Joseph Kreitz
Historio de la Esperanto-Movado
Inter la Blinduloj
En tri brajlaj volumoj
Unua Volumo
:::::::
Imprenta Braille
de la
Organizacion Nacional
de Ciegos
General Primo
de Rivera, 2
Barcelona
1972.
:::::::
Obra en dos Volumenes
Volumen Primero
Eldonis
Esperanto Blindulligo
de Germanujo
(EBLOGO)
Kun financa subteno
de
Sinjorino
Constanze Zapater
al sxia karmemora edzo
Baldomero Zapater
:::::::
Favore al
"Ligo Internacia
de Blindaj Esperantistoj" (LIBE)
Presigis
Organizacion Nacional de Ciegos de Espana (O.
N. C. E).
Memore al sia forpasinta Estro
Jos^e Ezquerra
Dedicxo
Al miaj karmemoraj amikoj
Baldomero Zapater kaj Jos^e Ezquerra.
Neforgeseble en mia
vivo restos memorinda tago dum la monato
marto en la jaro 1919,
kiam mi plenatende kaj scivole havis
la grandan plezuron la
unuan fojon interrenkontigxi kun mia
hispana amiko
Baldomero Zapater, kiu logxis jam dek jarojn
en Kolonjo, kie li
profesie instruis pri gitarludado,
sed tiu tago ankaux
estis memorinda pro tio, ke la unuan fojon
mi havis okazon paroli
la internacian lingvon kun iu.
Mi, junulo esperis
renkonti fieran kaj grandstaturan hispanon,
sed kia seniluziigxo!
Antaux mi staris malgrandstatura amiko
kun mallauxta, sed
treege agrabla kaj simpatia vocxo.
Poste, kiam ankaux mi
logxis en Kolonjo, ofte ni kunvenis
pridiskutante
blindulesperantistajn aferojn; interalie li
proponis, ke mi verku
kaj eldonu en brajla preso "Historion
de la Esperantomovado
inter la Blinduloj" sub la auxspicioj
de Eblogo, al kiu li
donis la nomon kaj ecx li firme promesis
min subteni finance.
Dum la "Dektria" en Stockholm en 1934
Giovanni Valiani
(Italujo) sendis proponon pri verkado
de historia libreto
pri la Esperantomovado inter la blinduloj.
Oni decidis peti
samideanon Valiani, ke li mem verku
la "Historion".
Mi korespondis pri tiu cxi afero kun li;
tamen... Li mortis...
Regis la bruna regximo en Germanujo...
Eksplodis la dua
mondmilito... Venis mizera tempo post gxi...
kaj... forpasis mia
kara amiko Baldomero!
Dank' al konsiderinda
financa helpo de s-rino Constanze
Zapater mi povas
plenumi la promeson de mia amiko Baldomero
Zapater, al kiu nun
iras en amo miaj dankemaj rememoroj,
kun profunda dankemo
ankaux al vi, kara amikino Constanze,
en la nomo de la
tutmonda blindulesperantistaro, ke vi
plenumis la promeson
de via karmemora edzo Mero. a
Dum la
"Dekdua" en Kolonjo mi esperis renkonti mian amikon
Jos^e Ezquerra, kun
kiu mi korespondis jam multajn jarojn;
tamen diversspecaj
obstakloj malebligis lian partoprenon
al la kongreso, sed
oni elektis lin kiel anon de komitato,
kiu havis la taskon
esplori la laboreblecojn por blinduloj
en la industrio. Nur
kelkajn jarojn post la milito, dum la
kongreso en Munhxeno,
mi havis la grandan plezuron la unuan
fojon renkonti mian
amikon Jos^e Ezquerra. Ne estas eble
per malmultaj vortoj
skizi la reciprokan gxojon de nia
interrenkontigxo. Li
estis vigla kaj el lia animo elsxprucis
kvazaux fonto de
energio kun la intensa volo plibonigi
la sorton de la
nevidantoj ne nur en Hispanujo, sed en la tuta
mondo dank' al la
helpilo Esperanto. Bedauxrinde kongresorganizaj
laboroj min retenis
dedicxi multan tempon al mia hispana amiko,
sed dum komuna
vespermangxo kun mi kaj Baldomero Zapater
nia sxatata temo pri
eldonado de historia libreto pri la
Esperantomovado
interblindula okupis nin preskaux la tutan
vesperon. Ankaux li,
mia kara amiko Jos^e Ezquerra forpasis
intertempe, sed vivas
lia grandioza ONCE, la organizajxo
de hispanaj blinduloj,
kiun li estris sukcese dum multaj jaroj.
Ni, la tutmonda
blindulesperantistaro esprimas tutkoran dankon
al ONCE pro tio, ke
gxi, memore al sia eminenta estro ankaux
ebligis la eldonon de
tiu cxi verko.
Pli detale vi legos
pri niaj pioniroj Jos^e Ezquerra kaj
Baldomero Zapater en
la tria parto, kiu raportos pri la vivo
kaj agado de tiuj
eminentaj samideanoj vivintaj antaux ni,
kiuj metis la
fundamenton de la Esperantomovado inter la
blinduloj.
la auxtoro.
:::::::::::::
Antauxparolo
Kiam oni parolas aux
korespondas kun nevidantaj samideanoj
junaj kaj nejunaj,
kiuj jxus finstudis la internacian lingvon,
ofte ili faras la
demandojn: "kiuj estis la unuaj nevidantaj
esperantistoj?"
"kie kaj en kiuj landoj unue disvastigxis
Esperanto inter la
blinduloj?" "kiam aperis la unuaj lernolibroj
pri la internacia
lingvo kaj la unuaj libroj en brajla preso
en tiu cxi
lingvo?" Cxi tiuj certe pravaj demandoj kaj la
deziro forigi la
mankon de tauxga libro donanta la bezonatajn
informojn, instigis
min pripensi la kompiladon de lauxeble
iom kompleta historio
de la Esperantomovado inter la blinduloj
en kvar partoj.
La unua parto skizas
la komencojn de la movado, la fondigxon
de la gazeto
"Esperanta Ligilo" kaj donas informojn pri aliaj
sciindajxoj el tiu cxi
unua periodo ekde la jaro 1901 gxis 1915,
kiam "Esperanta
Ligilo" devis cxesigi sian aperadon.
En la dua parto la
leganto trovas atentindajn historiajn
notojn pri la
renaskigxo kaj evoluado de la Esperantomovado
inter nevidantoj ekde
la jaro 1919 gxis 1940. La cxefa
karakterizajxo de la
dua periodo estis eventoj tiom gravaj,
ke ili formis la
fundamenton de la movado por estontaj jaroj.
Okazis ja la
organizado de la unua internacia kongreso de
blindaj esperantistoj
kaj postaj kongresoj, la fondigxo de la
unuaj naciaj societoj
blindulesperantistaj kaj fine la naskigxo
de "Universala
Asocio de Blindaj Esperantistoj" (UABE) en la
jaro 1923.
En la tria parto ni
publikigas biografiojn de elstaraj kaj
eminentaj pioniroj de
nia movado: Thilander, Cart, Merrick k.a.
La kvara parto
pritraktas la periodon ekde 1946 gxis la nuna
tempo, raportante pri
klopodoj kaj agado por rekonstrui la
internacian
organizajxon kaj la naciajn suborganizajxojn de
blindaj esperantistoj.
Dank' al bonsxanca
hazardo mi trovis bonegan historian
skizon pri la komenco
de la movado gxis la jaro 1915 verkitan
de mia karmemora kaj
neforgesebla amiko W. P. Merrick en la
jaro 1922 por la
"Blindula numero" de la gazeto "Esperanto
Triumfonta"
(poste "Heroldo de Esperanto"), en kiu li petis
komune kun la
subskribinto la vidantajn samideanojn per donacoj
finance subteni la
gazeton "Esperanta Ligilo" por eviti gxian
pereon minacantan pro
diverslandaj ekonomiaj krizoj kaj
monsenvalorigxoj.
Felicxe ni sukcesis savi nian karan gazeton
cxefe dank' al
altruisma propaganda agado de nia pioniro
W. P. Merrick. Cxi
tiun historian skizon kun kelkaj kompletigoj
vi trovas en la unua
parto.
Mi konscias, ke ne
estas facila tasko kompili kompletan
historion de la
Esperantomovado interblindula kaj ankaux mi
konscias, ke sen la
aktiva helpado kaj kunlaborado fare de
kelkaj el miaj
samideanoj diverslandaj mi ne estus sukcesinta
plenumi mian taskon
kontentige. Al cxiuj kunlaborantoj mian
tutkoran dankon!
Nenia homa farajxo
estas perfekta. Ankaux mia laborajxo
ne pretendas
perfektecon; tamen mi esperas, ke post mi eble
pli kompetentaj
samideanoj sukcesos verki pli bonan kaj pli
kompletan historion
pri nia movado.
Estu la libro
konstanta fonto kaj utila trezorejo, el kiuj
multaj blindaj
esperantistoj cxerpos kaj trovos novan kuragxon
kaj fortajn impulsojn
por dauxrigi la agadon de sinoferaj
pioniroj vivintaj en
tempo, kiam la vivkondicxoj de niaj
sortofratoj en cxiuj
landoj estis kompare malfavoraj.
Jen la celo de tiu cxi
libreto!
Joseph Kreitz.
Unua parto
::::::::::
1. La komencoj.
Antaux ol vi legos la
raporton de nia karmemora samideano
W. P. Merrick pri la
komenco de la Esperantomovado inter la
blinduloj ekde la jaro
1901, certe estas interese ekscii,
ke kredinde la
nederlanda samsortano N. Schildt en Amsterdam
estis la unua
nevidanto, kiu eklernis Esperanton jam en la
jaro 1888, sed li ne
sukcesis interesigi siajn samsortanojn
pri gxi kaj praktike
uzadi la novan lingvon.
La unua persono, kiu
havis la ideon felicxigi la blindulojn
per Esperanto, estis
f-ino Zabilon d'Her en Lyon, kiu dum la
somero de la jaro 1895
instruis pri Esperanto f-inon H^el[ene
Giroud, naskigxintan
en Svislando, kiu unue estis nevidanta
instruistino kaj poste
ecx direktorino de la privata
blindullernejo
Villeurbanne apud Lyon. Poste sxi komune kun
f-ino Zabilon d'Her instruis
kelkajn lernantojn de la nomita
instituto sen
lernolibroj, cxar tiaj jam ne ekzistis kaj ecx
mankis brajla alfabeto
por Esperanto tiutempe.
H^el[ene Giroud
naskigxis en decembro 1864 en Chamoson,
vilagxo de la svisa
kantono Wallis, kaj en 1871 sxi ekblindigxis
kauxze de varioloj. En
1874 sxi eniris la blindullernejon en
Lausanne, kie sxi
lastklasa lernantino jam instruis pri
aritmetiko la junajn
gelernantojn. Poste, kiel instruistino
sxi dejxoris en la
sama lernejo gxis la jaro ahh7, kiam sxi
pro nekonata motivo
reiris en sian vilagxon, sed ekde la jaro
1890 sxi ree aktive
dejxoris kiel instruistino kaj poste
kiel direktorino cxe
la blindullernejo Villeurbanne gxis
septembro de la jaro
1907, kiam malbona sanstato sxin devigis
retirigxi en sian
hejman vilagxon, tamen, en la jaro 1911
sxi estis inter tiuj
samsortanoj, kiuj fondis la svisan
blindulligon, kiu
meritas nian dankon pro konstante donitaj
subvencioj moralaj kaj
financaj al nia movado antaux kaj post
la dua mondmilito.
H^el[ene Giroud estis verkistino, kiu verkis
franclingve rakontojn
kaj novelojn cxefe pri la vivo malfacila
de la svisaj
montaranoj. Kelkajn rakontojn sxi verkis originale
por EL. La 19-an de
junio en la jaro 1950 post aktiva vivo
forpasis H^el[ene
Giroud, tiu samsortanino, kiu unue pripensis
utiligi Esperanton al
la blinduloj.
Estis Harald
Thilander, blinda, surdeta, kripla junulo
logxanta en hejmo por
malfortuloj en Stockholm, kiu unue
perceptis, kiajn
grandajn servojn Esperanto povas fari al la
tuta blindularo.
Tio okazis en 1901,
kiam nenia dulingva vortaro estis brajle
presita, tiel ke estis
preskaux neeble por blindulo lerni ian
linqvon krom la nacia.
Thilander, kiu cxiam revis pri internacia
kunlaboro inter
blinduloj, por kontrauxstari komunajn obstaklojn
pro vidmanko, estis
dedicxinta jam naux jarojn al tasko terura:
kopiadi en brajlan
skribon pere de diktado svedajn vortarojn
de angla, franca kaj
germana lingvoj. Tamen, post tiu laboro
li havis nur unu
ekzempleron de la libro.
Sed Esperanto povus
alporti novan epokon. Oni povus, tiel
konkludis Thilander,
sen tro grava elspezo, multobligi
per presado la
malgrandajn lernolibrojn kaj radikarojn bezonatajn
de tiu simpla lingvo,
por ke cxiu blindulo povu lerni kaj uzi
gxin. Jam en fino de
1901, laux prof. Cart, trovigxas aludo
al tiu temo en
korespondado de Thilander kun f-ino Zabilon
d'Her, poste s-rino
Ranfaing. En tiu jaro li verkis propagandajn
artikolojn por svedaj
kaj anglaj revuoj, kaj influis la
preparadon de gravega
artikolo, kiun s-ro Ahlberg publikigis
en la revuo
"Lingvo Internacia" (januaro 1902), kiu altiris
la atenton de multaj
bonkoraj esperantistoj al la graveco
de Esperanto por la
blinduloj. Inter cxi tiuj sin trovis
la blinda d-ro Javal
kaj d-ro Dor, kiuj priparolis la aferon
cxe kelkaj porblindulaj
kongresoj; Pastro Richardson kaj
fratero Isidoro, kiu
laste nomita tiel sukcese instruis la
blindajn knabojn en la
brusela blindulinstituto, kaj precipe
prof. Cart, al kies
konstanta, energia, praktika laboregado
la blinduloj sxuldas
multe pli ol al iu alia.
En 1902, tre
kuragxigita de rektoro Boirac, kun kiu li
rilatis, Thilander
fervore propagandis inter blinduloj.
Li faris per Esperanto
tiajn servojn al cxiuj siaj blindaj
amikoj, ke ili
konvinkigxis pri gxia utileco, kaj ili farigxis
rondeto de pioniroj en
multaj landoj. Thilander kaj liaj amikoj
kune verkis artikolojn
por blindulaj gazetoj, kaj la rondeto
kreskis konstante. Pri
la varbmaniero de Thilander mi altrudas
la rakonton de mia
propra sperto. En junio 1902 mi sciigis lin,
ke mi amas folkloron
kaj volonte deziras sciigon pri svedaj
popolrakontoj kaj
kutimoj. Kvankam li povis tiam jam skribi
ecx bonegan leteron en
angla lingvo, li tute ne fidis
sian kapablon traduki
anglen la bezonatajn informojn.
Senprokraste li kopiis
en brajlan skribon la Esperantan-anglan
sxlosilon kaj sendis
gxin al mi kun kvanto da svedaj legendoj,
kiujn li mem
esperantigis. Cxio estis nekontrauxstarebla.
Rapide mi lernis
Esperanton kaj kun gxojego legis la legendojn,
kiuj, laux mia surprizo,
estis tiel klare esprimitaj, tiel
videble fidelaj al la
originalo, ke mi povis kompreni ecx
delikatajn nuancojn
pli bone ol per ia angla traduko.
Jen nur unu ekzemplo
de la komplezemo de nia kara Thilander.
En 1902 prof.
Th^eophile Cart, jam fame konata franca
lingvisto, sin turnis
al la blindula problemo pro la okula
malsano de sia fileto.
Leginte la jam aluditan artikolon
en "Lingvo
Internacia", li decidis alporti sian plenan energion
al la efektivigo de
tiu nobla ideo. Li pasigis la septembran
libertempon apud
Lausanne kaj diktis esperantan lernolibron
al kelkaj junulinoj
cxe la "Asile Recordon", kiujn li hazarde
renkontis dum
boatveturo. Kuragxigita de iliaj fervoro kaj
progresado, li tuj
klopodis la arangxon de la brajla alfabeto
por Esperanto. Unue li
starigis brajlan alfabeton, en kiu li
montris la literojn
"cx, sx" ktp. per literoj, kiuj ne ekzistas
en Esperanqo: "q,
w, y" ktp. Tiamaniere liaj lernantinoj
f-inoj Fanny Ducret,
H^el[ene Gal kaj Rosa Vogt skribis mane
la unuajn ekzemplerojn
de la gramatiko kaj ekzercaro.
Veturante al Gxenevo,
li portis unu ekzempleron al prof.
Jean Jacques Monnier,
kiu tute malaprobis la alfabeton.
Por li tio estis
terura baro; cxio sxajnis al li perdita.
Sed li rememoris, ke
Thilander estis proponinta al li alian
alfabeton, la nunan:
indiki la supersignojn de la kvin
konsonantoj per la
sesa punkto, kaj tiun de "u" per la kvara
anstataux per la unua
punkto. Li do ree ekzamenis la demandon
kaj vizitante denove
prof-ron Monnier, li prezentis al li
la solvon de Thilander.
Gxin li plene aprobis.
"Bone",
diris prof. Cart, "sed eble aliaj blinduloj opinias
malsame, kaj ni perdos
kelkajn jarojn en la sercxado de la
plej bona sistemo. Nu,
vi estas svisa, Thilander estas sveda,
mi estas franca, vere
_"internacia konferenco!" Unuvorte,
tial, ke mi konas la
opinion de Thilander, ni povas decidi
kaj deklari, ke en
_"internacia konferenco" oni akceptis
esperantan brajlan
alfabeton uzotan en la lernolibroj kaj
en la estonta gazeto
por blinduloj". Kelkajn tagojn poste
aperis en "Lingvo
Internacia", centra organo por vidantaj
esperantistoj, la
deklaro decidita de "internacia konferenco"
kun desegno de cxiuj
literoj de nia nuna alfabeto, de kiu
prof. Cart dissendis
e.jjj ekzemplerojn en preskaux cxiujn
landojn euxropajn kaj
ecx ekstereuxropajn. D-ro Javal kaj
malmultaj aliaj
blinduloj postulis sxangxojn - diversajn
kompreneble, cxiuj -
sed prof. Cart diris responde al ili,
ke li ne povas ree
kunvoki internacian konferencon! Kaj ili
silentis. Pri tio
prof. Cart skribis poste en artikolo:
"Eble tia energia
agado malplacxos al kelkaj. Sed ili pripensu:
se ni ne estus agintaj
tiamaniere, oni versxajne ankoraux
hodiaux diskutus pri
la plej bona alfabeto kaj ni havus nenian
brajlan libron, nenian
gazeton kaj la blinduloj atendus
ankoraux la aperon de
la unua kajero de "Esperanta Ligilo"".
Dum la sekvintaj
monatoj prof. Cart interkontaktis kun
kelkaj eminentaj
blinduloj en Francujo: s-ro E. Guilbeau,
profesoro en la plej
grava franca blindullernejo en Parizo;
ges-roj Poittevin, la edzo
blinda, la edzino tre helpema
pri preparado de
lernolibraj tekstoj; s-ro Couillard,
kiu poste farigxis
brajla presisto de esperantajxoj en Amiens
kaj aliaj. Dank' al
ilia kunlaboro la manskribita lernolibraro
estis baldaux preta
por la presado. Gxi konsistis el malgranda
kvankam suficxe plena
gramatiko kun ekzercaro kaj vortareto
kun preskaux 4.000
radikoj, tiel arangxita, ke oni povas
utiligi la esperantan
parton pri ia lingvo por eviti
la elspezon de
represado.
Laux propaganda
artikolo en "Le Louis Braille" (majo 1901)
de s-ro E. Guilbeau,
la libro jam estis presita en la brajla
presejo de
l'fraterinoj de Saint Paul en Parizo, kune kun la
germana parto. La
angla parto tuj sekvis.
Sed la plej malfacila
problemo, kiun prof. Cart devis solvi,
estis la kolektado de
mono, cxar la blindularo tiutempe estis
tre malricxa. Tial
estis necese peti helpon de bonkoraj viduloj,
tasko, kiun blinduloj
mem tute malsxatas pro la kutima popola
kunigo de blinduleco
kun almozuleco. Sed la energio de prof.
Cart superis cxiun
obstaklon. La pariza grupo bonkore pagis
la unuan eldonon de la
lernolibro. Aliaj privataj bonkoruloj
donacis, ofte plej
malavare, kaj fine f-ino Zabilon d'Her,
la bona feino de la
movado, starigis loterion, kiu kun la
helpo de sxiaj amikoj
en Lyon rezultis pli ol du mil frankojn.
Granda estis la
laboro, sed grandega la gxojego pri la rezulto!
Gxi ebligis al prof.
Cart certigi la sukceson de la apero
de tutmonda gazeto, la
sola ilo, per kiu la kunlaboro de cxiuj
nacianoj povus esti
inspirata kaj dauxrigata. Por akiri
tauxgan nomon por la
gazeto, prof. Cart arangxis konkurson
inter la blindaj
esperantistoj; interalie ankaux f-ino Karin
Hoejer (poste edzino
de Thilander) partoprenis kaj proponis:
"Esperanta
Ligilo", kiun prof. Cart trovis la plej bona.
Unue li intencis
presigi la novan gazeton en la brajla presejo
de la fraterinoj de
Saint Paul en Parizo. Oni diris al li,
ke li devas plenumi
unu kondicxon: doni al ili, antaux cxiu
kajero, la
franclingvan tradukon de la artikoloj, por ke ilin
tralegu antaux la
presado ilia "supera patrino", cxar religia
domo havas specialan
respondecon kaj ne povas cxion (precipe
ne malmoralan) presi
kaj eldoni. Terura, tempoperda komplikajxo!
Neebla farigxis la
eldono de esperanta gazeto por blinduloj!
Prof. Cart priparolis
la aferon kun prof. Guilbeau, kiu
respondis, ke lia iama
lernanto Couillard, nova esperantisto,
posedas malgrandan
brajlan presejon en Amiens. Tuj li skribis
al Couillard kaj
ankaux poste vizitis lin. Li povis acxeti
la bezonatan
materialon por kompletigi la materialon de la
presisto kaj... la
unua kajero de "Esperanta Ligilo"
povis aperi.
Prof. Th. Cart mem
legis aux verkis nigre la tekstojn
kaj gesinjoroj
Poittevin brajligis ilin. La adresojn skribis
la edzino de prof.
Cart kaj la presisto Couillard regule
ricevis la
manuskriptojn kaj cxion gxustatempe. Cetere li
konservis la plej
interesajn novelojn el la gazeto sur apartaj
klisxajxoj kaj poste
eldonis ilin kiel volumetojn:
"Janko
muzikanto", "Perdita kaj retrovita", "Srul el
Lubartov"
ktp. Plie la radikaron
kun la sxlosilo li presis. Bedauxrinde
cxiuj klisxajxoj estis
detruitaj en la unua mondmilito.
Certe la "plena
energio" de prof. Cart produktis preskaux
neatenditan frukton.
2. Esperanta Ligilo
ekde 1904 gxis 1915.
Esperanta Ligilo,
lingvo internacia por blinduloj.
Direktoro prof. Th.
Cart, 12 rue Soufflot, Paris.
Patronaro: s-roj
Falius (Hamburg), Guilbeau (Paris),
Grienberger (Linz),
Landriani (Firenze), Lutmer (Hagenau),
Llad^o (Palma
Mallorca), Mehlisch (Berlin), Merrick
(Shepperton), Monnier
(Gen[eve), Thilander (Stockholm),
presisto eldonisto
prof. Couillard, Amiens, Francujo.
Jen estas la
transskribo de la titolo kaj la kovrila
rubriko de la unuaj
numeroj de nia karega brajla gazeto,
kiu aperis gxis la
fino de la jaro 1905 cxiun duan monaton
kun po 32 pagxoj; sed
jam ekde la jaro 1906 la abonintoj
havis la grandan
gxojon ricevi dek numerojn kun po 24 pagxoj.
Tre interese estas ankaux
sciigxi, ke la unuaj numeroj aperis
presitaj sur unu
flanko de la folioj. +
Kun kiaj gxojo kaj
fervora espero la "patronoj" kaj
abonantoj malfermis
cxi tiujn kajerojn kaj palpe legis
la enhavon! Mi citu:
numero 1: enhavo, majo 1904.
1. Al niaj legantoj,
Cart.
2. Grava avizo,
Guilbeau.
3. Esperanto kaj
naturo, Thilander.
4. Tri blindulinoj,
Caetano Coutinho.
5. Al la fratoj,
Zamenhof.
6. Gramatikajxo,
Fruictier.
7. Kroniko, Cart.
8. humorajxo,
problemo.
9. La karaj
braceletoj.
10. Historio de la
blinduloj, Guilbeau.
Kun la tria, julia
numero, prof. Cart disdonis adresaron
de la legantoj, por ke
ili lauxeble interrilatigxu. Tion li
faris ankaux en 1908
kaj lastfoje en 1914, kiam li aldonis
tre gravan
antauxparolon kun historiaj notoj.
La multokupata homo,
kiu timtremas je la frapo de la
leterportisto
alportanta pli da laboro, ol ordinara homo
povas plenumi, tute ne
povas kompreni la senton de esploro,
kiu igas izolan
blindulon sin turni al nekonata kaj fremda
samsortano por iom da
konsilo aux por intelekta refresxigo.
Kiel zorge oni
ellaboras la unuan eksterlandan leteron,
kiel ekscitite oni
atendas la respondon! "Cxu vere mi,
cxehxo, franco, anglo
povas korespondi kun sudamerikano,
italo, ruso,
auxstro?" Jes, certe! Cxar ecx la unua adresaro
enhavis logxantojn el
cxiuj cxi landoj! Kiom la rondeto
kreskis kaj
disvastigxis en kelkaj landoj!
Cent, ducent, tricent,
gxis en la 1913-a jarlibro eldonita
de Thilander trovigxas
la nomoj de pli ol okcent blindaj
esperantistoj el dudek
nacioj.
Prof. Cart elektis tre
interesan kaj bonan legajxon
por "Esperanta
Ligilo". Li aldonis kiel felietonojn
bonstilajn verketojn.
Dum naux jaroj li
laboris kiel direktoro kaj redaktoro
de nia kara
"Ligilo". Cxiam li estis la sama fervora,
komplezema, bonhumora,
energia kuragxigulo! Komence ses
numeroj aperis en la
jaro, sed kun pli granda legantaro
dek numeroj estis
publikigitaj dum la tria kaj postaj jaroj.
Kuragxigitaj de la
ekzemplo de Guilbeau kaj Thilander,
aliaj blindaj legantoj
verkis raportojn, kronikojn,
poemetojn kaj
fierigxis, kiam ili estis akceptitaj kaj
presitaj. Prof. Cart
verkis raportojn pri la internaciaj
kongresoj kaj donis la
plenajn tekstojn de la paroladoj
de d-ro Zamenhof en
Boulogne, Cambridge kaj aliaj.
Kiam post naux jaroj,
en 1912, Harald Thilander petis
permeson aldoni du
"libertempajn numerojn" al la dek
eldonitaj de prof.
Cart, cxiuj, ecx prof. Couillard,
akceptis kun sincera
gxojo. La numeroj estis precipe
dedicxitaj al
blindulaj problemoj, kaj tiel placxis
al prof. Cart, ke li
petis, ke Thilander farigxu redaktoro
kaj eldonisto de la
gazeto. Thilander entreprenis la taskon
kaj dauxrigis
"fakajn numerojn" gxis la fino de la jaro kaj
en la jaro 1913 li
transprenis la tutan respondecon pri la
gazeto. Tamen, prof.
Cart dauxrigis siajn cxiumonatajn
leterojn al siaj
blindaj amikoj kaj alimaniere multe helpis.
Sub Thilander
"Ligilo" pli kaj pli grandigxis kaj
disvastigxis. Lia
vasta konatularo (tiu vorto signifas
"amikaron"
koncerne lin) kuragxis informi lin pri cxio
rilate al blindulaj
aferoj. Unu leganto starigis sxakpagxon,
aliaj klopodis verki
universalajn notadojn por muziko kaj
matematiko. Aliaj
priskribis novajn ilojn metiajn kaj
cxiuspecajn
eltrovajxojn porblindulajn. Per korespondado
oni intersxangxis
valorajn spertojn. Spacon li ankaux
trovis por bonaj
literaturajxoj: artikoloj, romanetoj,
poemoj. Inter la
kunlaborantoj trovigxis redaktoroj
de naciaj blindulaj
gazetoj, kiel Imsdahl kaj Wulff kaj
aliaj tro multaj por
nomi. Estis ankaux Thilander, kiu
trovis ricxan,
malavaran svedan subtenanton.
Neniu povas scii, per
kiaj heroaj laboroj Thilander kaj
lia edzino Karin
dauxrigis la "Ligilon" gxis oktobro en 1915!
Nur tiam, kun preskaux
rompitaj koroj, ili cedis al la
tiamaj malfacilajxoj.
Dum tri jaroj "Ligilo" ne aperis,
ne gxojigis la
suferantajn blindulojn cxiulandajn. a
3. Kongresoj gxis 1914.
En Gxenevo, dum la dua universala kongreso
de Esperanto
prof. Cart proponis,
ke oni venigu blindulojn al la kongresoj,
kaj per tutaj siaj
fortoj li kolektis monon por tiu celo.
Tial oni vidis en
Cambridge en 1907 pli ol dudek kvin blindulojn
el sep landoj. Ecx
venis Thilander kaj f-ino Hoejer
(poste s-rino
Thilander) el Svedujo, s-ro Macan el Bohemujo
kaj tri usonanoj.
Kelkaj sindonemaj francinoj prizorgis la
kondukadon de la
plimulto el la blindaj kongresanoj, kaj la
afero estis grandega
sukceso. Kompreneble la "Ligilo" ludis
grandan rolon en la
preparado kaj arangxado de la kunveno,
kaj la sprita,
bonhumora raporto pri gxi, kiun verkis
prof. Cart por la
oktobra kaj sekvintaj numeroj detale
revokis la gxojigan
semajnon al la memoro de la cxeestintoj.
Oni babilis, sxercis,
intersxangxis sciigojn pri la hejmaj
vivo kaj okupado, pri
edukado. Oni ludis muzikajxojn kaj
kantis naciajn kaj
esperantajn kantojn. Oni parolis kun
multaj personoj el
diversaj landoj kaj, ho gxojo neatendita!,
Oni premis la manon de
la kara majstro mem, d-ro Zamenhof,
la elpensinto de la
lingvo, al kiu la blinduloj tiom sxuldas.
Al salutvortoj kaj dankesprimoj
de Harald Thilander la majstro
respondis:
"dankon pro tiu cxi neatendita kuragxigo!
Jes, prof. Cart
rakontis al mi pri via intensa uzado
de Esperanjo. Nenio
gxojigas tiom mian koron, kiel tiu scio.
Esperanto estas farita
por laborilo. Tial nenio alia tiom
gxojigap min, kiel la
scio, ke la ilo estas utila kaj
_"intense
uzata". Estu benata via laboro per Esperanto,
la laboro de niaj
senvidaj fratoj!"
Mi dubas, ke sub alia
preteksto tiom da diversnaciaj blinduloj
iam antauxe kunvenis.
Certe nenia grupo de kunvenintoj
pli gxuis la kuneston.
Espriminte la sentojn de siaj
samsortanoj, s-ro
Ketterer el Lausanne, parolante en unu
el la kongresaj
kunvenoj, diris:
"Esperanto estas
la plej granda progreso efektivigita por ni
blinduloj dum tiuj cxi
lastaj jaroj. La lernado kaj scipovo
de Esperanto
plilargxigas nian horizonton kaj permesas al ni
partopreni pli plene
je la vivo de la homa socio; Esperanto
estas niaj kondukanto
kaj espero".
Post la kongreso en
Cambridge blinduloj cxeestis preskaux
cxiun kongreson. Naux
partoprenis la kongreson en Dresdeno
(1908), deksep
cxeestis tiun en Antverpeno (1911), kie ili
per muziko gajigis
siajn vidantajn geamikojn. Kelkaj estis
en la krakova kongreso
(1912), dum kiu nia blinda samideano
Prezenti Levy
transdonis al d-ro Zamenhof foton de Sxia
Regxina Mosxto
Elizabet de Rumanujo, bonkonata sub la
pseuxdonimo Carmen
Sylva, parolante poste pri siaj samsortanoj,
montrante per
ekzemploj la grandegan utilon, kiu donis al ili
la lingvo internacia.
La blindaj samideanoj
dum la kongreso en Bern (1913) direktis
peton pri internacia
posxtrabato por brajlaj skribajxoj
al la kompetenta
instanco, kaj mi ne scias, kiom nombre ili
aligxis al la kongreso
en Parizo (1914), kie niaj francaj
amikoj dank' al la
giganta laboro de prof. Cart estis
arangxintaj grandegan
kunvenon blindul-esperantistan jam
preparinte cxion por
malavare gastigi alilandajn samideanojn,
sed gxi ne povis okazi
pro la eksplodo de la unua mondmilito.
4. Vojagxoj de blinduloj
efektivigitaj per Esperanto.
El la vojagxoj de
blinduloj efektivigitaj per Esperanto,
la plej rimarkinda
estis tiu de samideano V. Erosxenko,
juna rusa muzikisto,
kiu en februaro de la jaro 1912 ekiris
el Moskvo kaj atingis
Londonon. Li vojagxis fervoje kaj cxe cxiu
stacidomo, kie li
devis eliri el la trajno, lin akceptis kaj
kondukis UEA-delegito
de la koncerna urbo. En Koeln estis
gesinjoroj Zapater,
blindaj geedzoj, kiuj bonvenigis kaj
gastigis lin dum
kelkaj tagoj. Poste en Londono li estis
akceptita de ges-roj
Blaise, kun kiuj li gaste restis unu
semajnon. Poste s-ro
Phillimore, treege sindonema amiko
de la blinduloj,
prizorgis lin kiel patro. Li trovis por
Erosxenko logxejon
apud sia domo, promenis kun li, instruis
lin pri la angla
lingvo, de kiu li komprenis neniun vorton,
kaj fine kondukis lin
al la fama kolegio por blinduloj
en Norwood, kie la
estrino Lady Campbell, akceptis lin kiel
lernanton komence de
majo. Tie li restis gxis la auxgusta
libertempo, kiam s-ro
Phillimore denove prizorgis lian
bonfarton, gxis li
revenis Rusujon persxipe en septembro.
Poste li vojagxis al
Japanujo, al Birmo, cxie propagandante
Esperanton inter
blinduloj kaj viduloj.
En la antverpena
kongreso s-ro Phillimore renkontis alian
blindan vojagxanton,
John Bergh, el Finnlando, kiu ankaux
venis al Anglujo en la
fino de 1911 por studi la anglan
lingvon. Tre bonkore
s-ro Phillimore prizorgis lin dum lia
restado en Londono.
Tiel bone progresis lia studo de la
angla lingvo, ke post
okmonata restado en la lando li konkuris
por literatura premio
en la angla porblindula revuo "Progress"
kaj atingis
"Honoran Mencion". S-ro Bergh estis fame konata
finna auxtoro, kies
romanoj estas tradukitaj en multajn
lingvojn.
Mi ne rajtas trudi
miajn spertojn pri vojagxado
kun esperantistoj kaj
pri la gxojo, kiun ili donis al mi;
sed la memoro pri la
landoj, kiujn mi vizitis kun s-ro
A. J. Adams, sencxesa
laboranto por blinduloj, restos viva.
Dum tiuj ekskursoj
eksterlanden (al Tirolo en 1910,
al Antverpeno
1911, al Berno 1913 kaj alilanden),
mi konatigxis kun
multaj bonkoraj kaj famaj esperantistoj:
s-roj H. B. Mudie,
Bicknell, Joseph Rhodes kaj aliaj, kiuj
treege helpis la
movadon inter blinduloj. Dufoje ni vizitis
Bruselon kaj miris pri
la lerta parolado de la lernantoj
de fratero Isidoro en
la Regxa Instituto apude, kaj pri la
bonkora laboro de nia
fratero kiel brajla presisto!
Sxajnis, ke la tuta
lernantaro, eble cent kvindek knaboj,
povis bone babiladi en
la internacia lingvo.
5. Eldonado de brajle
presitaj libroj en kaj pri Esperanto.
Cxar anoncoj en
"Ligilo" atingis la tutan blindan
esperantistaron
cxiulandan, aliaj brajlaj presistoj de tempo
al tempo povis eldoni
esperantajn librojn. Cxefe el tiuj
estis Thilander, kiu
eldonis bonegajn svedajn lernolibron
kaj vortarojn por
Esperanto. Ankaux li presis literaturajxojn
kiel: "Blinda
rozo" de Conscience; "Johannisborg" de Starbaeck;
partojn el la Biblio
kaj aliajn. Krome aperis en lia presejo
kantoj kun esperantaj
tekstoj kaj muziko de Karin Hoejer;
la esperanta-angla
vortaro de Motteau kaj la grandega
angla-esperanta
vortaro de Joseph Rhodes, verko, kiu havas
amplekson en brajlo de
dekkvin grandaj kajeroj, kaj estas
tre utila al blindaj
studantoj de la angla lingvo per la
internacia lingvo.
En Germanujo en la
jaro 1911 aperis, krom bona lernolibro,
ankaux
"kantareto" kun dekkvin kantotekstoj kaj muziko de
Franz Doering kaj
politika libro sub la titolo: "La venonta
milito" de
Francis Delaisi. La lastajn du librojn eldonis
la brajla presejo de
Arthur Wendt en Berlin, dum en Auxstrio
aperis la unua
esperanta-germana vortaro de Juergensen
en brajla preso
eldonita de la blindulinstituto en Vieno.
En Belgujo fratero
Isidoro en brajla preso eldonis lernolibrojn
por flandroj kaj
kelkajn literaturajxojn.
En Anglujo "The
Royal National Institute for the Blind"
(la regxa nacia
instituto por la blinduloj) en Londono
eldonis per donacoj la
unuan parton de la "Unua legolibro"
de Kabe kaj memelspeze
la lernolibron de H. Froyer.
En Francujo krom la
presejo de Couillard s-rino Bastoul
brajle multobligis per
la ilaro Vaughan la Zamenhofan
tradukon de
"Marta" de Eliza Orzeszko inter aliaj malgrandaj
libretoj.
Niaj samideanoj Edvard
Imsdahl (Norvegujo), Johan Wulff
(Danujo), Linars
(Hispanujo) kaj Paul Ketterer (Svislando)
ankaux presigis tre
utilajn lernolibrojn por blinduloj.
Kelkaj bibliotekoj
porblindulaj posedis manskribitajn librojn
esperantajn krom la
presitaj. Jam en 1910, cxefe dank' al
la varbado de
samideano A. J. Adams, sindonemaj esperantistoj
vidantaj komencis
brajlfgi manskribe esperantajn librojn
por blinduloj kaj la
amplekso de ili en la nacia biblioteko
por blinduloj en
Londono kreskis de jaro al jaro dank' al
la dekduo da
kopiantoj, kiuj dedicxis tiom da tempo senpage
al tiu laboro.
W. P. Merrick
6. Resuma raporto pri
la stato de la Esperantomovado
inter la blinduloj
ekde 1904 gxis 1915.
Per la kvina cxapitro
finigxis la historia skizo verkita
de W. P. Merrick. Gxin
ni kompletigis per faktoj ne aluditaj.
Por ke la unua parto
lauxhistorie estu tute kompleta, ni
sekvigos koncizan
superrigardon pri la stato de la
Esperantomovado inter
la blinduloj en diversaj landoj
lauxalfabete. ^ ^
Anglujo. Sen ia dubo
nia Esperanto-pioniro inter la blinduloj,
W. P. Merrick,
antauxenpusxis nian movadon inter sialannaj
samsortanoj. La brajla
gazeto "Progress" per priesperantaj
artikoloj kaj sciigoj
verkitaj de W. P. Merrick jam en la
jaro 1904 subtenis kaj
akcelis la interesigxon pri la
internacia lingvo cxe
sia legantaro. Dank' al la gramatiko
kaj ekzercaro de prof.
Cart, kiujn tradukis J. Rhodes,
kelkaj blindaj angloj
sukcesis ellerni Esperanton. Samjare
en la blindulinstituto
en Nottingham okazis Esperanto-kursoj
en du klasoj: unu por
knaboj, alia por knabinoj. La organiza
komitato de la kvara
internacia konferenco por blinduloj
okazinta 1914 en
Londono presigis sian invitilon ne nur
en angla, franca kaj
germana lingvoj, sed ankaux en Esperanto.
En tiu konferenco W.
P. Merrick faris atentindan referaton
pri la utileco de
Esperanto por la blinduloj kun granda
aplauxdo ecx fare de
la neesperantistaj partoprenintoj.
Belgugo. Vere
grandioza estis la instrua agado farita de
fratero Isidoro,
profesoro en la Regxa Instituto por blindaj
knaboj en Woluwe apud
Bruselo. La nombro de liaj lernantoj
pri Esperanto jam en
la jaro 1907 atingis la imponan nombron
50, sed gxi kreskis de
jaro al jaro tiel, ke en 1907
la lernantoj de la
nomita instituto povis fondi esperantistan
grupon kun fiksita
regularo.
Bohemujo. En la jaro
1904 Esperanto estis enkondukita en la
bohema-germana
instituto por blinduloj en Praha. Karel Emanuel
Macan, pioniro de
Esperanto inter bohemaj blinduloj,
instruisto en tiu cxi
instituto, gvidis la kurson,
kiun fervore
partoprenis 20 gelernantoj. La instruisto
Macan mem verkis
cxehxan brajlan lernolibron priesperantan.
Gxuste en tiu cxi
instituto ekzistis grava lingva problemo,
cxar la cxehxoj, pro
naciaj motivoj, ne volonte parolis
germane kaj la
germanoj ankaux ne sxatis paroli cxehxe.
Esperanto solvis la
problemon, kion gxoje rekonis
la direkcio de la
lernejo.
Bulgarujo. En 1914 la
internacia lingvo estis fervore lernita
de gelernantoj en la blindulinstituto
de la bulgara cxefurbo
Sofio.
Danujo. Johan Wulff,
blindigxinta redaktoro kaj verkisto,
fervore propagandis la
internacian lingvon inter sialanda
blindularo kaj lin
subtenis fervore la nevidanta
blindulinstruistino
Agnes Melchior, fratino de la bonkonata
koncertkantisto
Lauxrits Melchior tiel, ke en 1912 la lingvo
unuafoje estis
instruita en la "laborhejmo" por blindulinoj
en Kopenhago.
Finnlando. Yrjoe
Nummi, la unua nevidanta samideano inter
la finna blindularo en
la jaro 1913 komencis du
Esperanto-kursojn: unu
por svede, alia por finne parolantaj
infanoj de la
blindulinstituto en Helsinki. Poste dauxrigis
la kursojn la iame
konata Esperanto-pioniro Vilho Setaelae tiel
bone, ke 15
partoprenintoj ellernis perfekte la lingvon.
Samjare la kongreso de
finnaj blinduloj laux propono de John
Bergh, finna blinda
verkisto kaj fervora samideano, akceptis
rezolucion, kiu
esprimis la deziron, ke Esperanto estu
deviga studobjekto en
la finnaj blindulaj lernejoj.
En 1914 aperis
esperanta-finna vortaro kaj lernolibro
por finnoj en brajla
preso.
Francujo. Tuj Post la
apero de la gazeto "Esperanta Ligilo"
dank' al la lernolibro
kaj radikaro en brajla preso
eldonitaj de prof.
Cart multaj francaj samideanoj lernis la
novan lingvon kun
granda fervoro. Sendube prof. Edgard
Guilbeeu verkis la
plej multajn artikolojn pri Esperanto
por la brajla gazeto
"Le Louis Braille" kaj la porvidula
revuo "Revue de
P^edagogie" kun la rezultato, ke li
entuziasmigis kune kun
iamaj lernintoj sialalandajn
samsortanojn por la
internacia lingvo. Jam en 1905 okazis
kursoj por blinduloj
en Parizo, Saint-And^e (apud Parizo),
Lyon kaj Montpellier.
Germanujo. Certe la
unua blinda esperantisto estis la
lingvoinstruisto Emil
Falius el Hamburgo, kvankam krom li
la samideanoj Mehlisch
el Berlino kaj Lutmer el Hagenau
(la laste nomita urbo
tiutempe estis germana) estis titolitaj
kiel patronoj sur la
unua pagxo de la unua numero de
"Esperanta
Ligilo", tamen nur li estis tiu, kiu propagandis
por la internacia
lingvo inter la germanaj samsortanoj
per publikigo de
artikoloj en la tiutempe sola blindulfaka
gazeto
"Mitteilungen des vereins der deutschredenden blinden"
kun la rezulto, ke
multaj samsortanoj aligxis al nia movado.
Estis la blindulinstruistino
Wigand, kiu unue instruis
Esperanton al 15
knabinoj de la blindula instituto en
Berlin-Steglitz en la
jaro 1908, sed jam antauxe kelkaj
knaboj de la sama
instituto estis lernintaj la lingvon
auxtodidakte tiel, ke
poste tie fondigxis blindulesperantista
grupo de la
gelernantoj. En januaro de la jaro 1913 aperis
la unua numero de la
brajla gazeto por esperanta propagando
inter germanaj
blinduloj sub la titolo: "Lingvo Internacia".
Gxi havis 120
abonantojn kaj enhavis artikolojn de s-rino
Zapater, Eduard
Jercke, Gustav Probst, Franz Doering,
Wilhelm Muennich,
interalie. Kun cxiu numero aperis parto
de la bonega
lernolibro por Esperanto de J. Borel eldonita
en brajla preso de la
blindulinstituto en Paderborn. Kvankam
la gazeto aperis nur
kvaronjare, je la fino de la jaro cxiu
aboninto posedis la
kompletan lernolibron kaj jam samjare
la bonkonata samideano
Franz Doering laux tiu lernolibro
komencis instrui 12
membrojn de la berlina blindula klubo
"Bildung"
kun bona sukceso. En aprilo de la jaro 1915 jam
komencigxis en
Breslaux la dua Esperanto-kurso porblindula,
kiun gvidis la
prezidanto de la loka esperantista grupo
de vidantoj kaj sekvis
la fondigxo de la blindulesperantista
grupo "Interna
Lumo" sub la prezido de Adolf Selten kun la
celo disvastigi ne nur
la lingvon, sed ankaux literaturajxojn
en tiu lingvo intdr la
llinduloj.
Italujo. Ni povis
sciigxi nur pri Esperanto-kurso en la
blindulinstituto de
Torino en la jaro 1914.
Rumanujo. Ses monatojn
post la fondigxo de "Vatra Luminoasa"
("luma hejmo),
instituto por rumanaj blinduloj),
la regx-edzino
Elisaveta donis permeson al d-ro Robin
instrui Esperanton en
la instituto de sxi protektata.
Tio estis en 1908, sed
poste dauxrigis la kursojn la blinda
samideano Prezenti
Levy.
Norvegujo. La unua
blinda esperantisto en Norvegujo supozeble
estis Andreas
Pedersen, sekretario de la helpasocio
por norvegaj
blinduloj, kiu en 1900 jam lernis Esperanton
busxe de sia amiko
Tellef Davidson. Post apero de la lernolibro
de prof. Cart, kiun
tradukis J. Wulff en la danan lingvon,
kelkaj eminentaj
blinduloj: Geburg Aasland, Alff Arnesen,
Edvard Imsdahl,
Halvdan Karterud inter aliaj lernis la
internacian lingvon.
Edvard Imsdahl, la redaktoro de la brajla
gazeto "Norges
Blinde" publikigis multajn priesperantajn
artikolojn. Li ankaux
en 1913 komencis kursojn por blinnuloj
en Bergen. @
@ @
Svedujo. La
poresperknta propagando inter blinduloj komencigxis
en 1902. Tiam "De
Blindas Veckoblad" (la cxiusemajna gazeto
de la svedaj
blinduloj) aperigis serion da artikoloj pri la
internacia lingvo,
kiujn verkis Harald Thilanddr. Unu post
la alia eklernis
Esperanton kaj estis jam pli ol dudek
samideanoj. En 1903
Valdemar Langlet malfermis Esperanto-kurson
en la regxa
porblindula instituto en Tomteboda, kie la
interesigxo estis tre
vigla. En la sama jaro la svedaj
blinduloj ricevis,
dank' al la redaktoro D. Kjelin kaj la
direktoro de la nomita
instituto, brajle presitan gramatikon
de Th. Cart kaj
vortaron suficxe kompletan. Samtempe Esperanto
estis private instruita
en la privata porblindula lernejo
de frauxlino Anna
Wikstroem en Uppsala. En la komenco de la
jaro 1908, kiam f-inoj
Hoejer kaj Oehman invitis la svedajn
blindajn
esperantistojn, kiuj logxis en Stockholm kaj
Tomteboda, por agrable
pasigi kelkajn vesperajn horojn,
tiuvespere fondigxis
la "Asocio de Svedaj Blindaj
Esperantistoj".
Post unu jaro la nova societo jam havis 26
membrojn. Do, la
svedaj samideanoj povas prave fieri,
ke ili fondis la unuan
nacian blindulesperantistan societon
en la mondo. Je la fino
de la jaro 1913 en cxiuj kvar
blindulinstitutoj de
la lando la internacia lingvo estis
nedevige instruita.
Usono. Komence de la
jaro 1905 12 blindaj lernantoj en la agxo
sub 18 jaroj de la
"Perkins Institution" en Boston fondis
esperantistan klubon
sub gvido de la instruisto E. M. Harvey.
Ili lernis la lingvon
ekster la lerneja kadro de la
studobjektoj. Vespere,
la 2-n de februaro samjare la junaj
nevidantaj samideanoj
donis koncerton al siaj amikoj
logxantaj proksime al
la urbo. La tre sukcesinta programo
entenis kantojn,
paroladojn, muzikon kaj ecx du komedietojn
en Esperanto.
fino de la unua parto
::::::::::
Dua parto
:::::::::
7. La
blindulesperantista movado dum la unua
mondmilito.
Kuntirigxis malhelaj
nuboj sur la horizonto de la maljuna
Euxropo: aperis la
fajrorugxa fantomo, la milito, parolis
la kanonoj kaj devis
silenti la vocxo de Esperanta Ligilo
en la jaro 1915.
Tamen, en kelkaj landoj, kie ne furiozis
la milito, la blindaj
esperantissoj ne forlasis nian movadon;
male ili
interkorespondis, esperantaj libroj iris de mano
al mano, entuziasme
oni legis malnovajn jarkolektojn aux nur
unuopajn numerojn de
EL; en multaj brajlaj gazetoj diverslandaj
aperis artikoloj pri
la utileco de Esperanto por la blinduloj
kun la rezulto, ke
pliigxis la nombro de tiuj samsortanoj,
kiuj lernis la
internacian lingvon auxtodidakte.
En Germanujo la
blindaj geedzoj Zapatdr estigis rondiran
leteraron kun 14
partoprenantoj. Cxiu el ili devis aldoni
leteron, fari kaj
respondi demandojn, proponi pridiskutotajn
temojn kaj sendi la
rondiran leteraron al la posteulo en la
rondo, kiu agis same.
Tiamaniere la samideanoj, precipe la
komencantoj, havis
okazon ekzercigxadi en la internacia
lingvo favore al tiu
tempo, kiam post la milito ree aperos
esperanta gazeto kaj
oni havos denove la bonsxancon
korespondi kun
alilandaj gesamideanoj. Simile oni agis
en aliaj landoj. En
Svedujo ecx dauxris kursoj pri Esperanto
tiel, ke en la jaro
1919 estis tuta internacia aro preta por
labori aktive en la
internacia movado.
8. Esperanta Ligilo
ekde la jaro 1919 gxis 1940.
Tuj post kiam cxesis
la milito, ree estis nia brava pioniro
Harald Thilander, kiu
kun siaj amikoj energie laboris
por reeldoni nian
internacian gazeton. Jam en 1919 povis aperi
tri "okazaj
numeroj" kun salutoj de tri nacioj al la tutmonda
blindularo. La unua el
Skandinavio pagita de la tieaj
blindulorganizajxoj
venis en januaro; la dua el Anglujo aperis
en majo kaj la tria el
Finnlando estis eldonita en septembro.
Dume la skandinavaj
blinduloj kolektis monon, por ke "Ligilo"
aperu denove
cxiumonate kaj en Anglujo estis nia eminenta,
fervora kaj cxiam
agema pioniro William Percy Merrick, kiu
verkis kaj publikigis
alvokon je la sama celo. Estis ankaux
li, kiu montris la
"okazajn numerojn" al la angla blindigxinta
"gazetregxo"
kaj blindulamiko Sir Arthur Pearson kaj rakontis
al li pri nia
internacia gazeto. Alimaniere oni ne povas
klarigi tion, kio
okazis: laux propono de Sir Arthur Pearson
la "Royal
National Institute for the Blind" en Londono,
unu el la plej gravaj,
plej grandiozaj blindulinstitucioj
en la mondo, kies
prezidanto li estis, decidis restarigi
Esperanta'n Ligilo'n,
kion gxi ankaux faris. Dum du jaroj
la institucio sola
pagis cxiujn elspezojn por la gazeto,
proksimume kvincent
pundojn sterlingajn.
Kian gxojegon kauxzis cxi tiu malavara
decido al la legantoj,
neniu povas konstati krom tiuj, kiuj
tralegis la centojn da
dankleteroj de la legantaro tutmonda.
Liberigxite de
financaj zorgoj EL revivigxis kaj depost
januaro de la jaro
1920 gxi denove aperis regule cxiumonate
kun 45 pagxoj. La
unua, januara numero enhavis, krom kelkaj
tre interesaj popularsciencaj
kaj blindulfakaj artikoloj,
ankaux rimarkindajn
biografiajn notojn pri prof. Th. Cart,
la fondinto, kaj Sir
Arthur Pearson, la reviviginto de nia
internacia gazeto. La
enhavo estas tiel elektita, ke cxiu
leganto trovas en cxiu
numero ion speciale interesan, kaj
nia kara Thilander, la
redaktoro, estis en vera senco de la
vorto la gxusta homo
sur la gxusta loko.
Blindulfakaj kaj
popularsciencaj artikoloj alternis kun
literaturajxoj,
rakontoj kaj specialajxoj ofte verkitaj
de blinduloj mem, kaj
cxio estis tiel facile komprenella,
ke la interesigxo por
la gazeto kreskis konstante inter la
blinduloj. Antaux la
milito "Ligilo" neniam havis pli ol 360
legantojn, kvankam pli
multaj samsortanoj scipovis nian lingvon,
sed nun la legantaro
en 26 landoj atingis la nombron 600.
Precipe la
blindulfakaj artikoloj el EL estis sxatataj tiel,
ke multaj, se ne
cxiuj, estis tradukitaj en la naciajn lingvojn
kaj represitaj en
diverslandaj gazetoj porblindulaj. Tiamaniere
ankaux la
neesperantistaj samsortanoj havis bonvenan okazon
informigxi pri la
stato de la blindula afero en aliaj landoj,
kaj samtempe per tio
ili estas instigitaj lerni la internacian
lingvon. Dank' al la
konsula sistemo la redaktoro de "Ligilo"
facile povis
informigxi pri la blindulaferoj en cxiuj
landoj. Estis pli ol
25 konsuloj de la blindaj esperantistoj,
kiuj kunlaboris kun la
redaktoro. Ili havis la taskon, unue,
kiel eble plej aktive
propagandi Esperanton inter sialandaj
blinduloj; due,
kolekti la monon de la abonintoj de EL en sia
lando, t.e. la
abonantoj anstataux sendi la monon al la
eldonanto de la gazeto
gxin sendas al la konsulo de sia lando;
trie, ili devas doni
sciigojn pri diversaj aferoj, kiuj
koncernas blindulojn
de sia lando, al fremdaj samsortanoj
petantaj informojn de
ili. Ili do estas la ligiloj, kiuj
internacie kunligas la
popolon de la blinduloj. @
Ankaux la sxakpagxoj
de EL estis restarigitaj. Multan plezuron
kauxzis al la legantoj
la konkursoj diversspecaj.
S-rino Annie Mudie, la
patrino de la eminenta angla
Esperanto-propagandisto
Mudie, kiu mortis dum la milito kauxze
de fervoja akcidento,
promesis je memoro de sia filo doni
cxiujare dek pundojn
sterlingajn por premioj, kion sxi ankaux
plenumis gxis sia
morto. Dank' al cxi tiu malavara donaco
"Ligilo"
povis arangxi dufoje en la jaro tri diversajn
konkursojn kun
premioj: unue literaturan, due blindulfakan
kaj trie
problemsolvan. Krome iom da mono estis rezervita
por specialaj
konkursoj. La interesigxo estis tre vigla pri
cxiuj konkursoj inter
la legantaro.
Laux propono de la
franca samideano Eug[ene Barrier "Ligilo"
malfermis novan
sekcion sub la rubriko "liberaj korespondetoj".
En cxi tiu sekcio la
legantoj povis prezenti demandojn,
rimarkojn aux respondi
demandojn ne bezonante doni nomon,
nek adreson, nur ian
ajn markon kaj estas kompreneble,
ke multaj legantoj
profitis el tiu cxi arangxo.
Sub la rubriko
"nia afero" la gazeto regule raportis pri la
progreso de la
Esperantomovado inter la blinduloj tra la tuta
mondo.
La granda gxojo por la
legantoj de EL sendube estis la
publikigo de
landkartoj pri multaj landoj laux naturgeografia
kaj laux politika
situacio kun detalaj klarigoj, kiuj ebligis
al la legantoj formi
klaran imagon pri la situacio de riveroj,
maroj, lagoj, montoj
kaj urboj de la koncerna lando, pri kiu
samtempe ankaux aperis
detala artikolo lauxeble ecx kun
raporto pri la
blindula afero.
Poste Thilander
eltrovis vojon por prezentf al la legantoj
tutan serion da naciaj
flagoj tiel bone desegnitaj, ke tiuj,
kiuj vidis iam, ne nur
povis imagi la formojn, sed ecx havis
klaran bildon pri
iliaj koloroj.
Cxiam novaj ideoj
inspiris nian redaktoron por gxojigi la
internacian
legantaron. Tial li publikigis reliefajn
tusxbildojn ne nur pri
monumentoj kaj pontoj, sed ankaux pri
multaj bestoj konataj
kaj nekonataj al nevidantoj kun klarigaj
tekstoj kaj artikoloj,
en kiuj oni legis pli detale pri ili.
En unu desegnajxo li
montris ecx zigzagan fulmon kaj
eksterordinare bela
estis la desegnajxo pri la domo
de Esperanta Ligilo en
Stocksund laux la ekstera formo kaj
la internaj unuopaj
cxambroj kaj la lokoj, kie staras la
masxinoj por
stereotipi kaj presi "Ligilon" kaj multajn aliajn
gazetojn. Tio nur
estis ebla dank' al la komplezemo de la
profesia desegnisto de
la "Royal National Institute for the
Blind" en
Londono, nia karmemora blindulamiko William Holmes
en Shepperton, kiu
faris la desegnajxojn per speciala masxino
tute senpage por EL
kaj ne nur tion: li ecx lernis Esperanton
por povi aldoni
klarigajn tekstojn. Post lia forpaso en la
jaro 1929 nur kelkajn
jarojn poste la dana desegnisto Daniel
Hvidt desegnis duan
serion da "tusxbildoj" kun klarigaj
tekstoj de Karl
Bjarnhof.
Ne kompleta estus la
raporto, se ni ne mencius la fakton,
ke sub la rubriko
"korespondado" samsortanoj el multaj landoj
koncize raportis pri
eventoj kaj atingajxoj en la blindulafero
diverslanda.
Nia gazeto EL
prosperis bone cxiurilate dum preskaux du jaroj,
sed en la jaro 1921
malbonega komerco
pro diverslandaj inflacioj
kaj la euxropa krizo gxenerale
tiom malpliigxis la
enspezoj de la "Royal National Institute
for the Blind",
ke gxi devis plialtigi la prezon por brajle
presitaj libroj. Tial
la komitato anoncis kun profunda bedauxro,
ke ekde junio 1921 gxi
nur pagos la kostojn de la ekzempleroj
de EL por britaj
legantoj, gxi limigis la sumon je "ne pli ol
40 pundoj
sterlingaj". Efektive "Ligilo" sxuldas multon
al la institucio, kiu
ebligis gxian eldonon dum preskaux du
jaroj kaj ecx en gxia
malbona stato malsxparis sumon,
kiu atestis ne nur
simpation kun nia entrepreno, sed fortan
deziron por nia celo.
Nun estis nia vico
sperti la malprosperon cxiam postlasitan
de granda milito. La
abonantoj aux pli bone la legantoj
de "Ligilo"
gxenerale estis nericxaj kaj krom tio la samideanoj
logxantaj en
malbonvalutaj landoj ne povis pagi la saman
abonprezon kiel tiuj
en landoj kun bona valuto. Tamen, niaj
plej fervoraj
samideanoj agis tuj. Preskaux en cxiuj porvidulaj
Esperanto-gazetoj
aperis artikoloj pri nia EL kun la peto gxin
monhelpi. La
cxiusemajna gazeto "Esperanto Triumfonta"
redaktata de Theo Jung
eldonis "blindulan numeron" kun detala
historia skizo pri la
Esperantomovado inter la blinduloj
de W. P. Merrick,
raporto pri la stato de la movado post la
milito de J. Kreitz,
fotoj de Harald Thilander kaj lia presejo
kaj Baldomero Zapater,
fama blinda gitarvirtuozo, rakontoj
verkitaj de blindaj
samideanoj ktp. kun la celo peti monhelpon
por nia
"Ligilo". La monkolekto arangxita de "Esperanto
Triumfonta" havis
vere kontentigan rezulton tiele, ke gxia
redaktoro Theo Jung
povis transdoni grandegan sumon al Harald
Thilander por EL. El
cxiuj landoj oni sendis monon al la
redakcio de la nomita
gazeto, ecx s-rino Klara Zamenhof,
la vidvino de nia
majstro, ne hezitis pagi sian kontribuon
kaj ges-roj Ferez en
Strasburgo, por citi nur unu ekzemplon
inter multaj, donadis
al "Ligilo" konsiderindan sumon
ricevitan okaze de sia
geedzigxa festo. En multaj landoj
okazis
blindulkoncertoj kaj Esperantogrupoj diverslandaj
okazigis
Esperanta-Ligilo-vesperojn kun monkolektoj
profite al EL. Cxefe
kiel kuriozajxon ni menciu la fakton,
ke skotaj kaj anglaj
blindulinoj mem faris kaj disvendis
sukerajxojn profite al
eL tiel, ke ili povis transdoni kompare
grandan sumon al la
kasisto de la gazeto. Ke EL ne bezonis
cxesigi sian aperadon,
unuavice ni danksxuldas al nia
karmemora angla
blindulamiko J. Adams en Hastings, kiu
ne nur cxiam kolektis
monon, sed donis el propra posxo
kompare grandajn
sumojn por savi gxin, cxar cxiam, kiam la
kaso de EL estis
malplena, li aperis kiel savanta angxelo.
Dum la unua internacia
kongreso de blindaj esperantistoj
okazinta en Praha en
la kadro de la 13-a Universala Kongreso,
oni kolektis monon ne
nur inter blindaj kaj vidantaj
kongresanoj, sed plej
grava estis la starigo de konstanta
financa komitato
konsistanta el prof. Th. Cart, Theo Jung,
prof. Stanislav
stejskal, W. P. Merrick kaj H. Thilander,
kies tasko estis la
okazigo de monkolektoj en cxiuj landoj.
Post la "Royal
National Institute for the Blind" en Londono
intertempe ankaux
alilandaj blindulorganizajxoj imitis gxian
ekzemplon kaj finance
subvenciis nian gazeton. Inter la unuaj
estis "Norges
Blindeforbund", Norvegujo; "L'amiti^e des
Aveugles de
France" kaj "Association Valentin Hauey", ambaux
en Francujo. Poste
sekvis danaj, finnaj, hispanaj kaj svedaj
blindulorganizajxoj
tiele, ke je la fino de la jaro 1922 jam
ok blindulorganizajxoj
trovigxis inter la konstantaj
subvenciantoj de EL,
sed tiu nombro da subvenciantoj kreskis
de taro al jaro tiel
rapide, ke en 1934, kiam nia "Ligilo"
ekzistis tridek
jarojn, 23 blindulaj kaj porblindulaj
organizajxoj en 15
nacioj finance subvenciis nian gazeton.
La plibonigxo de la
financoj de EL permesis al la redaktoro
Harald Thilander
pliampleksigi la gazeton aldonante al gxi
ne nur la tusxbildojn,
naciajn flagojn kaj landkartojn
kun klarigaj tekstoj,
pri kiuj ni jam raportis, sed ankaux
kelkajn interesajn
antologiojn kaj aliajn literaturajxojn
cxefe kun la celo
plifaciligi la lernadon de la esperanta
stenografio intertempe
plivastigita.
Estus maljuste, se ni
ne mencius la fakton, ke Harald Thilander
ne nur mem stereotipis
senpage la gazeton dum multaj jaroj,
sed ankaux tre ofte,
kiam ne estis suficxe da mono en la kaso
por pagi la elspezojn,
li mem aldonis monon el sia propra posxo
por ebligi la regulan
aperadon de la gazeto, kaj fakte gxi
aperis regule gxis la
monato aprilo en la jaro 1940,
kiam denove nia amiko
Harald Thilander kun sanganta koro
devis cxesigi la
eldonadon. Ne estas eble mencii en cxi tiu
raporto la altruismajn
oferojn de vidantaj kaj nevidantaj
samideanoj cxiulandaj
por la unusola brajla gazeto internacia
kaj la gxojojn kaj la
utilecon kauxzitajn al la samsortanaro
tra la tuta mondo.
9. La Esperantomovado
inter blinduloj post la unua mondmilito
gxis la fondigxo de
"Universala Asocio de Blindaj Esperantistoj" en 1923.
Post la unua
mondmilito kaj la reeldono de "Esperanta ligilo"
konsiderinde kreskis
la intereso por Esperanto inter la
blinduloj cxiulandaj.
Multaj gazetoj blindulaj kaj porblindulaj
publikigis
entuziasmajn artikolojn pri la internacia lingvo
kaj gxia utileco
precipe por la nevidantoj. Cxefe estis la
angla gazeto
"Progress", kiu ofte akceptis valorajn artikolojn
verkitajn de nia
pioniro W. P. Merrick, sed ankaux alilandaj
gazetoj volonte
publikigis tiajn propagandajn artikolojn,
kiuj altiris la
atenton de la samsortanoj al nia internacia
lingvo. Aliaj brajlaj
gazetoj ecx havis Esperanto-fakon:
"The blind
citizen" (Blinda civitano), irlanda gazeto
kvaronjara, la cxecha
cxiumonata gazeto "Ora" publikigis
Esperanto-gramatikon
kun dauxrigoj. "Norges blinde"
(La blinduloj de
Norvegujo) cxiumonate enhavis originalan
novelon kun norvega
traduko kaj hispana gazeto agis simile.
Kelkaj
blindulinstitutaj direktoroj multe interesigxis pri
Esperanto. Grava venko
de nia lingvo inter blinduloj
tiutempe estis la
decido de la 4-a auxstra "Blindenfuersorgetag"
(kunveno de
blindulinstruistoj kaj -pedagogoj) okazinta en
Vieno de la 24 gxis la
27 de septembro en 1920, kiu kun cxiuj
vocxoj kaj
fortaplauxde akceptis proponon de la vidanta
blindulinstruisto
prof. O. Vanecek devige enkonduki la
instruadon de
Esperanto en la auxstrajn blindulinstitutojn.
Laux alia propono de
prof. Vanecek en la statuton pri
ekzamenado de novaj
blindulinstruistoj estis enmetita
paragrafo postulanta,
ke cxiu blindulinstruisto nepre devas
scipovi Esperanton kaj
ne plu la francan kaj anglan lingvojn.
La koncerna ministerio
pri instruado en Vieno konsentis ke
Esperanto estu _devige
enkondukata en la blindullernejojn
_kondicxe ke tio
alportos neniajn _kostojn. En la monato
aprilo de la jaro 1921
fakte jam okazis la unua Esperanto-kurso
en la blindulinstituto
en Purkersdorf kun 25 gelernantoj
en la agxo de 15 gxis
18 jaroj kaj jam la 16-an de julio
samjare okazis publika
ekzameno de la ellernita lingvo.
Gxin cxeestis ne nur
la gepatroj kaj parencoj de la gelernantoj,
sed ankaux urbaj kaj
landauxtoritataj reprezentantoj.
La raporto ne estus
kompleta, se ni ne mencius la fakton,
ke kelkaj
blindulinstitutoj en Auxstrujo daxrigis la
instruadon de la
internacia lingvo dum kelkaj jaroj, sed ke
poste oni cxesigis
gxin lauxdire pro manko de tauxgaj
instruistoj, alivorte
oni ne realigis la akceptitan proponon.
La blinda
muzikinstruisto Ignaz Krieger, la auxstra konsulo
de EL, multe
propagandis pri Esperanto kaj instruis multajn
samsortanojn en Vieno
pri la lingvo.
Ankaux en aliaj landoj
okazis Esperanto-kursoj en
blindulinstitutoj, sed
mankas fidindaj informoj kaj statistikaj
nombroj escepte pri
Germanujo, kie laux statistiko kunmetita
de Wilhelm Reiner,
direktoro de la blindulinstituto en
Nuernberg ekde 1920
gxis 1923 Esperanto estis instruita
fakultative en la
blindullernejoj: Dueren, Hamburg kaj
Nuernberg kun 61
gelernantoj, devige en Frankfurt am Main
kun 16 gelernantoj.
Plie okazis kursoj en jenaj blindullernejoj:
Berlin-Steglitz,
Breslau, Chemnitz, Halle, Koenigsberg,
Paderborn kaj Stettin.
En la belga blindullernejo Woluwe oni
instruis multajn
knabojn pri nia lingvo, sed certe estas,
ke okazis instruado
pri Esperanto en la blindullernejoj en
Bergen (Norvegujo),
Budapest (Hungarujo), Edinburgo (Skotlando),
Helsinki kaj alia
finna blindulejo, Genova kaj Milano (Italujo)
kaj Tomteboda
(Svedujo). Tamen, ni supozas, ke okazis kursoj
en multaj blindulejoj
diverslandaj, pri kiuj mankas fidindaj
informoj. Samtempe en
multaj diverslandaj urboj okazis
Esperanto-kursoj por
plenkreskaj nevidantoj kun bona sukceso,
kaj multaj, tre multaj
samsortanoj studis auxtodidakte
la internacian
lingvon.
Nemirinde, ke en
kelkaj urboj fondigxis Esperanto-kluboj
de nevidantoj; en
Petrograd (nun Leningrad, Sovjetunio)
sub la prezido de la
militblinda kapitano V. Prejs aktive
laboris la
blindulesperantista klubo "Amikaro"; tiutempe
fondigxis en Erfurt,
Germanujo, "Steleto de Erfurt" sub la
prezido de Kurt Filss;
la blindulesperantista grupo en
Frankfurt am Main sub
la prezido de la vidanta blindulinstruisto
Karl Urban jam cxe la
fondigxo havis 14 anojn. Dank' al ilia
aktiva laborado povis
aperi en brajla preso la trivoluma
vortaro
germana-esperanta de Christaller, kiu ege helpis al
multaj studantoj de la
germana lingvo. Kompare multajn anojn
ankaux havis la
blindulesperantista grupo en Berlin sub la
prezido de Julius
Hasselbach, kaj en Breslau Adolf Selten
fondis
blindulesperantistan klubon.
En la jaro 1920 kaj
sekvantaj jaroj niaj rusaj samsortanoj
trapasis tempon de terura
mizero, mankis cxio kaj multaj
mortis pro malsato. La
blindaj samideanoj de la klubo "Amikaro"
en Petrograd sendis
helpkrion al cxiulandaj blindaj
esperantistoj per nia
gazeto EL kun la rezulto, ke en cxiuj
landoj bonvalutaj kaj
malbonvalutaj la blindaj samideanoj
arangxis monkolektojn
profite al niaj rusaj suferantaj
samsortanoj tiel, ke
oni povis sendi ne nur konsinerindajn
monsumojn, sed ankaux
multajn donacpakajxojn kun nutrajxoj
pere de la Rugxa Kruco
en Anglujo.
Dank' al la agado de
la blindaj esperantistoj diverslandaj
ankaux multaj
blindulaj organizajxoj partoprenis en la helpado.
Montrigxis, ke niaj
blindaj samideanoj tiutempe ne nur estis
idealistoj, sed ankaux
veraj realistoj. Malgraux ekonomiaj
krizoj kaj inflacioj
en multaj landoj nia movado marsxis
antauxen senralte. La
blindulesperantistaj kluboj jam
ekzistantaj poste
metis la fundamenton por la naciaj societoj
de blindaj
esperantistoj, pri kiuj ni raportos en la deka
cxapitro.
10. La naciaj blindulesperantistaj
societoj gxis la jaro 1939.
Auxstrujo.
En la jaro 1921 Ignaz
Krieger fondis en Vieno societon
de blindaj
esperantistoj logxantaj en Auxstrujo, sed
bedauxrinde pro
diversaj motivoj gxi jam cxesigis sian agadon
popt mallonga tempo.
Bulgarujo.
Estis en la jaro 1914,
kiam okazis la unua Esperanto-kurso
en la blindulinstituto
en Sofio. Tuj post la milito revivigxis
nia movado en la lando
de la rozoj ne nur inter la viduloj,
sed ankaux inter la
blinduloj. Okazis kursoj ankaux por
plenkreskaj blinduloj
kaj ili decidis en 1921 fondi la
blindulesperantistan
societon kun la nomo "Balkana stelo"
sub la prezido de St.
Nenkov. La organizajxo fakte farigxis
helporganizajxo por la
bulgaraj blinduloj, cxar gxi arangxis
koncertojn por enspezi
monon. Krom kotizoj de la membroj
gxi ankaux ricevis
privatajn donacojn. Tiamaniere estis eble
instrui la brajlan
skribon al blinduloj, kiuj ankoraux
ne sciis legi gxin.
Plie gxi starigis malgrandan bibliotekon
kaj kune kun la
protektanta asocio gxi malfermis ankaux
legejon por blinduloj
en la legosalonoj de la urbo Sofio,
kie ili povis mem legi
brajlajn librojn aux auxskulti
gazetojn legatajn de
viduloj. Estas kompreneble, ke la societo
arangxis multajn
esperantajn kursotn por plenkreskaj blinduloj
tiel, ke jam en 1929
gxi havis 80 anojn, sed ankaux menciinda
estas la fakto, ke
"Balkana stelo" dum multaj jaroj apartenis
al tiuj organizajxoj,
kiuj monsubtenis nian gazeton EL.
En 1928, kiam
Bulgarujo suferis pro tertrema katastrofo,
ree estis la blindaj
esperantistoj, kiuj kune kun
neesperantistaj
organizajxoj blindulaj monkolektis por helpi
al suferantaj bulgaraj
samsortanoj.
Cxehxoslovakio.
La 17-n de septembro
en la jaro 1921 laux iniciato de Karel
Emanuel Macan, unu el
la pioniroj de Esperanto inter la
blinduloj, estis
fondita en Praha, la cxefurbo de la juna
cxehxoslovaka
respubliko, la "Societo de cxehxoslovakaj
nevidantaj
esperantistoj" (SOCXNE). Unua prezidanto estis
Karel Emanuel Macan
kaj kiel sekretario funkciis
prof. Stanislav
Stejskal, vidanta blindulamiko fervore
laboranta por la
disvastigo de Esperanto inter blinduloj.
La societo progresis
tiel rapide, ke post mallonga tempo gxi
jam havis 63 anojn.
Krom lernolibroj kaj vortaroj gxi eldonis
sian oficialan organon
sub la titolo "Auxroro" aperanta
komence nur sur kvar
pagxoj dumonate, sed poste oni
pliampleksigis la
gazeton tiom, ke en multaj landoj oni legis
gxin kun granda
intereso, cxar gxi enhavis ne nur informojn
el la gxenerala
Esperantomovado, sed ankaux bonstilajn
literaturajxojn.
SOCXNE arangxis esperantokursojn kaj gxi
ankaux estis tiu
societo, kiu modele administris la
internacian
blindulinformejon kaj statistikejon, pri kiu vi
legos poste. Vigle kaj
sukcese gxi laboris gxis la jaro 1939,
kiam la germana armeo
invadis la Cxehxoslovakan respublikon
kaj Esperanto estis
malpermesita.
Danujo.
La blindigxinta
redaktoro kaj verkisto Johan WUlff estis
la unua dana blinda
esperantisto, kiu eldonis la unuan
lernolibron por
Esperanto en brajla preso kaj propagandis
la internacian lingvon
inter sialandaj samsortanoj.
De la 30-a de junio
gxis la 2-a de julio en la jaro 1931
okazis en Kopenhago
kunveno de la dana tutlanda blindulunuigxo.
Inter multaj fakkunvenoj
ankaux okazis kuyveno de danaj
blindaj esperantistoj.
Dum tiu cxi kunveno komitato
konsistanta el kvin
samideanoj prezentis statutproponon
por starigo de
"Dana asocin de blindaj esperantistoj"
kun la mallongigo:
DABE, kaj la cxeestantaro unuanime
decidis la fondon de
la proponita unuigxo aprobante la
statuton. Jam dum la
kunveno multaj samideanoj kaj interesuloj
membrigxis kaj decidis
aligxi al UABE. Unuanime oni elektis
kvsn proponitajn
personojn kiel estraron de la novnaskita
organizajxo, kies
membraro jam proksimigxis al kvindeko.
La unua estraro
konsistis el: Agnes Melchior, prezidanto;
redaktoro V. Ommerbo,
sekretario; Jens Ahler, kasisto
K. Laurids Lauridsen
kaj Karl Bjarnhof. Dum sama tutlanda
kunveno la
reprezentantaro unuanime decidis, ke en la gazeto
de "Dansk
Blindesamfund", kiu havas la saman nomon kiel la
societo mem, estos
kvarpagxa aldono cxiumonate kun
Esperantoteksto kaj
danlingva traduko por tiel doni
al memstudantoj
eblecon lerni kaj ekzercigxi. DABE jam
starigis
kongresvojagxan fondon kaj metis la fundamenton
por estonta sukcesa
movado de nia lingvo inter la danaj
blinduloj.
Finnlando.
Jam antaux 1914 la
Esperantomovado inter la finnaj blinduloj
estis kompare vigla.
Yrjoe Nummi estis la unua finna nevidanta
esperantisto, kiu
laboris aktive por disvastigi la internacian
lingvon inter la
finnaj blinduloj. Estis Anna Friman, Wolmar
Sjoeholm, John Bergh,
la bonkonata verkisto, Laina Nieminen,
Hilja Oksanen k.a.,
kiuj en la jaro 1919 fondis la societon
de finnaj blindaj
esperantistoj sub la nomo "Steleto",
kiu bonege progresis.
"Steleto" regule arangxis jarkunvenojn,
eldonis kompare
multajn studlibrojn por Esperanto kaj
kantlibron kun
melodioj en brajla preso kaj multe propagandis
nian lingvon inter
nevidantoj. Prave oni povas diri, ke estis
niaj finnaj
samideanoj, kiuj fondis la unuan nacian societon
de blindaj
esperantistoj postmilite.
Francujo.
En Francujo, la lulilo
de la Esperantomovado inter blinduloj,
kompare malfrue oni
fondis organizajxon blindulesperantistan.
Inttruado de Esperanto
inter ambaux militoj okazis en la Nacia Instituto
por Junaj Blinduloj en
Parizo sub gvidado de Pimoule, blinda
instruisto en la
menciita lernejo, kaj certe ankaux gxi okazis
en la porblindulaj
lernejoj en Clermnnt-Ferrand sub gvidado
de Jean Pascal, tiam
lernanto de masagxo en tiu lernejo, kaj
en Ronchin apud Lille.
En Villeurbanne 4-5 knaboj mem lernis
la lingvon. Albert
Masselier, militblindulo, kiu tuj post la
milito multe
propagandis nian aferon inter francaj blinduloj,
kune kun la vidanta
blindulamiko Belsola en la jaro 1928
fondis la
"Francan Asocion de Blindaj Esperantistoj" (Fabe).
La provizora komitato
konsistis el la samideanoj: Pimoule,
la blindulinstruisto
jam menciita, Caudmont, bibliotekisto
de "Association
Valentin Hauey), Belsola, vidanta kasisto
kaj Albert Masselier
mem. La asocio havis sian sidejon en la
"Institution
Nationale des Jeunes Aveugles". Dum la kongreso
de la francaj
esperantistoj en Nancy okazis profite al la
naskigxanta Fabe
kurioza vendado de verdaj flagetoj donacitaj
de s-rino Farges el
Lyon. La saman flageton akiris unu post
la alia cxiuj
partoprenantoj; akiris gxin nur momente, cxar
cxiu aldonis
malgrandan sumon kaj tiel igxis posedanto de la
flageto gxis kiam alia
mondonanto igxis siavice nova posedanto.
La vendado rezultigis
264 frankojn, la baza kapitalo de FABE.
Komence FABE aligxis
al UABE, sed poste gxi eksigxis kaj aligxis
al la franca
civilblindula federacio, kio kauxzis skismon.
Post la 11-a
internacia kongreso de blindaj esperantistoj
organizata de FABE
1932 en Parizo la asocio farigxis oficiala
kun nova statuto.
Prezidanto de la nova estraro farigxis
Emmanuel Robert,
vidanta profesoro cxe la komercaj lernejoj,
auxtoro de lernolibroj
kaj vortaroj en kunlaborado kun
prof. Th. Cart, kaj
tradukinto de diversaj verkoj el la franca
lingvo. Li mem
transskribis kelkajn librojn en brajlan skribon.
Ren^e Curnelle,
vidanta samideano en Lille, konata
Esperanto-parolanto de
la loka radio, funkciis kiel kasisto.
La aliaj estraranoj
estis blindaj. Sub la titolo
"La
Bonvolemulo" la asocio eldonis bultenon gxis eksplodo
de la milito, sed kun
permeso de Masselier kaj Robert,
Raymond Gonin
cirkuligis en la "suda teritorio" de Francujo
dispartigita fare de
la germana okupanta armeo manskriban
bultenon
"Provizora ligilo". Eble aperis dek numeroj kun la
celo dauxrigi la
kontakton inter la iamaj membroj. La oficiala
FABE eldonigis de
"Association Valentin Hauey"
Esperantan-francan
vortaron unuvoluman, prilaboritan de Albert
Masselier; de
"American Braille Press" (tiama nomo de la sekcio
de "American
Foundation for Overseas Blind") duvoluman vortaron
francan-esperantan de
L. Bastion, kaj de H. Thilander-presejo
duvoluman lernolibron
de Cart kaj Robert. Poste gxi ankaux
eldonigis ekzercaron
de la duagrada kurso de Cart kaj Robert
kaj la "Klasikan
Legolibron" de la laste nomita auxtoro.
Profite al la kaso
FABE disvendis librojn de Robert kaj
Masselier en nigra
preso.
Germanujo.
La germanaj
partoprenantoj de la unua blindulesperantista
kongreso en Praha
decidis fondi germanan blindulesperantistan
organizajxon, tamen
nur post la kongreso la samideanoj Julius
Hasselbach, Joseph
Kreitz kaj Adolf Selten kunvenis en Koeln
en la logxejo de la
blindaj geedzoj Zapater ne nur por
pridiskuti kaj fiksi
statutproponon, sed ankaux por
interkonsenti pri
provizora estraro konsistanta el:
Adolf Selteo, unua
prezidanto; Julius Hasselbach, dua prezidanto;
Joseph Kreitz, unua
sekretario kaj afergvidanto; Kurt Filss,
dua sekretario kaj
Henriette Zapater, naskita baronino
de Chalmot, kasistino.
La gitarvirtuozo Baldomero Zapater
donis la nomon EBLOGO
al la "Esperanto-blindulligo de Germanujo".
La unua prezidanto
Adolf Selten en Breslau propraelspeze
eldonis en brajla
preso la unuajn ne ampleksajn numerojn
de la oficiala organo
sub la titolo "La blinda esperantisto".
Jam en la jaro 1920
Joseph Kreitz eldonis manskribitan gazeton
samnoman, kiu enhavis
rakontojn, novelojn, poemojn ktp.,
sed post la fondigxo
de EBLOGO li, kiel unua sekretario
transprenis la
redakcion de la oficiala organo, kiu post la
inflacia tempo povis
aperi kvaronjare kun literatura felietono
titolita "La bona
amiko". Krom tre efika propagando por la
internacia lingvo
inter la germanaj samsortanoj EBLOGO ankaux
eldonis en brajla
preso kelkajn tre utilajn studlibrojn,
i.a. la bonegan
vortaron de Esperanto de Kabe aperintan en la
presejo de H.
Thilander kaj lernolibreton pri la germana
mallongiga skribo
cxefe por studantoj de la germana lingvo.
En la jaro 1931 laux
propono de EBLOGO aperis en Marburg
la trivoluma vortaro
germana-esperanta de Bennemann kaj
samjare ankaux aperis
nova, ampleksa lernolibro de Eugen Reiche
por meminstruado de
Esperanto, kiun antauxis dekkvinpagxa
propaganda kajero
germanlingva aldonita al preskaux cxiuj
brajlaj gazetoj en
Germanujo kaj Auxstrujo kun la rezulto,
ke multaj samsortanoj
auxtodidakte eklernis Esperanton
tiele, ke kreskis
konstante la membraro de EBLOGO, kies lasta
adresaro eldonita en
komenco de la jaro 1931 enhavis 150
adresojn de membroj.
tiam venis la bruna regximo! Cxiam pli
da anoj forlasis la
organizajxon, cxu pro timo, cxu pro
ekonomiaj motivoj.
Fine, en la jaro 1937, kiam jam ne ekzistis
esperantista organizajxo
en Germanujo, ankaux EBLOGO devis
cxesigi sian agadon
pro la malpermeso de Esperanto fare de la
nacisocialistoj, sed
ili ne sukcesis akiri la kapitalon de la
organizajxo, kiun oni
uzis suficxe frutempe por eldoni
ampleksajn numerojn de
"la blinda esperantisto"a por tiuj
membroj, kiuj restis
fidelaj al nia movado gxis la lasta
momento.
Grandbritujo. a
Nur dank' al la
energia kaj aktiva propagando de W. P. Merrick,
nia brava pioniro,
disvastigxis Esperanto inter la britaj
blinduloj. Tamen, nur en
la jaro 1935 estis fondita la
"Brita asocio de
blindaj esperantistoj" kun la mallongigo BABE.
La unua estraro
konsistis el W. P. Merrick, prezidanto,
Lionel Anwell,
sekretario, kaj Thomas Forster, kasisto.
Dum la unua jaro jam
aligxis al la asocio preskaux 50 samideanoj.
Ecx dum la milito BABE
ankoraux ekzistis kaj, dank' al la
sindonemo de Percy
Merrick la anoj ricevis de tempo al tempo
cxiujare raporton kaj
sciigojn por kunligi ilin kaj malgraux
la malfacilaj tempoj
BABE disdonis informojn pri Esperanto
kaj helpis al
komencantoj. Nur en la lastaj militjaroj ankaux
BABE devis cxesigi
sian agadon.
Hungarujo.
Jam blinda
esperantisto estas menciata el Hungarujo en la
unuaj jarkolektoj de
EL. Nur en la jaro 1920 tie estigxis nia
movado dank' al
klopodoj de d-ro Bano Miklos, kiam li presigis
en brajlo la koncizan,
sed tre bonan Esperanto-gramatikon
por hungarlingvanoj de
Pauxlo Robicsek, redaktoro de la
"Verda
standardo". Aldone al la gramatiko aperis ankaux
la ambauxflankaj
vortaretoj. Tiutempe fondigxis la federacio
de hungaraj blinduloj
kaj oni klopodis kolekti inteligentajn
samsortanojn, kiujn
oni sukcesis kapti ankaux por Esperanto.
En la jaro 1922
preskaux kvindek blindaj samideanoj organizigxis
sub la nomo
"Belhoro", mallongigo por: "Blindaj esperantistoj
logxantaj en hungara
regxlando". Belhoro farigxis membro de
la hungarlanda
Esperanto-societo. Animo de la nova organizajxo
estis kaj restis la
blindigxinta ingxeniero d-ro Bano Miklos,
kiu multe propagandis
por la internacia lingvo inter la hungaraj
nevidantoj cxefe per
tio, ke li faris al ili multajn servojn
per Esperanto.
Lauxbezone Belhoro arangxis kunvenojn kaj
festojn cxefe en la
datreveno de la naskigxo de d-ro Zamenhof;
Tamen gxia plej grava
tasko estis starigi konsiderindan
brajlan bibliotekon
kun tre valoraj esperantaj verkoj presitaj
kaj manskribitaj en la
kadro de la hungarlanda biblioteko
porblindula. La
organizajxo arangxis kursojn pri nia lingvo
por plenkreskaj
blinduloj kaj dank' al gxiaj klopodoj ankaux
okazis Esperantokursoj
por lernantoj en la blindulinstituto
en Budapest.
Italujo.
Jam en la unua numero
de EL aperinta en la jaro 1904 trovigxas
inter la patronoj de
la gazeto la nomo Landriani en Firenze
kiel unua itala blinda
samideano, kio pruvas, ke jam frutempe
naskigxis nia movado
inter la italaj blinduloj precipe, kiam
la itala pioniro
Armando Masciotta, notario, aktive laboris.
El tiu gxermo baldaux
venis aliaj, inter ili d-ro V. Musella,
kaj, en 1912, la tiama
aro de blindaj esperantistoj nomis
d-ron A. R. Tancredi
sia reprezentanto. Ekde 1922 li partoprenis
en multaj kongresoj,
cxiam kiel reprezentanto de la italaj
blindaj samideanoj. En
1923 ingx. Tancredi fondis, kune kun
Masciotta kaj aliaj
veteranoj, grupon de blindaj esperantistoj
kun la celo progresigi
la lingvon internacian inter la italaj
nevidantoj. Tiu
"grupo" esence konsistigis la kernon de tio,
kio en 1933 farigxos
la "Itala asocio de blindaj esperantistoj"
(IABE), sin inspirante
al la statuto de UABE. Dum la fasxisma
regximo Iabe preskaux
stagnis; tamen nia pioniro Tancredi
restis konsulo de la
italaj blindaj esperantistoj. Kiel tia,
li propagandis
Esperanton inter la italaj samsortanoj, kaj
en 1930 li verkis kaj
presigis en brajlo Radikaron, kiu
ankoraux nun estas
uzata. Ne estis facila la laborado
de Tancredi en la
fasxista lando, sed tio ne timigis lin.
Kontrauxe, li fojfoje
spitis la instancojn kaj ne sxparis
konsilojn kaj
instigojn al tiuj, kiuj sin turnis al li.
Alia tre fervora kunlaboranto
antauxmilita, menciinda precipe
pro artikoloj
blindulfakaj publikigitaj en EL, estis la tro
frue forpasinta G.
Valiani. Rilate instruadon en lernejoj,
citinda estas tio, ke
en la fruaj jaroj tridekaj Esperanto
estis kelkan tempon
instruita en la porblindula instituto
en Torino de ties
sekretario, G. Giani, vidanta auxtoro de
lernolibroj kaj
vortaroj.
Japanujo.
Jam en la jaro 1919 la
blinda samideano T. Kumagae en la urbo
Ube farigxis konsulo
de E?l por Japanujo. T. Iuahasxi, blinda
instruisto en la
blindullernejo en Osakaka, arangxis kaj gvidis
Esperanto-kursojn en
la nomita instituto kun multaj
partoprenantoj. Ankaux
en aliaj blindulejoj oni instruadis
pri Esperanto tiele,
ke la japanaj blindaj esperantistoj
ekde la 31-a de
auxgusto gxis la 2-a de septembro en 1924
jam povis okazigi sian
unuan kongreson en Okajama, unu el la
plej famaj japanaj
urboj. Gxi estis projektita kiel parto
de la 12-a japana
Esperanto-kongreso. Interalie la blindaj
samideanoj decidis
fondi asocion de "japanaj blindaj
esperantistoj"
kaj elektis kvinpersonan preparan komitaton.
Cxiu asociano havu la
eblecon legi la gazeton EL lauxpove
monsubtenotan de la
nova organizajxo. Fine oni decidis
enregistrigi cxiujn
japanajn blindajn esperantistojn kaj
eldoni esperantajn
librojn en brajla preso. La blindulinstruisto
T. Iuahasxi publikigis
esperantajn lecionojn en la brajla
cxiumonata gazeto
"Hibiki". Niaj japanaj samsortanoj kaj cxefe
la legantoj de la
japana cxiusemajna gazeto kolektis monsumon
de proksimume 60
anglaj pundoj sterlingaj por helpi la
suferantajn rusajn
samsortanojn. Eble pro la teruraj tertremaj
katastrofoj trafintaj
Japanujon en la jaro 1924 kaj la
ekonomia krizo poste
sekvinta la asocio de blindaj esperantistoj
ne povis agi tiom
sukcese, kiom oni esperis, cxar poste oni
ne ricevis sciigojn
pri gxi.
Jugoslavio.
En la jaro 1926 d-ro
Du_san Maruzzi instruis Esperanton en
du jugoslavaj
blindulinstitutoj kun bona sukceso. Fine de la
jaro 1927 la
jugoslavaj blindaj samideanoj fondis klubon
sub la nomo "Nova
lumo" kun la celo disvastigi la internacian
lingvon inter
jugoslavaj nevidantoj. Pli vigla ankoraux
farigxis nia movado en
Jugoslavio, kiam direktoro Velkjo
Ramadanovi_c, unu el
la konsilantaj anoj de UABO, ne nur
enkondukis la
instruadon de la internacia lingvo en la
instituton por
blinduloj en Zemun, sed ankaux presigis multajn
valorajn kaj utilajn
esperantajn librojn en brajla preso;
tamen, tre
bedauxrinde, preskaux cxiuj klisxajxoj estis
detruitaj dum la dua
mondmilito kaj direktoroaRamadanovi_c mem
farigxis viktimo de la
invadintaj ss-trupoj samkiel nia klera,
inteligenta jugoslava
samideano Simon Roth, kiu dum la lasta
antauxmilita
blindulesperantista kongreso en Bern 1939
funkciis kiel kongresa
sekretario kaj kiu kompilis
enhavtabelaron de EL
ekde majo 1937 gxis majo 1940
pri artikoloj
pritraktantaj la blindulprizorgadon en preskaux
cxiuj landoj eUXropaj
kaj neeUXropaj kun aldono de registro,
pro kiu ni danksxuldas
kelkajn informojn uzatajn en cxi tiu
"Historio".
Nederlando.
Nur post la unuaj
jaroj de la reeldono de EL oni sciigis ion
pri la Esperantomovado
intdr nederlandaj samsortanoj. Dank' al
la vigla agado de W.
J. A. P. Cr_eman, nederlanda konsulo
de EL, malgraux gravaj
malfacilajxoj la movado progresis.
La blindulinstituto en
Grave eldonis en brajla preso
kvarvoluman
lernolibron por Esperanto. En Grave, en la
blindulinstitutoj
"De Wijnberg" kaj "St. Henricus" oni instruis
nian internacian
lingvon al inaj kaj viraj lernantoj komence
de la dudekaj jaroj.
En la instituto en Bussum instruis
multajn lernantojn la
blindul-instruisto Roosdorp, kiu verkis
mem bonegan
Esperanto-lernolibron. Same en la instituto
"Bartimeus"
en Zeist la instruisto Laansma, la posta direktoro,
instruadis gxin.
Rimarkinde estas, ke en Amsterdam iuj
samsortanoj, inter ili
la unua nederlanda konsulo Cr^eman,
ekstudis Esperanton
pro bezono, cxar ili intencis reorganizi
la tiean lokan
blindulligon kaj bezonis informojn el la
eksterlando, kiujn ili
efektive akiris per la internacia lingvo.
En tsu tempo la
nederlanda ekzamena komitato donis du diplomojn:
"a" por
komencantoj kaj "b" por instruantoj. Jam kelkaj blindaj
samideanoj ricevis la
unuan kaj laux nia scio du ecx la duan
diplomojn. Tre aktiva
kaj vigla farigxis nia movado inter la
nederlandaj
samideanoj, kiam la ekblindigxinta instruisto
Raff Israels en la
jaro 1926 eklernis Esperanton kaj laux peto
de samideano Cr^eman
akceptis la konsulan oficon de EL.
Li sercxis kontakton
kun proksimume dekkvino da abonantoj
de EL kaj en 1928 laux
peto de Thilander li fondis la
"Nederlandan
societon de blindaj esperantistoj" (Nosobe).
La nomon proponis J.
Kreitz, laux sciigo de Raff Israels.
Prezidanto de la
organizajxo farigxis samideano Cr^eman, kaj
R. Israels funkciis du
jarojn kiel sekretario, sed en 1930
la laste nomita
akceptis la prezidan oficon. Komencigxis vigla
propagando de Nosobe
inter la nederlandaj samsortanoj
interalie kun la
rezulto, ke la bibliotekoj en Amsterdam,
Grave kaj Hago
starigis esperantan fakon, tiel ke ili poste
pruntedonis multajn
esperantajn librojn alilanden kaj nun
ankoraux la tutmonda
blindulesperantistaro rikoltas la fruktojn
semitajn de Nosobe.
Komence la intermembran kontakton prizorgis
Nosobe per malgranda
interkontaktilo, kiun prezidanto Israels
verkis mem kaj aliaj
gxin multobligis permane. Nur multajn
jarojn poste Nosobe
komencis eldoni la oficialan organon
sub la titolo "La
kontakto". Krome la organizajxo eldonis
en brajla preso
trivoluman vortaron esperantan-nederlandan kaj
dekvoluman vortaron
nederlandan-esperantan. Por akiri la
bezonatan monon Nosobe
starigis loterion, en kies vendado
de lotoj vigle
partoprenis vidantaj samideanoj. Cxiujare okazis
plejofte tuttaga
jarkunveno, en kiu post pritraktado
de organizaj aferoj
eminenta samideano vidanta prelegis pri iu
interesa temo, dum
vespere okazis altnivela festa kunestado.
En la dauxro de la
jaroj agema prezidanto Israels instruis
perletere multajn el
la membroj de Nosobe por "a"- kaj
"b"diplomoj.
Plej bone atestas la viglan kaj aktivan laboron
de la organizajxo, ke
gxi havis 107 membrojn jam antaux la
milito, sed post la
invado de la germana armeo en la jaro 1940
ankaux gxi devis
cxesigi sian agadon tiom fruktodonan.
Norvegujo.
Edvard Imsdahl,
redaktoro de la gazeto "Norges blinde" kaj
prezidanto de la
norvega tutlanda blindulasocio, estis la unua
samsortano, kiu jam
frutempe propagandis Esperanton inter
sialandaj nevidantoj
kaj eldonis la unuan Esperanto-lernolibron
en brajla preso.
Tamen, nur en la jaro 1934, kiam dekduo
da blindaj
esperantistoj norvegaj partoprenis la 13-an
intdrnacian
blindulesperantistan kongreson en Stokholmo,
ili fondis la
"Norvegan asocion de blindaj esperantissoj"
kun la mallongigo
NABE. Cxar la ampleksa kongresprogramo okupis
la tutan tempon dumtage,
niaj norvegaj samideanoj arangxis
noktan kunvenon dum la
unua horo de la 10-a de auxgusto.
Aprobinte la
statutproponon de Didrik Didriksen, ili elektis
estraron konsistantan
el redaktoro Edvard Imsdahl, prezidanto;
Kristian Haugness,
sekretario; Alf Arnesen, kasisto kaj
la anstatauxantoj. Oni
decidis interalie, ke la
Esperanto-sekcio de la
norvega cxiusemajna gazeto "Norges
Blinde" aperu
kvaronjare kiel organo de NABE. NABE eldonis
interalie kelkajn
valorajn literaturajn librojn en brajla preso
kaj vigle laboris la
nova organizajxo por la disvastigo de la
internacia lingvo
inter la norvegaj samsortanoj gxis la tempo,
kiam la germana armeo
invadis kaj okupis la paceman landon.
Svedujo.
Kvankam jam en la jaro
1907 la svedaj samideanoj nevidantaj
fondis la unuan
blindulesperantistan societon en la mondo,
kiu tamen dum la unua
mondmilito cxesigis sian agadon,
nur en la jaro 1923
Harald Thilander ree fondis la "Svedan
asocion de blindaj
esperantistoj" kun la mallongigo SABE.
Dum multaj jaroj la fondinto
estis la unua prezidanto;
same multajn jarojn
Verner Ljundgren funkciis kiel unua
sekretario kaj Hilding
Olsson kiel kasisto. La "avizoj de SABE"
lauxbezone aperis nur
por publikigi jarraporsojn kun informoj
pri estrarelektoj ktp.
La cxefan propagandon inter la svedaj
blinduloj faris
Thilander mem per eldono de lernolibroj,
multvolumaj vortaroj,
lego- kaj ekzercaj libroj kaj ne laste
per sia persona
influo.
11. La
"Universala Asocio de Blindaj Esperantistoj" (UABE).
En la jaro 1920 Julius
Hasselbach en Berlino kaj Ignaz Krieger
en Vieno proponis en
EL la fondon de internacia organizajxo
de blindaj
esperantistoj. La unua blindulesperantista kontreso,
okazinta en Praha
komence de auxgusto en 1921, sin okupis
detale pri la propono
skribe sendita de Julius Hasselbach kaj
starigis kvinmembran
komitaton konsistantan el gesamideanoj:
Ignaz Krieger,
Auxstrujo; Marie _Sveckova, Cxehxoslovakio;
Eug[ene Barrier,
Francujo; Adolf Selten, Germanujo kaj Eric
Olsson, Svedujo kun la
celo ellabori statutproponon por la
kreota universala
blindulorganizajxo esperantista. En speciala
kunsido sub la prezido
de Adolf Selten la komitatanoj
interkonsentis
transdoni la statutproponon por decido al la
dua
blindulesperantista kongreso en Helsinki; tamen la
kongreso ne akceptis
gxin post detala pridiskutado kaj
rekomendis unue fondi
naciajn societojn blindulesperantistajn.
La belga tiflofilo
Victor Hendricx kune kun Joseph Kreitz,
Germanujo, denove
pristudis la tutan materialon kune kun bona
statutpropono verkita
de la rumana samideano Prezenti Levy
por la Pariza kongreso
ne okazinta en 1914, el kiuj ili
kompilis novan, ne tro
detalan statutproponon prezentitan
per J. Kreitz al la
"tria" en Nuernberg por akcesto.
La 3-an de auxgusto
1923 je la tria horo posttagmeze en la
unua laborkunsido de
la tria internacia kongreso de blindaj
esperantistoj okazinta
en la kadro de la 15-a universala
kongreso de Esperanto
en cxeesto de 82 kongresanoj oficiale
kaj solene okazis la
fondigxo de la unua organizajxo de
nevidantaj
esperantistoj sub la nomo "Universala Asocio de
Blindaj
Esperantistoj" mallongigite UABE, post kiam la statuto
estis pridiskutita kaj
akceptita paragrafo post paragrafo.
Estis gxojiga fakto
kaj samtempe notinda sukceso, ke la "tria"
solvis definitive tiun
cxi gravegan problemon. Fortaplauxde
oni nomis profesoron
Th. Cart honora prezidanto de UABE.
Jena provizora
komitato estis elektita: prezidanto: Joseph
Kreitz, Kreuzau
(Germanio), viclrezidantino: Hermine Gotthardt,
Braunschweig
(Germanujo); cxefsekretario: Ints Cxacxe, Riga
(Latvio);
helpsekretariino: Anna Friman, Helsinki (Finnlando);
kasisto: W. P.
Merrick, Shepperton (Anglujo); redaktoro:
d-ro Bano Miklos,
Budapest (Hungarujo) kaj konsilanta
kocitatano: prof.
Stanislav Stejskal, Praha (Cxehxoslovakio).
Tri el la komitatanoj:
Cxacxe, Gotthardt kaj Stejskal estis
normalvidaj.
Estis la deziro de la
provizora komitato, ke UABE havu vere
demokratan bazon. Tial
cxiuj legantoj de EL rajtis proponi
kandidatojn por la
nova definitiva estraro. Konsiderante
averton, oni petis
proponi lauxeble prezidanton en lando
nemilitinta. La
legantoj de EL havis trimonatan vocxdonan
tempon, por ke ankaux
povu vocxdoni neeuxropaj samideanoj.
Kun permeso de Harald
Thilander EL farigxis la oficiala organo
de UABE. Cxiuj
legantoj ricevis senpage ne nur la akceptitan
statuton, sed ankaux
aligxilon subskribotan kun plena adreso
por farigxi membro de
UABE. Estas historie interese sciigxi,
al kiuj landoj
apartenis la unuaj membroj, pro kio ni jen
publkikigis la unuan
liston aperintan en EL.
Aligxis al UABE gxis
la 1-a de majo en la jaro 1924 el:
Afriko 1 (en
Algxerio);
Ameriko: 4 (en
Argentino 2, Cxilio 1 kaj Meksiko 1);
Euxropo: Anglujo 13,
Auxstrujo 9, Belgujo 5, Bulgarujo 2,
Cxehxoslovakio 15,
Danujo 3, Finnlando: ordinaraj membroj 10;
grupaj 16; Francujo 5,
Germanujo 43, Hispanujo 13, Hungarujo 34,
Italujo 3, Jugoslavio
10, Nederlando 1, Norvegujo 4, Polujo 4,
Rumanujo 1, Skotlando
1, Sovjetunio 1 kaj Svedujo 19. Sume 217.
Cxiu aligxinta membro,
kiu pagis la fiksitan jarkotizon de unu
svisa franko por
bonvalutaj landoj kaj malpli por malbonvalutaj
landoj laux
interkonsento de la naciaj delegitoj, ricevis
bele presitan
membrokarton, kiu sur la unua pagxo montris,
krom bele gravurita
stelo, latinlitere (reliefe) la vortojn
UABE (ambauxflanke de
la stelo) kaj membrokarto (sub gxi).
Sube, en brajlo, oni
legas: membrokarto de Universala Asocio
de Blindaj
Esperantistoj (UABE).
La dua duono de la
karto kun la latinlitere presita vorto
"membrokarto"
estas libera por brajle skribi sur gxin la
membronumeron kaj la
plenan adreson de la havanto. Gxi povis
servi kiel
propagandilo kaj por varbi vidantajn subtenantojn
por UABE kaj gxenerale
por nia internacia lingvo inter
blinduloj. Multaj el
la membroj de UABE portis la
Esperanto-insignon kun
la vortoj "Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj" en
malgrandaj oraj liseroj cxirkaux la rando.
La insignoj estis tre
belaj por la okuloj - verda stelo
kun oraj randoj - kaj
faritaj laux tri modeloj: por uzi kiel
brocxo, por porti en
butontruo aux fiksi sur horlogxa cxeno
aux simile.
Sekvos nun detala
rezulto de la balotado pri definitiva
komitato de UABE. La
voCXdonado komencigxiS la 1-an de aprilo
kaj finigxis la 30-an
de junio en 1924 kun jena rezulto:
prof. Stejskal, la
konfidato de UABE, ricevis 224 vocxdonilojn
el 26 sxTatoj, t.e.:
el Anglujo 6, Argentino 3, Auxstralio 1,
Auxstrujo 1j, Belgujo
4, Brazilo 1, Bulgarujo 4,
CXehxoslovakio 15, Cxilio
1, Danujo 3, Finnlando 19, Francujo 5,
Germanujo 40,
Hispanujo 9, Hungarujo 24, Italujo 2,
Japanujo 2, Jugoplavio
2, Latvio 15, Nederlando 1, Norvegujo 2,
Polujo 3, Rumanujo 1,
Sovjetunio 37, Svedujo 12 kaj Usono 2.
Pri la kandidatoj
estis decidite jene:
Unua prezidanto:
Joseph Kreitz ricevis 205 vocxojn;
Paul R^emy 11; Harald
Thilander 4; Karel Emanuel Macan 2,
Eug[ene Barrier 1, unu
vocxdonilo malplena. Elektita do:
Joseph Kreitz.
Dua prezidanto: Paul
R^emy ricevis 142; Victor Hendricx 33;
Adolf Selten 16; Luis
de Almeida 19; Joseph Kreitz 6;
Harald Thilander 2; W.
P. Merrick 2; Hermine Gotthardt, Edvard
Imsdahl, K. E. Macan
kaj Sigismundo Taladriz po unu;
elektita do: Paul
R^emy.
Unua sekretario:
Victor Hendricx 159; Ints Cxacxe 58;
prof. Stanislav
Stejskal 2; kolonelo Franz Zwach 2;
Anna Friman, Paul
R^emy kaj Verner Ljunggren po unu;
elektita do: Victor
Hendricx.
Dua sekretario: Anna
Friman 177; Anastasia Bartu}skova 33;
Jakobo Bellfort 7;
Agnes Melchior 2; Ints Cxacxe 2;
d-ro Bano Miklos 1;
Adolf Selten 1; unu vocxdonilo malplena.
Elektita do: Anna
Friman.
Kasisto: W. P. Merrick
215; Verner Ljunggren 3; Alma Block,
Anna Friman, Lundberg,
Taladriz kaj Thilander po unu;
unu vocxdonilo
malplena. Elektita do: W. P. Merrick.
Redaktoro: Harald
Thilander 206; d-ro Bano Miklos 14; Cxacxe,
Hendricx kaj Merrick
po unu; unu vocxdonilo malplena.
Elektita do: Harald
Thilander.
Konsilanta komitatano:
prof. St. Stejskal 214; Barrier 2;
Bano, Merrick, Krieger
kaj Macan po unu; kvar vocxdoniloj malplenaj.
Elektita do: prof.
Stanislav Stejskal.
Kandidatoj por
nedifinitaj funkcioj: Macan 5; Barrier 3;
Stachowick 4; Taladriz
2; Sep^ulveda 1; Stejskal 1.
Okaze de la kvara
internacia blindulesperantista kongreso
en Vieno en 1924 UABE
arangxis sian unuan gxeneralan kunvenon
la 9-an de auxgusto.
Per kelkaj enkondukaj vortoj prezidanto
J. Kreitz rememorigis
pri la utileco de Esperanto por la
blinduloj, sed ke io
mankis al ni gxis antaux unu jaro,
nome organizajxo, kiu
unuigu cxiujn nevidantajn samideanojn
en unu granda rondo
familia. Li bedauxris la necxeeston
de prof. Cart, la
honora prezidanto de UABE. El la jarraporto
legita de Joseph
Kreitz ni citu unue la fakton, ke la
intereso por la asocio
estas vigla kaj granda preskax en cxiuj
rondoj de la
nevidantaj samideanoj tiele, ke UABE jam havas 300
membrojn en 26 landoj,
inter ili ankaux estas kelkaj
subtenantaj, helpantaj
kaj amikaj anoj. Sekvis detalajxoj
pri la laboro de la
provizora estraro post la "tria"
en Nuernberg kaj la
rezulto de la balotado pri la unua
definitiva estraro de
UABE. Oni provis cxie veki interesigxon
pri la nova
organizajxo ne nur en blindulaj rondoj,
sed ankaux en medioj
de vidantaj gesamideanoj kaj
cxe neesperantistaj
blindulorganizajxoj tiel sukcesinte,
ke ekzemple la dana
blindulasocio "Foreningen dansk
blindesamfund"
laux peto de la UABE-delegito Agnes Melchior
konsentis subteni nian
organizajxon per cent danaj kronoj
kiel unua
neesperantista blindulorganizajxo. La kunveno
aprobis la unuan jarraporton
kun cxiuj vocxoj. En la diskutado
pri gxi la prezidanto
klarigis, ke preferinde estas por cxiuj
samsortanoj senpere
kaj individue aligxi al UABE,
sed membroj de naciaj
societoj grupe aligxintaj ne bezonas
aligxi individue.
Poste J. Kreitz transiras al la temo:
kion celas kaj volas
UABE? Post kiam li skizis la evoluon
de la blinduba movado,
li konkludis, ke mankas ankoraux
unuece laboranta
internacia blindul-organizajxo konsistanta
el la naciaj
organizajxoj por tiel ekzistigi internacian
blindulan parlamenton.
Tiuokaze nia asocio sin jam ne nomus
"Universala
asocio de blindaj esperantistoj", seda"Universala
blindul-asocio".
Tio estu la unua celo de UABE. Tamen,
por atingi gxin,
antaux cxio ni klopodu atingi la duan celon:
disvastigi Esperanton
kiel unuigilon inter la tutmonda
blindularo, kaj la
tria celo estu helpo al cxiuj blinduloj,
cxu studantoj, cxu
muzikistoj, cxu metiistoj per eldono
de praktikaj libroj,
per interveno cxe naciaj instancoj ktp.
Laux propono de la
estraro la gxeneralkunveno nomis
s-ron A. J. Adams el
Hastings, Anglujo, honora membro de UABE
pro liaj multegaj kaj
grandegaj servoj faritaj al la blinda
esperantistaro.
La plej grava decido
de la gxeneralkunveno sendube estis
la eldono de nigre
presota organo de UABE, kiu aperu
kvaronjare sub la
titolo "Ligilo por vidantoj" laux propono
de d-ro Bano Miklos.
Multaj pli-malpli gravaj proponoj estis
pridiskutitaj dum tiu
unua gxeneralkunveno de UABE.
En la monato aprilo de
la jaro 1925 aperis la unua numero
de "Ligilo por
vidantoj", la organo de UABE en nigra preso.
Gxin redaktis d-ro
Bano Miklos, la redaktoro de la provizora
estraro. Kredeble
estas interese sciigxi pri la enhavo
de la unua numero, do
jene: "Saluto", poemo de Piroska Tabori;
"Sxuldon ni
pagas!", redakcia artikolo de d-ro Bano
(laux paragrafo 10 de
UABE-statuto). "La estraro de Universala
Asocio de blindaj
esperantistoj: UABE"; "Epizodoj dum la
"kvara"",
de Uatamo Bomobe; "La mortanta flamo", poemo de
Eduard Jercke;
"Printempo venis", poemeto de Varma
Jaervenpaeae;
"Lasta rozo", poemeto de Rosine Bauer;
"Mi estas
junulo", poemo de Edvard Imsdahl; "Muziko en la
Sunshine House",
de H. C. Warrilow (tradukis Harald Thilander);
"Kelkaj notoj pri
la blinduledukado en Japanujo", de Tokujiro
Torii; "Bela
danko al sankta Johano", de H^el[ene Giroud;
"Naciaj
Esperanto-konsuloj".
Dum la kunsido de UABE
okaze de la "sesa" en Danzig 1927
prezidanto J. Kreitz
ege bedauxris la fakton, ke la organizajxo
ne progresis
kontentige cxefe pro tio, ke nun deklaris
kelkaj estraranoj ne
disponi pri suficxe da tempo por oferi
gxin senpage. Denove
la prezidanto sugestis formi el UABE
vere internacian
organizajxon, al kiu aligxu cxiuj naciaj
blindulaj kaj
porblindulaj asocioj kaj w. P. Merrick proponis
SXangxojn de la
statuto, kiun oni ne diskutadis en la kongreso,
sed publikigos en EL,
por ke cxiuj legantoj povu pridiskuti
gxin objektive.
La tria
gxeneralkunveno de UABE, okazinta dum la "sepa"
en Antverpeno en la
jaro 1928, akceptis tri rezoluciojn
prezentotajn al la
kompetentaj instancoj de la blindula movado.
La unua rezolucio
pritraktis peton al cxiuj blindulejoj,
ke Esperanto farigxu
instrua fako komence ne deviga,
poste deviga. La dua
rezolucio konsideris konsilinde,
ke almenaux unu el la
estraranoj de la grandaj naciaj
blindulasocioj lernu
la internacian lingvon por povi persone
intertrakti kun la
organizajxoj de la blindulesperantista
movado. Plie oni
rekomendis al cxiuj naciaj blindulorganizajxoj,
ke ili arangxu esperantan
kurson en la asocia gazeto. Fine
la tria rezolucio sin
direktis al la "Asocio de blindaj
studentoj" en
Gxenevo kun la peto krom la angla, franca kaj
germana lingvoj ankaux
uzi la internacian lingvon
dum la projektita
kongreso de cxiuj fakuloj pri la blindulafero.
UABE konsentis
kunlabori kun la "Asocio de blindaj studentoj".
Kompreneble ne estas
eble publikigi la kompletajn tekstojn
de la rezolucioj.
Ne estas facila tasko
raporti pri la agado de UABE post la
kongreso en
Antverpeno, cxar oni ne povas citi gravajn
sukcesojn. Estis
granda eraro, ke la anoj de UABE reelektis
la saman estraron kiel
antaux tri jaroj, cxar kelkaj personoj
sciis jam antauxe, ke
ili ne kapablas plenumi la oficajn
devojn cxefe pro manko
de tempo. Jam dum la "sepa" la unua
sekretario Victor
Hendricx deklaris, ke li ne povas dedicxi
sin suficxe al UABE.
Dum tutaj monatoj li faris nenion
pozitivan, gxis li
deklaris sian eksigxon komence de la jaro
1929. Post lia eksigxo
nia pioniro Harald Thilander
administris la
sekretarian oficon gxis la "oka" en Budapest.
Tuj oni povis konstati
ekeston de nova vivo en la asocio.
Li verkis ekzemple
proponon de nova statuto por UABE.
Laux tiu cxi statuto
cxiu nacia blindula kaj porblindula
unuigxo povas aligxi
al la federacio kiel asocia ano. Tamen,
la statutpropono ne
estis aprobita de la gxeneralkunveno
de UABE okazinta en
Budapest. La cxefa kauxzo de la malaprobo
estis tiu, ke UABE sin
nomu "Federacio internacia
de
blindulunuigxoj" kun la nommallongigo "FIBU". Oni opiniis,
ke la nomsxangxo
signifus neniigon de UABE kaj ke granda parto
de la propaganda
laboro jam farita estus vanigita per tio.
Ne estas facile detale
raporti pri la kunveno pro la subita
morto de la
protokolinto de la kongreso en Budapest,
prof. Stejskal, kies
ecx stenogramon kaj cxiujn skribajxojn
nigrajn kaj brajlajn
oni devis forbruli, cxar li mortis kauxze
de infekta malsano.
Bonvolu do kontentigxi je kelkaj notoj
senditaj de la dua
protokolinto, samideano Maetzl.
Prezidanto Kreitz
malfermis la kvaran gxeneralkunvenon de UABE
en Budapest la 7-an de
auxgusto matene je la nauxa horo
raportante pri la
pasintjara kunsido en Antverpeno. Post
alparolo de Harald
Thilander la prezidanto memorigis pri la
25-jara jubileo de la
unua apero de "Esperanta Ligilo"
en la jaro 1904 dank'
al la klopodoj de la nobla kaj varmkora
blindulamiko prof. Th.
Cart, kiu ankaux redaktis gxin gxis la
jaro 1912, kiam li
metis la redaktadon en la manojn de nia
pioniro Harald
Thilanner. Ambaux meritas nian dankon!
Sekvis propono pri
sxangxo de la statuto de UABE, sed oni
konsilis ne sxangxi la
nomon de UABE al FIBU. Fine oni decidis,
ke la estraro mem
elektu komitaton, kiu prilaboru la statuton.
Estis ankoraux
pritraktitaj kelkaj problemoj postulantaj solvon,
sed ni forlasu la
lastan kunvenon de UABE por observi,
kio okazis post la
kongreso en Budapest rilate la organizajxon.
Laux decido de la
gxeneralkunveno, la estraro de UABE elektu
komitaton kun la celo
prilabori la statuton kaj studi
nomsxangxon de la
organizajxo. La komitato sub prezido de
Harald Thilander
konsistis el la germanaj samideanoj Julius
Hasselbach kaj Karl
Halfmann. Gxi prezentis sian proponon
en Esperanta Ligilo
dum julio 1930. En decembro samjare
aperis en EL ankoraux
kelkaj sxangxproponoj, kaj kun la
januara numero de EL
de 1931 vocxdoniloj por la gxenerala
vocxdonado estis
alsenditaj al la legantoj de la gazeto.
La kalkulado de la
vocxdoniloj cxe la limtempo (junio 1931)
rezultigis, ke la
nomsxangxo de UABE al UABO, nommallongigo
por "Universala
asocio de blindulorganizajxoj", kaj la
revizita statuto estis
akceptitaj per 122 vocxoj kontraux 9.
Per tiu cxi decido de
la membraro la asocio eniris novan
epokon de sia
evoluado, epokon de praktika laboro.
Pro la menciita sxangxo
de statuto la organizajxo ne plu havas
individuajn membrojn,
sed estas federacio de naciaj
blindulorganizajxoj,
kaj je la fino de la jaro 1931 la nombro
de membro-organizajxoj
de UABO estis dekdu, inter ili nur unu
neesperantista, la
"Pola unuigxo de militblinduloJ".
Kvankam la du lastaj
jaroj en la vivo de UABE estis dedicxitaj
al organizaj aferoj,
tamen la organizajxo dedicxis grandan
parton de sia energio
al la klopodado disvastigi nian
internacian lingvon,
kiu ja estas la cxefa, nepre havenda ilo
por nia tuta agado. En
aprilo 1931 okazis en New York
la "mondkongreso
pri blinduboj" (World Conference on the blind),
kiun partopreois
laborantoj por la blindulafero el 37 landoj.
Laux la nombro de la
reprezentitaj nacioj la kongreso estis
certe la plej granda
en sia speco gxis nun kunvokita,
kaj laux la sama
vidpunkto ankaux la plej internacia.
Tamen la kongresa
lingvo estis nur la angla. Kelkaj blindaj
esperantistoj
partoprenis, kaj du referatoj pri Esperanto
estis preparitaj, sed
ili estis malakceptitaj pro tio,
ke la kongresprogramo
- jam kelkajn monatojn antaux la kongreso -
estis tro plena. La
kasisto de UABE, W. P. Merrick, havis
interparoladon kun la
sekretario de la programa komitato,
W. C. G. Eagar, kiu
komplezeme promesis fari sian eblon por ke
mallonga raporto pri
Esperanto en servo de la blindulafero
estu iel prezentata al
la kongreso. La tuta skribajxo,
ampleksanta nur ok
brajlajn pagxojn en formato de EL,
estis disdonita inter
la blindaj kongresanoj, dum la societo
de vidantaj esperantistoj
de New York disdonis inter la
vidantaj kongresanoj
fortan alvokon, en kiu oni petis,
ke la internacia
lingvo estu uzata en internaciaj kongresoj
de blinduloj. Jen la
teksto de la raporto verkita
de W. P. Merrick aux
pli bone la peto al la kongreso:
"Al la World
Conference on the blind, New York, en aprilo 1931.
La komitato, delegitoj
kaj membroj de la asocio de blindaj
esperantistoj serioze
petas la kongreson konsideri la gravecon
de Esperanto kiel
helplingvo por blinduloj, kaj konsiderante
multajn faktojn, el
kiuj kelkaj estas tie cxi notitaj,
bonvolu rekomendi, ke
Esperanto estu gxenerale instruata
en la lernejoj por la
blinduloj tra la tuta mondo".
W. P. Merrick skizis
en admirindaj frazoj "utilecon" de
Esperanto al la
blinduloj sub jenaj rubrikoj:
"Esperanto kiel
helplingvo por la blinduloj", "Esperanto
en lernejoj",
"la Esperantogazeto kaj la publikigajxoj",
"Esperanto jam
instruata en lernejoj por blinduloj),
"naciaj societoj
de blindaj esperantistoj" kaj
"la socia valoro
de Esperanto".
Kelkaj el la
cxeestantaj blindaj esperantistoj pledis
en paroladoj por
Esperanto. Kaj la rezulto de la vastskala
agado de UABE en la
kongreso? Oni ne akceptis rezolucion;
tamen multaj en New
York auxdis la unuan fojon pri Esperanto
por la blinduloj.
Plie la sekretarioj de
UABE sendis en auxgusto de la sama jaro
cirkuleron al la
tutnaciaj blindulunuigxoj en la tuta mondo.
La cirkulero, kiu
estis ankaux enpresita en traduko en kelkajn
naciajn gazetojn,
finigxis per peto, ke la blindulunuigxoj
intervenu cxe la
internacia konsilantaro por la blinduloj
kaj la internacia
oficejo por blindulafera kunlaborado,
deciditaj de la
blindulkongreso en New York, alprenu kaj uzu
Esperanton kiel sian
lauxstatute oficialan lingvon;
ke la menciitaj
institucioj prenu por unu el siaj taskoj
la agadon por
disvastigi scipovon de Esperanto inter
la blinduloj; ke la
blindulorganizajxzj gxenerale uzu
Esperanton por cxiuj
interrilatoj kun samsortanoj en aliaj
landoj kaj ke
Esperanto estu oficiale instruata en la
blindullernejoj de la
koncerna lando.
La cirkulero estis
gxenerale akceptita kun granda simpatio,
pruvo, ke la
antauxjugxo komencis cedi al scio, klereco kaj
praktika adaptigxemo.
Kune kun la dek blindulesperantistaj
societoj aligxintaj al
UABE dek naciaj blindulorganizajxoj
akceptis kaj bonorde
subskribis la deziresprimojn menciitajn
en la cirkulero.
Dum la jaroj 1930-31
la internacia lingvo estis instruata
en ok germanaj, kvar
nederlandaj, kvar polaj, tri
Cxehxoslovakaj, tri
jugoslavaj, du italaj, unu franca, unu
norvega, kelkaj rusaj
kaj kelkaj japanaj blindullernejoj.
Same okazis
Esperanto-kursoj en Anglujo, Danujo kaj Svedujo,
sed mankas nombroj.
Laux komisio de UABE
estiS eldonitaj en brajla preso gxis la
fino de 1931 jenaj
verkoj:
Brajla muziknotacio,
tri kajeroj. Esperanta stenografio,
tri kajeroj. Gxenerala
adresaro de blindaj esperantistoj,
du kajeroj. Flagoj de
la nacioj, du kajeroj. Naciaj literoj,
kvin kajeroj.
Tusxbildoj, unu kajero.
Plie aperis 11 kajeroj
de la "Internacia brajla biblioteko"
en la presejo de UABE.
Cxi tiujn kajerojn kompilis rektoro
Sam Jansson en
Stockholm.
Funkciis tridek
delegitoj de UABE en 25 nacioj.
La komitato de UABE
elektita en la jaro 1931, kiu poste ankaux
dejxoris kiel komitato
de UABO, konsistis el jenaj samideanoj:
Joseph Kreitz, unua
prezidanto, Germanujo.
Albert Masselier, dua
prezidanto, Francujo.
Harald Thilander, unua
sekretario, Svedujo. @
Raff Israels, dua
sekretario, Nederlando.
W. P. Merrick,
kasisto, Anglujo.
Direktoro Velko
Ramadanovicx, unua konsilanto, Jugoslavio.
@ @
D-ro Bano Miklos, dua
konsilanto, Hungarujo.
Gxis la jaro 1931
aperis dekdu numeroj de la gazeto
"Ligilo por
vidantoj" gxenerale en mil ekzempleroj.
12. La "Universala
asocio de blindulorganizajxoj" (UABO).
En la dekunua cxapitro
ni jam rapnrtis pri la agado de UABO
(antauxe
"Universala asocio de blindaj esperantistoj" (UABE)
en la jaro 1931, la
unua jaro de gxia ekzisto. Nun estas nia
tasko raporti lauxelle
detale pri la disvolvigxo, agano kaj
la progresoj de la
nova asocio.
En la monato julio de
la jaro 1933 aperis en la brajla
eldonejo de UABO sur
77 pagxoj laux formato de EL detala
raporto pri la agado
de la asocio dum la jaro 1932, kiun
kompilis gxiaj du
sekretarioj H. Thilander kaj R. Israels.
La jaro 1932 estis
karakteriza pro tio, ke la interesigxo
por Esperanto inter la
blinduloj esprimigxis per klopodado
estigi la necesan
materialon por lerni la internacian lingvon.
+ a a
Aperis en Francujo kaj
esperanta-franca kaj franca-esperanta
vortaroj. Tie la
tutmonde konataj "Association Valentin Hauey"
kaj "American
Braille press" donis fortan helpon eldoninte
po unu el la menciitaj
vortaroj.
La italaj samsortanoj
ricevis esperantan-italan vortaron,
ege bonan kaj suficxe
ampleksan verkon kompilitan de la itala
konsulo, d-ro A. R.
Tancredi, kaj presitan en la nacia brajla
presejo en Firenze. En
la sama jaro la italaj
samsortanoj-samideanoj
kunigxis en "Itala asocio de blindaj
esperantistoj"
(IABE), kiu ankaux aligxis al UABO.
En Germanujo la
studo-instituto porblindula en Marburg eldonis
en brajla preso la
trivoluman vortaron esperantan-germanan
de Bennemann. La
Esperanto-blindulligo de Germanujo komencis
grandskalan
propagandon, eksendinte 3500 ekzemplerojn
de propaganda kajero
aldonita al dekkvin germanlingvaj brajlaj
gazetoj tiel
bonsukcese, ke tuj poste povis aperi la bonega
lernolibro de Eugen
Reiche.
En tri nederlandaj
blindullernejoj Esperanto estis instruata
devige kaj en unu
libervole.
En Jugoslavio
Esperanto estis instruata en cxiuj blindullernejoj
kaj la bezonatajn
lernolibrojn prizorgis la brajla presejo
de la instituto en
Zemun. "Nova lumo", la societo de la llindaj
esperantistoj en
Jugoslavio, kiu fondigxis en 1932,
kunigxis kun UABO.
Ankaux la polaj
samideanoj ricevis sian brajlan lernolibron
por Esperanto presitan
de la pola sekcio de "American Braille
Press".
La norvega tutlanda
blindulinstituto en Trondheim instruis
pri Esperanto devige
kaj en Oslo nia lingvo estis instruata
memvole sub gvido de
la direktoro Roesseg.
Je la fino de la jaro
1932 estis deksep blindulorganizajxoj
kunigxintaj kun UABO;
inter ili estis dekdu esperantistaj
kaj kvin naciaj
blindulorganizajxoj. La naciaj tutlandaj
organizajxoj estis
jenaj: federacio de hispanaj blinduloj,
irlanda asocio por la
blinduloj, federacio de finnlandaj
blinduloj, federacio
de hungaraj blinduloj, asocio de polaj
militblindigitoj.
Dum la jaro 1932 EL
aperis en 875 ekzempleroj, sed oni sukcesis
limigi la nombron da
ekzempleroj al la citita cifero dank' al
tio, ke en kelkaj
landoj estis legorondo kun komuna ekzemplero;
al Hungarujo kun siaj
sepdeko da blindaj esperantistoj iris nur
kvin ekzempleroj kaj
simila estis la fakto pri Bulgarujo.
Multaj helpemaj
samideanoj sendis siajn legitajn numerojn
al samsortanoj, kiuj
ne povas aboni la gazeton tiel, ke la
legantaro multe
superas unu milon. a
La "dekdua"
okazinta en Parizo ne okupis sin pri aferoj de UABO.
La jarraporto
publikigis liston pri titoloj de 38 lernolibroj,
vortaroj kaj aliaj
libroj eldonitaj en 12 landoj,
ne kalkulante 9
librojn eldonitajn de UABO.
Albert Masselier, la
dua prezidanto de UABO, eksigxis el la
komitato lauxdire pro
malsanemo kaj grava bezono de trankvilo
kaj ripozo; tamen, por
diri la veron, la kauxzo estis tute
alia, cxar li
apartenis al tiuj malmultaj el ni, kiuj forte
kontrauxbatalis la
transformigon de UABE al UABO. la komitato
per cxiuJ voCXoj
elektis por anstatauxanto de la dua prezidanto
kapitAnon Jan Silhan,
unu el la estraranoj de la asocio de
polaj
militblindigitoj.
La aldono al la
jarraporto enhavis sur 20 pagxoj historiajn
resumetojn pri la
naciaj organizajxoj kunigxintaj kun UABO.
La periodo de funkcio
de la komitato de UABO finigxis kun la
jaro 1933. La rezulto
de la balotado estis, ke oni reelektis
la malnovan estraron
escepte la duan sekretarion, R. Israels,
kiu pro privataj
cirkonstancoj ne povis akcepti kandidatecon
kaj kiun anstatauxis
en la nova komitato d-ro A. R. Tancredi
por la ofico de la dua
sekretario.
En julio de la jaro
1934 aperis en la eldonejo de UABO
jarlibro de
"Universala asocio de blindulorganizajxoj" (UABO)
por la jaro 1933 sur
93 pagxoj, kiun kompilis la du sekretarioj
H. Thilander kaj d-ro
A. R. Tancredi.
Dum la jaro
priraportata la politikaj cirkonstancoj en kelkaj
landoj ne estis
favoraj por la evoluado de internaciaj
entreprenoj, do ankaux
ne por la Esperantomovado. Dauxris
Esperanto-kursoj en la
anglaj brajlaj gazetoj "The tribune"
kaj "The school
magazine" kun multaj miloj da legantojakaj
en jugoslava, cxehxa,
pola kaj kelkaj skandinaviaj gazetoj.
El la sekretariejo
estis elsendataj en la jaro 1933 preskaux
500 leteroj kun
informoj diversspecaj pri aferoj koncernantaj
blindulaferojn en
cxiuj partoj de la mondo aux petojn pri tiaj
informoj. La
sekretarioj klopodis kolekti pli kaj pli da
sciindajxoj pri la
blinduloj en la tuta mondo por povi
distribui inter tiuj,
kiuj bezonas informojn por sia laboro
porblindula. Ankaux
legxaj tekstoj koncernantaj la nevidantojn,
dokumentoj pri rabatoj
kaj senpageco en posxto, aux sur fervojoj,
tramoj ktp., atestoj
pri kompetente plenumata laboro
de samsortanoj ktp.
kolektigxis iom post iom en la
sekretariejoj de UABO.
La jaro 1933 estis tre
grava jaro por UABO, cxar unue la nova
organizajxo arangxis
sian unuan gxeneralkunvenon en la kadro
de la
"dekdua" okazinta en Kolonjo komence de auxgusto;
due pro tio, ke tiu
gxeneralkunveno decidis pri la ekzisto
kaj neekzisto de la
organizajxo pro la komuna propono
de d-ro Tancredi kaj
Albert Masselier pri la restarigo
de la iama UABE, la
"Universala asocio de blinnaj esperantistoj".
Por iom pli detale
skizi la tiaman situacion, ni sekvigos
kelkajn gravajn
frazojn el la nomita propono pri restarigo
de UABE:
"Pli kaj pli ni
konvinkigxas, ke la blindaj esperantistoj
malprave forigis
UABE-on, kies restarigo sxajnas al ni urgxa
neceso. Ni unue
rimarku, ke _"apenaux kvinono el la tutmonda
blindulesperantistaro"
decidis la faktan disigxon de UABE
kaj
_"devigan"
enmembrigon de ties
naciaj esperantistaroj interne de UABO,
t.e. interne de
universala asocio, kies komitato estu kvazaux
la registaro de la
tutmonda blindularo. Kredinde la plimubto
de la blindaj
esperantistoj malsxatas la de UABO proklamitan
celon. Cxu UABO
obstine pretendados, ke nur gxi rajtas kaj
kapablas oficiale kaj
dece reprezenti la tutmondan
blindularon?"
Sur okpagxa propono
ambaux proponintoj multvorte provas klarigi
la neceson restarigi
la iaman UABE-on. En sia parolado
prezidanto Kreitz
forte kontrauxstaris la proponon dirante
interalie:
"Cxu vi povas
imagi, ke jam post du jaroj ni elterigos tiun
organizajxon, kiun ni
kvazaux enterigis en Budapest, nian
UABE-on? Oni pripensu:
se oni restarigus nian UABE-on, povus
facile okazi, ke
multaj el niaj plej fervoraj adeptoj ne
plu
batalus por nia ideo.
Ni scias, ke la plej multaj anoj apogas
kaj apogos nian nunan
UABO-on. Ni ne volas esti konkurenco
al iu ajn simila
internacia organizajxo, ni ja nur celas,
ke cxiuj naciaj
blindul-organizajxoj uzu nian lingvon
en internaciaj rilatoj
por sia propra profito. Samtempe mi
insiste avertas, ke
neniu el niaj vicoj provu detrui multjaran
laboron de kelkaj
fervoruloj, kiuj oferis tempon, energion kaj
monon por nia afero.
Tiuj semontoj aux ecx semintoj de
malakordo sciu, ke
perforte ni defendos nian organizajxon UABO,
ili sciu, ke ni ne
donos nian manon por detrui tiun belegan
konstruajxon. Ni iros
nian vojon!"
Kvankam la prezidanto
proponis al tiuj el ni, kiuj deziras
unuigxi en pure
esperantistan organizajxon internacian, ke ili
povos fondi tian, al
kiu apartenos nur individuaj membroj;
post lia parolado oni
preskaux unuanime malakceptis la proponon
Masselier-Tancredi.
Jenaj proponoj estis
pritraktitaj dum la gxeneralkunveno: @
Propono de kapitano
Jan Silhan, (Polujo): UABO eldonu gravaJn
verkojn pritraktantajn
la gxeneralan blindulaferon,
gxiajn cxefajn kaj
aktualajn problemojn kaj specialfakajn
problemojn; UABO
eldonu en brajla preso "kalendaron de la
blindaj
esperantistoj" kun cxiuj sciigoj, konsiloj, adresoj
kaj informoj.
UABO arangxu
radio-disauxdigojn en diversaj landoj pere de la
membro-organizajxoj.
N91 itala samideano,
G. Valiani proponis starigon de internacia
biblioteko por blsndaj
studantoj, en kiu havu lokon cxiuj
aperintaj kaj
aperontaj lernolibroj (gramatikoj kaj vortaroj)
de Esperanto en cxiuj
landoj, kiu helpus al cxiuj blindaj
lingvo-studantoj.
La "Nederlanda
societo de blindaj esperantistoj" (NOSOBE)
proponis la eldonon de
internacia literatur-scienca revuo en
brajlo sub redaktado
de d-ro Bano Mikbos.
Albert Masselier
prezentis tutan proponaron sendotan
per iniciato de UABO
al cxiuj registaroj kaj al "Ligo
de nacioj" pri
intersxtata konsento koncerne senpagecon
de pasporto por
blindulo kaj ties akompananto, de doganoj
por blindulaj ilaroj,
de vojagxbileto por akompananto
de blindulo ktp.
Internacia kaj intersxtata konsento,
por ke sendo de
brajlajxoj kaj blindulhelpiloj de lando al lando
estu ne pli multekosta
ol la sendo en la sama lando.
Internacia interkonsento
pri trafiksignoj, identeckartoj ktp.
por blinduloj,
internacia semajno porblindula kaj fondo
de internacia
institucio kontraux blindeco ktp., ktp.
+ a
Tre detala propono
kelkpagxa de Einar Juvonen en Finnlando
sin okupis pri la
problemo, kiel havigi labormaterialon
malmultekoste por niaj
manlaboristoj.
Same tre detala
referato de Alf Arnesen el Norvegujo pritraktis
la demandon, cxu UABO
povas entrepreni ion por provizi la
blindulojn en cxiuj
landoj per pli malmultekostaj skribmasxinoj
kaj aliaj aparatoj.
Poste la komitato de
UABO interkorespondadis kun la cxefoficejo
de la
Remington-kompanio en Usono kaj ricevis kompare
kontentigan respondon
pri malmultekostaj skribmasxinoj.
Ankoraux aliaj malpli
gravaj kaj nerealigeblaj proponoj,
kiuj ne meritas
mencion, okupis la tagordon de
la gxeneralkunveno.
Kelkaj el la
kunigxintaj en UABO organizajxoj ankoraux ne
posedis bonan
presilaron kaj tial la presejo de UABO presis
hispanan kaj bulgaran
gazetojn, kiuj aperis cxiun duan monaton
kun po 24 pagxoj.
Dank' al la klopodoj
de la organizajxoj, kunigxintaj kun UABO,
okazis disauxdigoj en
Esperanto pri blindulaferoj per la
radio-stacioj en
Varsovio, Vieno kaj Stockholm; sed ankaux
kelkaj el la
"Esperanto-kronikoj" de la radio-stacio
Lyon-la-Dua estis
dedicxitaj al blindulaj aferoj.
Nova statuto de UABO
aperis brajle kaj nigre en la jaro
priraportata.
Venis la
"dektria" en Stockholm kaj kun gxi la dua
gxeneralkunveno de
UABO, en la tagoj de la 7-a kaj 8-a de
auxgusto en la jaro
1934.
En sia malferma
alparolo prezidanto J. Kreitz aludis la fakton,
ke UABO laboris
sukcese dum la pasinta kriza jaro, kion montris
plej klare la
jarraporto.
Sendube la cxefa temo
de la gxeneralkunveno estis la problemo
pri la blindeca
kompenso (la principo pri kompenso
pro malpliigxinta
laborkapableco kauxze de blindeco).
Post raportoj de Neary
(Irlando), Anwell (Anglujo) kaj Melchior
(Danujo) pri la
koncernaj atingajxoj en la nomitaj landoj,
la gxeneralkunveno
komisiis al Neary, Silhan, Ljunggren kaj
Melchior la verkadon
de rezolucio, el kiu ni jen citas
la cxefajn frazojn:
"La dua gxeneralkunveno de UABO, okazinta
en Stockholm en
auxgusto de 1934, kiun partoprenis delegitoj
el 11 landoj, unuanime
esprimas sian admiron por la nobla
sveda popolo, por gxia
registaro kaj gxia parlamento, kiu
trafe ekkonis la
urgxan bezonon lauxlegxe plifaciligi la
malbonan staton de la
blinduloj kauxzitan pro malpliigxinta
laborkapableco de la
nevidantoj. La gxeneralkunveno de UABO
tial instigas cxiujn
blindulorganizajxojn en la tuta mondo
energie batali por
efektivigo de sama principo (la principo
pri kompenso pro
malpliigxinta laborkapableco pro blindeco)
en tiuj landoj, kie
gxis nun mankas la socia koncepto de tiu
cxi nepra faktoro de
moderna sistemo de blindulprizorgado.
Laux la raporto de la
komisiono por esplori eblecon havigi
malmultekostajn
skribmasxinojn al blinduloj, Remington-masxinoj
sxajnas esti
konsiderindaj. Charles Hedkvist sciigas, ke cxiu
blindulo en Svedujo
senpage ricevas skribmasxinon, kiam li aux
sxi forlasas la
lernejon.
La raporto de la
konstanta komisiono por sercxi novajn vojojn
por la blindula
vivnutra laboro priskribis kelkajn novajn
lalorkampojn en
diversaj landoj.
Georg Kuntze el
Germanujo transprenis kolekti adresojn de
blindaj artistoj kaj
fondi artistan societon.
Longdauxraj diskutadoj
pri kunlaboro de brajlaj presejoj kaj
pri arangxo de
radio-disauxdigoj pri blindulaj aferoj
en Esperanto
rezultigis proponon de Paul R^emy el Francujo
pri ricevo de permeso
senpage auxskulti radio-disauxdigojn,
proponon de d-ro Bano
Miklos pri eldono de la "Fundamento"
de Zamenhof kaj aliajn
malpli gravajn proponojn. Pli detale
oni pridiskutis
proponon de Albert Masselier, ke UABO
kunlaboru kun
"F^ed^eration internationale des aveugles"
kun la rezulto, ke la
kunveno akceptis tiucelan rezolucion.
Post la propono de
Kreitz lauxeble eldoni literaturan gazeton
en brajla preso kaj
propono de kapitano Jan Silhan pri legxa
registrado de UABO en
Stockholm, finigxis la dua
gxeneralkunveno de
UABO.
Post la kongreso en
Stockholm pro la politikaj cirkonstancoj
kaj malpermeso de
Esperanto fare de la germanaj nacisocialistoj
komencigxis por nia
organizajxo kaj gxenerale por nia
internacia movado ege
malfavora tempo; tamen kunigxis kun UABO
ankoraux multaj naciaj
blindulorganizajxoj tutlandaj kaj
distriktaj en Danujo,
Svedujo, Norvegujo kaj Finnlando. Oni
povis realigi kelkajn
proponojn akceptitajn de la dua
gxeneralkunveno en
Stockholm. Plenumante la proponon detale
prezentitan de la
prezidanto de UABO dum la nomita
gxeneralkunveno la
komitato de la federacio decidis eldoni
novan gazeton sub la
titolo "Nia mondo; kultura aldono al
Esperanta
Ligilo", kiu aperis ekde la monato majo en la jaro
1936 cxiun duan
monaton kun 70-80 grandformataj pagxoj
po numero. La enhavo
konsistis el artikoloj pri sciencaj,
teknikaj, ekonomiaj
kaj socialaj temoj populare prezentitaj.
Krome gxi enhavis
recenzojn pri plej gravaj eldonajxoj en nia
lingvo. La redaktoro
de la nova gazeto, kies abonprezo estis
nur tri svedaj kronoj,
estis la vidanta kaj varmkora
blindulamiko Maurice
Blake en Londono. La presadon prizorgis
senpage nia pioniro
Harald Thilander kaj la abonprezo kovris
nur la kostojn por
papero, metalfolioj, fabrikado de landkartaj
kaj ilustrajxaj
klisxoj kaj posxtsendajxoj. Cxi tiu
gxeneralkleriga,
informa revuo kun multaj reliefaj ilustrajxoj
intencita cxefe por la
blinduloj en tiuj multaj landoj, kie
gxis nun ne ekzistis
simila publikigajxo nacilingva, estis unu
el la unuaj ilustritaj
revuoj porblindulaj.
En auxtuno de la jaro
1936 okazis
vocxdonado pri nova
komitato de UABO por la jaroj 1937-ci.
La gxisnuna prezidanto
Joseph Kreitz post dektrijara
prezidanteco de UABE
kaj UABO pro kontrauxesperantaj registaraj
dekretoj en Germanujo
devis malakcepti kandidatecon por la nova
elektota komitato de
UABO. Nur 70 membroj de UABO elektis
el 7 proponitaj
kandidatoj jenan estraron:
Jan Silhan, unua
prezidanto;
d-ro Bano Miklos,
vicprezidanto;
Harald Thilander,
gxeneralsekretario;
d-ro A. r. Tancredi,
dua sekretario;
W. P. Merrick,
kaSisto;
direktoro V.
ramadanovicx kaj halvdan KarTerud, konSilantoj.
Pro tio, ke en la
jaroj 1935-1936 ne okaziS blindulesperantistaj
kongresoJ, UABO povis
arangxi Sian trian gxeneralkunvenon nur
en la kadro de la
"dekkvara" okazinta en la auxgustaj tagoj
de la jaro 1937.
Kapitano Jan Silhan malfermis la trian
gxeneralkunvenon
okazintan la 10-an de auxgusto je la 10-a h.
en la salonego de la
blindulinstftuto en Varsovio en cxeesto
de kvin anoj de la
komitato de UABO kaj oficialaj reprezentantoj
de dekok membro-organizajxoj
kaj resumis la pozitivajn laborojn
faritajn de la
federacio, kiu sukcese uzadas Esperanton por
sia agado. La kunveno
akceptis aplauxde la sekretarian raporton
de UABO legitan de
d-ro A. R. Tancredi, unu el la sekretarioj.
Post diskutado pri la
Esperanto-propagando inter blinduloj
la kunveno akceptis
rezolucion (estis la dekkvina akceptita
de la kongreso) pri
enkonduko de Esperanto en la blindullernejojn.
Akceptita ankaux estis
propono de Harald Thilander pri restarigo
de IBIS, la internacia
blindul-informejo kaj statistikejo.
En la jaro 1939 aperis
la lasta jarraporto de UABO, el kiu ni
cxerpas jenajn
informojn pri la agado de la asocio:
El la sekretariejo de
UABO estis elsenditaj en la jaro 1938
cx. 500 leteroj
enhavantaj informojn diversspecajn pri
blindulaferoj el cxiuj
partoj de la mondo aux petojn al la
naciaj
blindulorganizajxoj pri tiaj informoj.
La demandoj pri
muzikajxoj, kiuj formis grandan parton de la
korespondado dum la
lastaj jaroj, estis prizorgataj de
speciala fako, la
"Katalogejo de blindaj muzikistoj" sub gvido
de Kaj Pedersen en
Kopenhago (Danujo), kun la celo doni
informojn pri
muzikajxoj, cxu ili ekzistas en brajlo, kie ili
estas acxeteblaj kaj
kiom ili kostas. a
La lasta jaro de la
ekzisto de UABO estis por gxi, kiel por
multaj aliaj
internaciaj organizajxoj, tre malfacila periodo.
La politika necerteco
paraliziS cxiun iniciaton de internacia
karaktero. a
Dum la
"dekkvina" okazinta en Londono en la jaro 1938 same,
kiel dum la
"deksesa" okazinta en 1939 en la svisa urbo Bern
ne okazis
gxeneralkunvenoj de UABO pro necxeesto de la
plimulto el la
komitatanoj de la federacio.
Grava evento estis la
partopreno de UABO en la internacia
kongreso de kuracistaj
helpantoj, masagxistoj kaj malsanulaj
gimnastikistoj,
okazinta dum auxtuno de la jaro 1938 en
Belgujo. La honorinda
patero Agnello VandenboSch prenis
sur sin la
reprezentadon de UABO en tiu kongreso, kiu aprobis
diversajn rezoluciojn
prezentitajn de patero Agnello, kiuj
celas helpi blindajn
masagxistojn en plenumo de ilia profesio.
Kunigxis kun UABO i.a.
la "Nederlanda blindulligo", "Amika
asocio de
blinduloj" (Francujo) kaj la "Svisa federacio
de blinduloj" kun
siaj pli ol mil individuaj membroj. Je la fino
de la jaro 1939 UABO
havis delegitojn en 23 landoj eUXropaj
kaj neeUXropaj.
La eksplodo de la dua
mondmilito cxesigis la agadon
de la asocio.
13. Diversaj
internaciaj blindulesperantistaj organizajxoj.
La "Internacia
blindulafera centra informejo kaj statistikejo" (IBIS).
Estas tute nature, ke
jam antaux multaj jaroj oni pripensis
starigon de centra
informejo, kie estu kolektataj cxiaj sciigoj
pri la blindula
aferaro en la tuta mondo, kiujn oni poste
disdonu per Esperanto
al cxiuj bezonantoj.
Estis okaze de la unua
blindulesperantista kongreso en Praha
(1921), kiam Julius
Hasselbach en Berlino proponis starigi
tian informejon, sed
nur la "dua" en Helsinki definitive
decidis realigi lian
proponon. La entrepreno estis des pli
provinda, cxar prof.
Stanislav Stejskal en Praha proponis
en sia oferemo
sensalajre administri la oficejon, kiu ricevis
la nomon
"Internacia blindulafera centra informejo kaj
statistikejo"
(IBIS).
Dum kelkaj jaroj prof.
Stejskal kolektadis materialon kaj
disdonis multajn
valorajn informojn tra la tuta mondo.
En 1929 la morto
forrabis de ni tiun noblaniman helpanton.
Tiam montrigxis, kiel
oftege montrigxas koncerne sensalajrajn
laborojn, ke estis
mankinta tempo por sisteme ordigi la
materialon. Gxi estis
grandparte en krajonaj noticoj - amasoj
da noticoj elokvente
parolantaj pri la oferema diligenteco
de la forpasinto, sed
ankaUx PRI la malsuficxeco de la
disponebla tempo
(prof. Stejskal ja estis instruisto en sxtata
lernejo) -. La tuta
agado de la informejo devis esti
interrompita. En la
stokholma kongreso (1934) la cxehxoslovaka
delegito proponis al
UABO transpreni la informejon internacian,
ankoraux trovigxantan
en Praha. Tiu propono estis hezite
akceptita. Tamen la
komitato de UABO ne kuragxis deklari la
oficejon oficiale
malfermita; unue necesis disponi pri la tempo
de persono, kiu povus
dedicxi sin al la laboro.
Harald Thilander
proponis al la tria gxeneralkunveno de UABO
en Varsovio (1937)
enoficigi personon, kiu, ricevante ioman
salajron, povos doni al
la laboro parton de sia tempo. Lauxplane
l materialo de la informejo estu komence
dividata laux nacioj,
sed paralele estu
kondukataj kartotekoj ordigitaj laux temoj:
edukado, labora
prizorgo, sociala prizorgo, legxdonado,
pensioj, eventuale kun
siaj subfakoj. Jam de komenco la _muziko
formu specialan fakon,
ekzemple sub la nomo de "Internacia
muzika katalogejo por
blinduloj). Pri la financa flanko de la
entrepreno Harald
Thilander proponis, ke UABO por la jaro 1938
destinu la sumon de 15
anglaj funtoj kiel salajron por la
oficisto de IBIS.
Fakte nia Harald Thilander efike komencis
realigi sian
proponitan planon, sed la eksplodo de la dua
mondmilito faris finon
al gxi.
Mondunuigxo de blindaj
muzikistoj (Mobomo).
Laux propono de la
nederlanda samideano Cr^eman estis fondita
la "Mondunuigxo
de blindaj muzikistoj" okaze de la "tria"
en Nuernberg (1923)
kaj formigxis estraro sub la prezidanteco
de la hungara
samideano Bela Holley. La unuigxo, kiu farigxiS
sekcio de UABE, jam
post du jaroj havis 13 delegitojn
en 12 landoj kaj
eldonis en brajla preso du numerojn
de informa bulteno.
Post la morto de prezidanto Holley (1927)
mankis la gvidanta
cerbo kun la rezulto, ke jam post kelka
tempo Mobomo apartenis
al la pasinteco. Tamen, poste, UABO
eldonis tri numerojn
de internacia bulteno por blindaj
muzikistoj sub la
titolo "Echo" kun artikoloj pri muzikaj
temoj redaktita de la
cxehxa samideanino RoSa Drechsler.
Krome cxiu numero
enhavis faman kanton: "kanto de Solveig"
de Grieg,
"Renkonto" de d'Albert kaj "la veneniga amatino"
de Dvor_ak.
En la
"dektria" (1934) estis akceptita propono de Georg Kuntze
en Dresdeno pri
revivigo de organizajxo de blindaj muzikistoj
kaj artistoj, sed
fakte gxi restis nur surpapera organizajxo.
Tutmonda asocio de
blindaj metiistoj kaj manlaboristinoj (Tabomo).
Ankaux cxi tiu asocio,
fondita okaze de la "tria" kun la cxefa
celo starigi
internacian vendejon de materialoj por blindaj
metiistoj, ne sukcesis
pro tio, ke la germana prezidanto Georg
Schroeder ne estis la
tauxga persono, kaj krome tro multaj
obstakloj valutaj,
doganaj ktp. malebligis la aspiritan celon;
konsekvence, jam post
du jaroj neniu plu parolis pri la asocio
mortinta, sed nia
historio ne estus kompleta, se ni prisilentus
cxi tiun fakton.
14. La unua internacia
kongreso de blindaj esperantistoj en
Praha.
Sxajnas al ni necese
iom pli detale raporti pri la unua
internacia kongreso de
blindaj esperantistoj okazinta en Praha,
la cxefurbo de la juna
Cxehxoslovaka respubliko de la 31-a
de julio gxis la 6-a
de auxgusto en la jaro 1921 samtempe
kun la 13-a universala
kongreso de Esperanto. Estis Karel
Emanuel Macan, la
bonfama cxehxa muzikkomponisto kaj
blindulpedagogo, unu
el la unuaj pioniroj de Esperanto inter
nevidantoj, kiu havis la
ideon organizi la unuan kongreson
blindulesperantistan
kun neimageble bona sukceso. Gxin
partoprenis 58
blinduloj kun 13 vidantaj gvidantoj, sume do
71 personoj el 11
diversaj nacioj, inter ili lauxalfabete
1 anglino, 3 auxstroj,
51 cxehxoslovakoj, 2 danoj, 3 francoj,
6 germanoj, 1 hispano,
1 hungaro, 1 nederlandanino, 1 svedo
kaj 1 sviso.
Per sinceraj vortoj
nia estimata kaj kara "pacxjo de neviduloj",
prof. Th^eophile Cart
malfermis la kongreson. En sia parolado
li klarigis, ke
dangxera okulmalsano de lia infano alkondukis
lin al la nevidantoj.
Sxerce li priskribis la unuajn kuragxajn
pasxojn por disvastigi
la internacian lingvon inter la
blinduloj; ekzemple li
intervenis cxe diverslandaj regxinoj,
el kiuj nur unu sendis
vere "regxinan" donacon de cent kronoj;
alia, la rumana
regxino-poetino Elizabeto, "Carmen Sylva",
promesis unusolan
efikan helpon, dum aliaj kronumitaj kapoj
lasis lian
"rekomendite" senditan esperantan gramatikon
porblindulan neatentita.
Kiam li rememoris sian amegatan
filon mortintan sur
franca batalkampo, la subite elokuligxintaj
larmoj surversxis lian
noblan vizagxon kaj li pro troa emocio
preskaux ne kapablis
paroli. Same kortusxiga estis la momento,
kiam li, parolante pri
la meritoj de nia pioniro Macan,
klinigxis al li,
cxirkauxprenis kaj kisis lin.
En la unua
laborkunsido oni elektis laborkomisionon
pritraktontan en
specialaj kunvenoj gravajn enprogramigitajn
temojn. Krom la
komisionaj kunvenoj okazis kvar laborkunsidoj
de la kongreso, en
kiuj estis legitaj atentindaj referatoj kaj
faritaj gravaj
proponoj, el kiuj ni menciu jenajn:
1. Pri la stato de la
auxstra blindulafero, de Ignaz Krieger;
2. Raporto pri la
stato de la blinduloj en Brazilo,
de F. de Almeida;
3. Arangxo de
porblindula prizorgo en la Cxehxoslovaka
respubliko, de prof.
Stanislav Stejskal; la auxtoro estis
vidanta mezlerneja
profesoro kaj la plej grava helpanto
cxe la organizo de la
kongreso.
4. Mallonga raporto
pri la dana blindulafero, de Agnes Melchior,
mem blinda
blindulinstruistino;
5. Pri la porblindula
prizorgo en Francujo, de E. Barrier,
blinda muzikinstruisto
kaj komponisto;
6. Stato de la
blindula movado en Hispanujo, de Jakobo Bellfort;
7. La blindulmovado en
Nederlando, de W. J. Cr^eman,
sekretario de la
blindulligo en Amsterdamo;
8. Raportoj pri
hungaraj blindulaferoj, de d-ro ingx. Bano Miklos;
9. Pri la stato de la
blindula afero en Svedujo,
de Harald Thilander,
kiu ne partoprenis la kongreson;
10. Pri la stato de la
porblindula prizorgo en Svisujo,
de Josef Liebich.
11. Pri la sorto de la
blindulinoj kaj la rimedoj por
plibonigi gxin, de
Alma Block, germana lingvoinstruistino;
12. Postuloj de
nevidantaj knabinoj pri enkonduko de instruado
pri mastrumado kaj
hejmlaboroj, de Marie _Svecova, Cxehxoslovakio;
13. Pri la
blindulesperantista movado en Germanujo
raportis Henriette
Zapater;
14. Proponoj de Julius
Hasselbach, Berlino, pri fondigxo
de tutmonda
organizajxo de blindaj esperantistoj,
pri starigo de
internacia brajla biblioteko kaj starigo
de internacia blindula
statistikejo kaj informejo; @^
15. Pri instruado de
porvidula skrilo en la germanaj
blindullernejoj
raportis Kurt Filss el Erfurt, Germanujo.
Ne estas eble citi
cxiujn referatojn kaj malpli gravajn
proponojn, kiujn post
la kongreso eldonis en brajla preso
sur 281 pagxoj
mezformataj la "Societo de Cxehxoslovakaj
nevidantaj
esperantistoj" en Praha.
Plej elstara
okazintajxo de la kongreso estis la publika
koncerto de blindaj
virtuozoj, kiun aktive partoprenis
la cxehxoslovakaj
virtuozoj f-ino Pollandova, Bartu_ska, Hlaty,
nepomucky, Perman,
_Sulc kaj Toman; el Danujo f-ino Melchior
kaj Bjarnhof; el
Francujo E. Barrier; el Germanujo Probst
kaj Zapater.
La rezolucio akceptita
de la kongreso konstatas unuanime,
1. ke en cxiuj siaj
konferencoj la kongreso senescepte uzas
nur la internacian
lingvon Esperanto; 2. ke sekve de tio
la konferencoj entute
nur estas eblaj per helpo de la
internacia lingvo; 3.
la kongreso aprobas la malnovan postulon
pri gxenerala
enkondukado de Esperanto en cxiujn blindullernejojn
en la tuta mondo kiel
deviga lernobjekto.
La laborkomisiono
konsistis el dekdu personoj diverslandaj
sub la prezido de
Ignaz Krieger el Vieno. Gxi arangxis tri
kelkhorajn kunsidojn
kaj publikigis jenan protokolon:
1. La laborkomisiono
decidis krei ekzekutivan komitaton
konsistantan el cxiuj
konsuloj de blindaj esperantistoj
en la tuta mondo aux
el aliaj plej kompetentaj kunlaborantoj.
Gxia celo estas:
transdoni cxiujn decidojn, proponojn,
rezoluciojn kaj
dezirojn de la kongreso al cxiuj blindullernejaj
direktoroj kaj
instruistoj en la diversaj landoj;
2. la kongreso
publikigos en EL rezolucion pri la enkonduko
gxenerala de Esperanto
en la blindullernejojn cxiulandajn;
3. kreo de
"universala blindulorganizajxo esperantista".
Por tiu cxi celo estis
starigita kvinmembra komitato sub la
prezido de Adolf
Selten, el Breslau, Germanujo;
4. la projekton pri
internacia materialvendejo por blinduloj
oni ne povas realigi
nuntempe.
5. starigo de
internacia biblioteko porblindula en Leipzig,
Germanujo;
6. oni provos solvi la
problemon pri starigo de internacia
informejo kaj
statistikejo pri blindulaj aferoj iamaniere.
Sen troigo oni povas
aserti, ke la unua internacia
blindulesperantista
kongreso faris gigantan laboron kaj per tio
metis la fundamenton
por estontaj kongresoj.
15. La internaciaj
kongresoj de blindaj esperantistoj
gxis la jaro 1939.
Ne estas kaj ne povas
esti nia tasko tiel detale raporti
pri cxiu internacia kongreso
de blindaj esperantistoj, kiel
ni faris pri la unua
kongreso okazinta en Praha, kiu ja ne nur
metis la fundamenton,
sed ankaux montris al ni la vojon por la
preparo kaj organizado
de estontaj kongresoj. Oni konsideru
la fakton, ke ne cxiu
internacia interrenkontigxo de blindaj
esperantistoj povis
solvi gravajn problemojn kaj povis akcepti
tiom gravajn decidojn,
kiom estis tiuj de la unuaj kongresoj,
sed ili cxiuj
senescepte donis okazon al la partoprenintoj
reciproke interkonatigxi,
intersxangxi ideojn kaj spertojn
sur la tereno de la
internacia blindula afero kaj tiamaniere
instigi multajn
samideanojn estonte pli aktive labori por nia
komuna movado. Ni
provos raporti kronologie pli aux malpli
detale pri cxiuj
kongresoj gxis la jaro 1939 donante kiel
titolon nur la nombron
de cxiu kongreso.
16. La "dua"
en Helsinki.
La "dua"
okazis en la finnlanda cxefurbo Helsinki de la 8-a
gxis la 16-a de
auxgusto en la jaro 1922 kun 37 blindaj kaj
16 vidantaj
partoprenintoj el 12 nacioj lauxalfabete: Anglujo,
Belgujo,
Cxehxoslovakio, Danujo, Finnlando, Germanujo,
Hispanujo, Hungarujo,
Hxinujo, Jugoslavio, Latvio kaj
Sovjetunio. Stranga
fakto estis, ke ne cxeestis ecx unu
reprezentanto el la
najbaraj landoj Svedujo kaj Norvegujo.
John Bergh, finna
verkisto kaj prezidanto de la prepara komitato,
malfermis la
kongreson, kiu elektis jenan komitaton:
prezidanto John Bergh;
vicprezidantoj prof. Stejskal (vidanta)
kaj W. P. Merrick;
sekretarioj Bergroth, Finnlando,
V. Hendricx (vidanta),
Belgujo; kiel protokolistinoj funkciis
frauxlinoj Sandstroem
kaj Nieminen, Finnlando. Ree nia "amata
pacxjo" prof. Th.
Cart farigxis honora prezidanto de la
kongreso. Prof.
Stejskal salutis oficiale en la nomo de la
cxehxoslovaka ministerio
pri publika instruado. Okazis kvin
laborkunsidoj, en kiuj
oni pritraktis jenajn temojn:
fondigxo de internacia
asocio de blindaj esperantistoj;
internacia
materialvendejo por blindaj metiistoj;
internacia informejo
kaj statistikejo; internacia biblioteko;
internacia komuna
muzikskribo; rusaj proponoj pri sxangxo
de kongrestitoloj kaj
reguloj por la kongresoj kaj kelkaj
germanaj proponoj pri
vojagxrabatoj por blinduloj, kunlaborado
de blinduloj por
fakvortaroj ktp. Inter la faritaj referatoj
estas citindaj tiu de
prof. Stejskal pri blinduloj kaj
alkoholismo; pri
instruado de duonvidaj infanoj de Agnes
Melchior, kiu mem
instruas blindajn infanetojn en la agxo de
kvar gxis ses jaroj,
kaj fine ree referato de prof. Stejskal
pri interblindula
geedzigxo.
D-ro Edmond Privat
alparolis la kongreson dirante interalie,
ke neniu pli bone
komprenis d-ron Zamenhof inter la homaro
ol la blinduloj. En la
jaro 1906 nia majstro vizitis en Vevey,
Svislando, la blindajn
samideaninojn. Li kisis ilin kaj
babiladis kun ili dum
tuta tempo kaj poste li diris: "vere,
ili tiel bone
komprenas min!"
La kongreso decidis
nenion pri la fondigxo de internacia asocio
de blindaj
esperantistoj, sed rekomendis unue fondi naciajn
blindulesperantistajn
societojn.
La komisiono pri
starigo de internacia materialvendejo por
blindaj metiistoj
konkludis, ke cxi tiu problemo ne estas
solvebla pro valutaj
malfacilajxoj.
Prof. Stejskal
akceptis organizi en Praha la internacian
informejon kaj
statistikejon por blindulaj demandoj kaj petis
aktivan kunlaboradon.
Oni informis la
kongreson pri tio, ke la internacia biblioteko
porblindula jam estas
fondita en Leipzig kaj bone funkcias
dank' al la sindona
kunlaborado de la vidanta bibliotekistino
s-rino
Lomnitz-Klamroth. Fakte cxi tiu biblioteko kopiigis
kaj envicigis multajn
esperantajn verkojn, sed bedauxrinde
ili cxiuj forbrulis en
la dua mondmilito.
La kongreso tute ne
aprobis la rusajn proponojn pri sxangxo
de kongrestitolo,
forigo de la vorto "esperantistoj" por
farigi la kongresojn
vere internaciaj blindulaj kongresoj kaj
same ankaux nur parto
el la proponitaj reguloj estis aprobita.
Ankaux dum tiu cxi
kongreso oni konigis multajn spertojn kaj
sukcesojn sur la
tereno de la blindula afero.
17. La
"tria" en Nuernberg.
Al la kongreso
okazinta en la germana urbo Nuernberg de la 1-a
gxis la 8-a de
auxgusto en 1923 aligxis 164 personoj el 21
landoj, sed pro la
malfacilaj politikaj kaj ekonomiaj
kondicxoj partoprenis
93 blindaj samideanoj kaj 27 viduloj
el 13 landoj
lauxalfabete: Anglujo 4; Auxstrio 3; Bulgarujo 1;
Cxehxoslovakio 16;
Danujo 1; Finnlando 9; Germanujo 60;
Hispanujo 1; Hungarujo
16; Latvio 2; Nederlando 3; Svedujo 3
kaj Sovjetunio 1.
Wilhelm Reiner,
direktoro de la blindulinstituto, mem
esperantisto, salutis
kaj malfermis la kongreson per varmkoraj
vortoj. Li estis la
prezidanto de la prepara komitato kaj
logxigis la
kongresanojn en la tiea blindulinstituto, kie
ankaux okazis cxiuj
kunsidoj. Jena kongreskomitato estis
elektita: Joseph
Kreitz, prezidanto; prof. Stanislav Stejskal
kaj Adolf Selten,
Germanujo, vicprezidantoj; Ints Cxacxe
(vidanta), Latvio, kaj
Hermine Gotthardt (vidanta), Germanujo,
sekretarioj kaj ses
kunlaborantoj el Anglujo, Finnlando,
Hungarujo kaj Svedujo.
Preskaux cxiulandaj pli grandaj
blindulorganizajxoj
oficiale salutis la kongreson. Same prof.
Stanislav Stejskal en
la nomo de la Cxehxoslovaka registaro
kaj Ints Cxacxe laux
komisio de la latvia ministerio por
laboro oficiale
salutis la kongreson.
Okazis kvar
laborkunsidoj, en kiuj estis pritraktitaj tre
gravaj proponoj kaj
faritaj atentindaj referatoj. Jam en la
unua laborkunsido la
kongreso pritraktis la proponitan statuton
por la
"Unsversala asocio de blindaj esperantistoj", kiu estis
akceptita
fortaplauxde. Oni esprimis veran gxojon pro la fakto,
ke la "tria)
definitive solvis tiun gravan problemon. Kun forta
kaj longdauxra
aplauxdo nia "amegata pacxo", prof. Th. Cart
unuanime estis
elektita kiel honora prezidanto de la nova
organizajxo, post kio
jam cxe la malfermo de la kongreso oni
elektis lin kiel
honoran kongresprezidanton. Sekvis du
referatoj: la unua pri
la stato de la blindula afero en
Bulgarujo legita de la
vidanta samideano Kolev kaj raporto
de prof. Stejskal pri
la progreso de la blindula movado
en la Cxehxoslovaka
respubliko en la du lastaj jaroj.
En la dua laborkunsido
estis legitaj propono de la nederlanda
samideano Cr^eman pri
fondigxo de internacia asocio de blindaj
muzikistoj (Mobomo)
kaj alia propono pri unueca
muzikskribsistemo. Por
solvi la unuan demandon, la kongreso
elektis 12-membran
komisionon, kiu en aparta kunsido pritraktu
la statuton proponitan
de Ignaz Krieger, Vieno. Post referato
de Theresie Krackova,
Auxstrio, pri "kunvivado de nevidantaj
geamikoj kaj
geedzoj" sekvis kelkaj proponoj pri instruado
de nia internacia
lingvo en blindullernejoj kaj eldono de
brajla libro pri
blindulhelpiloj ktp. Pri la propono rilate
intersxangxon de
blinduloj studantaj teorie fremdajn lingvojn,
la kongreso opiniis,
ke tiu propono ne estas realigebla jam
pro tio, ke la statuto
de la plej multaj blindulinstitutoj
ne permesas akcepton
de alilandaj lernantoj. Ege interesa
estis la legita
referato de Krueger el Berlin-Siemensstadt
sub la titolo
"solvita problemo", en kiu la verkinto raportis,
kiel en Germanujo dum
la milito aperis la ideo okupigi la
blindulojn en diversaj
industriaj brancxoj kaj ke cxi tiu
okupado estas pli
enspeziga ol cxiuj gxenerale konataj kaj
tipaj
blindulprofesioj. Por klare demonstracii la laborojn
de blinduloj en la
industrio, la 8-an de auxgusto la kongreso
en du grupoj arangxis
sciencan ekskurson al Siemens-Schukkert-Werke
en Nuernberg, kie oni
okupigis 25 blindulojn. Cxefingxeniero
Eduard Stieber
informis la kongresanojn kaj montris al ili
la laborojn faratajn
de blinduloj disdonante tiajn objektojn
por elektra
energio-mezurilaparatoj.
En la tria
laborkunsido Baldomero Zapater el Koeln detale
raportis pri la
laboroj de la 12-membra muzikkomisiono, kiu
pritraktis la
statutproponon de Ignaz Krieger por la mondunuigxo
de blindaj muzikistoj
(Mobomo). La statuto legita de samideano
Holley el Hungarujo
estis akceptita kaj provizora estraro estis
elektita samtempe.
"La kondukista
hundo kaj gxia dresado" estis la temo de referato
de Hermine Gotthardt
el Braunschweig, Germanujo, kiu kauxzis
viglan diskutadon kaj
multajn demandojn pri la utileco de la
kvarpiedulo por la
blinduloj.
Same longan kaj
interesan diskutadon elvokis la propono
de Ignaz Krieger pri
fremdlingvaj literoj en Esperanto-tekstoj.
La proponinto deziris
la eldonon de libro enhavanta la
parolmanierojn de kiel
eble plej multaj lingvoj kaj literoj
uzataj en ili kaj ne
apartenantaj al la esperantaj alfabetoj.
Zapater opiniis, ke la
plej bona solvo estus la eldono de
libro enhavanta brajle
kaj nigre la fremdlingvajn aux pli bone
la naciajn literojn ne
aperantajn en la esperanta alfabeto,
sed estus tre komplike
klarigf en malgranda brosxuro ankaux
la diversnaciajn
elparolmanierojn, opinio, kiun oni aprobis
gxenerale. Post kiam
d-ro Bano sciigis, ke Thilander intencas
eldoni tian liblon
proponitan de Zapater, finigxis tiu debato
pri tiu afero.
Post legado de iom tro
longa raporto de Victor Hendricx pri
la internacia
ekspozicio por militinvalidoj (blindulsekcio)
en Gent, Belgujo,
vespere la blindulkongresanoj en la urba
teatro gxuis la
Esperantlingvan prezentadon de la bonega dramo
"Nathan la
sagxulo" de Lessing.
En la kvara kaj lasta
laborkunsido oni pritraktis kelkajn
malpli interesajn kaj
nerealigeblajn proponojn kaj elektis
komisionon, kies tasko
estos verki statuton por internacia
asocio de blindaj
metiistoj.
En la ferma kunsido
oni elektis konstantan blindulkongresan
komitaton konsistantan
el jenaj samideanoj: prof. Th@ Cart;
W. P. Merrick; d-ro
Bano kaj Joseph Kreitz.
Mencion ankaux meritas
la ege bonsukcesa koncerto de blindaj
virtuozoj en la
Katharina-pregxejo. Kun agis la kongresanoj:
Mizzi Holzberger,
pianistino; Margit Riedel, koloratursoprano,
ambaux el Budapest;
Klara Neldner, kantistino, Breslau, kaj
Fritz Bunge,
soloviolonisto el Leipzig; Thoman kaj Vaclav
Bartu_ska, la unua
pianisto kaj la dua arbarkornisto,
ambaux el
Cxehxoslovakio; Walter Bauer, pianisto el Weimar,
kaj Baldomero Zapater,
gitarvirtuozo el Koeln.
18. La
"kvara" en Vieno.
122 blindaj samideanoj
kun vidantaj gvidantoj aligxis al la
kvara internacia
kongreso de blindaj esperantistoj okazinta
de la 6-a gxis la 13-a
de auxgusto en 1924, samtempe kun la
16-a universala
kongreso de Esperanto en la auxstra cxefurbo
Vieno; sed fakte
partoprenis nur 96 geblinduloj kun akompanantoj
el 13 nacioj. Cxiuj
blindulkongresanoj logxis kaj mangxis
en la granda
blindulinstituto fondita de Iohann Wilhelm Klein
jam en la jaro 1804.
En gxia festsalono ankaux okazis la
kunvenoj kaj cxiuj
ceteraj kongresaj arangxajxoj.
Jxauxdon, la 7-an de
auxgusto, je la tria h. posttagmeze,
f-ino Steffi Zehetner
en la nomo de la prepara komitato
proponis Joseph Kreitz
kiel kongresprezidanton. Formigxis
jena kongresa
komitato: s-ro Figerl, direktoro de la
blindulinstituto:
honora prezidanto; J. Kreitz: prezidanto;
Karel Emanuel Macan:
unua vicprezidanto; prof-roj Stanislav
Stejskal kaj Anton
Krtsmary: duaj vicprezidantoj;
Victor Hendricx: unua
sekretario kaj f-ino Rosine Bauer,
dua sekretariino. Kiel
konsilantoj: Agnes Melchior,
d-ro Bano Miklos kaj
W. P. Merrick. Inter la legitaj
salutleteroj kaj
alvenintaj telegramoj ni citu tiujn de la
auxstra respublika
prezidanto d-ro Hainisch; vickanceliero
d-ro Franck; urbestro
de Vieno, s-ro Peitz kaj la germanregna
prezidanto Friedrich
Ebert, kio, kompreneble, kauxzis longdauxran
aplauxdadon fare de la
kongresanoj. Krom reprezentanto
de ministerio de
sociala prizorgo salutis la kongreson
la direktoroj aux
reprezentantoj de tri blindulinstitutoj
en Auxstrujo, cxiuj
prezidantoj de la auxstraj blindulaj kaj
porblindulaj
organizajxoj kaj la eksterlandaj reprezentantoj.
Vendredon, en la unua
laborkunsido prof. Stejskal detale
raportis pri la
gxisnunaj atingajxoj de IBIS, la internacia
blindulinformejo kaj
statistikejo en Praha. Sekvis tre
interesa raporto de
samideano Koleff pri la situacio de la
bulgaraj blinduloj,
kie fondigxis la unua blindulorganizajxo
nur en 1921, kiu estas
esperantema kaj helpas la eldonon
de esperanta
lernolibro por meminstruado. Tre interesis liaj
informoj pri la
rondvojagxanta blindula orkestto, kiu koncertas
en multaj urboj.
Samideano Aaron Cohen el Anglujo post kelkaj
klarigaj vortoj
submetas jenan proponon je la aprobo de la
"kvara":
"estus dezirinde fondi internacian asocion de blindaj
diplomitaj masagxistoj
havantan similajn statuton kaj
aligxkondicxojn je
tiuj aprobitaj de la anglaj masagxistaj
unuigxoj:
"Chartered society of massage and medical gymnastics"
kaj "Association
of certificated blind masseurs". La societa
lingvo estos
Esperanto. La parolinto donis kelkajn interesajn
informojn pri la
anglaj masagxistaj societoj kaj kun aprobo
de la
"kvara" li prezentis la rezolucion posttagmeze al la
kuracista kaj
rugxkruca fakkunsidoj de la cxefkongreso,
kiuj ambaux akceptis
la tekston per jena deklaro:
"la Rugxkruca
fakkunveno akceptas la cxi-supran rezolucion
kaj konsentas, ke
blindaj diplomitaj masagxistoj, membroj
de la internacia
asocio aux de naciaj aprobitaj asocioj de
masagxistoj, rajtas
funkcii cxe Rugxkrucaj malsanulejoj kaj
klinikoj, kie ili
estos enoficigataj kiel eble plej ofte".
Tagmeze okazis la
metiista fakkunsido kaj tiu de la muzikistoj.
Sabaton, la 9-an de
auxgusto UABE okazigis sian unuan
gxeneralkunvenon, pri
kiu ni raportis detale en la deka
cxapitro.
Posttagmeze la
blindulkongresanoj partoprenis la oficialan
inauxguron de
memortabulo pri nia majstro cxe la hotelo
Hammerand,
Florianigasse, kie logxis d-ro Zamenhof dum
okulkuracista studado
en Vieno.
Vespere okazis la
tradicia koncerto de blindaj virtuozoj
antaux la cxefkongreso
kun bona sukceso. Kunagis en gxi kvar
cxehxaj; tri germanaj,
po unu jugoslava kaj hungara nevidantaj
gevirtuozoj. Kun
granda plezuro la esperantista publiko
auxskultis gxis la
fino de la programo, kiu dauxris preskaux
kvar horojn.
La 11-an de auxgusto
la "kvara" arangxis sian amuzvesperon
kun vere artista
programo. Menciindaj estas la bela hxora
kantado de la vienaj
samsortanoj kaj ilia orkestra ludado.
Kantado, deklamado kaj
ludado fare de la kongresaninoj Bauer,
Breiner, Sonntag kaj
Peters kauxzis cxarmoplenan gxuon.
Ni ne forgesu
pianludadon de la 15-jara Imre Ungar, kiu poste
farigxis mondfama
virtuozo.
Lundon, la 11-an de
auxgusto komence de la tria laborkunsido
estis legita letero de
pola blindulinstruisto, kiu prezentis
rezolucion pri deviga
instruado de Esperanto en la
blindulinstitutoj. La
kongreso decidis transdoni la
kompletigitan
rezolucion al UABE, kiu gxin sendu al kompetentaj
instancoj cxiulandaj.
Post legita raporto de
patero Agnello pri la blindulafera
situacio en Belgujo
Adolf Selten enkondukis gravan diskutadon
pri la temo: "la
blindul-insigno", kiu ne rezultigis decidon
fare de la kongreso;
estis tro multaj proponoj. Sekvis
pridiskutado pri jenaj
temoj: "internacia supera lernejo
helpe de korespondado
kaj Esperanto"; "komerco kaj blinduloj";
"fremdaj vortoj
en Esperantotekstoj"; tamen ne estas eble citi
cxiujn pridiskutitajn
temojn.
Mardon, la 12-an de
auxgusto okazis lauxprograme la ferma
kunsido, kiun tamen
oni dauxrigis la sekvantan tagon
per mallongdauxra
kunsido. Post referato de prof. Stejskal
pri la ekspozicio de
blindulkondukistaj hundoj en Praha,
Victor Hendricx
raportis pri la societo "Tiflos" jxus fondita
en Bruselo, societo
komerca kaj industria por kaj per blinduloj.
La kongreso respondis
kvar gravajn demandojn pri blindulaj
aferoj de patero
Agnello el la blindulinstituto en Bruselo.
D-ro Bano donis tre
koncizan raporton pri la laboroj kaj decidoj
de la
alfabeto-subkomisiono. La decidoj de la fakkomisiono
pri litersignoj en
Esperanto-tekstoj estis akceptitaj de 35
kontraux 8 vocxoj. En
akceptita rezolucio la kongreso rekomendis
al cxiulandaj
blindulorganizajxoj uzi internacian insignon:
flavan rubandon kun
nigraj punktoj laux tiu senco, ke gxi
ne devigu la portadon
de tiu insigno, sed nur la kreadon de tia
internacia insigno por
uzi lauxbezone. La konstanta kongresa
komitato estis
reelektita.
Vespere multaj
kongresanoj cxeestis la prezentadon de la
teatrajxo "La
malsxparulo" de Ferdinand Rajmund en bonega
traduko de kolonelo
Franz Zwach.
Merkredon, la 13-an de
auxgusto posttagmeze kolektigxis
la kongresanoj je
mallonga kunsido kun jena tagordo:
resuma raporto pri la
muzikista kunveno; resuma rezulto
pri la metiista
kunveno; resumaj rezultoj de la "kvara";
rezultato de la
monkolekto por EL; adiauxa parolo de la
prezidanto.
19. La
"kvina" en Edinburgo.
La jaron post la
bonsukcesa kongreso en Vieno ne ekzistis
sxanco organizi
blindulesperantistan kongreson en Gxenevo,
la urbo de la 16
universala kongreso, pro tio, ke tie ne nur
mankis blindaj
samideanoj por prepari la kongreson, sed
ankaux konvenaj ejoj
por arangxi gxin.
La kvinan internacian
kongreson de blindaj esperantistoj
okazintan en la skota
cxefurbo Edinburgo de la 2 gxis la 9
de auxgusto 1926
cxeestis 27 nevidantaj samideanoj el 7 landoj,
inter ili 9
gelernantoj de f-ino Holden, instruistino en la
regxa blindullernejo
en Bradford. La kongreskomitato konsistis
el W. P. Merrick,
prezidanto kaj organizinto de la kongreso;
Aaron Cohen,
vicprezidanto kaj s-rino L. Merrick, protokolistino.
Okazis kvar kunsidoj.
En la dua kunsido Agnes Melchior informis
la kongresanojn pri
nova invalidpensia legxo en Danujo,
la plej bona en
Euxropo por blinduloj. Post raporto de
samideanino Theyrer el
Vieno pri la agado de la auxstra
blindulunuigxo
vicprezidanto Cohen sciigis, ke en Britujo
kaj la kolonioj nun
ekzistas asocio de blindaj masagxistoj
havanta preskaux 200
membrojn. Armeo da honoraj vicprezidantoj
estas kuracistoj kun
bonaj spertoj pri blindaj masagxistoj.
La asocio disponas pri
biblioteko kun 800 priprofesiaj volumoj
brajlaj, kaj
cxiumonate aperanta gazeto redaktata de kuracisto
informas la legantojn
pri novaj kuracmetodoj. La kursoj
pri masagxo dauxras
gxis du jaroj kaj la gelernantoj devas
plenumi la ekzamenojn
sub la samaj kondicxoj kiel vidantoj.
En la vendreda kunsido
la honora prezidanto prof. Cart
interese rakontis
interalie, kiel li, Monnier kaj Thilander
fiksis
"internacie" la brajlan Esperanto-alfabeton kaj kiel
li fondis nian gazeton
Esperanta Ligilo.
Ses anoj de UABE petis
la estraron eldoni plenan kaj koncizan
raporton pri la agado
de la asocio por la kongreso en Danzig.
En unu kunsido Julius
Hasselbach atentigis pri tio, ke dum la
"kvara" en
Vieno oni proponis, ke blinduloj portu brakrubandon
flavan kun nigraj
punktoj por eviti akcidentojn pro la trafiko.
Kun aprobo de la
polico en Berlino jam multaj blinduloj portas
la rubandon, sed
almozpetantaj blinduloj ne rajtas porti gxin.
Estus dezirinde
enkonduki gxin internacie.
20. La
"sesa" en Danzig.
La sesan internacian
kongreson de blindaj esperantistoj,
okazintan en la libera
urbo Danzig de la 28 de julio gxis la 5
de auxgusto 1927,
partoprenis 38 personoj el 7 landoj: Anglujo 8;
Cxehxoslovakio 6;
Danujo 1; Finnlando 6; Germanujo 10; Hungarujo 3;
Norvegujo 2 kaj
Skotlando 2. La blindulkongresanoj logxis,
mangxis kaj kunsidis
en la blindulinstituto dank' al komplezemo
de gxia direktoro
Walter Neumann, kiu kune kun Joseph Kreitz
faris la tutajn
preparajn laborojn, kvankam la direktoro mem
ne estis esperantisto.
La malferma kunsido de
la "sesa" okazis en granda salono
de la urbdomo de
Danzig en cxeesto de vidantaj samideanoj.
Jena kongreskomitato
estis elektita: J. Kreitz, prezidanto;
W. P. Merrick kaj A.
Selten, vicprezidantoj; samideanino
V. Jaervenpaeae kaj L.
Ulmer, sekretarioj; prof. Stejskal,
konsilanta komitatano.
La kongreso akceptis novan kongresordon
kun kelkaj sxangxoj.
Samideanino Minny Miksch el Praha
interese prelegis pri
la temo "praktika instruado al blindulinoj
pri
dommastrumado". "Radio kaj blinduloj" estis la titolo
de referato de J.
Kreitz, kiu sciigis interalie, ke jam en
1925 la germana
posxtadministracio dekretis, ke nevidantoj
kaj institucioj por
korpe difektitaj personoj ne bezonas pagi
cxiumonatan abonprezon
por radio-auxskultado kaj ke blinduloj
ricevu lauxeble
senpage radio-aparaton. Same en Anglujo
la blinduloj gxuas
senpagajn radio-disauxdigojn.
Pri "porblindula
pensio" prelegis finna blindulamiko A. Heliae
kun la rezulto, ke la
kongreso akceptis rezolucion
pri sxtatpensio por
blinduloj.
Pri la kunsido de UABE
ni jam detale raportis en la cxapitro
pri tiu organizajxo.
Dimancxon, la 30-an de
julio posttagmeze je la tria h. oni
vidis la
blindulkongresanojn en Zopott, antauxurbo de Danzig
kaj fama banloko, kie
la esperantistaro el multaj landoj
plantis kverkon omagxe
pri la kvardekjara ekzisto de Esperanto.
La loko estis nomita
"Esperanto-placo". El multaj landoj oni
portis teron por jxeti
sur la radikojn de la kverko. Bedauxrinde,
post kelkaj monatoj
bubacxoj detruis la kverkon plantitan
de la esperantistoj,
forseginte gxin cxe la trunko. Vespere
niaj samideanoj
nevidantaj cxeestis la kvardekjaran jubilean
feston de Esperanto en
la cxefkongresejo belege ornamita.
La lunda mateno estis
libera por doni okazon al la
blindulkongresanoj
cxeesti la prelegojn de la "Somera
universitato",
kie parolis eminentaj samideanoj pri interesaj
temoj.
Posttagmeze, en la
tria laborkunsido prezidanto Kreitz varmkore
salutis cxeestantan
gaston, Felikso Zamenhof, kiu respondis
per jena poemo:
Al llinduloj
Felicxa estas ofte vi,
blindubo,
ho, kiel ofte vin
envias mi!
kiam oreloj auxdas, la
okulo
via ne vidas, kion
auxdis vi.
Vi lumon, sunon havas
en interno.
Malvarman nokton
cxirkaux vi,
dum ni, vinantoj,
lumon en ekstero
kaj nokton havas ni en
ni.
Do vi ne plendu
sorton, ho blindulo,
malgajan penson pelu
cxiam for,
kian valoron havas la
okulo,
se surda, blinda estas
nia kor'.
Poste samideanino
Nieminen parolis pri Mobomo kaj samideanino
Bartu_skova raportis
pri Tabomo, asocioj tiam jam preskaux
mortintaj. Post
referato de Agnes Melchior pri "ekzercado
de imagkapablo de
blindaj infanoj", prof. Stejskal parolis
pri "memorkapablo
de blindaj infanoj". Jam la saman tagon
okazis adiauxa vespero
en la blindulinstituta salono kun bela
programo kune kun la
blinduloj el Danzig, cxar la finnaj
gesamideanoj en la
sama nokto jam devis persxipe vojagxi hejmen,
kaj postan tagon
kelkaj kongresanoj el Germanujo vojagxis
al Koenigsberg por tie
partopreni la germanan kongreson
pri blindulbonfarto.
La 2-an de auxgusto
matene la restintaj blindulkongresanoj
vizitis la
"Someran universitaton" por tie gxui bonegan
paroladon de d-ro
Privat "pri elparolado de Esperanto".
Cxiu kongresano
ricevis senpage gramofondiskon kun la citita
parolado. Posttagmeze
multaj el ni vizitis la ferman kunsidon
de la cxefkongreso kaj
gxuis belegan koncerton.
Estis vere memorinda
kongreso.
21. La
"sepa" en Antverpeno.
La sepa internacia
kongreso de blindaj esperantistoj okazis
en Antverpeno de la
3-a gxis la 11-a de auxgusto 1928.
Aligxis 65
gesamideanoj, el kiuj efektive partoprenis la
kongreson 43 personoj
(29 blinduloj kaj 14 vidantoj)
el 6 landoj: Anglujo
22; Belgujo 7; Germanujo 10; Hungarujo 1;
Irlando 1; Skotlando
2. Gxenerale la kondicxoj estis malfavoraj
pro tio, ke la viroj
devis logxi en orfejo por knaboj kaj la
blindulinoj en orfejo
por knabinoj, kio grkve malfaciligis la
kondukadon. Krome oni
devis mangxi en restoracioj kaj tial
pasigi la tempon en la
urbo. Cxiuj blindulkongresaj kunsidoj
okazis en kunvenejo de
la cxefkongreso, kio havis la avantagxon,
ke multnombraj
vidantoj cxeestis ilin.
Vendredon, la 3-an de
auxgusto, la alvenintaj "sepanoj" cxeestis
la internacian
vesperon kun muziko kaj dancado.
Matene, la 4-an de
auxgusto, oni preparis la laboron de la
kongreso kaj
posttagmeze multaj cxeestis la koncerton en la
zoologia gxardono, kie
cxiuj kongresanoj gxuis senpagan
enirrajton. Vespere
okazis la solena malfermo de la Universala
Kongreso kun la
kutimaj alparoloj kaj salutoj.
Dimancxe, post
Diservoj kaj promenado kvazaux procesia kun
muzikistaroj kaj
standardoj, Joseph Kreitz kaj Victor Hendricx
kiel reprezentantoj de
UABE estis ankaux invititaj al kuoveno
cxe la urbestraro kaj
ili profitis la okazon por danki la
urbestron Van
GauWelaers.
lundon matene okazis
la malferma kunsido de la "sepa", bone
vizitita ankaux de
vidantaj amikoj. D-ro Feliks Zamenhof estis
elektita kiel honora
prezidanto kaj li, dankante, diris
interalie: "unu
peton mi havas al vi: bonvolu enigi min en via
koro, kiel plej
sincera kaj vera kaj dauxra amiko". Jena
estraro estis
elektita: Joseph Kreitz, prezidanto;
W. P. Merrick,
vicprezidanto; Victor Hendricx, sekretario
kaj Julia Molnar,
vicsekretariino. Post alparolo de la
prezidanto Aaron Cohen
parolis pri la temo: "radio kaj blinduloj"
kaj poste la parolinto
sciigis, ke li intencas fari frenologiajn
eksperimentojn dum la
kongreso profite de EL. Vespere oni vidis
la blindulkongresanojn
en la franca operdomo por cxeesti
koncertfeston.
Mardon ne okazis
kunsidoj kaj estis libera tago por la
kongresanoj.
Merkredon matene en la
cxambro B de la "Cercle Artistitue"
(ejo de la arta
societo), kiu estis rezervita por la
blindulkongresaj
kunvenoj, okazis la unua laborkunsido.
J. Kreitz faris
retrorigardon pri la farita laboro post la
kongreso en Danzig kaj
skizis la situacion de blinduloj en
diversaj landoj.
Interese Anna Friman raportis letere pri la
blindulmovado en
Finnlando. Poste Aaron Cohen, nia
masagxafera pioniro,
raportis pri sia laboro en tiu kampo
depost nia kongreso en
Vieno. Por starigo de la tiam decidita
asocio de blindaj
masagxistoj li vojagxis al Praha, Budapest,
Danzig, Krakow, Lwow
kaj Varsovio. Jam ekestos asocioj en
Pollando kaj
Finnlando. Li promesis dauxrigi sian laboron
en Belgujo kaj
Hispanujo.
Pri industria laboro
por blinduloj oni raportis pri la stato
en Anglujo, Belgujo,
Cxehxoslovakio, Hungarujo ktp. Sekvis
diskutado pri aliaj
malpli gravaj temoj. Posttagmeze la
blindulkongresanoj
cxeestis la jubilean kunsidon de UEK kaj
ili pasigis
neforgeseblan vesperon en la flandra operdomo,
kie la Hamleto-tragedio
estis prezentita en Esperanto de
profesiaj geaktoroj.
Jxauxdon matene okazis
la gxeneralkunveno de UABE, pri kiu ni
jam raportis en la
cxapitro pri UABE. Vespere kelkaj cxeestis
la kostumbalon.
Vendredon je la nauxa
h. okazis la ferma kunsido kun la
kutimaj dankesprimoj
kaj legado de kvar rezolucioj akceptitaj.
Samideanino Julia
Molnar invitis cxiujn partopreni venontjare
nian "okan"
en Budapest.
22. La "oka"
en Bunapest.
Kiel ni jam menciis en
la deka cxapitro, pro subita morto
de prof. Stejskal, la
sekretario kaj protokolinto de la "oka",
perdigxis cxiuj liaj
protokoloj pro tio, ke li mortis kauxze
de iniekta malsano,
kaj oni forbruligis cxiujn liajn dokumentojn
interalie. Niaj
legantoj do devas kontentigxi je tiuj informoj,
kiujn ni sukcesis
akiri.
La oka interoacia
kongreso de blindaj esperantistoj okazis en
la hungara cxefurbo
Budapest de la 2 gxis 9 de auxgusto 1929.
La plej multaj
blindulkongresanoj logxis en la "landa regxa
instituto por
blinduloj Palateno Jozefo". El 180 aligxintoj
partoprenis 114 el 14
landoj. Granda honoro por la kongreso
estis la persona
cxeesto de nia amata H. Thilander kun edzino
kaj multaj eminentuloj
el la blindularo. La blindulinstituto
logxigis senpage la
plej multajn kongresanojn kaj zorgis pri
senpaga matenmangxo,
pri lokoj por la kunsidoj kaj aliaj
arangxajxxoj, sed gxi
ne povis doni tag- kaj vespermangxojn.
Senpage auxtobusoj
portis la karavanon alvenintan per vaporsxipo
al la kongresejo. La
vaporsxipa veturado de Vieno gxis Budapest
kostis preskaux
neniom. Por grupaj veturadoj de
blindulkongresanoj
cxiam servis senpage auxtobusoj ankaux
okaze de la
bonsukcesinta koncerto de blindaj virtuozoj, kiu
ecx estis disauxdigita
per radio. Kiel prezidanto funkciis
d-ro Bano Miklos kaj
honora prezidanto estis H. Thilander.
Krom la kvara
gxeneralkunveno de UABE, pri kiu ni detale
raportis en la dekunua
cxapitro, okazis tri laborkunsidoj,
sed la arangxo mem de
la kunsidoj estis nova: mallonga
laborkunsidn disigis
la anoncitajn temojn al fakaj kunsidoj,
en kiuj - unu post
alia - oni traktis la temojn samspecajn.
Ties rezultojn
konfirmis la dua laborkunsido, kiu zorgis pri
raporto kaj rezolucioj
por la cxefkongreso.
Samideanino Koller el
Auxstrujo proponis vendi manlaborajxojn
faritajn de
blindulinoj dum la cxefkongreso profite al EL.
Post referato de
Kreitz pri la temo: "la blindulo kiel komercisto",
Agnes Melchior
raportis, kiel oni devas uzi siajn kapablojn
instruante blindajn
infanojn. Pridiskutitaj estis interalie
jenaj temoj: instruado
de malforte vidantaj infanoj;
instruado de surdmutaj
blindaj infanoj; instruista ekzameno
pri la lingvo
Esperanto kaj instruado. Cxi tiujn diskutojn
kauxzis la referatoj
de direktoro Herodek kaj direktoro Adler.
Menciindaj ankoraux
estas la referatoj de direktoro d-ro Toth
pri la rezultoj de la
tri kuracpedagogiaj kongresoj; Kuchar
pri agado de subtena
societo de cxehxoslovakaj memstaraj
blinduloj kaj Verner
Lunggren pri la blindulaferoj en Svedujo.
23. La
"nauxa" en Oxford.
Pri nia
"nauxa" okazinta en Oxford de la 2 gxis la 9 de auxgusto
1930 mankas ankoraux
gravaj informoj; tamen ni klopodos sciigxi
detalajxojn pri gxi.
Ni nur scias, ke niaj karmemoraj
gesamideanoj Merrick
estis la solaj arangxintoj de la
blindulkongreso, kiun
partoprenis 74 personoj, el kiuj 47 estis
blinduloj el Britujo,
Cxehxoslovakio, Francujo, Germanujo,
Irlando, Nederlando
kaj Polujo. Cxar en Oxfnrd ne ekzistas
institucio
porblindula, la kongresanoj logxis en privataj
logxejoj tre komfortaj
kaj la kunvenoj okazis en kolegio
Christ Church.
Oportunan mangxejon oni trovis en la
cxefkongresejo. La
cxefaj temoj pritraktitaj estis:
"blindul-emancipo",
"blinduloj kiel masagxistoj", "blinduloj
en industrio",
"gvidhundoj", "metia hejmlaboro" kaj
raportoj pri blindula
kaj esperanta movadoj en diversaj landoj.
Speciale interesa kaj
instrua estis ekspozicio de porblindulaj
helpiloj.
24. La
"deka" en Krakovo.
Ankaux pri tiu cxi
kongreso, okazinta de la 1 gxis la 8 de
auxgusto 1931 en la
bela pola urbo Krakovo, ne estas multe por
raporti, cxar gxin
partoprenis nur 13 personoj el 5 landoj.
W. P. Merrick, la sola
reprezentanto de UABE, malfermis la
kongreson memorante en
sia parolado la morton de nia amata
"pacxjo"
prof. Th. Cart, kiun la kongreso memoris per ekstaro.
Tiam li transdonis la
parolvicon al Julius Hasselbach el Berlino,
kiu estis la
organizinto de la kongreso. Li bonvenigis la
kongresanojn kaj la
vidantajn gastojn, inter kiuj trovigxis
ankaux d-ro Feliks
Zamenhof, kiu diris interalie: "ekzistas
en la mondo multaj
homoj, kiuj ne estas blinduloj kaj tamen
ne vidas, ili estas
pli kompatindaj ol la blinduloj mem!"
Salutis reprezentantoj
el Anglujo, Cxehxoslovakio, Finnlando,
Francujo, Germanujo
kaj Polujo. Estis elektita jena
kongresestraro: J.
Hasselbach (Germanujo), unua prezidanto;
Arno Kichel (Polujo),
dua prezidanto; Gizela Masarova
(Cxehxoslovakio),
sekretariino. Kiel honoraj prezidantoj estis
elektitaj du polaj
gesamideanoj vidantaj.
En la unua
laborkunsido oni legis raporton de J. Kreitz pri
la agado de UABE. Li
menciis la fakton, ke la plejmulto el la
Uabeanoj vocxdonis por
nomsxangxo. Sekvis referato de
samideanino Masarova
pri la asocio "CXehxa blindulpreso".
En la dua laborkunsido
oni pridiskutis la proponon de J.
Kreitz pri konstanta
blindulkongresa komitato, kiu decidu pri
arangxo de
blindulkongresoj esperantistaj. Post pridiskutado
de kelkaj proponoj
samideano Epstein el Fqancujo parolis pri
masagxo kiel
blindulprofesio, dsrante interalie, ke tiu cxi
profesio estas
nuntempe la plej bona vivrimedo por blinduloj
kaj ke en Francujo
ekzistas faka lernejo, kie ankaux alilandaj
masagxostudantoj estas
akceptataj.
En la ferma kunsido
samideanino Drechsler parolis pri la edukado
de blindaj knabinoj en
Cxehxoslovakio.
La blindulkongresanoj
partoprenis du ekskursojn de la
cxefkongreso. Gxojige
estis, ke blindaj kaj vidantaj samideanoj
intermiksigxis.
25. La
"dekunua" en Parizo.
En la kadro de la 24
universala kongreso de Esperanto en Parizo
samtempe okazis la
dekunua internacia kongreso de blindaj
esperantistoj de la 30
de julio gxis la 6 de auxgusto 1932.
La arangxado kaj
preparado plejparte kusxis sur la sxultroj de
nia agema samideano
Albert Masselier kune kun la vidantaj
helpantaj samideannj
Robert kaj Bellsola, kiuj devis venki
gravajn malfacilajxojn
cxefe pro tio, ke la franca registaro
rifuzis disponigi la
blindul-instituton por enlogxigo de la
kongresanoj, tiel ke
ili devis logxi en luitaj hoteloj, sed
felicxe bonegan helpon
proponis la franca blindulasocio
"Association
Valentin Hauey". Gxi havigis senpagan kongresejon
kaj malmultekostajn
mangxojn en sia hejmo. Aligxis 59
kongresanoj el 12
nacioj: Anglujo 8; Cxehxslovakio 5;
Francujo 22; Germanujo
5; Hispanujo 1; Irlando 2; Italujo 2;
Nederlando 7;
Norvegujo 1; Polujo 1 kaj Svedujo 2.
La dimancxon komencis
multaj per cxeesto en unu el du
esperantlingvaj
Diservoj. Je la deka h. okazis en amfiteatro
de la Sorbonne la
solena malfermo de la cxefkongreso.
Posttagmeze okazis cxe
"Amities des Aveugles de France"
(Amikeco de francujaj
blinduloj) internacia mitingo de blinduloj
kun alparoloj kaj
salutoj de la naciaj delegitoj.
La 1-an de auxgusto
okazis la malferma kunsido de la "dekunua"
per alparolo de
prezidanto Masselier. Laux lia opinio la cxefa
tasko de niaj
kongresoj estas konvinki la blindulojn kaj
blindulamikojn pri la
tauxgeco de Esperanto por solvi
blindulaferajn
problemojn kun internacia signifo. Por kongresa
estraro estis
elektitaj: A. Masselier, prezidanto;
d-ro Tancredi, dua
prezidanto; R. Israels, sekretario;
Minny Miksch, dua
sekretariino; Ilse Haberland, protokolistino;
W. P. Merrick kaj
samideanino Maitrejean, konsilantoj.
Posttagmeze la
kongresanoj vizitis la konatan de la 13-a
jarcento jam
ekzistantan blindulejon "Quinze-Vingts".
Tie ree salutoj kaj
alparoloj.
La 2-an de auxgusto la
programo de la unua laborkunsido estis
multampleksa: propono
de Masselier pri fondo de internacia
instituto por socia
adaptigxo de nevidantoj; referato de Ilse
Haberland pri la
blindulo kiel stenotipisto, projekto de Masselier
pri asocio de blindaj
artistoj kaj propono pri fondo de
internacia ligo
Braille por pliricxigi la brajlan literaturon;
referato de Masier pri
maloportuno de grandformataj brajlajxoj;
proponoj de Gonin pri
la blanka bastono kaj pri fondo de
sindikato de
brajlopresistoj; propono de Haugness pri UABO;
proponoj de Israels
pri arangxo de estontaj kongresoj kaj
pri eldonado de
literatura gazeto. Esceptinte la aldonajxojn
la referatoj kaj la
plene ellaboritaj proponoj antauxe estis
presitaj kaj
dissenditaj al la aligxintoj. La vigla pritraktado
kaj interdiskutado pri
la fondo de ligo Braille plenigis la
tutan antauxtagmezon,
kaj fine oni decidis starigi komitaton
por plene ellabori la
planon. Jen la membroj de la komitato:
Masselier, prezidanto;
Israels, sekretario; kaj membroj
konsilantaj: Tancredi,
Karterud kaj Minny Miksch.
Posttagmeze la
kongresanoj vizitis la hejmon de la
militblindigitoj, kie
oni gxuis la gastame prezentitan cxampanon
post salutoj kaj
alparoloj. Poste la kongresanaro pilgrimis
al la tombo de pacxjo
Cart. En la konata tombejo "P[ere
Lachaise"
kondukis longa aleo al la ripozejo de nia mortinta
amiko, kie la blindaj
samideanoj impresite vicigxis cxirkaux
la monumento, metante
marmoran per bronza palmo ornamitan
memorsxtonon kun la
(nur franclingva) surskribo: "al sia kara
pacxjo Th. Cart, la
partoprenantoj de la dekunua kongreso
de blindaj
esperantistoj. Parizo, 30-an de julio - 6-an de
auxgusto 1932".
Dum emocio regis nin kaj la cxeestantojn,
prezidanto Masselier
parolis: "jen apud vi estas viaj gefiloj,
ho pacxjo! Cxar vi ne
estas mortinta. En ni cxiuj revivos via
nobla spirito. Kaj
niavice ni naskos al vi aregon da spiritaj
gefiloj en la tuta
mondo."
Merkredon la
blindulkongresanoj vizitis la muzeon Valentin Hauey,
kiu entenas abundajn
kolektojn da dokumentoj kaj oni rakontis
pri la multaj klopodoj
kaj malfacilajxoj por solvi la
fingrolegan problemon
tiel de francoj kiel de alilandanoj.
Posttagmeze la blindaj
samideanoj veturis al Coupvray,
la naskigxloko de nia
antauxulo Louis Braille. Sur placo,
kie staras sur
relief-ornamita kolono bronza busto de Braille,
la kongresanojn
akceptis la komunumaj estro kaj konsilantaro,
dum cxirkauxstaris
preskaux la tuta vilagxanaro. Post bonveniga
alparolo de la
vilagxestro, prezidanto Masselier respondis per
parolado, en kiu li
honoras la grandan filon de Coupvray,
kiu malfermis al
tutmonda blindularo la vojon al lumo.
Sinsekve atestis la
delegitoj de 12 reprezentitaj nacioj
pri sia estimo al la
rememoro de Braille. Same kiel antauxan
tagon cxe la tombo de
pacxjo Cart, ankaux marmora memorsxtono
kun franclingva
surskribo rememorigas pri la pilgrima vizito
de la dekunuanoj.
Poste, en la pariza antauxurbo Saint-Mand^e
la kongresanaro
vizitis la departementan instituton Braille.
Tre interesa vizito.
Jxauxdon matene la
tagordo anoncis laborkunsidon je la nauxa
kaj duono gxis la
dekdua h., sed kiam je la deka fine
komencigxis la
kunsido, la prezidanto anoncis, ke jam je la
dekunua h., gxi
finigxos por ree viziti la muzeon. Kontraux
tio arde protestis
Israels kaj malmultaj aliaj, dirante, ke
oni nur parolas,
paroladas, parolegadas, sed ne laboras.
Tamen oni kunsidis nur
unu horon, dum kiu oni nur aludis la
demandon de ges-roj
Thilander pri intersxangxo inter nacioj
de blindaj lernejaj
infanoj sciantaj Esperanton dum feria
tempo, sed la
prezidanto ne diskutigis la temon konkludante,
ke estas dezirinde.
Sekvis mallonga diskutado pri enkonduko
de mallongigoj en
EL-on, cxefe por kelkaj oftaj vortoj.
Posttagmeze estis
vizitoj al la biblioteko, presejo kaj
laborejo de
"association Valentin Hauey". Poste ree vizito
al "American
braille press", grandioza presejo.
Vendredon matene ree
nur unu horo estis disponebla por
laborkunsido pri la
cxefa temo: fondo de asocio de blindaj
artistoj kaj por
diskutado de proponoj jam aluditaj.
Tamen ankoraux kelkaj
proponoj ne estis diskutitaj pro manko
de tempo.
En la ferma kunsido
posttagmeze oni alprenis sendiskute
rezoluciaron pri la
traktitaj kaj ne traktitaj proponoj kaj
per dankvortoj de la
delegitoj finigxis la kongreso.
26. La
"dekdua" en Kolonjo.
Kvankam multaj
eksterlandaj jxurnaloj avertis, ke oni ne vojagxu
Germanujon pro la
nacisocialista regximo, kiu kauxzos
neantauxvideblajn
malfacilajxojn, tamen la dekduan internacian
kongreson de blindaj
esperantistoj, okazintan en Kolonjo de
la 29 de julio gxis la
5 de auxgusto en la jaro 1933,
partoprenis 52
personoj (27 blinduloj kaj 25 vidantoj) el 10
landoj: 4 angloj, 2
cxehxoj, 3 francoj, 33 germanoj,
2 irlandanoj, 1 italo,
1 japano, 4 nederlananoj, 1 norvego kaj
1 svedo. Preskaux
cxiuj blindulkongresanoj kaj iliaj gvidantoj
logxis, mangxis kaj
ankaux kunvenis en mezranga hotelrestoracio
kun la stranga kaj
dialekta nomo "emm decke tomes"
(en la dika Tomaso).
Dimancxe, la 30-an de
julio, post matena Diservo la
blindulkongresanoj
partoprenis la solenan malfermon de la
cxefkongreso kaj
samdimancxe okazis la malfermo de la "dekdua"
en salono de la
cxefkongresejo. Joseph Kreitz, la organizinto
de la kongreso kaj
membro de la Loka Kongresa Komitato,
malfermis la kongreson
dezirante al gxi bonvenon en Kolonjo.
Jena
kongresestraro estis elektita: prof.
d-ro Raffaele
Tancredi (Italujo),
honora prezidanto; J. Kreitz, prezidanto;
Etienne Bouquin
(Francujo) kaj W. P. Merrick, vicprezidantoj;
Ch. Hedkvist
(Svedujo), sekretario kaj protokolanto; M. Miksch
(Cxehxoslovakio), dua
sekretariino; Alf Arnesen (Norvegujo)
kaj Dirk Schipper
(Nederlando), konsilantoj.
Pott alparolo de la
prezidanto oni vocxlegis alvenintajn
telegramojn kaj
salutis la diverslandaj reprezentantoj.
En la unua
laborkunsido, la 30-an de julio Minny Miksch el Praha
prezentis interesan
referaton pri la historio, evoluo kaj nuna
stato de la
blindulmovado en Cxehxoslovakio kun serio da deziroj
kaj postuloj al
kompetentaj instancoj kaj la publiko. La
prezidanto rekomendis
transdoni la referaton al la projektita
mondkongreso de
blinduloj ooazonta en Amsterdam venontan jaron.
Sekvis diskutado pri
laboroj de blinduloj en la industrio,
pri bonsxancoj de
blindaj muzikistoj kiel privatinstruistoj
kaj kiel instruistoj
en blindulinstitutoj.
Propono de la komitato
de UABO pri kongresordo post diskutado
pri kelkaj nepre
necesaj sxangxoj estis akceptita.
La unua
gxeneralkunveno de "Universala asocio de
blindulorganizajxoj"
(UABO) okazis la 1-an de auxgusto.
pri gxi ni detale
raportis en la 12 cxapitro.
La cxefa temo de la
dua laborkunsido okazinta merkrede, la 2-an
de auxgusto, estis la
projektita porblindula kongreso okazonta
en Amsterdam 1934 kun
la rezulto, ke la "dekdua" komisiis al
prof. d-ro Tancredi
elverki rezolucion al la aludita kongreso
postulante allasi
Esperanton kiel kongresan lingvon same kiel
kelkajn naciajn
lingvojn.
Harald Thilander kaj
Charles Hedkvist prezentis referaton
legitan de Ch.
Hedkvist mem sub la titolo "novaj vojoj por la
blindula vivnutra
laboro", en kiu ili proponis starigon de
trimembra komisiono
kun la celo esplori la eblecojn por blindula
laboro en la gxenerala
industrio, parte en fabrikoj por viduloj,
parte en fabrikoj
speciale starigitaj por blinduloj. Kiel anojn
de la komisiono la
kongreso elektis la samideanojn Arnesen,
Ezquerra (Hispanujo)
kaj Kreitz.
Sekvis referato de Alf
Arnesen pri ebleco havigi al blinduloj
kompare
malmultekostajn skribmasxinojn kaj aliajn aparatojn,
tiamaniere ebligante
al pli multaj samsortanoj akiri tiajn
helpilojn tiel
necesajn, precipe al inteligentaj blinduloj.
La parolanto proponis
starigon de trimembra komitato por esplori
la aferon, sed la
kongreso decidis transdoni cxi tiun taskon
al la komitato de
UABO.
en la ferma kunsido,
okazinta la 4-An de auxgusto,
unue oni pritraktis
kelkajn malpli gravajn proponojn ne
realigeblajn dum la
nuna maltrankvila politika situacio, kaj
poste estis elektitaj
kiel anoj de internacia blindulkongresa
komitato H. Thilander,
prof. d-ro R. Tancredi kaj J. Kreitz.
post kelkaj klarigoj
de W. P. Merrick pri masagxo kiel
blindullaboro en
Anglujo, Ch. Hedk"ist varmkore invitis la
"dektrian"
okazontan en Stockholm de la 4 gxis la 11 de
auxgusto venontan
jaron.
La "dekdua"
estis arangxita plenakorde kun la cxefkongreso,
por ke blindaj
samideanoj povu sengxene partopreni ankaux
cxiuspecajn kunvenojn
porvidulajn, la prelegojn de la "Somera
universitato" kaj
cxiun programitan amuzajxon kune kun la
vidantaj kongresanoj.
Blindulkongresanoj do partoprenis la
interkonan vesperon,
la ekskurson, la "amuzan rejnlandan
vesperon" laux
kolonja maniero kaj la internacian balon de la
cxefkongreso.
Menciinda ankoraux
estas la koncerto de la blindulkongreso
okazinta la lastan
tagon. La kolonja miksita hxoro
(blindulhxoro) unue
kantis la "pregxon sub la verda standardo"
de Zamenhof,
komponitan por la kongreso de nia samideano
Schoenewolff el
Berlino. Poste la hxoro kaj duobla kvarteto
sub direktado de
Friedrich Donner brile kantis belajn germanajn
popolkantojn en
Esperanto. Ege placxis la fortepiana ludo
de Dirk Schipper
(Nederlando), la arta gitara ludado
de Baldomero Zapater,
sed ankaux grandan aplauxdon elvokis
la kantoj de la
koncertkantistinoj Josefiak kaj Sauer el
Kolonjo samkiel la
eminenta koncertkantisto Georg Kuntze
el Dresdeno, kiu
bedauxrinde mortis dummilite kauxze
de bombatako.
27. La
"dektria" en Stockholm.
La dektrian
internacian kongreson de blindaj esperantistoj,
okazintan en Stockholm
de la 4 gxis la 11 de auxgusto en la
jaro 1934, cxeestis
106 personoj el dek unu landoj:
57 alilandanoj kaj 49
svedoj, 80 blinduloj kaj 26 vidantoj.
La "dektria"
ne alportis malbonon spite de la malbonfama kaj
popolsupersticxa
nombro, sed male felicxon, sukceson kaj
harmonian kunlaboradon
de diversnaciaj samsortanoj-samideanoj.
Certan garantion pri
la sukceso de la kongreso jam antauxe
donis tiu
cirkonstanco, ke gxi estis kunvokita de unu el la
plej gravaj
blindulorganizajxoj de la nordaj landoj, kaj
ankaux, ne malpli la
fakto, ke gxin preparis eminentaj svedaj
blindulkondukantoj: direktoro Alrik Lundberg, prezidanto de la
invitinta organizajxo
"de blindas foerening", rektoro Gustaf Ek,
estro de la regxa
blindulinstituto en Tomteboda, jur. kand.
Ernst Retsler,
"Blindv$ardskonsulent", t.e. konsilanto de la
tutsveda blindularo,
kaj niaj karaj Gethilander.
La blindulinstituto en
Tomteboda gastigis la kongreson dum tuta
semajno.
Jam sabate post
partopreno en la malferma kunsido de la 26
universala kongreso de
Esperanto en la koncerta domo
en Stockholm,
interkona vespero kunigis cxiujn
blindulkongresanojn en
la gimnastika halo nun sxangxita
en festsalonon de la
blindulinstituto. Gxin malfermis nia
Varma Thilander
deklamante sian mirinde verkitan dektristrofan
poemon "Bonvenon
al nia Dektria!" kaj poste Harald Thilander
per kelkaj vortoj
salutis aparte cxiujn alvenintajn alilandajn
samideanojn tiele, ke
oni sin sentis hejme en la internacia
kunlogxejo.
Dimancxmatene nia
norvega samideano pastoro Overvoll predikis
en la pregxosalono de
la instituto pri Esperanto kaj
mondharmonio. Poste busoj
portis la kongresanojn al la haveno
por fari ekskurson tra
la fama stockholma arkipelago. Fine,
en plena sunbrilo la
sxipo atingis la idilian insuleton
Tynningoe en la Balta
Maro. Sur tiu cxi cxarma insuleto
trovigxas Phosphoros,
malgranda ripozhejmo de la svedaj
blinduloj. Post
salutoj kaj resalutoj oni promenadas ecx sin
banas en la Balta
Maro. Cxar en Svedujo oni tagmangxas vespere,
post cxi tiu belega
ekskurso la tagmangxo bonege gustis al cxiuj.
Mubtaj kongresanoj
poste cxeestis koncerton en la koncerta
domo, kie konata sveda
hxoraro bone prezentis svedajn
popolkantojn, parte
esperante, parte svedlingve.
Lunde, la 6-an de
auxgusto je la nauxa h. direktoro Alrik
Lundberg, prezidanto
de la invitinta organizajxo "De blindas
foerening" per
forte aplauxdita bonveniga parolado en Espehanto
salutis kaj malfermis
la "dektrian", dirante interalie:
"Kiam mi dum la
_"Tago de la blinduloj" pasintan auxtunon
per radio disauxdigis
miajn bonvenigajn vortojn al la
gesamsortanoj en cxiuj
landoj, petante ilin kolektigxi en la
cxefurbo de Svedujo,
mi apenaux kuragxis esperi, ke mian
inviton sekvos tiom da
samideanaj geamikoj, kiel nun okazis.
Cxie en la mondo la
blindulafero cxiujare faras novajn pasxojn
antauxen; la socia kaj
la humaneca justeco konstante k!eas al
gxi novajn konkerojn.
Nia tempo neniel neas la signifon
de l' internacia
kunlaborado kiel levilo en la evoluo, nek la
valoron de la
internacia lingvo Esperanto, kiu ecx sur
blindulmovada tereno
certe povas unuigi la popolojn en valoro
por la komunaj celoj.
Kun certeco ni supozas, ke la sxtata
blindulpensio,
unuanime akceptita kiel legxo, altiras vian
specialan atenton,
kiam gxi nun inter aliaj gravaj demandoj
estas enigxita en la
kongresa programo. La sveda blindulmondo
kore gxojas pro sia
jxusgajnita granda sukceso kaj volas en
la pritrakto de l'
kongreso pri tiu cxi gravega afero vidi
rimedon efektivigi
gxian definitivan venkon en cxiuj landoj.
Do, nia kunigita
celkonscia laboro helpu produkti rezultojn
de dauxra valoro en
nia komuna afero. Tio estas mia sincera
deziro kaj jen mi
deklaras la dektrian mondkongreson de blindaj
esperantistoj
malfermita".
Laux propono de la
prepara komitato, la kongreso elektis jenan
estraron: prezidanto:
Joseph Kreitz; vicprezidantoj: kapitano
Jan Silhan, Polujo kaj
redaktoro Edvard Imsdahl, Norvegujo;
sekretario: Charles
Hedkvist kaj dua sekretariino: Ilse Haberland.
La prezidanto dankis
pro la konfido montrita al li, uzante la
okazon por atentigi,
ke la Esperanto-movado inter la blinduloj
nunjare povas festi
sian tridekjaran jubileon, memorigante
pri niaj grandaj
pioniroj prof. Cart, Harald Thilander,
W. Percy Merrick, d-ro
Bano k.a. Poste li gratulis la svedajn
samsortanojn pro tio,
ke ili posedas inter si tian viron, kia
estas direktoro
Lundberg, kaj li proponis, ke la kongreso
montru sian
grandan estimon kaj koran dankon al la
blindulkondukanto pro
lia grava laboro por la blinduloj,
elektante lin honora
prezidanto. Membroj de la honora komitato
farigxis unue rektoro
Gustaf Ek, kiu donis tiom valoregan helpon
al la kongreso, due
Ernst Retsler kaj trie nia pioniro Harald
Thilander. Dum la
kutimaj salutoj de la naciaj reprezentantoj
Einar Juvonen,
prezidanto de la finna centra ligo de blinduloj
komunikis, ke la
blindulpensia afero nun estas en suficxe
progresinta stadio,
cxar la finna registaro promesis fari
proponon pri
tiukoncerna legxo al la parlamento jam kunvenonta
tiun cxi auxtunon. La
prezidanto petis interrompi la salutojn
kaj auxskulti prelegon
de jur. kand. Ernst Retsler pri la
blindeca kompenso en
Svedujo. La preleginto skizis la
tridekjaran laboron,
kies rezulto estas la nunjare alprenita
legxo pri blindeca kompenso,
laux kiu cxiu sveda blindulo,
kiu plenumas la
kondicxojn fiksitajn en la legxo, ricevas
500 kronojn cxiujare.
Laux propono de Agnes Melchior, la kongreso
sendis danktelegramon
al la sveda socialministro pro la grava
helpo, donita al la
svedaj blinduloj, kio certe ankaux influos
la evoluon de la
blindulpensia afero en aliaj landoj.
Posttagmeze la
blindulkongresanoj partoprenis en la akcepta
festo, kiun arangxis
la urbo Stockholm por la tuta universala
kongreso.
En Tomteboda, je la
kvara h. okazis la malfermo de ekspozicio,
en kiu oni montris al
la diversnaciaj samideanoj multajn
blindulhelpilojn ne
nur produktitajn en Svedujo, sed ankaux
anglajn, germanajn kaj
alilandajn.
La 7-an de auxgusto je
la 9 h. post la malfermo de la unua
laborkunsido direktoro
Alrik Lundberg skizis dum vere interesa
prelego la
disvolvigxon de la sveda blindulafero. Li mem aktive
partoprenis la movadon
kaj tial li plej bone povis konstati
la grandiozan evoluon
dum tiu cxi periodo. Ne estas eble en la
kadro de nia
"Historio" ripeti la enhavon de prelegoj, sed ni
atentigas, ke multaj
el ili ekzistas en brajla preso.
La prezidanto dankis
al direktoro Lundberg pro lia interesega
prelego dezirante, ke
la progresoj de la blindulafero en
Svedujo servu kiel
ekzemplo kaj modelo por aliaj landoj,
kie oni ankoraux ne
atingis tiom, kiom en la cxi-jara kongresa
lando.
Posttagmeze la
kongresanoj sekvis la inviton de direktoro
Lundberg por viziti la
instituciojn de "De blindas foerening"
en Majorsgatan. Oni
rigardis la bibliotekon kun 12000 volumoj,
la laborejojn: korb-
kaj brosfarejojn por sepdeko da viroj.
En la teretagxo per
elektromotoraj masxinoj estas pretigataj
la lignoj de
cxiuspecaj brosoj. En alia domo trovigxas
la logxejoj por multaj
nevidantaj frauxloj kaj edzigxintoj.
Nuntempe la
institucioj de la organizajxo kun oficejoj,
propra brajla presejo
kaj sonbendstudio ktp. trovigxas en
Gotlandsgatan en multe
pli grandioza amplekso.
Dum la muzikvespero la
kongresanoj havis la plezuron ekkapti
iom da muzikaj perloj
de kelkaj el la reprezentitaj nacioj.
Post tio surprizo! En
alia salono de la instituto estis
arangxita scenejo; la
aktorinoj ludis malantaux kurteno.
Sed kion ili ludis?
Fabelludon verkitan kaj ankaux gviditan
de Varma Thilander sub
la titolo "Cxe la lulilo; ludo pri feinoj,
kiuj dotas
jxusnaskiton." Ravite oni sekvis la kantojn kaj la
paroladojn de la
feinoj en fabela lando. Jen sin prezentis
belstila, modela
Esperanto-poemo, brile, flue parolata de
belsonaj vocxoj.
La 8-an de auxgusto
UABO havis du kunsidojn de la dua
gxeneralkunveno, pri
kiuj ni raportis detale en nia dekdua
cxapitro.
La 9-an de auxgusto je
la nauxa h. dum la dua laborkunsido
rektoro Ek prelegis
pri la blindulinstruado en Svedujo
raportante, ke la
instruado de blinduloj estas deviga depost
la jaro 1897 kaj ke
cxiuj blindullernejoj estas sxtataj.
Plue li emfazis la
fakton, ke oni penas fari la edukadon de
blinduloj kiel la plej
racia kaj efika, por ke la nevidantoj
estu utilaj socianoj.
Interese estis sciigxi, ke fakultativa
instruado estas donata
pri esperanta, angla kaj germana lingvoj.
La prezidanto dankis
la preleginton kaj transdonis la
parolvicon al Agnes
Melchior, kiu prelegis pri ilustrajxoj en
la instruado de
blindaj infanoj, pri kio en Danujo oni
eksperimentis kun
kontentigaj rezultoj dum la lastaj jaroj.
Finante la prelegon,
sxi petis tiujn, kiuj interesigxas pri
la afero, esplori
cxi-koncernajn objektojn en la ekspozicio
kaj poste diri siajn
opiniojn kaj ankaux kritikojn. Sekvis
mallonga diskuto, dum
kiu oni demandis pri diversaj detaloj.
Redaktoro Imsdahl
esprimis la deziron, ke oni povu publiki
la bildojn uzatajn en
Danujo, por ke ili utilu ankaux al
alilandanoj.
Direktoro Lundberg
prezentis al la kongresanoj s-rinon Julia
af Bur^en, kiu
promesis prelegi pri "kronprinsessan Margaretas
arbetsnaemmd foer de
blinda" (porblindula laborkomisiono de
kronprincino
Margareta). S-rino af Bur^en prelegis pri sia
organizajxo svedlingve
interpretite de Varma Thilander.
La prelegintino
rakontis pri granda interesigxo por blinduloj,
kiun montris la
forpasinta kronprincino Margareta, kaj kies
rezulto estas la
antauxe nomita organizajxo, kiu nun havas
komitatojn de vidantaj
blindulamikoj en cxiuj gubernioj kaj
en cxiuj iom grandaj
urboj. La bonege organizita unuigxo
de blindulamikoj
estas, lauxgubernie gvidata de la edzinoj
de guberniestroj. La
organizajxo helpas lauxpove kaj cxiujare
disdonas
konsiderindajn financajn subvenciojn kaj cxefe estas,
ke gxi vendas grandajn
kvantojn da laborajxoj produktitaj
de blinduloj. Honora
prezidanto (sed tre aktiva honora
prezidanto) estas la
kronprinco de Svedujo.
En Esperanto kaj
germane la prezidanto dankis s-rinon af Bur^en
pro sxia interesa
prelego, sed precipe pro sxia valorega laboro
farata por la svedaj
blinduloj. Laux propono de kapitano
Silhan, la kongreso
sendis danktelegramon al Lia Kronprinca
Mosxto.
Samtage je la unua h.
posttagmeze dum la tria laborkunsido
d-ro Nils Juringius
raportis interese pri matematikaj
skribsistemoj por
blinduloj, aludante la laboron de komisiono,
kiu jam dum kvin jaroj
aktive sin okupis por estigo de
internacia matematika
brajlosistemo. Por demonstracii la
sistemon, la brajla
prelego enhavas 4 ilustritajn tabelojn.
Kelkaj kongresanoj
dankas d-ron Juringius kaj esprimas sian
konvinkon, ke la
laboro de la matematika komisiono estos
akceptita kun kontento
kaj dankemo de la samsortanoj en cxiuj
progresemaj landoj.
Post raporto de Eduard Gueterbock pri
lingvaj skribsistemoj
legita de la prezidanto, W. P. Merrick
raportis pri la stato
de la laboro por estigi internacian
fonetikan
skribsistemon, kio estas parto de la agado de la
menciita skribsistema
komisiono. Post mallonga diskuto la
kunveno decidis peti
la komitaton de UABO eldoni la fonetikan
alfabeton en brajla
preso. Poste Agnes Melchior raportis pri
la blindulpensio en
Danujo laux la nova legxo. Alvenis
telegramo de la sveda
kronprinco. Por honori Lian Kronprincan
Mosxton cxiuj
kongresanoj starigxis kantante la svedan nacian
himnon.
Post la kunsido la
kongresanoj vizitis niajn karajn Gethilander
en ilia bela vilao en
Stocksund. Tie oni rigardis kortusxe
la presejon, kie estas
presata nia "Ligilo", kiu festas
cxi-jare la tridekan
datrevenon de sia fondigxo. Pro tio, ke
la okcxambra domo ne
estas suficxe granda por gastigi cxiujn
kongresanojn, multaj
el ili prenas la kafon en la gxardeno.
Vespere okazis
literatura p!ezentado de la cxefkongreso, kie
oni povis admiri
verajn perlojn de nia Esperanto-literaturo.
Post malfermo de la
kvara laborkunsido la 10-an de auxgusto
je la nauxa h. la
parolvicon ricevis Minny Miksch, kiu raportis
pri la
"internacia blindula informejo kaj statistikejo"
en Praha, dirante
interalie, ke post la forpaso de prof-ro
Stejskal mankas
laborantoj kaj tial la oficejo ne povas plu
plenumi sian gravan
taskon. Laux sugesto de Harald Thilander,
la raportantino
proponis, ke oni translokigu "IBIS" al
Stocksund, sed dum
longdauxra diskutado kelkaj parolantoj
avertas kontraux troa
sxargxado de nia pioniro, kiu jam nun
estas tro okupata.
Fine la kunsido decidis transdoni la aferon
al la komitato de UABO
por plua esplorado kaj definitiva solvo.
Giovanni Valiani,
Italujo, sendis proponon pri verkado
de historia libreto
pri la Esperanto-movado inter la
blinduloj, skizante la
cxefpunktojn de la verko. Laux propono
de kapitano Silhan,
oni decidis peti samideanon Valiani,
ke li mem prizorgu la
realigon de la "Historio". La prezidanto
promesis lauxpove
kunlabori kun li, sed bedauxrinde Valiani
ne povis plenumi la
komision, cxar li mortis dum la milito
kauxze de insida
malsano. Alia propono de Valiani pri fondo
de "Amikeca
societo de lingvostudantoj" estis transdonita
al la komitato de UABO
kun la peto kiel eble plej bone helpi
la blindajn
studantojn. La kongreso komisiis al samideano
Kreitz reprezenti la
blindulan kongreson cxe la ferma kunsido
de la cxefkongreso.
Post kelkaj demandoj kaj respondoj kaj
respondoj pri
ekzistantaj kantaretoj brajlaj en Esperanto,
finigxis la kunsido.
La 11-an de auxgusto
je la 1.30 h. komencigxis la ferma
kunsido kun reciprokaj
dankesprimoj. Agnes Melchior transdonis
donacon al la
dommastrino kaj monsumon al la geservistoj.
La prezidanto
transdonis donacon al niaj karaj Gethilander,
dankante pro ilia
giganta laboro por la Esperanto-movado inter
la blinduloj gxenerale
kaj por tiu cxi kongreso speciale.
D-ro Tancredi invitis
tre kore nian "dekkvaran" al Romo
venontan jaron. Per
tio finigxis unu el la plej sukcesaj
kongresoj.
28. Antauxparoleto al
la "dekkvara".
En la ferma kunsido de
la "dektria" en Stockholm d-ro prof-ro
Angelo Rafaele
Tancredi, la itala delegito de UABO, sciigis,
ke la
"dekkvara" okazos en Romo 1935, tamen la kongreso
ne povis okazi pro
dive!saj kauxzoj. Miskomprenoj inter la
arangxantoj de la blindula
kongreso kaj la loka cxefkongresa
komitato kauxzis multe
da tempoperdo, tiel ke nur en aprilo
de 1935 estis eble
publikigi la unuan oficialan komunikon
en EL. Dua kauxzo
estis, ke la komitato de UABO decidis, ke
ne okazos
gxeneralkunveno dum 1935, sed ke gxeneralkunvenoj
estonte okazos nur
cxiun trian jaron aux kiam cirkonstancoj
estas precipe favoraj.
Plua malfacilajxo estis, ke la
blindulkongresa kaso
estis tre malforta kaj atingis nur la
sumon de 1100 italaj
liroj. Fine ekigxis alia malhelpo:
la loka kongresa
komitato decidis, ke la gvidantoj de la
blinduloj, kiuj
tradicie gxuis senpagan kongreskarton,
por la 27 kongreso de
Esperanto pagu almenaux la "familian
kotizon" de 60
italaj liroj. Ankaux la malkvieto de la
politikaj kondicxoj ne
favoris nian "dekkvaran" tiel, ke nur
du angloj aligxis kaj
pagis, sed ne partoprenis la kongreson,
kiu cetere estis
turisma kongreso, cxar oni vojagxis de unu
loko al alia kaj ne
okazis kunsidoj kun pozitiva rezulto.
Tamen, d-ro Tancredi
ricevis multajn salutleterojn preskaux
el cxiuj kulturaj
landoj de la terglobo, kiel li skribis
fininte sian raporton
per la vortoj: "al Vieno, do, cxiuj!
Per Esperanto en
Esperantujon, cxiam antauxen, cxiam fiere
alten niaj
koroj!"
Fakte aperis en EL
mallongaj sciigoj pri la "dekkvara"
en Vieno, sed poste
montrigxis, ke unue mankis suficxe da
spertaj samideanoj
tauxgaj por prepari la kongreson, ke due
ne estis eble trovi
blindulkongresejon kaj trie la cxefkongresa
komitato ne donis
helpon pro tio, ke gxi mem havis kaj devis
venki gravajn
malfacilajxojn pro la malfavoraj politikaj
cirkonstancoj, kiuj
jam tiutempe maltrankviligis Auxstrujon.
Tial ne estis mirige,
ke jam frutempe en la jaro 1936 aperis
en EL oficiala
komuniko, ke ne povos okazi la "dekkvara"
en Vieno, sed ke gxi
certe okazos en Varsovio dum auxgusto
de la jaro 1937. Cxi
tiuj informoj estis necesaj por klarigi,
pro kio ne okazis
blindulesperantistaj kongresoj dum du jaroj.
29. La
"dekkvara" en Varsovio.
Cxiuj partoprenintoj
de la "dekkvara" kaj de la tria
gxeneralkunveno de
UABO, okazintaj en Varsovio de la 7 gxis la
15 de auxgusto 1937,
estis samopiniaj, ke cxiufoje, sub la
signo de la
Esperanto-jubileo okazis vera internacia
blindulkongreso de
granda signifo por la internacia
blindulmovado. Ne
mirige, cxar 23 organizajxoj el 16 landoj,
kunigitaj en UABO, ja
povis ettigi kongreson, kiu rajtis
pretendi pri la supre
menciita respondeca nomo.
114 personoj el dek
kvar landoj: 66 alilandanoj kaj 48 poloj,
74 blinduloj kaj 40
vidantoj partoprenis la "dekkvaran",
kiun organizis kaj
gvidis kun nelacigebla sinoferado kaj
diplomata talento
kapitano Jan Silhan kaj lia brava kaj senlaca
edzino. La plej multaj
kongresanoj logxis en la antikva
blindulinstituto, en
kies salonoj okazis la kunsidoj.
La ekspozicio apude
arangxita prezentis multegon da interesaj
presajxoj,
produktajxoj, skribiloj, instruiloj ktp. Ni menciu
la jugoslavajn
"topanka"-sxuojn, la cxehxan skribmasxinon kaj
diversajn librobindajn
novajxojn, la japanan, por ni strangan
kalkulilon kaj
specialajn danajn instruilojn por infanoj.
Pro la favora vetero
la kongresanoj povis konsumi cxiam
cxe la gxardenaj
tabloj siajn mangxajxojn cxiam bongustajn
kaj abunajn je moderaj
prezoj, afabla servado kaj bonvola
helpemo. Aro da
servemaj skoltoj, senpagaj auxtobusoj kaj
trambiletoj multe
helpis, kiam la kongresanoj partoprenis
arangxojn ekster la
instituto.
Teatro kaj amuzaj
vesperoj ne mankis. La radio-stacio en
Varsovio disauxdigis
prezentadon de kvar blindaj diverslandaj
virtuozoj.
Post la sabata
interkona vespero nia belga samsortano-samideano
honorinda patero
Agnello dedicxis dimancxmatene sanktan meson
favore al la kongreso.
Delegitaro el cxiuj
nacioj vizitis en Belved[ere, iama
logxoloko de
marsxalo Pilsutski, la memorsxtonon de
la
"nekonata
soldato" oferante florojn ankaux de la blindula
kongreso. Dum la
solena malfermo de la jubilea
Esperanto-kongreso
kapitano Silhan salutis kaj invitis la
cxefkongresanojn
viziti la malfermon kaj kunsidojn de la
blindula kongreso.
La saman dimancxon
posttagmeze je la 17 h. okazis la malfermo
de la
"dekkvara" en la festa salonego de la blindulinstituto,
en kiu cxeestis
proksimume 300 personoj, inter kiuj estis
oficialaj
reprezentantoj de polaj ministerioj kaj la estraro
de la cxefurbo Varsovio, sed ankaux cxeestis la elito de la
tutmonda
Esperanto-movado kolektigxinta en Varsovio okaze
de la ora jubileo de
Esperanto, inter kiuj oni vidis
d-ron Adamon Zamenhof
kun familio, f-inon Lydja Zamenhof,
la verkiston Julio
Baghy kaj multajn eminentajn esperantistojn.
Konsilanto Klimecki
salutis la kongreson proponante la elekton
de jena estraro:
honora prezidanto: militblinda deputito
de la pola parlamento
majoro E. Wagner; prezidanto: kapitano
Jan Silhan;
vicprezidantoj: honorinda patero Agnello Vandenbosch;
W. P. Merrick kaj Alf
Arnesen; sekretarioj: d-ro M. Geffner
(Auxstrujo); Petar
Pesicx (Jugoslavio) kaj Charles Hedkvist.
La prezidanto Jan
Silhan salutis kaj bonvenigis la kongreson,
dirante i.a.: "ni
scias, ke ankaux la forestantoj cxi-momente
per varme batantaj
koroj partoprenas nian feston, feston
okazantan en Varsovio,
en la urbo, el kiu antaux duona jarcento
eliris en la vastan
mondon la elokventa brosxureto de
d-ro Esperanto por
donaci al la homaro valoregan interhoman
ligilon, kies grandioza
kultura rolo montrigxos en sia plena,
luma signifo
estonte!" Poste li skizis detale la evoluon
de la Esperanto-movado
inter la blinduloj. Post la kutimaj
salutparoloj
nepriskribebla estis la jubila aplauxdo pro la
surprize gxojiga
sciigo de majoro Wagner, ke la sxtatprezidento
de la pola respubliko
decidis honorigi la sekretarion de UABO,
redaktoron Harald
Thilander pro lia multjara grandioza kultura
laboro por la
blinduloj de la tuta mondo, donante al li
la altan ordenon
"Polonia restituta". Thilander, kiu mem ne
cxeestis, poste
skribis: "ni cxiuj scias, ke per tiu cxi
distingo la pola
sxtatestro honorigis la bravegan laboron
de blindulo por cxiuj
blinduloj".
Vespere la
cxefkongreso arangxis feston de "veteranoj",
honorante per
"Ora stelo" tiujn, kiuj eklaboris por Esperanto
antaux la unua de
auxgusto 1905 kaj per "Argxenta stelo" tiujn,
kiuj depost la unua de
auxgusto 1912 laboris por nia kara lingvo.
Dek kvin blinduloj
ricevis oran kaj multaj aliaj argxentan
stelon.
Lundan matenon inter
aliaj parolintoj Varma Thilander per efika
poemo plorige kortusxa
esprimis senfinan dankon de la blindularo
cxe la tombo de nia kara majstro Zamenhof akcentante, ke
Esperanto kaj gxia
ideo tiom servas al la blinduloj kaj
faciligas ilian vivon
en mallumo. En la nomo de la "dekvara"
oni metis florkronon.
Cxiu preteriranto cxe la tombo klinis
la kapon kaj metis
floron aux florbukedon. Kreskis la amaso
da diantoj kaj lilioj.
Kelkaj el la preterpasantoj haltis por
momento, volis paroli,
sed... anstataux vortoj el ilia busxo...
larmoj fluis el iliaj
okuloj! Proksime al la hebrea situas
la katolika tombejo,
kie ripozas Antoni Grabowski, la plej
intima kunlaborinto de
nia majstro Zamenhof. Tie parolis
prof. Bujwid kaj la
germana samideano Glueck, kies parolado
estis la plena esprimo
de la korsentoj, kiuj nun travivis
la multlandaj
discxiploj pilgrim-alvenintaj al la tomboj
de la majstro kaj
Grabowski. Estis neeble reteni la larmojn,
kiam la blankbarbula
prof. Bujwid kisis la parolinton pro lia
tiom profunda kaj tiom
sento- kaj esprimoplena parolado.
Sed nun ni vizitu
posttagmeze je la 16 h. la unuan laborkunsidon
de la
"dekkvara", kiun la prezidanto malfermis per la sciigo,
ke preskaux tridek
prelegoj kaj raportoj estas anoncitaj
por la kongreso kaj
gxeneralkunveno de UABO. Pro tio, ke la
kongreso ne havos
suficxe da tempo por pritraktado de cxiuj
prelegoj kaj raportoj
lauxeble UABO presos la tutan materialon
por disponigi gxin al
cxiuj, sed fakte nur la plej gravaj
prelegoj kaj la
rezolucioj aperis en brajla preso pro tio,
ke la presigo de cxio
ampleksus kelkajn brajlovolumojn. post
prelego pri la sxtata
blindulinstituto en Varsovio la prezidanto
prelegis pri la evoluo
kaj nuna stato de la blindulafero en
Polujo, kiu elvokis
demandojn kaj respondojn pri la edukado
de polaj nevidantaj
masagxistoj. Same okazis post la prelego
pri la porblindula
muziklernejo cxe la sxtata blindulinstituto,
verkita de direktoro
J. Niwinski. La prezidanto proponis, ke
elektota redakcia
komitato ellaboru la precizajn tekstojn
de cxiuj rezolucioj
kaj prezentu ilin cxe la ferma kunsido
por definitiva decido.
Petar Pesicx raportis pri la blindulafero
en Jugoslavio speciale
menciante la eksperimentojn kun
militblinduloj en
terkulturista laboro en Veternik. Sekvis
suficxe longa
diskutado pri cxi tiu temo.
La 7-an de auxgusto en
la dua laborkunsido Charles Hedkvist
prezentis detalan
raporton pri la "parolanta libro" kun posta
diskutado pri cxi tiu
temo. Estas necese klarigi al niaj
junaj legantoj, ke
"parolanta libro" estis gramofonaj diskoj,
kiuj povis surhavi
tekstojn por 25-minuta legado sur cxiu flanko.
Estis multekosta
procedo kaj oni investis milojn da dolaroj
aux anglaj pundoj
sterlingaj. Post la dua milito en cxiuj landoj
oni profitis la
magnetofonan sonbendan sistemon kiel
"parolanta
libro" por blinduloj; tamen estas tre interese legi
la referaton de
Charles Hedkvist pri cxi tiu temo.
La 11-an de auxgusto
je la 9.30 h. post la malfermo de la tria
laborkunsido la
prezidanto sciigis, ke tiu cxi kunsido estos
dedicxata al diskutoj
pri blindeckompenso kaj aliaj al gxi
ligitaj blindulaferaj
problemoj. Post raporto de patero Agnello
pri la invalidpensio
en Belgujo kaj pri penadoj havigi
blindeckompenson al
belgaj blinduloj sekvis longa diskuto pri
cxi tiu temo, kiun
partoprenis kongresanoj el Finnlando,
la skandinaviaj landoj
k.a. Oni pritraktis la temon:
kiu estas blinda laux
la legxo pri blindeckompenso? Patero
Agnello informis, ke
en Belgujo 1/50 de vidpovo estas la
gxenerale aprobata
limo de blindeco, dum en Svedujo gxi estas
2/60 laux sciigo de
Eric Olsson, sed blindeckompenson ankaux
povas ricevi tiu, kiu
ne havas suficxan vidpovon por orientigxi
en fremda loko. En
Norvegujo la kompenson ricevas tiu, uiu
ne havas suficxan
vidpovon por gvidi sin mem aux ne povas
kalkuli fingrojn en
distanco de unu metro. Poste okazis
diskutado pri
"bezonprincipo" kaj la laborproblemo de blindulo
koncerne
blindeckompenson.
Post prelego pri
masagxo en Anglujo, verkita de Aaron Cohen,
la prezidanto informis
pri masagxo en Polujo kiel p!ofesio
por blinduloj, kio
elvokis diskutadon. Alf Rnesen proponis, ke
IBIS kolektu cxiajn
materialojn pri cxi tiu grava afero.
La 12-an de auxgusto
je la 9.30 h. la prezidanto en la kvara
laborkunsido donis la
parolvicon al kolonelo Klobukowski,
kiu prezentis
referaton pri la "pola asocio de laborantaj
blinduloj" kun la
peto, ke la kongreso apogu kelkajn proponojn
de tiu asocio.
La prelego pri la temo
"la blindul-instruisto kaj ties preparo",
verkita de d-rino M.
Grzegozzewska, direktorino de la instituto
por speciala pedagogio
en Varsovio, elvokis viglan diskuton,
en kiu partoprenis
multaj kongresanoj, interalie Agnes Melchior
kaj Halvdan Karterud,
kiuj mem estas geinstruistoj de blinduloj.
Nakahara Siuzi, japana
samideano, prezentis raporton pri la
blindulafero en
Japanujo petante, ke oni sendu kontribuajxojn
al porblindula
ekspozicio arangxota en Kioto dum oktobro
nunjare. Per aplauxdoj
la kongreso manifestis sian simpation
al la japanaj
samsortanoj.
D-ro Nils Juringius
prelegis pri la temo "la blinduloj kaj
matematiko". En
la posta diskutado oni postulis, ke en la
brajla
matematikografio estu efektivigota internacia unueco.
Agnes Melchior
raportis interese pri novajxoj el la dana
blindulafero,
interalie, ke oni instaligis brajlan presejon
en sxtata malliberejo
kaj ke kvar malliberuloj presas librojn
por blinduloj.
Per cirkulero hispanaj
instruistoj de blindullernejo petis
sendi instruilojn al
ili pro tio, ke la civila milito en la
lando malfaciligas la
produktadon de tiaj lerniloj en la lando
mem.
La saman tagon la
kongresanoj vizitis la blindulejon Laski kun
cx. 300 gelernantoj en
cxiuj agxoj, multaj fakoj pri instruado
kaj zorga studado pri
la blindulafero. Post raporto
de ingxeniero
Wionskowski pri la agado de Laski, okazis koncerto
de blindaj artistoj en
la salonego de la instituto.
La 13-an de auxgusto
je la nauxa h. la prezidanto dum la kvina
laborkunsido mallonge
skizis la vivon de d-ro Dolanski,
la verkinto de la
prezentota prelego pri "la sesa sento de
blinduloj". La
prelego mem kauxzis viglan diskutadon,
kiun partoprenis
ankaux la prezidanto, kiu diris interalie:
la psikologoj kaj
fakuloj en cxiuj landoj kun granda interesigxo
akceptis la
eksperimentojn kaj la hipotezon de d-ro Dolanski.
Gxi prezentas teorie
kaj eksperimente bone bazitan solvon
de la problemo, pri
kiu la vasta publiko jugxas kutime
malgxuste, atribuante
al la nevidantoj ian misteran kapablon.
Sekvis prelego pri
sterelizado, verkita de fama okulkuracisto
d-ro A. Zahor, Praha.
Dum la diskutado estis akcentata la
graveco de la
problemo, sed samtempe oni substrekis la dangxeron
de troigo dum la nuna
neperfekta stato de la cxi-koncernaj
sciencoj. Kelkaj el la
parolantoj ankaux apogas la ideajn
opiniojn kontraux
sterelizado, prezentitajn de d-ro Zahor.
Post raporto pri
blinduloj kaj skoltismo de H. M. Lochhead
kaj W. P. Merrick la
kongreso komisiis al IBIS speciale
kolekti materialojn
pri tio en diversaj landoj.
Raportis d-ro Bano
Miklos pri la "Rugxkruca movado" kaj la
blinduloj en
Hungarujo, Einar Juvonen parolis pri la nuna stato
de la blindulafero en
Finnlando kAj fine samideanino Pollandova
informis pri la blindulafero
en Cxehxoslovakio.
Samtage la kongresanoj
vizitis la polan porblindulan asocion
"Lanterno",
en kies brajla presejo patero Agnello dedicxis
belan paroladon al la
centjara jubileo de la brajla libro.
Dum la ferma kunsido
de la 14 de auxgusto je la 15 h. post
multaj dankesprimoj W.
P> Merrick invitis la kongresanojn
partopreni la
"dekkvinan" okazontan en Londono venontjare.
Agnes Melchior
transdonis florojn al s-rino Margit Silhan
kore dankante sxin.
vere sxi meritis dankojn, cxar sxi vocxlegis
ses longajn prelegojn.
Fine Varma Thilander deklamis poemon,
per kiu sxi esprimis
la sentojn de la kongresanoj forlasonte
Varsovion.
Pri la tria
gxeneralkunveno de UABO ni raportis en la
12 cxapitro.
Dum la
"dekkvara" dek blindulinoj el sep landoj kunvenis por
pridiskuti proprajn
aferojn. Ili prezentis al UABO rezolucion
pri la problemoj de
blinaj virinoj. Plue oni rekomendis
arangxi ekspoziciojn
de manlaborajxoj de blindulinoj kaj ankaux
estus utile havigi
konsilantojn pri manlaboro, por ke novajxojn
pri modeloj, koloroj
ktp. oni povu enkonduki kiel eble plej
baldaux. Agnes
Melchior, kiu prezidis la kunvenon, akcentis
la neceson havi pli da
blindaj virinoj inter la gvidantoj
de blindulorganizajxoj
kaj sxi petis la cxeestantinojn cxiuj
en sia hejmlando enerjie
labori por tiu celo. Fine oni konstatis,
ke blinda edzino plej
ofte bonege kapablas prizorgi hejmon
kaj infanojn.
La
"dekkvara" pridiskutinte surbaze de 23 referatoj la
cxefproblemojn de la
blindulafero, alprenis unuanime dek kvin
rezoluciojn, redaktitajn
de patero Agnello Vandenbosch,
d-roj Bano Miklos kaj
Nils Juringius. Tamen ni ne povas publiki
cxiun rezolucion
lauxvorte, sed nur koncize aludi la enhavon.
La rezolucioj mem sen
mallongigoj ekzistas en brajla preso.
Jen do ili estas:
1: La kongreso emfazis
la neceson de enerjia, multflanka
kontrauxbatalado de
blindeco per legxoj de popolhigieno,
vasta aplikado de
profilaktikaj rimedoj kontraux okulmalsanoj
kaj akcidentaj
blindigxoj en industrio.
2: La kongreso
subtenas la rezolucion de "Ligo de Nacioj"
en la jaro 1932 pri
gxenerala, deviga kaj senpaga instruado
de blindaj infanoj
substrekante krom tio la neceson de
prizorgo de blinduloj
kaj spiritmalsanaj infanoj.
3: La tria rezolucio
rekomendas la edukadon de inteligentaj
blinduloj por la
profesio de blindulinstouistoj.
4: La kongreso
esprimas la deziron, ke en la brajla
matematikografio estu
kreata unueca sistemo.
5: La kvina rezolucio
rekomendas la kreadon de specialaj,
racie organizitaj
muziklernejoj por blinduloj en cxiuj landoj.
6: Instruado pri
masagxo al blinduloj, posedantaj la necesajn
kvalitojn por cxi tiu
profesio, estas la temo de la sesa
rezolucio.
7: La sepa rezolucio
pritraktas la problemon de agrikultura
instruado al vilagxaj
blinduloj ankoraux iom vidantaj.
8: Cxi tiu rezolucio
sin okupas pri la gxenerala laborprizorgo,
unu el la plej gravaj
brancxoj de blindulprizorgo kun helpo
de la sxtato.
9: Per la nauxa
rezolucio la kongreso emfazas unuanime, ke la
enkondukado de
blindeckompenso en la socialan porblindulan
legxaron en cxiuj
sxtatoj prezentas necesegan integralan
parton de l' moderna
blindulprizorgo.
10: La deka rezolucio
emfazas la neceson de cxiuspecaj socialaj
avantagxoj
porblindulaj, kiel fervojaj, tramvojaj kaj
auxtobusaj rabatoj
ktp. kaj specialaj arangxoj de sanflegado.
11: La kongreso
rekomendas speciale la maljunajn kaj ne
laborkapablajn
geblindulojn al sociala protekto.
12: La 12 rezolucio
ampleksas apartajn rezultojn de la virina
sekcio de la kongreso
interalie postulantajn, ke oni donu
al cxiuj blindaj
knabinoj mastruman
edukon en la blindullernejoj, kaj por
plenkreskintaj
blindulinoj oni arangxu specialajn kursojn
pri mastrumado.
13: Cxi tiu rezolucio
rekomendas la skoltan kaj rugxkrucan
movadojn al la blinda
junularo.
14: La kongreso
emfazas la utilecon de gvidhundoj por blinduloj.
15: La lasta rezolucio
pritraktas la raporton de UABO.
30. La
"dekkvina" en Londono.
Jam trifoje niaj
karmemoraj gesamideanoj Merrick preparis kaj
organizis
blindulesperantistan kongreson: la "kvinan" en
Edinburgo, la
"nauxan" en Oxford kaj la "dekkvinan" okazintan
en Londono de la 30 de
julio gxis la 6 de auxgusto 1938 enkadre
de la 30
"Universala kongreso de Esperanto", sed bedauxrinde
mankas detalaj
informoj pri gxi, cxar oni ne trovis tempon por
kolekti kaj arangxi
ekzaktan protokolon pro tio, ke la programo
estis malpli afereca
ol ordinare, kvankam estis plenumita
kvanto da utila laboro
por konigi al alilandanoj kaj ecx britoj
tion, kio estas farata
en la brita metropolo por la blinduloj.
Partoprenis proksimume
cent personoj, inter ili cx. 80 el
Grand-Britujo kaj
malmultaj el Cxehxoslovakio, Finnlando,
Francujo, Italujo,
Nederlando, Svedujo kaj Norvegujo. Ne nur
la plej gravaj
organizajxoj porblindulaj subvenciis finance
la kongreson, sed ankaux
multaj blindulamikoj kaj vidantaj
esperantistoj tiele,
ke la blindulkongresanoj senpage povis
logxi kaj mangxi en du
hoteloj.
Post la malferma
kunsido, dum kiu generalo Bastien, prezidanto
de la cxefkongreso,
rakontis pri kelkaj interesaj blinduloj,
kiujn li konis.
Leonard Harding el Portsmouth arangxis
koncerton de blindaj
artistoj, en kiu partoprenis kaj britaj
kaj alilandaj
muzikistoj, kelkaj cxe piano, aliaj per kantado
kaj Pluchon el Parizo
per violonludado.
Mardon, posttcgmeze du
blindulinoj kun gvidhundoj vekis multan intereson,
sed la tempo ne
permesis diskutadon pri cxi tiu temo.
La kongresanoj tre
sxatis la viziton al la gxeneralaj
blindullaborejoj kaj
al "Rosedale House" merkrede. Sapfabrikado
estis speciala
altirajxo, kaj samideanino Pollandova el
Cxehxoslovakio trovis
en "Rosedale House" kelkajn bonajn ideojn,
kiujn sxi esperas
realigi en la blindullaborejoj en Praha.
Sed la vizito al la
"National Institute for the blind",
okazinta vendredon
posttagmeze, altiris la plej vastan
partoprenon, cxar
cxiuj interesigxis kaj volis rigardi la
brajlopresajn
metodojn, novajn aparatojn haveblajn ktp.
Vere, ne nur la
alilandaj gesamideanoj, sed ecx el la anglaj,
jes, ecx multaj el
Londono, miris pro la varieco de utilaj
objektoj kaj helpiloj
akireblaj el la institucio. Kelkaj
kongresanoj
interesigxis pri specialaj masxinoj. Fine estis
vizito al la nacia
biblioteko por blinduloj, kie la kongresanoj
renkontis la
asistantojn, kiuj sendas al ili regule prunte
Esperanto-librojn por
gxojigi ilin, cxar en neniu alia lando
ekzistas tiom da
brajlaj libroj en nia lingvo.
Kelkaj kongresanoj
fervore atentis la grandan valoron de
simplaj eltrovajxoj
por protekti blindajn masxinlaboristojn
montritajn en
"Home office industrial museum", cxar tiu cxi
vizito eble povas
kunporti vastigon de la okupadoj por blinduloj
en GrandBritujo kaj
alilande.
Ne mankis nombro da
valoraj kaj interesaj prelegoj, plejparte
havigitaj de spertaj
verkintoj el Grand-Britujo pri novaj
okupoj porblindulaj;
la instruo de blinduloj en iliaj hejmoj
kaj laboro donata al
ili; spertoj de blindaj jxurnalistoj;
pri stenografado.
Inter la referatoj de alilandaj kongresanoj
eble la plej
rimarkinda estis unu pri laboro farita de
blindulinoj en
Cxehxoslovakio prezentita de samideanino
Pollandova el Praha.
Kiel pri antauxaj kongresoj ankaux tiuj
cxi referatoj povas
esti konsiderataj kiel dissxutantoj de
bonaj semoj; povas
okazi, ke kelkaj falos sur fruktodonan teron
kaj iniciatos aux
kuragxigos valoran kunlaboradon de kaj por
cxiuj blinduloj.
Nia pioniro Harald
Thilander estis elektita kiel unu el la tri
vicprezidantoj de la
cxefkongreso. La blindulkongresanoj kaj
iliaj gvidantoj ne
bezonis pagi kongreskotizon.
La plej multajn
informojn por tiu cxi raporto ni cxerpis
el artikolo verkita de
W. P. Merrick por la anglaj blindulfakaj
gazetoj "New
beacon" kaj "Progress", sed bedauxrinde neniu
el la prelegoj kaj
referatoj aperis en brajla preso.
31. La
"deksesa" en Bern.
Dum nia vojagxo tra
niaj 15 internaciaj kongresoj ni alvenis
cxe la lasta stacio,
la "deksesa", la lasta antauxmilita
kongreso okazinta en
Bern, en Svislando, centro de la paco,
sidejo de Ligo de
Nacioj. Estis interese observi, kiamaniere
iom post iom
plibonigxis la sorto de la blinduloj en kompare
multaj landoj dum tiu
cxi epoko, kiam Esperanto disvastigxis
inter la blinduloj kaj
neniu povas kontesti, ke niaj kongresoj
donis multajn
konsilojn kaj impulsojn al gvidantoj de la
blindulafero tiele, ke
jam antaux 1939 estis metita la
fundamento, sur kiu
post la milito estis konstruata la moderna
sociala
blindulprizorgado nun aplikata preskaux en cxiuj
kulturaj landoj de nia
terglobo.
La
"deksesan", okazintan en Bern de la 29 de julio gxis la 5 de
auxgusto en la jaro
1939, partoprenis 54 personoj (35 blinduloj
kun 19 vidantoj) el
dek nacioj: 13 britoj, 1 finno, 9 francoj,
8 nederlandanoj, 2
hungaroj, 1 italo, 1 jugoslavo, 1 norvego,
7 svedoj kaj 11
svisoj. Kiel gastoj de la svisa blindulligo
la kongresanoj gxuis
senpagan logxadon kaj mangxadon en la
gastejo "Zur Heimat",
en kiu okazis la interkona vespero kaj
kunsidoj de la
kongreso.
Dimancxmatene, la
30-an de julio dum la malferma kunsido
de la cxefkongreso nia
pioniro Harald Thilander estis elektita
vicprezidanto kaj d-ro
Bano Miklos salutis la kongreson en la
nomo de la
"deksesa" kun dankesprimo al la svisa blindulligo.
Posttagmeze okazis
Diservo sur la monto Hurten.
Lundon, posttagmeze
d-ro Emil Spahr, prezidanto de la svisa
blindulligo, malfermis
la "deksesan" per bonveniga paroladeto.
Formigxis jena kongreskomitato:
honora prezidanto: Harald
Thilander; aktiva
prezidanto: d-ro Emil Spahr; vicprezidantoj:
d-ro Tancredi kaj
Merrick; konsilantoj: d-ro Bano kaj Masselier;
unua sekretario: Simon
Roth (jugoslavio); dua sekretario:
J. H. Meyer
(Nederlando). D-ro Tancredi prenis sur sin la
gvidadon de la
kunsidoj. Post forte aplauxdita alparolo de la
honora prezidanto
Thilander sekvis salutparoloj de 14
reprezentantoj de
naciaj blindulorganizajxoj kaj fine oni
legis salutleteron de
kapitano Jan Silhan, prezidanto de
UABO. Poste d-ro Spahr
prezentis interesan prelegon pri la temo
"Nia cxiutaga
pano", per kiu li skizis la evoluon de la
blindulprizorgado
dirante interalie: "ni profitas de la masxino
kiel konsumantoj, sed
aliflanke, kiel produktantoj ni
malnecesigxas; la masxino
laboras tie, kie antauxe _ni laboris,
kaj fine tamen estas
konsolo memori la dirajxon de la
grand-industriulo
Henry Ford, ke en specialigita industrio
trovigxas pli multe da
laborlokoj por blinduloj ol ekzistas
blinduloj. Tiu deklaro
de kompetentulo konsolas la blindulojn
kaj indikas al iliaj
kondukantoj la direkton de iliaj penadoj.
Jen la vidpunkto, kiun
mi volis klarigi per mia referato pri
la cxiutaga
pano!" Oni decidis prokrasti la pridiskutadon
de la temo.
Mardon, la 1-an de
auxgusto, matene je la deka h. dum la unua
laborkunsido Albert
Masselier en longa parolado postulis
kelkajn sxangxojn en
la esperanta stenografio, kiujn li
priskribis detale en
specialaj brajlaj kajeretoj distribuitaj
al la kongresanoj. D-ro
Tancredi forte defendis la malnovan
sistemon kaj
kontrauxstaris gxian sxangxon, dum d-ro Bano
proponis, ke por eviti
akrigxantan diskutadon kaj diferencon
de l' opinioj oni
akceptu simplan, facile lerneblan t.n.
unugradan aux
elementan stenografion por tiuj, kiuj ne deziras
lerni la kompletan
mallongigaron, kaj oni uzu nur la unucxelajn
mallongigojn, kiuj ne
bezonas specialajn klarigojn kaj
regulojn. Oni decidis,
ke la kongresestraro konigu akceptotan
rezolucion pri la
stenografia problemo dum la ferma kunveno.
Post vizito al
Tierpark (zoologia parko) la kongresanoj
partoprenis
amuzvesperon en Rosengarten.
La 2-an de auxgusto je
la deka h. en la dua laborkunsido oni
pridiskutis la
referaton de d-ro Spahr pri la "cxiutaga pano".
D-ro Bano raportis pri
la hungaraj blinduloj laborantaj
en fabrikoj, pri
farado de kribriloj?, retoj, florkronoj kaj
aliaj profesioj
montrigxantaj tauxgaj por blinduloj. Masselier
parolis pri la francaj
blinduloj laborantaj en fabrikoj,
menciante ankaux la
imitindan danan industrilernejon por
blindaj
metallaboristoj. Pri jugoslavaj blindulinoj laborantaj
en la sxufabriko Batka
rapo!tis Roth, kaj Meyer parolis pri
la radio-uzino
Philips, en kiu laboras multaj nederlandaj
blinduloj. Kompreneble
ankaux masagxo kiel enspeziga
blindulprofesio estis
la cxefa temo de la diskutado. Interalie
Varma Thilander
komunikis, ke en Finnlando pli ol cent
blinduloj trovas
enspezigan laboron kiel masagxistoj;
plue sxi menciis
masagxistojn en Svedujo kaj blindajn
presistojn en Svedujo
kaj Norvegujo. W. P. Merrick rakontis
pri la lernejo por
blindaj masagxistoj en Anglujo proponante,
ke mekaniko estu
instruata en cxiuj blindulinstitutoj. Aliaj
kongresanoj raportis
pri blinduloj kiel muzikinstruistoj,
instruistoj en
publikaj lernejoj kaj tajpistoj en oficejoj.
Posttagmeze en la
hejmo de l' blinduloj en Bern kaj cxirkauxajxo
oni informis la
kongresanojn pri la nuna stato de la
blindulprizorgado en
Svislando.
Jxauxdon, la 3-an de
auxgusto, matene en la tria laborkunsido
d-ro Spahr surprizis
la kongresanojn per prelego sendita el
Germanujo sub la
titolo "Kiel la internacia blindularo povas
kontrauxbatali la
militon?" Gxi estis kolekto de la opinioj
de kelkaj germanoj pri
la kauxzo de milito kaj kiel
inteligentaj blinduloj
povas batali per parolado kaj skribado
kontraux la milito. Ne
estis eble sciigxi, kiuj pli ol strangaj
germanaj nevidantaj
samideanoj havis la absurdan ideon verki
la aluditan prelegon
por la kongreso dum tempo, kiam la bruna
regximo, reganta en
Germanujo, jam perforte estis okupinta
Auxstrujon kaj
Cxehxoslovakion kaj jxus preparis sin por komenci
la duan mondmiliton.
Post suficxe longdauxra diskutado pri cxi
tiu temo d-ro Bano,
Masselier kaj Merrick proponis, ke oni
ne dauxrigu la
diskutadon, ke esperantistoj evitu politikon.
Cxiu homo povas krei
pacon en sia loko farante malgrandajn
servojn al siaj
kunhomoj tute egale, al kiu nacio aux raso ili
apartenas.
Vendredon, la 4-an de
auxgusto komence de la ferma kunsido
d-ro Bano raportis, ke
la du partioj interkonsentis pri starigo
de tute simpla,
elementa esperanta stenografio aux pli bone:
mallongigaro, facile
lernebla. Oni publikigos la projekton
en EL, petante la
aprobon fare de la legantoj. En rezolucio
oni esprimis la
deziron baldaux uzi en aldonajxoj pri
gxeneralinteresaj temoj
tiun cxi mallongigaron, kaj ke "Nia
Mondo" uzu nur la
vortmallongigojn de tiu cxi sistemo. Dua
rezolucio rekomendis
interalie, ke la sesa punkto estonte
estu nur la cxeflitera
sigoo uzota en niaj gazetoj. La gazeto
"Nia Mondo"
post eksplodo de la milito cxesigis sian aperadon
kaj la plimulto el la
legantoj de EL (la lasta numero aperis
en marto 1940)
malaprobis kaj la proponitan unupunktan
cxefliteran signon kaj
la elementan mallongigaron. Post diskuto
pri
Esperanto-ekzamenoj por blinduloj, Masselier konigis du
pluajn rezoluciojn tuj
akceptitajn de la kongreso. La unua
rezolucio esprimas la
deziron subteni lauxpove cxiun klopodon,
kiu celas plibonigi la
sorton de la blinduloj, kaj petas cxiun
blindulorganizajxon
sercxi novajn laboreblecojn por blinduloj.
La dua rezolucio
rekomendas al cxiu blinda esperantisto en
sia loko fari sian
plejeblon por la subteno de la paco,
helpante al
rifugxintaj samsortanoj.
Lastmomente alvenis
salutletero de patero Agnello en la nomo
de "Belga nacia
unuigxo de blinduloj", kaj dankletero de juda
blindulino pro la
helpo de blindaj esperantistoj al judaj
rifugxintoj. Post
dankesprimo precipe al d-ro Spahr, lia edzino
kaj ilia filo sekvis
cxarma sceno: samideanino Rosa Vogt,
unu el la unuaj
discxiploj de prof. Cart, transdonis vazon
kun belaj floroj al
ges-roj Spahr, kiuj kortusxe akceptis
la memorajxon. Por
inde fini la tagon, oni arangxis belan
svisan vesperon en la
gastejo "Zur Heimat" kun muziko kaj
kantado.
Sabaton, je 9.30 h. en
la ferma kunsido de la cxefkongreso
la blindulkongresa
sekretario Simon Roth resumis en mallonga
paroladeto la
atingajxojn de la blindula sekcio, kaj Varma
Thilander deklamis
sian belegan poemon verkitan speciale por
la kongreso.
Posttagmeze la
kongresanoj disigxis, esperante renkontigxi
dum la venonta
kongreso, tamen... eksplodis la terura dua
mondmilito!
::::::::::::
32. Indekso de gravaj
dokumentoj aperintaj en brajla preso
Ne estis eble en la
kadro de la "Historio" citi lauxvorte
cxiujn raportojn de
UABE-UABO, proponojn, referatojn kaj
prelegojn faritajn dum
kongresoj, cxar ili ankaux plenigus
ampleksan volumon;
tamen, kredinde trovigxas inter ni
gesamideanoj, kiuj
sxatas gxisfunde studi ne nur nian
historion, sed kunlige
kun gxi la disvolvigxon de la
blindulafero en
diversaj landoj. Esperanta Ligilo, respektive
la estraro de Libe
informos pri tio, kie la dokumentoj estos
pruntepreneblaj
kondicxe, ke la prunteprenonto promesos
posxtregistrite
resendi ilin por eviti perdigxon en la posxto.
Jen do la titoloj de
la dokumentoj kun koncizaj rimarkigoj:
La jarraporto pri la
agado de "Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj"
(UABE) dum la jaro 1931 sur 33 pagxoj cxefe
sin okupas pri
propagando de Esperanto inter blinduloj, i.a.
cxe la "World
conference on the blind" (mondkonferenco pri
blinduloj) okazinta
1931 en New York kaj ankaux inter naciaj
blindulorganizajxoj.
Fine vi trovos en gxi liston de libroj
eldonitaj de UABE kaj
aliaj brajlaj presejoj vendataj profite
al EL.
La unua raporto pri la
agado de "Universala Asocio de
Blindulorganizajxoj"
(UABO) (antauxe "Universala Asocio de
Blindaj
Esperantistoj") dum la jaro 1932 sur 79 pagxoj enhavas
interesajn informojn
pri propagando kaj novaj libroj en kaj
pri Esperanto
eldonitaj de diverslandaj brajlaj presejoj kun
historiaj resumetoj
pri naciaj neesperantistaj
blindulorganizajxoj
kunigxintaj kun UABO.
La jarlibro de UABO
por 1933 raportas sur 92 pagxoj pri
gxenerala agado de la
organizajxo. Sekvas interesa artikolo
de H. Thilander sub la
titolo "Nia vojo". Fine ni legas
detalajn raportojn de
la kunigxintaj en UABO naciaj
blindulorganizajxoj,
kiuj donas al ni imagon pri la agado
de la koncernaj
organizajxoj por la bono de la nevidantoj.
La raportoj de UABO
pri la agado dum la jaroj 1935 kaj 1937
sur po 25 respektive
21 pagxoj klare montras, ke la politikaj
kondicxoj malfavoraj
al nia internacia lingvo influis ankaux
la agadon de UABO.
Tre interesa estas
enketo de "Internacia Blindulafera Informejo
kaj Statistikejo"
(IBIS) pri komunikilaj avantagxoj por la
blinduloj eldonita de
UABO 1938 sur 28 pagxoj. Delegitoj en 17
landoj pli aux malpli
detale informas nin pri la avantagxoj,
kiujn blinduloj gxuas
sur publikaj trafikiloj.
En la jaro 1932 UABO
eldonis la referatojn kaj proponojn
faritajn dum la
"dekunua" en Parizo, el kiuj ni citas la plej
gravajn.
Haberland Ilse: La
blindulo kiel stenotipisto.
Israels Raff: Konciza
raporto pri la stato de la blindulmovado
en Nederlando.
Masselier Albert:
Internacia instituto por socia adaptigxo
de la nevidantoj.
--- Internacia ligo
Braille por pliricxigi reliefliteraturon.
Masier Georges:
Projekto por fondi Internacian Asocion
de blindaj artistoj.
La cxefaj referatoj
faritaj 1933 dum la "dekdua" en Kolonjo:
Arnesen Alf: Cxu UABO
povas fari ion por provizi la blindulojn
en cxiuj landoj per
pli malmultekostaj skribmasxinoj kaj alia
aparataro?
Miksch Minny: La
blindulafero en Cxehxoslovakio.
Tancredi A. R.:
Informoj pri Italujo.
Thilander Harald kaj
Hedkvist Charles: Novaj vojoj por
la blindula vivnutra
laboro.
Dum la unua
gxeneralkunveno de UABO:
Juvonen Einar: Kiel ni
havigos labormaterialojn por niaj
manlaboristoj?
(Multajn proponojn presitajn
en la 75-pagxa kajero ni ne citis).
Prelegoj dum la
"dektria" kaj la dua gxeneralkunveno de UABO
en Stockholm 1934.
Unua kajero lauxvice,
jur. kand. Retsler
Ernst: La blindeckompenso en Svedujo.
Dir. Lundberg Alrik:
La sveda blindulmovado.
Rektoro Ek Gustaf: La
blindul-instruado en Svedujo.
Melchior Agnes:
Sociala helpo al la danaj blinduloj.
--- Iomete pri
ilustrajxoj kaj desegnajxoj kiel rimedo
cxe instruado de
blindaj infanoj en Danujo.
af Bur^en Julia: La
problindula laborkomisiono de kronprincino
Margareta.
Juvonen Einar:
Mekanterapio kiel blindulprofesio.
Dua kajero: fil. d-ro
Juringius Nils: Matematika skribo
(kun ilustritaj
tabeloj).
Gueterbock Eduard:
Raporto pri la stato de la internaciaj
laboroj pri la
unuformigo de la t.n. lingvaj skriboj brajlaj.
Merrick W. P.:
Fonetika alfabeto.
Cxefaj prelegoj kaj
referatoj faritaj dum la "dekkvara"
kaj la tria
gxeneralkunveno de UABO en Varsovio 1937. Dua parto.
D-rino Gregorzewka
Marie: La blindulinstruisto, ties prepara
laborvaloro en la
blindullernejoj.
D-ro Zahor A.:
Sterelizado kiel rimedo kontrauxbatali
la blindecon.
Hedkvist Charles: La
"parolanta libro".
Juvonen Einar: Konciza
raporto pri la finna blindulmovado.
D-ro Juringius Nils:
La blindulo kaj la matematiko.
Tria parto:
Lockhead H. M.:
Skoltado por blinduloj.
Cohen Aaron: Blindaj
masagxistoj en Anglujo.
Melchior Agnes:
Blindulaferaj novajxoj el Danujo.
Silhan Jan: La
blindulafero en Polujo.
Pollandov^a E.: La
ligo de Cxehxoslovakaj blindulorganizajxoj.
Arnesen Alf: La
blindeckompenso en Norvegujo.
Vandenbosch Agnello
(Patero(: La blindeckompenso en Belgujo.
D-ro Dolanski W.: La
sesa sento de la blinduloj.
Pesicx P.: Blindaj
terkulturistoj en Jugoslavio.
Aparta kajero.
En gxi oni trovas lauxvorte cxiujn rezoluciojn
akceptitajn
de la kongreso kaj la
gxeneralkunveno de UABO.
33. Epilogo.
Finfine do vi havas la
"Historion" sub viaj fingroj!
Ofte, ecx tro ofte dum
kongresoj kaj dum privataj konversacioj
oni debatis pri tio,
ke iu intencas verki historian verketon
pri nia movado, sed
poste... silento! Ne suficxas bona intenco,
sed same grave estas
venki cxiuspecajn malfacilajxojn,
kolekti el multaj
fontoj tauxgajn materialojn, ilin prilabori,
disponi pri
kunlaborantoj, kiuj suficxe rapide povas resendi
korektendajn
manuskriptojn kaj fine, kara leganto, ne estis
facila tasko trovi
iun, kiu finance subvenciis la eldonon
kaj intertrakti kun
blindulorganizajxo, kiu bonvolis presigi
la "Historion)
sub ege favoraj kondicxoj tiele, ke dank. al
preskaux neimagebla
helpemo bonkora ricevos senpagajn
ekzemplerojn de tiu
cxi unua volumo cxiuj porblindulaj
biblotekoj
pruntedonantaj esperantajn kaj gesamideanoj
laborantaj por la bono
de nia afero, sed ankaux multaj
samideanoj pagos
kompare malaltan prezon por la verko.
Kredinde kelkaj aux
ecx multaj el niaj legantoj kritikos, ke
la vortoj Esperanto
kaj blinduloj kun derivajxoj aperas
sen mallongigoj
lauxdezire de multaj el ni kaj, ke la hispana
brajla presejo uzis la
malferman kaj ferman citilojn por
enkadrigi
fremdlingvajn vortojn anstataux la punktojn 2 kaj 5.
La dua volumo,
ankoraux ne preta, entenos biografiojn
de elstaraj nevidantaj
pioniroj jam forpasintaj kaj tiun
de nia
"pacxjo" prof. Th. Cart, la karmemora fondinto de nia
movado kaj... la
dauxrigon de nia "Historio" ekde la jaro 1946
gxis la nuna tempo
supoze, ke la terestro donos suficxe
da tempo al la auxtoro
por plenumi ankaux cxi tiun taskon.
J. Kreitz
::::::::::
Tabelo de enhavo
Dedicxo
I
Antauxparolo 1
1. Komencoj
5
2. Esperanta Ligilo
gxis 1915 16
3. Kongresoj gxis
1914 20
4. Vojagxoj de
blinduloj
23
5. Eldonado de libroj
brajlaj en kaj pri Esperanto 26
6. Resuma raporto 29
7. La
blindulesperantista movado dum la unua mondmilito 38
8. Esperanta Ligilo
gxis 1940 39
9. La movado gxis
1923 50
10. La naciaj Esp.
societoj 56
11. UABE
77
12. UABO
97
13. Diversaj
organizajxoj
115
14. La
"unua" en Praha 120
15. La internaciaj
kongresoj gxis 1939 126
16. La "dua"
en Helsinki
127
17. La
"tria" en Nuernberg 130
18. La
"kvara" en Vieno 136
19. La
"kvina" en Edinburgo 142
20. La
"sesa" en Danzig 144
21. La
"sepa" en Antverpeno 148
22. La "oka"
en Budapest
152
23. La
"nauxa" en Oxford 155
24. La
"deka" en Krakovo 156
25. La
"dekunua" en Parizo 158
26. La
"dekdua" en Kolonjo 164
27. La
"dektria" en Stockholm 169
28. Antauxparoleto al
la "dekkvara" en Varsovio
182
29. La
"dekkvara" en Varsovio 185
30. La
"dekkvina" en Londono 200
31. La
"deksesa" en Bern 204
32. Indekso de gravaj
dokumentoj en brajla preso 212
33. Epilogo
218
::::::::::