lastaj
domoj de la vilaĝo la venĝo
blekis kaj temis nur pri mallongaj minutoj.
Ĉio estis perdita. Kun amara sento li haltis kaj prenis cigaredon
el sia poŝo.
Jes, tio konvenis al lia naturo. Ne
finbatali la batalon. Li estis
sentimentala kaj rezignema.
Nun ĉio perdiĝis. Ĉio finiĝis! Kaj li
recitis memorojn kaj inter la memoroj
aperis la mizerulo, kiun li - eble -
savis. Li memoris pri li kaj enviis
lin, ĉar tiu viro havis eblecon trovi
unusolan homon, kiu indulgis. Sed
ĉi tie estas amaso kaj la amaso ne indulgas,
la amaso ne pensas, la amaso ne estas
sentimentala.
Ĉu li parolu pri tiu viro al ili? Se li ne estas inter ili, kaj
kial li
subite reaperus ĝuste tie
ĉi, tiam nenio povas lin savi. Kaj se li estus ĉi tie,
ankaŭ tiam oni ne povus esperi
multe.
Sed la bruo proksimiĝis timige al li. Kaj ju pli proksime ili estis
al li,
despli klare li sciis, ke li ne havos
okazon paroli al ili. Ili ne plu vidas kaj ne plu aŭdas, ili volas nur
vidi
sangon kaj volas aŭdi la krion
de la mortotimo.
La ekzaltita amaso proksimiĝis al li. Pala li provis stari tie kaj
ŝirmi sian
kapon. ŝvelaj, brulaj okuloj,
tranĉiloj, furiozaj, bestaj krioj, tertremo.
Kaj poste ĉio kunfluis en zigzagaj cirkloj. La unua pugno frakasige
falis
sur lian kapon. Li ekkriis
neartikulite.
Post iom pli ol tri minutoj la amaso furioze trenis lian kadavron kun
si.
V.
"Reala rakonto. Mi aŭdis jam tian. Eĉ plurajn. Sed kial
vi do ne diras, pri
kiuj vi parolas? Kial vi ne nomas
ilin, jen..."
"Ne, ne, nur nomojn ne! Punu la verajn kulpulojn, sendanĝerigu
ilin, sed ne
venĝu kaj ne laŭ nomoj. Ne
serĉu nomojn, nek tiujn de la suferintoj, nek tiujn
de la aliaj, de kiuj la malbeno
venis.
La venĝo senhonorigas ne nur la kaŭzanton de la venĝo,
sed ankaŭ la
rajtan venĝanton. La venĝo
konas nur nomojn kaj ne homojn. Kaj por la homa
digno de la estonta generacio,
rigardu la homojn kaj ne la nomojn!"
SILAB-ENIGMO
(La ĉi-suban cerbumilon oni
ŝuldas al nia senlaca Anatolij Masenko.
Koran dankon+!
El la 39 listigitaj silaboj formu 13 vortojn kongruajn kun la subaj
difinoj.
a a be bi bro de der do e fan go
ĝar ĝo ka ko kom le lo lo lo mar
me mo na no o ok pan po pra pro ran
ro si sto te to to tof/
Difinoj:
1) besto;
2) vendejo de medikamentoj;
3) ilo por ordigi harojn;
4) insekto;
5) tago de la semajno;
6) ĉefurbo de eŭropa lando;
7) monato;
8) granda besto;
9) hejma pied-vesto;
10) nuntempa;
11) frukto;
12) terpeco apud domo;
13) diri, ke oni faros aŭ donos
ion.
Gratulo de Klara,
la okan de marto 2025
Por Tamara Sergejevna
Festu ĝoje, sunsalutate
De l. virino printempam feston,
ĝi ornamu amike-frate
Viajn fortojn, humoron, veston!
Kaj Vin ĝojo brakumu ame
Je l' sincera defendopreto
Kaj donacu al Vi balzame
Novajn gracojn de l. vivrideto!
Bonan feston al Vi, kaj festu
El la tuta virina koro,
Kaj senlace por Vi tempestu
La vivemo kaj sanfavoro!
Plej sincere
Klara Ilutoviĉ,
marto 2025 j., u. Elektrostal
kompletigaj informoj pri "Esperanta Ligilo"
Redaktoro: Olena Poŝivana
Velika Dijivska 22/226
UA-49068 Dnipro,
Ukrainio
R.p.: amatalena(ĉe)ukr.net
komputilbrajla asisto: J. Jelinek
Roztocka 1001
CZ-514 01 Jilemnice,
Ĉeĥio
r.p.: lunalumo(ĉe)atlas.cz
tel.: +420-481 543 200
administrantino: Milena Jelinkova
Roztocka 1001
CZ-514 01 Jilemnice,
ĉeĥio
r.p.: lunalumo(ĉe)atlas.cz
tel.: +420-481 543 200
por ricevi la revuon
retpoŝte
skribu al: masenkoai(ĉe)mail.ru
kasisto: Pier Luigi da Costa
via di S. Maria del Giudice 2369
IT-55100 lucca, Italio
r.p.: dacostapl(ĉe)gmail.com
banka konto
IT67C 01005 13702 0000 0000 2799
je la nomo "Da Costa LIBE"
ĉe Banca Nazionale del Lavoro
(mallonge BNL) en Lucca
UEA-konto de LIBE: libk-p
jarkotizo: 15 eŭroj
La lasta numero de "Esperanta
Ligilo" legeblas ankaŭ
en la retejo de LIBE:
www.libe.slikom.info