Lasta numero
Esperanta Ligilo
Oficiala organo de
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)
numero 8 - Oktobro
2023
Enhavtabelo
Pardonpeto de la redaktinto.
Kio okazas en interreto.
Kio okazas en Afriko.
Cxunjo demandas: de kie venis
fingronomoj?
Jocxjo (mikronovelo).
Rompo de legxo (mikronovelo).
sxako: Novajxoj de IBCa.
Pardonpeto de la
redaktinto
Karaj legantoj! mi ne auxdis gxin,
sed certas, ke eksonis pli-malpli
gxenerala grumblado pro la malfruigxo de tiu cxi
numero de EL. Ekestis
fakte iuj malfacilajxoj, kiuj kauxzis tiun
malfruigxon, kaj ni povis venki
ilin nur danke al la helpemo de s-ino Milena
Jelinkova, kiu kuragxis
alfronti flanke di sia edzo la
al sxi nekonatan problemon de brajla presado.
Danke ankaux al sxi do la
nuna numero povis aperi; tamen pri gxia malfruigxo
mi pardonpetas.
Kio okazas en
interreto
Nu, ni promesis doni kelkajn
informojn pri tio, kio okazas en
interreto koncerne esperanton kaj
specialeesperanton inter la blindaj
samideanoj.
La subaj informoj versxajne por multaj ne estos
novajxoj, sed eble
utilos al aliaj, kiuj gxis nun ne gxuis la
disponeblajn okazajxojn kaj eble
decidos farigxi ties pli-malpli konstantaj
vizitantoj.
Kompreneble tio kio okazas en nia medio estas nur
eta parto de tio kio okazas en la gxenerala
movado, sed pri tiu
"ekstera" mondo ni parolos en venonta
okazo. Nun ni limigxu al tio, kio pli
rekte koncernas nin kaj en kio multaj el ni povus
ecx kunlabori.
per Zoom, serbia esperanto-ligo kaj
Libe organizas regulajn kunvenoj
dimancxe je la 15-a horo mezeuxropa.
invitojn dissendas per retposxto Nedeljka
Lozajicx, al kiu (per retposxta
adreso nedeljkalozajic@gmail.com) turnu vin por
ricevado. Traktataj
temoj estas variaj kaj interesaj. Ekzemple la okan
de oktobro tre
interese rakontis pri la urbo
Bjalistoko, naskigxurbo de Zamenhof, la elstara
loka Esperantisto
Przemyslaw
wierzbowski. Krome, sed en aliaj tago kaj tempo,
okazos tuta kurso
pri la Esperanta literaturo kiun tra 12 lecionoj
ekde la 6-a de novembro
gxis
venonta aprilo gvidos la fakulo Zlatoje Martinov.
Partopreno estos
libera. Por informoj kaj aligxo kontaktu la supran
adreson.
Alia konata programo por retaj
kunvenoj estas Teamtalk kaj per gxi
funkcias kvar kunvenejoj kiuj rekte koncernas nin.
El ili tri funkcias
en la Rusa Federacio.
La unua kunvenejo, Lib-town,
naskigxis jam en 2009 per esperanto-kurso
iniciatita de Aleksandr Medvedev.
Nun Esperantaj unuhoraj renkontigxoj okazas
cxiumarde je la 18-a horo
laux universala tempo sub la gvido de
Olga Filippova, kaj ties temoj estas tre variaj.
Je la sama horo, cxiumerkrede, okazas
en la kunvenejo Brjanskij la
Esperantolecionoj de Vjacxeslav Suslov, precipe
por rusparolantoj; krome,
merkrede kaj dimancxe je la nauxa horoIrina
surovceva lingve prizorgas
niajn rusajn komencantojn. Pri la du supraj
kunvenejoj kontaktu s-anon
Suslov: gloro59@yandex.ru'.
Same en Rusio, ekde septembro #bjai,
funkcias la kunvenejo
2019esperanto kiun prizorgas s-ano
Nikolaj Solomencev. En gxi oni instruas esperanton
kvarfoje semajne kaj oni
kunvenas por paroliga renkontigxo cxiusabate je la
13-a laux universala
tempo. cxiumerkrede, je la 15-a, komencigxas
esperantlingva leciono pri
la i-
tala gvidata de sam-ino Violetta de Filippo.
Interese estas, ke ofte
en kunvenoj oni auxdigas esperantajn kantojn kaj
ke en la kunvenejo
estas konstante ricevebla la esperanto radio
Muzaiko kaj de tempo al tempo la Polan Radion de
Cristina Grochocka.
Plie el 2019esperanto oni povas elsxuti multajn
verkojn en
skriba aux parola formo. Por informoj: nv-solomencev@yandex.ru'.
Fine, ankoraux per Teamtalk, oni
povas partopreni la vero-jn, t'e'
la virtualajn Esperanto-renkontigxojn de la
germana Eblogo, okazantajn la
15-an de cxiu monato. Ankaux iliaj temoj estas
variaj kaj interesaj, sed
iom aparta estas la disvolvigxo de la kunvenoj,
kiuj komencigxas kutime je
la 18-a laux -universala tempo per libera babilado
kaj teknikaj
klarigoj; ekde la 20-a oni pritraktas la
aktualan temon kaj poste oni povas komenti kaj
konversacii gxis la 21-a.
Por informoj kontaktu la prezidanton de Eblogo
werner Groen cxe la
retadreso eblogo@esperanto.de'.
::::::::::::::::
Kio okazas en Afriko
La Esperantistaro akceptis entuziasme
la informon, ke venontjare la
uk okazos unuafoje en Afriko, en
Tanzanio. Por sciigi kiom malfacila kaj necerta
estis la disvastigxo de
Esperanto
en Afriko ni aperigas parton de doktorigxa verko
pri la temo. Ni
forlasas gxian unuan parton dedicxitan al unuaj
Esperanto-fajreroj en la
diversaj
afrikaj landoj, cxar ili gxenerale ne koncernis
afrikanojn; nur pri
Tanzanio, venontjara kongreslando, ni
aperigas tiun enkondukan noton.
Komencaj okazajxoj
en Tanzanio
Unuafoje aperas Delegito en la tiama
Tanganjikio en la Jarlibro de
UEA 1930 en la Moshi-distrikto cxe
la Kilimangxaro-monto: John williamson. En 1933 li
menciigxas kiel
Delegito en Dodoma, kaj poste reaperas en Kenjo.
De 1929 gxis 1934
williamson korespondis kun la Internacia Centra
Komitato pri
preparo de suxahila sxlosilo (laux leteroj
trovitaj en la Biblioteko Hector Hodler de UEA),
sed tio sxajne
restis sen rezulto. En 1939 unuan fojon aperas
delegito de la
Internacia Esperanto-ligo sur la insulo Pemba,
apud Zanzibaro: B' Heywood en Chake-Chake. En
Zanzibaro en
1960 la protestanta pastoro Robert Sparks starigis
Esperanto-kurson por
hindaj, arabaj kaj afrikaj studentoj de la King
George VI School.
Fondigxis Zanzibara Esperanta Klubo.
Kaj nun ni venu al la enhavo de la
verko, post tiaj landaj notoj.
Konklude
Kvankam estas grandaj diferencoj
rilate viglecon de la movado en
diversaj landoj, eblas trovi kelkajn
komunajn trajtojn. Kiel cxie, kaj dauxre, tiu
vigleco dependas precipe
de unu aux kelkaj individuoj kiuj tre aktivas aux
ne. Plej ofte la pioniroj
kaj unuaj aktivuloj estis koloniantoj, kiuj nur en
maloftaj kazoj
(bona ekzemplo estas Egiptio) sukcesis ne nur
varbi sed ankaux aktivigi
auxtoktonojn. Tio kauxzis ke la movado plej ofte,
se ne malaperis, minimume
multe malgrandigxis kiam tiuj aktivuloj forlasis
la landon post siaj
laboroj, pro la milito aux post la sendependigxo:
bedauxrindaj ekzemploj
estas Maroko kaj Algxerio. Evidente tio ne estis
la kazo en
Sud-Afriko, kie la movado ankaux konsistis
plejparte el blankuloj, kiuj
plej
ofte jam de pluraj generacioj logxis tie. Sed en
plejparto de la landoj,
oni ecx antaux la sendependigxo ne povis paroli
pri movado; estis jen kaj
jen Delegito, kelkaj membroj kiuj ne aktivis, kaj
jen la tuto. En tiuj
landoj kie ja estis iom da aktivado, estas
atentokapta fakto ke oni ja
suficxe facile ekaperigis revu)et)ojn, sed plej
ofte cxi tiuj havis nur
mallongan vivon. Tio ne malhelpis la redaktorojn
alvoki la
esperantistojn en
Afriko utiligi ilian revuon kiel tutregionan aux
tutkontinentan, se gxi
hazarde estis la sola revuo en la kontinento en
tiu momento. Ekzemploj
estas "La Egipta Esperantisto" en Egiptio
en 1922 kaj "Afrika Revuo" en
Maroko de 1945 gxis 1947.
Evoluo de la movado
inter 1960 kaj 1970
Enkonduko. Post la sendependigxa
ondo, la interesigxo pri Afriko
kreskis en la euxropa E-omovado, kio instigis la
jugoslavon Tibor
Sekelj al unujara migrado tra Afriko per
"Karavano de Amikeco" por
kultura intersxangxo. Aliaj esperantistoj atentis
precipe pri la lingvaj
problemoj en Afriko. En diversaj Esperanto-gazetoj
aperis, krom mallongaj
artikoloj aux anoncoj pri kurso aux ekspozicio, jen
kaj jen pli longaj
artikoloj pri la lingva situacio en Afriko, la
rolo kiun la
Esperanto-movado
tie povas aux volas ludi, kaj la malfacilajxoj
kiujn gxi povas renkonti
tie.
Oni starigis komisionojn kaj eldonis
brosxurojn por esplori la lingvan
situacion en Afriko, kaj por konvinki la
afrikanojn pri la utilo de
Esperanto rilate la solvon de iliaj lingvaj
problemoj. Inter la euxropaj
esperantistoj tamen regis malkonkordo pri la
tauxgaj strategioj por
rapide kaj
efike akceptigi Esperanton en Afriko, kio estis
instigo al polemiko en la
revuo "Esperanto".
La Karavano de
Amikeco:
la malsukcesa
komenco.
La Karavano de Amikeco ekvojagxis la
8-an de marto 1962 kun ok
partoprenantoj (el kiuj kvar esperantistoj) tra
Turkio kaj Sirio al
Egiptio.
Tie komencigxis la vera vojagxo, kiu havis kiel
intencon tramigri kiom
eble plej multe da landoj de Afriko, sed kiu post
unu jaro tra orienta
Afriko, finigxis en Daresalamo.
Kiam esperantistoj parolas aux
skribas pri la movado en Afriko ili
suficxe
ofte referencas al tiu cxi projekto de Tibor
Sekelj. sxajnas kvazaux tio
estintus la unua propagando por Esperanto en
Afriko, kiu tamen estas
konsiderata nesukcesinta, cxar la afrikaj
interesitoj ne estis
mentorataj kaj
poste ili ne plu ricevis multajn informojn, kaj
rezignis. Estas fakto
ke lia propagandado por Esperanto en Afriko
postlasis ne multajn spurojn,
sed verdire tio ankaux ne estis lia prioritata
intenco. sxajnis prefere
al li en tiu momento, dum aux gxuste post la
sendependigxo de la plejmulto
de afrikaj landoj, tre urgxe krei amikajn rilatojn
inter afrikanoj kaj
neafrikanoj, per disvastigado de konoj pri la
naturo kaj pri la homoj
de Afriko. Por tio li volis dum tiu cxi ekspedicio
kolekti multajn
informojn. Krome li estis ankaux decidinta ke ne
plu suficxas paroli pri la
foresto de Afriko en la movado, kaj li trovis ke
la momento alvenis por
ekagi. Kaj antaux ol ekagi plenforte, iu el la
aktivuloj nepre devas
konatigxi kun la faktoj pri tiuj landoj, iliaj
popoloj, lingvoj kaj
problemoj,
kaj tion li vidis kiel sian taskon. Li tamen
parolis pri Esperanto jen
kaj jen en universitatoj, kun ministroj pri
edukado, kaj en Tanzanio
ecx kun Prezidento Julius Nyerere.
Krome li survoje donis kelkajn lecionojn.
Liaopinie oni povas mezuri la
laboron de la karavano por Esperanto ne laux la
nombro de novaj
esperantistoj aux
societoj, sed ja laux "la valora kontribuo al
la ekkono de Esperanto sur tiu
kontinento", en la formo de "multaj
centoj da distribuitaj brosxuroj pri
la Internacia Lingvo, la multaj miloj da gazetoj
sur kies pagxoj oni
parolis pri Esperanto, kaj la multaj altranguloj
kaj aliaj homoj al kiuj ni
persone parolis pri gxi, kiuj povis praktike vidi
la funkciadon de nia
lingvo inter la karavananoj (Sekelj). En la lasta
cxapitreto de lia
libro, "pri la dolcxaj rememorajxoj kaj pri
tio kio nun estos farenda",
ne trovigxas ecx unu vorto pri Esperanto.
Suficxis do por li konatigi Esperanton en Afriko,
sed li ne havis la
intencon,
nek en la komenco, nek je la fino de sia vojagxo,
eksekvadi la
interesitojn.
Tiukaze oni gxustadire ne povas riprocxi al li ke
li ne faris tion
cxi. Sed ja estis UEA, sciante oficiale pri la
ekspedicio, kiu povintus
utiligi la kontaktojn faritajn, por ankaux en la
praktiko farigxi efektive
"universala" asocio.
Jarojn poste ankoraux kelkaj el liaj
adresoj estis uzataj de TEJO,
sed tiam estis fakte multe tro malfrue por
ankoraux povi profiti el la
entuziasmo kiun Sekelj lauxfame estis vekinta.
UEA-ideologio en la
komenco
de la 1960-aj jaroj
La brosxuro "Esperanto: Komuna
Lingvo por Afriko, Komuna Lingvo por la
Mondo" donas ideon pri la ideologio kiun UEA
uzis, gxuste post la
sendependigxa ondo, por akceptigi kaj vastigi
Esperanton en Afriko. gxi
aperis
en 1962, la angla, la franca kaj la araba. La origina
Esperanto-versio
de la
teksto estas verkita de Tibor Sekelj. Li komencas
per mallonga
priskribo de la gxenerala lingva situacio - kiu
finigxas per la konstato ke
homoj de diversaj afrikaj landoj ne povas kompreni
unu la alian se ili
estis koloniitaj de malsamaj euxropaj potencoj ÔÇö
el kio liaopinie sekvas
ke tiu cxi situacio farigxis neakceptebla kaj ke
la afrikaj popoloj urgxe
bezonas komunan lingvon. Tiu cxi lingvo devos esti
lernata tra la tuta
kontinento kiel dua lingvo, tiel ke "kultura
intersxangxo de tribo al
tribo, de nacio al nacio, ekiros paralele kun la
teknika progreso, por la
kreo de unueca kaj forta Afriko kun pli brila
estonto". Tio krome
"signifus grandan pasxon antauxen al la
interamikigxo kaj la pacigxo de la
mondo se tiu cxi lingvo aldone iam povus esti
akceptita ankaux de la
cetero de la mondo, laux la ekzemplo de
Afriko".
Post tio sekvas argumentado pri la
elekto de tiu dua lingvo. La francan
kaj la anglan li deklaras neakcepteblaj, cxar por
povi akiri kompletan,
do ankaux kulturan sendependecon, Afriko devas
liberigi sin de la lingvoj
de la estintaj koloniaj potencoj. Tial iuj
proponis jam unu el la
tri plej parolataj afrikaj lingvoj, sed tio cxi
estus avantagxa por tiuj
kies gepatra lingvo estos elektita
kaj do estigos sentojn de supereco kaj jxaluzon.
El tio cxi sekvas la
kondicxoj por akceptebla dua lingvo:
gxi devas esti neuxtrala kaj ne malkontaktigi
Afrikon de la cetera
mondo. Post tio Esperanto estas prezentata. La
respondo je la fakto ke
gxi estas farita de euxropano, estas ke
ankaux la telefono, la radio kaj la auxto estas
euxropaj aux usonaj
inventajxoj,
sed ke neniu afrikano pro tio rifuzos ilin. La
modernaj uzobjektoj
apartenas al cxiu kiu ilin utiligas, kaj tia
uzobjekto estas Esperanto por
tiuj kiuj alprenas gxin. Sekvas argumentoj rilate
al gxia neuxtraleco
)koncerne kaj ideon kaj konstruitecon de la lingvo
mem), la facilo kun
kiu oni povas lerni gxin, la fakto ke oni povas
utiligi gxin en cxiu sfero,
kaj priskribo de tio kion Esperanto jam atingis
dum sia mallonga ekzistado,
malgraux la tendenco de la homo rifuzi cxion kio
estas nova. La teksto
finigxas per ebla estonteca skizo pri gxia
disvastigo kaj la avantagxoj
kiujn la afrikanoj povos tiri el gxi.
Afriko povos ekzemple pli bone dedicxi siajn
energion kaj disponeblajn
financojn al la evoluigo de siaj landoj kaj
popoloj, pro tio ke gxi ne
estos forlogata de la batalo pri lalingvaj
problemoj. Oni ankorauxfoje
emfazas ke sendube aliaj nacioj kaj kontinentoj
sekvos la afrikan
ekzemplon.
sxajnas certe al la auxtoro ke (la iniciato de tiu
nova erao estos
la granda kontribuo de Afriko al la solvo de grava
kultura problemo de
la hodiauxa mondo". gxi donas eblon al la
afrikanoj "ion kontribui
ankaux al
la gxenerala progreso de la homaro".
Post la teksto sekvas citajxoj de
sep gravuloj, inter kiuj du afrikaj ministroj,
kiuj pozitive parolis pri
Esperanto, kaj listo de adresoj de la naciaj
Esperanto-asocioj. Inter
tiuj cxi nur
unu estis afrika: Esperantista Asocio de
Madagaskaro.
El tiu cxi brosxuro montrigxas ke oni
proponis Esperanton al la
afrikanoj kiel
lingvon kiu povas helpi al ili, pro sia
neuxtraleco, por ke ili farigxu
kulture sendependaj. La fakto ke Esperanto tiam
(kaj ankaux nun)
ankoraux ne
estis suficxe disvastigita por vere servi kiel internacia
lingvo,
evidente ne estis konsiderata kiel problemo. Oni
ecx petis Afrikon doni la
ekzemplon.
Poste venos kritiko je tio: kelkaj
asertis kontrauxe ke por afrikanoj
lerni Esperanton ne havas sencon se gxi ankoraux
ne estas rekonita de
Euxropo
aux UN. Ankoraux poste afrikaj esperantistoj mem
deklaros
en kongresa rezolucio ke, "neniu afrika lando
povas,
sen la permeso de la koloniintoj, adopti
Esperanton kiel oficialan
lingvon".
Polemiko
Ekde 1963 oni faris specon de
polemiko en la oficiala organo de UEA
per diversaj pli longaj artikoloj pri la aplikenda
strategio. Homoj
kiuj estis pasigintaj difinitan periodon en Afriko
(plej ofte pro sia
profesio), lingvistoj kaj aliaj esprimis tiel sian
opinion. Estas
interese rigardi de iom pli proksime tiujn cxi
diversajn opiniojn, kvankam
ili ne reprezentis oficialan UEAstarpunkton. En
"Esperanto" estis
publikigitaj en 1963 leteroj de tri esperantistoj
pri iliaj travivajxoj en
Afriko. Du el ili menciis Esperanton. La
unua, Mark Starr, estis provinta vere fari ion por
Esperanto kaj proponas
strategion, cxar liaopinie Afriko vere bezonas
Esperanton. Lia plano
konsistas
el disdonado de la brosxuro de T' Sekelj, eldonado
(por orienta
Afriko) de gramatiko en la suxahila, propono al
cxiu Ministro pri Edukado
(en cxiu nova lando) ke li akceptu UEA-delegacion
por diskuti la
lingvan problemon, kaj listigo de kompetentaj
instruistoj kiuj estos
pretaj organizi kursojn por instruistoj. Li
koncedas tamen ke ekzistas
multaj obstakloj, kiel la timo de la multlingvuloj
kaj lingvoinstruistoj
perdi sian postenon.
La alia skribinto, wim de Smet,
lernis Esperanton nur post sia
restado en
Afriko, sed tamen certigis el propra scio ke
afrikanoj lernos nur
tiujn lingvojn kiujn ili vere bezonas. Estis do
tempo por fari kontaktojn
per Esperanto sur diversaj terenoj kiel komercado,
scienco, edukado,
turismo, politiko ktp. Se Esperanto montros sin
tiele sur diversaj terenoj,
liaopinie gxi ankaux vekos intereson en Afriko.
Preskaux jaron poste aperis kvarpagxa
artikolo sub la titolo "Lingvoj
en Afriko: Laikula Vidpunkto". En gxi,
Humphrey Tonkin unue mencias
aferojn kiuj jam okazis en la kadro de la
enkondukado de Esperanto en
Afriko
kaj poste faras al la legantaro lademandon, cxu
gxi scias aux ne kion gxi
volas atingi tie, kaj cxu gxi suficxe konas aux ne
la sociologiajn
faktorojn
antaux ol ekfari planojn. Li mem nee respondas
sian demandon, priskribas
la komplikecon de la lingva situacio en Afriko kaj
la negxustajn
ideojn kiujn liaopinie havas pri gxi la esperantistoj.
Lia tezo estas ke
scienca
esplorado okazu por pruvi la ade cititajn
avantagxojn de Esperanto kaj
inventari la eblojn esperantlingvigi
lernolibrojn pri cxiuj studotemoj. Nur tiam la
faktoj povos esti
prezentataj
al la ministerioj pri edukado. Plue estas necese
ke tio cxi okazu
rapide, cxar kiam la diversaj edukadaj sistemoj en
Afriko farigxos
stabilaj,
ili malpli emos fari sxangxojn.
Al tio venas reago de Henri Rousseau,
UEA-delegito en Pointe
Noire, Kongo)-Brazavilo) en artikolo titolita:
"Lingvoj en Afriko:
afrika vidpunkto". La auxtoro, kvankam
euxropano, nomas sin afrikano pro
sia multjara restado en Afriko.
Post enkonduko en kiu li senkreditigas la tonon de
la antauxa artikolo,
li listigas la malfacilajxojn kiuj povas malhelpi
la disvastigadon de
Esperanto. Krom al evidentaj faktoroj kiel la
"malricxego" kaj la "malalta
klerec-nivelo" (kvankam li ne rigardas tiun
cxi lastan kiel netransireblan,
cxar liaopinie oni devos ja "ne okupigxi
trans la varbado de tiuj
kiuj scipovas euxropajn lingvojn", li ankaux
montras la fakton ke la
ekonomia
evoluado absolute prioritatas cxe la sxtatestroj
kaj ke la novaj elitoj
interesigxas nur pri tio kio alportas senperan
profiton. El tio cxi li
konkludas
ke la esperantistoj devas elkapigi la utopian
ideon ke la afrikanoj
ludos pioniran rolon en la oficialigo de
Esperanto. Sed eblas,
liaopinie, ja
engagxi Afrikon en la mondan Esperantistaron je
nivelo komparebla al tiu de
Euxropo aux Ameriko. La plej tauxgaj homoj por
realigi tiun cxi celon
estos tiam la afrikaj studentoj en euxropaj
universitatoj kaj la
esperantistoj
kiuj jam estas surloke aux kiuj libervole tien
iras por du aux tri
jaroj. Financaj rimedoj laux li povas veni nur el
eksterlando. La agmetodoj
devas esti la samaj kiel aliloke: informado,
publikaj kursoj, fondo
de asocioj ktp.
Responde al tiu cxi artikolo,
Humphrey Tonkin atentigas pri tio ke
tiuj cxi metodoj nur aldonas lingvon al la jam
ekzistantaj. Kontrauxe estas
necese, post gxisfunda studado de la celo kaj la
metodoj, enirigi
Esperanton en la edukadajn sistemojn de la
koncernaj landoj. Liaopinie la
afrikaj registaroj reagos favore al propono
subtenata per faktoj.
(dauxrigota)
::::::::::::::::
Cxunjo demandas
De kie venis
fingronomoj?
Multaj el niaj korpopartoj cxeestas
unuope aux duope. Ni havas unu
nazon,
unu langon, unu umbilikon. Estas du okuloj, du
genuoj, du brakoj, du
kruroj. Sed la fingroj estas io escepta! Estas
kvin sur cxiu mano (kaj
estas pli, kiel vi scias) kaj cxiu havas sian
propran nomon.
Pentadaktilo, la kondicxo havi kvin fingrojn,
estas ofta fenomeno en la
biologia
mondo, sed ni estas la sola specio, kiu havas la
kapablon nomi ilin kaj
paroli pri ili. Krome, en malsamaj periodoj de la
historio ili
distingigxis alie.
Ni komencu de la dikfingro. Gxia
aspekto parolas por si mem. En la
malnova angla gxia nomo signifis
"grasa". Aliaj euxropaj lingvoj
emfazis la fakton, ke gxi estas potenca, forta,
kvankam mallonga. La latina
termino por gxi, _pollex, estas dauxre uzata
en medicinaj kuntekstoj.
Derivita de verbo signifanta "esti
forta". En la kurda lingvo cxi tiuj
asocioj kun forto kaj obstineco estas esprimitaj
per la fakto, ke la
dikfingro nomigxas "sxafo". cxi tio
sugestas, ke homoj ofte perceptas siajn
fingrojn kiel viglajn estajxojn kun siaj propraj
personaj trajtoj. Ili
ofte estas nomitaj laux bestoj aux rilate al la
socia rolo de homoj. En
iuj indigxenaj amerikaj lingvoj la dikfingro
nomigxas la "cxeffingro".
Inter aliaj nacioj, gxi ofte portas la nomon de la
cxefaj familianoj:
(patro", ecx "avo". cxi tio estas
reflektita en la fontoj. Historiistoj
faris studojn, per kiuj ili trovis, ke komparoj de
la dikfingro kun
familianoj
okazas en cxiu kvina el la 123 lingvoj, kiuj
partoprenis en la analizo.
La dikfingro havas multajn
aliajn nomojn. En la greka gxi estas konata
kiel "tio, kio estas kontraux la
fingroj". En pluraj turkaj lingvoj gxi
estas konata kiel "kapa fingro". En iuj
lokoj de Mezoriento kaj
Mediteraneo gxia nomo venas de la malagrabla funkcio,
kiun gxi plenumis:
"pedikmortiganto".
Poste estas la montrofingro. Nomoj
asociitaj specife kun la indika
funkcio trovigxas en multaj lingvoj de la mondo.
Gxi estas "unua inter
egaluloj",
unue post la granda. Mezepokaj tekstoj nomas gxin
"salutisto"
kaj "instruisto". En antikvaj
anglosaksaj tempoj, pro nekonataj kialoj,
gxi estis nomita la "kurba fingro"; Kaj
ankaux "pafanto", cxar gxi estis
uzata por tiri la pafarkon.
Tra la mondo la montrofingro estas
asociita kun aliaj funkcioj. En
iranaj lingvoj gxi estas konsiderata la fingro de
alvoko, malbeno kaj
protekto. Gxi estas konata ankaux kiel la
"fingro de pregxo" aux "fingro
de atesto". Gxi havas cxi tiun nomon en la
turka. Tio cxi estas pro gxia uzo en islama
praktiko.
Meza fingro. Simple meza. Gxia loko
sur la mano estas fiksita en multaj
lingvoj. En turkaj lingvoj gxi estas ofte nomata
"meza poplo", komparante
la fingrojn kun la aspekto de arbo.
Inter la cxoktaaj indianoj gxi estas konata kiel
la "meza filo". Alia
rimarkinda aspekto de cxi tiu fingro estas,
kompreneble, gxia longo. Ofte
aperas nomoj kiel "longa fingro". Estas
pli poeziaj opcioj: "alta herbo",
"alta turko".
En antikva Romo la meza fingro estis
konata kiel la _digitus
_impudicus, aux _obscenus, aux
"senhonta" fingro. Samtempe (kaj lige kun
gxia
obscena signifo), la gesto servis kiel talismano
kontraux la malbona
okulo: en cxi tiu rolo gxi estas menciita,
ekzemple, en la dua satiro de
Persio.
Laux la antropologo Desmond Morris,
montrado de la meza fingro,
simbolanta la montron de la seksorgano, estas unu
el la plej antikvaj
gestoj konataj de ni, kaj ne nur. En Antikva
Grekio montri iun per la
meza fingro estis konsiderata grava insulto kaj
ofendo, kaj la meza fingro
mem estis nomita hontinda. En la komedio de
Aristofano "La Nuboj"
(epizodo I), Sokrato, entrepreninte instrui la
sciencojn al la simplanima
kamparano Strepsiades, demandas, cxu li konas la
poezian grandecon de
daktilo (lauxvorte "fingro"), al kio
Strepsiades volonte montras sian
mezan fingron, kio profunde ofendas Sokraton.
Sokrato nomas tion nescio
kaj infaneco.
La filozofo Diogeno diris, ke
"la plej multaj homoj estas nur unu
fingron for de frenezo: se homo etendas sian mezan
fingron, li estos
konsiderata freneza, sed se li etendas sian
montran fingron, li ne estos
konsiderata freneza".
La sekva, kvara fingro, estas la
ringofingro. Estas kutime porti
geedzi?Øringojn sur gxi, sed ne cxiuj
scias, kio precize staras malantaux
cxi tiu tradicio. Laux mezepokaj ideoj, rekta
arterio kuras de la
ringofingro al la koro, tial geamantoj metas
ringojn sur gxin, kiam ili
geedzigxas. La fingro ludis gravan rolon en
medicina praktiko. Gxuste pro
la fifama rekta arterio. Kuracistoj ofte uzis
gxin, kiam ili preskribis
kuracadon. cxi tiuj funkcioj de la ringofingro inspiris
gxiajn nomojn:
(doktora fingro", "resaniga
fingro", "kora fingro" kaj "hirudofingro".
cxi-lasta aperis, cxar hirudoj ofte estis metitaj
sur gxin por medicinaj
celoj.
La esprimo "ringofingro"
estas trovata cxie sur la globo. La fama
rakontisto wilhelm Grimm, unu el la gefratoj,
sugestis, ke pro siaj
sanigaj proprajxoj kaj uzo en medicino la fingro
havis ian sanktan
signifon,
kaj homoj ne kuragxis diri gxian nomon. Tamen,
ekzistas alia
versio. La sama nomo trovigxas en hindaj lingvoj
kaj en la cxina, kio
faras malprobabla, ke gxi originis de kulturaj
kredoj specifaj por Euxropo.
Plej versxajne, la senringeco de cxi tiu fingro
povas esti pro gxia
absoluta
senrimarkeco.
La plej malgranda estas la etfingro.
gxi estas ankaux "bebo", gxi estas
ankaux "plej juna infano", aux
"plej juna filino". En la turka la etfingro
estas konata kiel la paserfingro. Pro la fakto, ke
gxi estas iom
malantauxe, en iuj lokoj gxi estas nomata
"orfo". Verdire, la etfingro
tute ne faras multon. Terminoj bazitaj sur gxiaj
funkcioj estas malabundaj.
Unu escepto trovigxas en la latina, kie la
etfingro estis nomata
_auricularis, tio estas, "orelfingro".
cxi tiu asocio trovigxas ankaux
en la moderna franca kaj plej versxajne estas
ligita kun la plej
rimarkinda "talento" de tiu fingro: gxi
estas oportuna por purigi orelojn.
::::::::::::::::
Jocxjo
cxi-matene mi ne ellitigxos. Mi
sentas min kvazaux giganta rulpremilo
estus draste prilaborinta mian korpon dum la tuta
nokto' Doloras min
ecx la apendico, kiun fakte mi ne havas jam de
antaux longe. Kaj tamen,
malgraux cxi matena torturo, mi felicxas.' Hieraux
posttagmeze mi ricevis
la viziton de Jocxjo. Mi tre sxatas
ke oni vizitu min, sed la vizitoj de
Jocxjo estas miaj preferataj. La tutan tempon ni
bubacxis en la
kvartalo. Ni mimis moke al la preterpasantoj,
kuris kaj kriis kiel frenezuloj, sonorigis cxe ?ëiu
pordo de la
granda strato, pafis per katapulto al la florpotoj
kaj stamfis sur cxiuj
flakoj de la vojo. Estis superbe.
cxe la horo de la vespermangxo,
Jocxjo foriris, kaj mi, elcxerpita,
sxvitoplena kaj plene trempita en koto de la kapo
gxis la piedoj,
revenis al
la maljunulejo. Vi ne povas ecx imagi kiel skoldis
min la direktoro! Kian
predikon pri moroj mi ricevis! Komuna sagxo? Kio estas
ja komuna sagxo?
Ba! Mi fajfas pri gxi kaj pri cxiuj stultaj
skoldoj pri bona konduto.
Ili tusxas min kiel akvo anseron. La direktoro ne
povas malpermesi ke
Jocxjo vizitos min. Fi! Oni ne povas malpermesi ke
kompatinda okdekjara
oldulino ricevu la viziton de sia kara nepo.
Liven Dek
Rompo de legxo
Mi solis antaux gxi, la senkompata
Spirito de la Malbono, tute
senhelpe, konsternite, paralizite de timo dum gxi
rigardis min provoke,
fie, malice, cxar hazarde mi jxus surprizis gxin
cxe la fresxa faro,
kiam gxi
ludis fari bonon.
Liven Dek
(el "ne ekzistas verdaj
steloj")
::::::::::::::::
sxako
Provizoraredaktoro: Otto Prytz,
Hovseterveien 422, NO-0768
Oslo (Norvegio),
r'p' pilotto@online.no
Novajxoj de IBCA
(Internacia Blindul-sxaka Asocio)
Individua mondcxampionado
El germana novajx-letero mi cxerpas
la cxi-subajn informojn pri la
individua
monda cxampionado de IBCA, okazinta de la 9-a gxis
la 10-a de
oktobro 2023 sur la greka insulo Rodiso.
Partoprenis 82 ludantoj, kaj
oni ludis 9 fazojn. En la listo de la fina rezulto
la novajx-letero
indikas la ELO-poentojn de cxiu ludanto, kiujn mi
ellasas en la cxi-suba
listo. Mi donas nur la poentojn akiritajn per la
ludo, ellasante la du
poentonombrojn, kiuj servas por rangigi ludantojn
egalpoentajn. Kelkaj
nomoj el ne-latinaj alfabetoj estas transskribitaj
en la novajx-letero
laux germana sistemo. Tiujn mi kuragxas
transskribi laux E-aj reguloj,
bazante min sur miajn supozojn pri la originalaj
ortografioj.
La latinliterajn nomojn la novajx-letero donas sen
kromsignoj (diakritoj).
Mi aldonas kromsignojn al literoj, kiuj laux mia
scio estu kromsignitaj.
1. Tazbir, Marcin, Pollando, 8
2. Nikac, Predrag, Montenegro, 7,5
3. Strelcov, Aleksej, Israelo, 6,5
4. Djakasxov, Kuralbaj, Uzbekio, 6,5
5. Kolpakov, Vladyslav, Ukrainio, 6,5
6. Jandricx, Damjan, Serbio, 6,5
7. Bibikov, Jurij, Kazahxio, 6,5
8. Adiyaman, René, Germanio, 6,5
9. Stachanczyk, Jacek, Pollando, 6
10. Dukaczewski, Piotr, Pollando, 6
11. Clemente Llamero, Roberto,
Hispanio, 6
12. Magnusson, J:orgen, Svedio, 6
13. Nizam, Rasim, Bulgario, 6
14. Maklusxov, Serik, Kazahxio, 6
15. Grybas, Gintaras, Litovio, 5,5
16. Janjicx, Stefan, Serbio, 5,5
17. Kofidis, Spyridon, Grekio, 5,5
18. Jacisxin, Ivan, Ukrainio, 5,5
19i. Gulamov, Ilhxom, Uzbekio, 5,5
20. M:uller, Thorsten, Germanio, 5,5
21. Saez Gabikagogeaskoa, Oscar,
Hispanio, 5,5
22. Dima, Mihai, Rumanio, 5,5
23. Chojnowski, Marcin, Pollando, 5,5
24. sxepelev, Igor, Ukrainio, 5
25. wolanski, Michal, Pollando, 5
26. Vrioni, Bersan, Italio, 5
27. Falkowski, Dawid, Pollando, 5
28. Perttula, Juha, Finnlando, 5
29. Schellmann, Frank, Germanio, 5
30. Zanoletty Garcìa, David,
Hispanio, 5
31. Harnandan, Sergio, Nederlando, 5
32. Bursuc, Mihai, Rumanio, 5
33. Prpicx, Milan, Kroatio, 5
34. Mikulec, Martin, Slovakio, 5
35. Georgiev, Todor St', Bulgario, 5
36. Saltik, Suleyman, Turkio, 4,5
37. Meyer, Eric, Francio, 4,5
38. Cajzler, Hinko, Kroatio, 4,5
39. Tonteri, Ari, Finnlando, 4,5
40. Dobierzin, Olaf, Germanio, 4,5
41. Riegler, Dieter, Germanio, 4,5
42. Bindzus, Ernst, Danio, 4,5
43. Spinu, Evgeny, Moldavio, 4,5
44. Vela Ignacio, José Manuel,
Hispanio, 4,5
45. Boer, Jan, Nederlando, 4,5
46. Stimec, Marjan, Slovenio, 4,5
47. Polnar, Josef, cxehxio, 4,5
48. Bozicx, Sasxa, Serbio, 4
49. Deville, Olivier, Francio, 4
50. Dyballa, Gerhard, Germanio, 4
51. Balci, Muhammet, Turkio, 4
52. Bratu, Gheorghe, Rumanio, 4
53. Novikovas, Anatolijus,
Litovio, 4
54. Selcuk, Umit, Turkio, 4
55. Lambert, Pierre, Kanado, 4
56. Bogatu, Vasile, Moldavio, 4
57. Horbal, Jozef, Slovakio, 4
58. Molnarova, Tatana, cxehxio, 4
59. Hogan, Gary, Anglio, 4
60. Mahxsudova, Mohigul, Uzbekio, 4
61. M:uller, Oliver, Germanio, 3,5
62. De Jong, Lucas, Nederlando, 3,5
63. Gundogmus, Alaettin, Nederlando, 3,5 #c,e
64. Berginas, Sigitas, Litovio, 3,5
65. Madjericx, Miroslav, Kroatio, 3,5
66. Blecicx, Jovan, Serbio, 3,5
67. Spoelstra, Jan, Nederlando, 3
68. Knafo, Michael, Israelo, 3
69. Ikromalieva, Sabohxat, Uzbekio, 3
70. Kapnakis, Konstantinos, Grekio, 3
71. Chiriboga, Dennys, Ekvadoro, 3
72. Gooijers, Richard, Nederlando, 3
73. Chudoba, Bozena, Pollando, 3
74. Horbalova, Ivana, Slovakio, 3
75. Bourdeau, Yvan, Kanado, 2,5
76. Spychala, Jozefa, Pollando, 2,5
77. Barba Cepeda, Julio César, Ekvadoro, 2,5
78. Makkinje, Jeroen, Nederlando, 2,5
79. Sahrane, Juba, Kanado, 2
80. Bland, Marilyn, Usono, 2
81. Sarantidis, Gavriil, Grekio, 2
82. Christensen, Dan, Danio, 1
Nova estraro de IBCA
El mesagxo de IBCA al gxiaj membro-
asocioj mi cxerpas la jenon:
La Kongreso de IBCA, okazinta di-
mancxon la 15-an de oktobro 2023 sur
Rodiso, Grekio, elektis la jenan
estraron: J:orgen Magnusson (Sve-
dio), prezidanto; Piotr Dukaczewski (Pollando),
unua vicprezidanto;
Nikos Kalesis (Grekio), dua vic-
prezidanto; Olivier Deville
(Francio), gxenerala sekretario;
Thorsten M:uller (Germanio), kas-
isto; Johannes Grib (Sud-Afri-
ko), kontinenta reprezentanto de A-
friko; Fernando Daza (Kolombio),
Kontinenta reprezentanto de Ameri-
ko; James Infuesto (Filipinoj),
kontinenta reprezentanto de Azio;
Vladyslav Kolpakov (Ukrainio),
kontinenta reprezentanto de Euxropo;
Marilyn Bland (Usono), estrarano;
Nomin Erdenebat (Mongolio), estr-
arano; Harrison Nyaga (Kenjo),
estrarano.
---------------
Kompletigaj
informoj pri Esperanta Ligilo
redaktoro: Olena Posxivana
Velika Dijivska 22/226
ua-49068 Dnipro
Ukrainio
(r.p.: amatalena(cxe)ukr.net)
komputilbrajla asisto: j. Jelinek
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio
(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543 200)
administrantino: Milena Jelinkova
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio
(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543 200)
kasisto: Pier Luigi Da Costa
via di S. Maria del Giudice 2369
IT-55100 Lucca, Italio
(r.p.: dacostapl(cxe)gmail.com)
posxtcxekkonto
IT67C 01005 13702 0000 0000 2799
je la nomo "Da Costa Libe")
cxe Banca Nazionale del Lavoro (mallonge BNL) en
Lucca
UEa-konto de Libe: libk-p
jarkotizo: 15 euxroj
la lasta numero de esperanta Ligilo
legeblas ankaux en la retejo de Libe:
http:\\libe/slikom/info
Por ricevi la revuon retposxte skribu al:
masenkoai(cxe)mail.ru
---------------
Antauxlasta numero
Esperanta Ligilo
Oficiala organo de Ligo Internacia de
Blindaj Esperantistoj
numero 9 - Novembro 2023
Enhavtabelo
Noto de la redaktinto
Kio okazas en Afriko
(#b).
El rubrikestra vivo.
Li kaj sxi (rakonto).
Odo al la rugxa koro.
Cxunjo demandas pri
bestoj.
Stenografia pagxo (cxi
tie mankanta).
---------------
Noto de la redaktinto
Kiel anoncite, la aperigo de la artikolo
"kio okazas en Afriko" en
la lasta numero, kaj de
gxia dauxrigo
en la nuna, celis nur
montri, kiel
malfacile estis
"konkeri" Afrikon, cxefe pro tio, ke estis nekonataj la
lokaj kondicxoj kaj
sekve oni ofte eraris en elekto de la uzotaj rimedoj.
kvankam ankaux la
sekvaj pagxoj de tiu eseo estas interesaj, sxajnas
al mi, ke la parto
aperinta suficxas por klarigi, kial la okazigo de UK
en afriko vekis tiom da
entuziasmo!
Kio okazas en afriko
(dua parto)
Ankaux Ernesto Sonnenfeld reagis al la
artikolo de Tonkin. Li trovas
tiun cxi lastan suficxe
negativa, kaj donas, laux propra diro, pli pozitivajn
sugestojn. Liaopinie
propagandado ne plu estas "nia tasko".
Informado suficxas,
dirante: "Jen Esperanto, via kunproprajxo; ne uzante gxin, vi
krimas kontraux via
popolo". Sonnenfeld agnoskas ke Esperanto ankoraux ne
disponas pri la
dezirata teknika literaturo. Sed se afrikaj aux aliaj
sxtatestroj kaj
intelektuloj komprenus la avantagxojn kaj la eblojn de Esperanto,
ili ankaux komprenus ke
necesas kunlabori pri la kreado de teknika kaj
porstuda literaturo. Li
ankaux proponas al UEA sxangxon de metodo, nome
ne plu investi tiomajn
tempon kaj monon en la sercxadon de kelkaj
centoj aux miloj da
homoj kiuj estos pretaj lerni Esperanton, sed en la fondo
de speciala fako
"Publikaj Rilatoj".
gxia celo estu
komprenigi cxiujn sxtatojn, sed ja precipe la novajn kaj
malgrandajn sxtatojn,
ke la esperantistoj estas pretaj eduki instruistojn kaj
prepari la necesan
fakan literaturon, sed ke la iniciato devas esti
ilia, cxar ankaux la
profito estos ilia.
Plie, en tiu sama jaro aperis ankaux artikolo
de tute alia gxenro, kiu
tusxas tiun cxi temon.
Nome en "Esperanto" trovigxas la malferma parolado
de profesoro C.C. Berg,
rektoro de la Internacia Somera Universitato
dum la universitata
jaro 1964-65.
En gxi li tusxis la
demandojn, kiuj estas la lingvaj bezonoj de la novaj
sxtatoj de Azio kaj
Afriko kaj kiun rolon la internacia
lingvo povas ludi
en tiuj kontinentoj.
Post klarigo de la lingvaj problemoj en tiuj cxi
landoj, li certigas ke
la esperantistoj devas kompreni ke en multaj kazoj la
plej rekta vojo al
plibonigo de la vivcirkonstancoj de milionoj da homoj
ankoraux ne povas esti
Esperanto. Esperanto ne solvas cxiun
komunikadan problemon/
Sed li ja emfazas ke
gxia enkonduko en la mezlernejojn, kolegiojn
kaj universitatojn
povas plifaciligi la evoluigon de nacia lingvo kiel
instrua lingvo por
largxaj tavoloj de la popolo, cxar, li asertas, simpla
internacia lingvo estas
la plej malmultekosta fenestro kiun oni povas
malfermi al la ekstera
mondo.
La legado de tiuj cxi diversaj opinioj klare
indikas ke la ideo
disvastigi Esperanton
en Afriko estis tre vigla, almenaux cxe parto de la euxropaj
esperantistoj, sed ke
la ideoj pri la tauxga maniero kaj la eblaj sxancoj
suficxe divergxis.
Konsidere ke oni tiam ankoraux povis iri en cxiuj
direktoj, tio cxi estas
komprenebla.
La junularaj organizoj de la Esperanto-movado
de tiu cxi periodo klopodas
procedi iom pli
praktike per komisionoj.
La strategio de la junularaj
Esperanto-organizoj
Jam komence de la 1960-aj jaroj en la euxropa
E-omovado oni starigis
komisionojn por Afriko,
ekzemple la Komisionon por Afriko establitan
en 1961 de la Pola Esperanto-Junularo
(PEJ). En aprilo 1962 oni
anstatauxigis tiun cxi
per Centro de Esploroj pri Afriko, kiu direktis sin
same al esperantistoj
kiel al neesperantistoj, kaj kies celo estis:
"1: scienca
esplorado de la afrikaj problemoj, precipe koncerne la eblecojn de
apliko de esperanto en
Afriko; 2: publikigo de la esplorrezultoj;
3: helpo al la
interesigxantoj pri Afriko".
Kelkajn jarojn poste, en 1968, ankaux TEJO
fondis Komisionon por
Afriko. La intenco
estis ke ties programo validos por cxiu afrika lando,
gxis nacia sekcio de
TEJO estos starigita. Tiu cxi programo distingis
tri pasxojn, el kiuj la
unua estis informado. Por tio cxi oni povos utiligi
cxiajn metodojn, kaj
estis konsilite ke la komisionanoj dauxre restu
en reciproka kontakto.
Por helpi en tio la
komisiono eldonis bultenon titolitan "Esperanto en Afriko".
La redaktado, same kiel
la gvidado de la komisiono, kusxis sxajne en la manoj
de Eugène
Raveloson en Madagaskaro, sed efektive cxio estis en la
manoj de euxropanoj. La
bulteno, ekzemple, estis multobligita de la
junulara grupo en
Bjelovar, (tiama)
Jugoslavio.
La euxropaj membroj de
TEJO ankaux multe korespondis kun la afrikaj esperantistoj,
kiuj taksis
korespondadon inter si ne suficxe prestigxdona.
Raveloson ankaux sendis
cirkulerojn al la komisionanoj kiuj reprezentis
dek unu aliajn afrikajn
landojn, nome Algxerio, Angolo, Egiptio, Malio, Reunio, Senegalio,
Sud-Afriko, Sudano,
Tanzanio, Togolando kaj Tunizio.
La dua pasxo estis la instruado de la lingvo.
Pro la situacio en Afriko
(tion cxi la auxtoro
tiuvorte prezentis, sen ajna klarigo)
oni konsilis
perkorespondajn kursojn. Versxajne tio estis pro la malfacila atingeblo
de kelkaj regionoj kaj
pro la grandaj distancoj inter urboj kaj inter esperantistoj.
Tie kie tamen estas
lernigantoj, parolaj kursoj devos
esti organizataj.
La praktikado de Esperanto en la cxiutaga
vivo estis la tria pasxo.
Por helpi al la novaj
esperantistoj en tio la komisionano povas kunigi ilin,
okaze de kio eventuale grupoj
povas esti fonditaj en diversaj regionoj.
Iliaj membroj povos
tiam konversacii, legi aux korespondi kaj se eble starigi
bibliotekon.
Kiam tiaj grupoj estos
maturaj, oni kunigos ilin en federacion;
pli poste oni kreos
Landan Sekcion de TEJO.
Du jarojn poste la Komisiono pri Afriko de
TEJO informas
al la esperantistoj pri
siaj novaj ambiciaj planoj, precipe pri la enkonduko de
Esperanto-kursoj en la
afrika radio.
Tiuj cxi estos
preparitaj en ses lingvoj kaj disvastigataj tra la tuta Afriko.
Konsidere ke pri tio,
kiom konate, ne aperis informoj, tiuj cxi planoj supozeble neniam efektivigxis.
Same versxajne estas ke
la Komisono post tio trafis en silentan morton,
aux ke gxian laboron
transprenis la Komisiono pri regiona agado de TEJO,
kiu havis kiel celon
prizorgi la evoluigon de la Esperanto-movado en la
landoj de la tiel
nomata Tria Mondo.
Pro la fakto ke en la fruaj 1970aj jaroj la
okcidentaj gejunuloj
montris specialan
interesigxon pri la Tria Mondo, kaj ankaux pro tio ke Renato Corsetti
(la gvidanto de la
Komisiono) konsideris TEJOn (kaj UEAn) tro euxropeca,
li provis konvinki
TEJOn ke gxi devos agadi por la disvastigado de Esperanto en tiu parto de la
mondo.
Por li Esperanto estas,
aux povus esti, armilo por sin liberigi de kultura kaj lingva imperiismo.
La stato de la movado
en Afriko en tiu periodo estis eksterordinare malbona,
cxar la antauxa
generacio de euxropaj esperantistoj kiuj rezidis en Afriko,
estis malaperinta kaj
postlasis vakuon. Esceptoj je tio estis nur Madagaskaro kaj Sud-Afriko.
Estis kolektitaj
adresoj de afrikaj esperantistoj kaj de homoj kiuj petis informojn
aux estis petintaj
ilin, ekzemple el la tempo de la Karavano de Amikeco.
TEJO korespondis kun
ili kaj sendis instrumaterialon.
Kiam junaj euxropaj esperantistoj
vojagxis al Afriko, ili kunportis
materialojn por
distribui kaj kelkfoje gvidis kursojn
kiel ekzemple en
Tunizio kaj Ebura Bordo.
En 1974 Corsetti verkis relative longan kaj
gxisfundan artikolon pri
la lingva situacio de Afriko,
en kiu li kritikeme esploras la sxancojn
de la movado en tiu
kontinento. Nepra kondicxo por la kreskado de la
nombro de esperantistoj
en Afriko, laux li,
estas informado, kio
necesigas klarajn respondojn al la demando kial afrikanoj eventuale lernos
Esperanton.
Corsetti sin demandas
cxu en la tuta movado jam estis iu kiu pensadis pri
tiu cxi demando. Post
tio li mem provas doni kelkajn respondojn.
Esperanto povus
kontribui al la kresko de la interafrika solidaremo, pro tio, ke
la diversaj landoj nun
malfacile interrilatas, kaj al pli da fruktodonaj intersxangxoj
inter Afriko kaj la
cetera mondo.
Plie, ankaux la
hobi-rilataj argumentoj (pli belaj ferioj,
amikoj en la tuta
mondo, posxtmarkoj...) uzataj en aliaj kontinentoj
povas altiri homojn,
sed cxe tio Corsetti certigas ke li ja "havas
kelkajn
"antauxjugxojn" rilate cxi-lastajn argumentojn". Tiujn cxi
li tamen ne detalas.
Estas certe grave
sercxi kontakton kaj kunlabori kun tiuj
kiuj volas sxangxi la
lingvan situacion bazitan sur euxropaj lingvoj.
(cxe la samaj homoj kaj
asocioj ni povos "testi" la validecon de niaj
ideoj pri la valoro de
Esperanto por afrikanoj".
Post tio Corsetti ellaboras planon kun celoj,
liaopinie, atingeblaj
en mallonga kaj en
longa tempodauxroj.
Dum la tri-kvar
proksimaj jaroj la movado devos okupigxi precipe pri
la landoj kie jam estas
esperantistoj.
Tiukaze devos ne esti
malfacile arangxi kunvenon por ke la afrikaj esperantistoj
konatigxu unu kun la
alia kaj lernu kunlabori.
Al Corsetti en tiu
momento ankaux multe valoris ke oni
produktu informan kaj
instruan materialojn en la afrikaj lingvoj, tiel
ke kiel eble plej
baldaux la lernado de Esperanto per euxropaj lingvoj povu cxesi.
Nome li estis
konvinkita ke la plej bona politiko en Afriko estas
alpreno de la
rezolucioj de Unesko de la jaro 1954,
rilate al la uzo de la
lokaj lingvoj en la lokaj lernejoj.
Pro tio, ke tiam pluraj
maldekstremaj afrikaj registaroj estis
farantaj timidajn
provojn uzi la lokajn lingvojn, li opiniis ke oni estus povinta
verki gramatikojn pri
Esperanto en tiuj cxi lingvoj.
La fakto ke la situacio
finfine evoluis alimaniere kaj la koloniaj lingvoj
konservis siajn
poziciojn gxis hodiaux, laux Corsetti
klarigas ke nun oni
tamen ne uzas la afrikajn lingvojn por lerni Esperanton.
En pli longa tempodauxro, post dek gxis dek kvin jaroj, en Afriko
devos estigxi ia
Esperanto-movado kun propra ecaro,
engagxigxinta en la
progresado de la landoj en kiuj gxi estas aktiva.
Tiu cxi originaleco
devos rezulti el la klopodoj adapti Esperanton al la afrikaj cirkonstancoj.
Tiel tiu cxi estonta
afrika movado kontribuos al pli granda ekvilibro inter la diversaj
partoj de la
Esperanto-movado kaj -kulturo.
Fine la auxtoro
esprimis la esperon ke "tiam la pozicioj de la
Internacia Lingvo en
Afriko estos suficxe fortaj por pluvivi
kaj progresi sen bezono
de elekstera helpo".
Tiu cxi espero estas
ankoraux for de plenumigxo, kvankam kelkaj landoj
havas relative
memstaran movadon.
En 1975 TEJO komencis kampanjon en kiu gxi
klopodis "forigi
troan teoriismon el nia
agado kaj iel certigi la necesan financan bazon
por subteni la
disvastigon de la Internacia Lingvo en evolulandoj,
aparte tie, kie ni jam
havas homojn pretajn labori".
Identigi tiujn homojn
estis la unua tasko kiun la tiama estraro starigis al si.
Oni opiniis pli grave
ekinstrui Esperanton en la izolitaj
landoj
ol provi senpere fondi
tie sekcion de TEJO.
UEA-strategio en la malfruaj
1970-"aj jaroj
Kvazaux dauxrigo de sia laboro ene de TEJO,
Renato Corsetti,
jam Komitatano de UEA,
en 1975 igxis komisiito respondeca pri regiona agado.
Lia tasko enhavis tie
cxi proksimume la samon kiel cxe TEJO.
Li estis en koresponda
kontakto kun grupoj kaj unuopuloj en Afriko, Azio
kaj Sud-Ameriko, kaj
tiel povis konsili al UEA pri tio,
kie kaj en kiu formo
helpo estas dezirata.
En tiu cxi periodo
Corsetti verkis ankaux la kajeron "Por la defendado de
la afrikaj
kulturoj", kiun UEA-TEJO aperigis, en 1977, en la franca kaj en la angla.
En 1979 la brosxuro
aperis ankaux en la suxahila ("Kwa kulinda tamaduni za
Afrika").
Jam el la titolo oni povas rimarki ke la
argumentoj per kiuj UEA
klopodis persvadi la
afrikanojn pri la utilo de Esperanto, estis
ne multe sxangxigxintaj
post 1962.
La brosxuron akre
kritikis Bernard Golden, interalie cxar
liaopinie
gxi misreprezentas la
internaciecon de Esperanto.
En 1977 oni konstatis ke ne estis realisme
antauxvidi ke unu sola persono
(Corsetti) estos
kapabla zorge atentadi la movadon en tri mondopartoj.
Tial oni proponis cxe la
konsistigo de la sekva komitato ne unu personon,
sed tutan komisionon
aux diversajn laborgrupojn
kiuj povos kunlabori
kun Corsetti aux transpreni lian laboron.
Krome la UEA-bugxeto
devos allasi pli grandan financan helpon ol en la pasinteco,
cxar gxis tiam la
laboro de Corsetti estis financata precipe per donacoj de individuaj
esperantistoj.
Oni ankaux proponis
sxangxon en la kotizpolitiko de UEA
por la multaj landoj
por kiuj la tarifo ankoraux ne estis fiksita en la loka valuto,
kaj en kiuj la esperantistoj
do devis pagi la kotizon
laux la tarifo en
guldenoj (la tiama nederlanda valuto),
cxar tiel farigxis
preskaux neeble por esperantistoj en tiuj landoj membrigxi en UEA.
Unu el la sekvoj estis
ke la membronombroj en la antauxaj dudek jaroj estis dependaj
precipe de la financa
stato de la Propaganda Konto kaj de Fondajxo Canuto de UEA,
kiuj pagis la kotizon
por la plimulto de la esperantistoj en tiuj cxi landoj.
Tiu cxi manko de aparta
kotizpolitiko por la evoluantaj landoj,
laux la auxtoro de la
artikolo, Simo Milojevicx, egalis al rekta, ecx se nekonscia,
saboto de la laboro de
Corsetti kaj cxiuj aliaj kiuj klopodis
firmigi la pozicion de
la Internacia Lingvo en Azio, Afriko kaj Sud-Ameriko.
Fikso de favoraj
kotizoj laux la auxtoro ne estos pli ol elementa bazo por krei tutan politikon
kaj ellabori detalan
strategion, kies celo estos penetrigo de Esperanto en la landojn,
kie la lingva problemo
estas esenca malhelpo en la progreso sur la eduka,
kultura kaj ekonomia kampoj.
Unu jaron poste, dum kunsido de la Estraro de UEA oni diskutis interalie
pri Afriko. Du
esperantistoj el Madagaskaro, Rakotondravao kaj Raveloson, gastis tie.
Pro tio, ke tiu cxi
lando tiam estis pli-malpli la sola en kiu Esperanto floris,
sed el kiu ankaux ofte
venis sinkontrauxdiraj informoj,
en tiu kunveno la stato
de la movado en tiu lando estis pliklarigita al la Estraro.
Malgraux lokaj internaj
problemoj, kelkcent homoj tie sekvis cxiujare Esperantokurson.
Estis tamen malfacile,
pro manko de internaciaj kontaktoj, vivteni ilian interesigxon.
Tial la reprezentanto
de la movado en Madagaskaro petis al UEA
okazigi unu el la
sekvontaj UKoj en lia lando, sed tio ne estis akceptita.
Oni ja promesis malpli
grandan internacian kunvenon, nome la ILEI-konferencon de 1980.
UEA ankaux estis preta
financi apartan informilon por afrikaj esperantistoj,
kiu estis eldonota en
kaj distribuota el Madagaskaro.
Bedauxrinde la
ILEI-konferenco ne povis okazi en Madagaskaro
pro tio ke la registaro
ne deziris akcepti gxin,
kaj ankaux pri la
ekzisto de la informilo ni ne sukcesis trovi spurojn. (....).
Heidi Goes
---------------
El rubrikestra vivo
Karaj gelegantoj!
Jam de multaj jaroj mi
redaktas la rubrikon "Stenografia pagxo", kaj
antaux ne tiom da jaroj
mi konsentis provizore redakti ankaux la rubrikon
"Sxxako".
En Esperanta Ligilo numero 2-2023 aperis
artikolo titolita
"La stenografia
pagxo pauxzas", En kiu mi klarigas la kialojn de mia decido.
La 20-an de januaro,
kiam tiu artikolo atingis la respondeculon pri komputilbrajla asisto,
Jiri Jelinek, li
proponis al mi la jenan proceduron:
"1-e vi kreus kelkajn stenografiajn
pagxojn,
2-e vi sendus ilin al
mi per ret-letero,
3-e mi prilaborus viajn
dosierojn kiel kutime
kaj printus ilin per
mia brajla printilo,
4-e mi sendus la
printitajn paperojn al vi por kontrolo, (estus bone sendi cxiam samtempe
kelkajn kontribuajxojn,
cxar oni devas paki, skribi adreson, iri al la posxto - do ne estus oportune
fari tion cxiun
monaton...),
5-e vi povus kontroli
la rezulton kaj eventuale skribi al mi pri iuj eraroj,
6-e estus necese, ke ni
cxiam havu preparitan ian stokon da stenografiaj pagxoj,
cxar povas malfruigxi
la posxto, homo povas malsanigxi ktp."
Mi trovis tiun procedon sekura, kvankam eble
iom malfruiga.
Jam la 26-an de januaro
Jiri sendis al mi materialon
uzeblan en la
stenografia pagxo.
En mia danka respondo
mi diris: "cxar mia artikolo pri la pauxzo de la stenografia pagxo
aperos en februaro, ni
eventuale praktiku la proponitan de vi procedon
nur ekde marto."
La 28-an de februaro mi komunikis al la
"stabo" de Esperanta Ligilo,
ke mi ankoraux ne
sukcesis finprepari stenografian pagxon por marto.
La 9-an de marto, en letero, kiun mi skribis
al la prezidantino de LIBE,
mi diris interalie:
"Mi intencas
stenografiigi la tuton, kaj poste sendi al Jiri tauxgajn "porciojn",
sed malfacilas, ke la
unua "porcio" pretigxu jam por la marta numero.
Mia 40--cxela brajla
"ekraneto" petegas pensiigxon: multaj punktoj estas tro
lacaj por levigxi.
Ekzemple, se en difinita cxelo aperu la litero "g",
legeblas nur
"a". Mi devas havigi al mi novan "ekraneton", kaj tio devus
esti simpla afero;
sed la instanco, kiu
devas trakti la aferon, kelkrilate estas acxe burokrata."
La 29-an de marto mi skribis al Jiri kaj al
la administrantino Milena Jelinkova:
"Finfine mi
sukcesis prepari unu stenografian pagxon por printo de presprovajxo.
Temas pri la unuaj dek
anekdotoj de Shemer, sub la dosiernomo
"stenografia-2304.txt",
kiu aludas, ke la teksto aperu en 2304, do numero 4-2023.
Tio povos okazi, se la
posxto kunlaboros tiel, ke mi povu kontrollegi la presprovajxon gxustatempe.
Se ne, la teksto aperu
en la maja numero.
Por la stenografiigo mi
bezonis pli da tempo ol mi supozis,
sed parton de mia
laboro mi konsideras kiel investon.
Nome, mi pensis, ke
konvenas stenografiigi la tutan kolekton.
Tion mi faris per
multaj komandoj "sercxu kaj anstatauxigu", sed kvankam
tio sxparis al mi
multajn ripetojn, gxi ne superfluigis rigoran
kontroladon de la
rezulto.
Poste mi detale
prilaboris la tekston de la unua parto,
farante konvenajn
enpagxigajn arangxojn (alineojn, fikson de lini-longo,
forvisxon de
inter-anekdotaj strekegoj, meton de malplena linio super cxiu anekdoto,
forlason de malplena
linio inter titolo kaj teksto de cxiu anekdoto...).
Mi supozas, ke pretigo
de stenografiaj pagxoj de postaj numeroj estos malpli temporaba.
Mi ja volis sendi al vi
tekstojn de pluraj numeroj per la unua mesagxo,
sed ccxar aprilo jam
staras antaux la pordo, mi cxi-mesagxe sendas
nur la tekston planitan
por la aprila numero. Mi esperas povi sendi al vi
la tekstojn por du-tri
postaj numeroj en baldauxa estonteco."
La 11-an de aprilo Jiri sendis al mi la "presprovajxon",
sed mi ricevis gxin nur la 25-an de aprilo.
La postan tagon mi
skribis al Jiri kaj Milena interalie:
"Mi zorge kontrollegis la stenografian
tekston - kaj trovis ecx ne unu eraron!
Eble jam estas tro malfrue,
por ke gxi aperu en aprilo. Tamen, ecx se gxi aperos nur en majo,
mi ne tre
maltrankviligxas: legante la tekston surpapere mi konstatis, ke
gxi estas pli longa ol
mi supozis. Eble dek anekdotoj estas tro
por unu numero; sed por
la unua numero post pauxzo la legantoj estos tauxge rekompencitaj."
La 18-an de majo Milena komunikis al mi:
"Nun mi devas informi vin,
ke viaj ambaux
kontribuajxoj - kaj stenografio kaj sxako estas tro longaj.
Jiri diris al mi, ke li
facile trovis lokojn, kie oni povas duonigi ilin.
Do li faris tion kaj la
restantajn duajn duonojn li konservis por la junia numero.
Ni esperas, ke vi
komprenas tion kaj ke vi povos sxpari vian energion por estontaj eldonoj."
Mi trovis tion bona, cxar mi suspektis, ke ne
nur la stenografia pagxo,
sed ankaux la
sxak-rubriko estas tro longa por unu numero.
Venis la maja numero, kaj mi konstatis, ke
oni dishakis
nek la stenografian
pagxon nek la sxak-rubrikon!
Sed kiam mi ricevis
tiun numeron, jam estis tro malfrue por prepari
materialon por la junia
numero.
Kaj kiam venis la junia
numero, mi kun surprizo konstatis, ke en gxi ripete
aperas kaj la
stenografia pagxo kaj la sxak-rubriko de la maja numero!
Pardonu, karaj
gelegantoj!
En unu el la cxi-supraj citajxoj estas
priskribo de kelkaj detaloj el
la preparado de la
stenografia pagxo.
Tiu laboro vere ne
estas tre malfacila, tamen gxi necesigas koncentrigxon,
kaj gxi estas tiel
temporaba, ke konvenas havi por gxi multan seninterrompan tempon.
Sed la stenografia
pagxo aperas nur en unu versio+ Alie okazas pri la sxak-rubriko:
gxin mi devas redakti
en du malsamaj formoj: unu por la reta versio de Esperanta Ligilo,
kie mi uzas la normalan
vidulskriban sxaknotacion, kaj alia por la surpapera brajla versio,
kie mi uzas la brajlan
sxaknotacion, kiu relative multe diferencas de la vidulskriba,
kaj kie mi ankaux devas
meti lini-sxangxojn konforme al la formato de la
papera revuo, kaj
tauxge indiki alineojn, intertitolojn ktp.
Ankaux tio vere ne
estas malfacila, sed ja temporaba.
La agxo
estas postulema ulo, kun kiu apenaux eblas intertrakti.
La agxo diktas, ke por
multaj faroj mi bezo-nu pli da tempo ol antauxe.
Do mi havas malpli da
libere disponebla tempo - almenaux tiel mi sentas.
La agxo diktas ankaux,
ke kiam mi ja havas iom da seninterrompa tempo,
mia
koncentrigxo-kapablo ne estu tiel granda kiel antauxe.
Forpasis junio kun
kelkaj vizitoj de eksterlandanoj,
forpasis julio kaj la
komenco de auxgusto kun unusemajna sxakturniro
kaj unusemajna UK, kaj
forpasis la resto de auxgusto kaj la tuta septembro
kun diversaj okupoj,
inter aliaj kurseto pri informadiko,
kaj nun estas jam fino
de oktobro!
Ho ve! Devus aperi
stenografia pagxo en septembro kaj oktobro,
kaj devus aperi
sxak-rubriko en oktobro!
Por citi el "Proverbaro Esperanta",
(en cxxiu malbono estas
iom da bono".
Pro malfruigxo de
Esperanta Ligilo numero 8 tamen povis aperi sxak-rubriko en tiu numero,
ecx kun enhavo aktuala:
fresxaj novajxoj el la internacia blindul-sxaka
vivo.
Cxar por la raportado
pri ili mi ne bezonis uzi sxaknotacion, mi povis sxpari al mi la laboron
produkti la tekston en
du versioj!
Cxxi tiu skribajxo ne estas intencita kiel
senkulpigo pro miaj ne-plenumoj:
mi ja agnoskas mian
kulpon.
Sed mi sentas bezonon
doni al la gelegantoj enrigardon en parton
de mia rubrikestra
vivo, sub formo de espereble placxa eseo.
Cetere mi bezonis
plurajn tagojn por verki gxin.
Mi konkludas per la Esperanta vortumo de
parolturno el la Biblio,
konata en multaj
lingvoj (cetere mi bezonis tempon ankaux por surrete sercxi
la gxustan Esperantan
vortumon):
"La spirito ja
estas fervora, sed la karno estas malforta".
Otto Prytz
----------------
Li kaj sxi
Li jxetis malfidan rigardon al la makulo sur la
benko. Cxu vere gxi ne
estas...? Post hezito,
li sidigxis.
(Lasu la birdojn...
birdumi". cxu feki ne estas natura afero?
Ah, li estis laca!
La viro flankenmetis la eluzitan tekon kaj
profunde enspiris. Timida suno filtrigxis tra la arbofolioj.
Finfine printempo! cxio
revigligxis...
Kaj vere li estis laca.
Tagon post tago li provadis enkapigi
al nur suprajxe
civilizita bubacxaro la plej elementajn sciojn pri matematiko kaj geometrio.
Senespera tasko. sxajne
oni taksis lin gxena malsano, iaspeca parotidito
aux io simila; vi
scias, unu el tiuj malsanoj, kiujn oni devas nepre suferi
dum infanagxo...
Kaj aliflanke,
matematikaj studprogramoj estas cxiam tiel pedagogie oscedigaj...
Iom pli da mono estus konsolo. Sed kiu auxdis
iam pri ricxa instruisto?
Nu,bone, li neniam
postkuris monon; li cxiam provis vivi samkiel civitano
de reva respubliko, kie
paroli pri mono kaj aliaj maldecajxoj estas malpermesite.
En vero...
Lia mano auxtomate prifosis la posxon sercxe
de cigaredo, kaj li rememoris sian decidon ne plu fumi.
Li do lasis la deziron
sxvebi seniluzie, samkiel mevo ne trovinta fisxojn.
La instruisto cxirkauxrigardis, sen ia
specifa celo. Tiam li vidis sxin.
sxi sidis sur la apuda benko. cxu bela?
Agrabla jes, sendube. Uf!
Kelkfoje estis por li
malfacile decidi, cxu junulino rajtas esti kalkulita kun beletulinoj aux ne.
Li ecx povis
entuziasmigxi kun junulino nur asimptote proksima al tia klasifiko,
kaj fakte malbeleta;
tio estis jam okazinta antauxe. Cxar estas klasifiko,
aux niveloj, cxu ne?
Agrabla, gracia, interesa, alloga, sperta... ktp.
La instruisto
prisilentis la sekvajn adjektivojn; tio estas, mallauxte pensis ilin,
kiel estis cxe li
kutimo kiam temas pri tiaj pensoj.
Entuziasmo, soleco kaj similaj konsideroj forte
influas la finan decidon.
Li ridete ludis per la
ideo, ke eble ekzistus ia tribunalo, aux oni povus demandi
al spertaj gustumantoj,
samkiel oni faras pri vinoj...
Nu, bone, sxi
definitive ne estis tiom bela. Sed ja estis io...
Mmmm... eble pro tio,
ke sxi memorigis lin pri iu alia, certe bela.
Sed tiom da tempo estis
pasinta!
Certe sxia hararo origxis tusxite de la
sunradioj.
La jupo estis
senpretenda, ecx severa.
Ne estas ringo...
Kio pri la okuloj?
Subite la knabino turnis sin kaj lin fulmis
per malaproba rigardo,
gxenata de la
inspektado.
Homoj, kiuj tiel
senhonte rigardas junulinojn en parko, estas nefidindaj, forpelu ilin,
tekstas la unua
instrukcio en la vivlibro legata de cxiuj patrinoj
al siaj filinoj.
La instruisto rugxigxis kaj rigardis alien.
Fakte sxi estas
brunokula, je perfektaj brovoj, konkludis li,
dum sxi (instinkte?)
tusxetis sian hararangxon kaj pli bone
kovris al si la
genuojn.
Okulangule la instruisto sxin plu-rigardis.
Aperis speguleto, sed
kion gxi respegulis ne placxis al sxi.
Temaspri la sama, la
laca mi, sxajnis diri sxia mieno.
sxi mordetis al si la
lipon kaj klake fermis la pudrujon.
Punkto fina. Kvankam la
deziro plu-rigardi sxin estis cxiam pli forta,
li mienis kvazauxmedite.
Ne, ne plu rigardu. (Sed la deziro tion fari estis koboldo sencxese ridanta).
cxu tiel povas esti? cxu vere eblas, ke
persono nedistingebla inter homamaso,
senflugila,
"sen-ia" tiel kaptu atenton?
Amo, diras vi? cxu? cxu
tiel subite?
(cxu, bone, la
rakontisto rezignas pri sia vidpunkto cele al pli flua
kaj vera rakonto. De
nun li ne plu parolos.)
Dum preskaux duonhoro nenio rimarkinda
okazis: temis pri trancxea milito.
sxi ne petis alumeton
por bruligi cigaredon, neniu forpelenda hundo bojis.
Neniu infano ridetveka
alproksimigxis postkure de pilko...
(Atentu, cxar nun
surscenigxos plia rolulo.)
Tiam alproksimigxis Virino. Tiel.Majuskle.
Alproksimigxis diino,
atentata de centoj da malsataj, avidaj okuloj.
Oni dirus...
nu, tiom da aferoj. Ecx
ne surpagxe de revuoj videblas virino tia.
Jes, jes, eble tiaj
revuoj...
La statuo marsxis serene, konvinkita je sia
povo, eble sia rajto
kateni kaj volojn kaj
rigardojn.
Okulridete sxi gxuis
sin mem, gxuis la fakton esti belega, juna, dezirata...
(Ah, la sango pulsas
pli forte en la vejnoj de la rakontisto, sed lia devo estas resti senpartia, do
antauxen1).
Dum momento ankaux li
estis kaptita de la sorcxo kaj plenigis al si la okulojn per tiu rava vizio.
Sed rememoro pri iuj
brunaj okuloj revenigis lin pere de fulma reflekso.
Nur tre atenta observanto (la rakontisto,
fakte) estus povinta diri,
ke dum fluga momento li
forlasis sian postenon.
La instruisto denove
rigardis la junulinon.
cxu iluzio? Ankaux sxi observadis la diinon,
sed per malgajaj okuloj.
Kristale klaraj estis
sxiaj pensoj:
"Kial mi ne estas
samkiel vi? Kial mi ne havas vian belecon, vian korpon?
cxu neniam oni rigardos
min tiel, kiel oni vin rigardas?
cxu mi restos por cxiam
senatenta?"
Envio ne estis en sxia rigardo. Nur malgxojo.
Jes, malgxojo.
Li sentis sin trapasita
de doloro. Dum momento li restis antaux animo sola, vundita,
kiu eble neniam venkos
en la vivmilito,
sed batalas brave kaj
fiere...
Fine sxi sxajnis reveni
el alia mondo, kaj sxia rigardo stumblis (sed ne falis,
sxi tenis la rigardon)
antaux la lia.
Li ridetis, unue prove,
timide, kaj poste pli fide.
La mesagxo estis klara:
"Mi ne forgesis vin. Mi ne bezonas rigardi alian.
Mi restas via."
sxi palpebrumis,
rugxigxis (kiu diras, ke vortoj cxiam necesas?)
kaj ankaux timide
ridetis.
Ekblovis venteto. Kaj estus onia supozo, ke
la suno pli forte brilis...
José Garcìa Fumero
---------------
Odo al la rugxa koro
Kun jubila kuro
metamorfozigxas la
koncepto
kaj enfluas
la koron
kie
gxi estas akceptita
en la servon
de la amo
por konturigi
la molon
kaj la mildon.
El pulsantaj brikoj
mi konstruas
mian universon,
sen anguloj
gxi portigxas
tra la vejnoj,
en la oran nebulon
de la deziro
gxi translevigxas
sen abruptoj,
sen vertikaloj
pusxe.
Grimpas
per obtuzaj
tusxoj
la rezonoj
preter konkludojn
akrajn
kvazaux vocxoj
trempitaj
en vinon
strebantaj
al esprimoj
nepraj.
Duone
auxskultas la decidoj
la ordonojn
pri ekoj,
pri finoj,
dum knedebligxas
cedeme
iliaj ostoj
inter tiroj
kaj miroj
senformigaj
vive.
Fandigxas
en la varma
intersxangxigxo
precizoj,
manoj
blankaj nigraj
interkrocxigxantaj
senprefere
en la tago
de la rugxa
koro.
Baldur Ragnarsson
---------------
Cxunjo demandas pri bestoj
Kiuj estas ornitorinkoj? - Ornitorinkoj, aux
simple dirite "anasbekuloj",
estis priskribitaj la
unuan fojon fare de sciencistoj en la 18-a jarcento.
En unu el la dokumentoj
de 1802 tiu besto estas menciita kiel
amfibia estajxo simila
al talpo.
Unu el gxiaj nekutimaj
kvalitoj estas, ke anstataux normala busxo gxi havas bekon,
same kiel anaso, sed kiu
aspektas kvazaux alkudrita. Gxi ne estas malmola kiel tiu de birdoj
kaj estas kovrita de
hauxto kun multaj nervaj finajxoj,
kiuj kaptas elektrajn
impulsojn aperantajn dum la movoj de iuj krustacoj,
tiel faciligante
cxasadon.
En la beko trovigxas sakoj
kie ili kolektas mangxajxoj.
sciencistoj rimarkis,
ke cxi tiuj trajtoj helpas ilin mangxi en la akvo, kiel birdoj.
Tiuj estajxoj vivas
grandnombre en Auxstralio kaj estas noktaj. Ili pasigas la pli grandan parton
de sia tempo en
malprofundaj nestkavernoj surborde de naturaj akvujoj.
Ili mangxas malgrandajn
akvajn bestojn, kiel moluskoj kaj insektaj larvoj.
La korpolongo de
ornitorinkoj estas proksimume 40 centimetroj, kaj la longo de la vosto atingas
15 centimetrojn.
La Korpa pezo kutime ne
superas 2 kilogramojn. Iliaj kruroj estas tre mallongaj,
kaj ilia vosto estas
preskaux sama kiel tiu de kastoroj.
Interesa fakto: hauxto
de ornitorinko unue estis alportita al Anglio en 1797.
Tiutempe cxi tiu besto
ankoraux ne estis malkovrita, kaj oni kredis, ke iu
cxasisto simple
alkudris anasan bekon al la hauxto de kastoro.
Kiuj estas la ehxidnoj? - Samkiel
ornitorinkoj, ehxidnoj estis science priskribitaj en la 18-a jarcento.
Ili logxas en
Auxstralio kaj Nov-Gvineo. Kvankam ehxidnoj apartenas
al la sama ordo, kiel
ornitorinkoj, aspekte ili pli similas al histrikoj.
Iliaj korpoj estas
kovritaj per kruda felo kun abundo da akraj pikiloj.
La korpa longo kutime
ne superas 30 centimetrojn, kaj la pezo averagxe estas 2-3 kilogramoj.
Ili havas malgrandan busxon
sen dentoj kaj cxefe mangxas formikojn.
Ili uzas sian gluecan
langon por kapti insektojn. Iliaj kruroj ankaux estas mallongaj,
sed ili havas potencajn
ungegojn, kiuj helpas ilin fosi en la grundo&.
Ehxidnoj aspektas kiel
dormemaj histrikoj.
Sciencistoj dum longa
tempo ne povis kompreni,
kiel la naturo povis
krei tiajn strangajn bestojn.
Ornitorinkoj kaj
ehxidnoj estas la nuraj mamuloj, konataj de scienco,
kiuj demetas ovojn. Por
ekscii kial gxuste cxi tiuj mamulaj estajxoj
reproduktigxas en tiel
nekutima maniero, sciencistoj decidis esplori ties genojn.
La rezultoj de ilia
scienca laboro estis publikigitaj en la scienca revuo "Nature".
Esploristoj jam scias,
ke la komuna prapatro de modernaj mamuloj kaj birdoj
havis tri genojn,
respondecajn pri la produktado de vitelogenino.
cxi tiu estas la nomo
de la antauxulo de ovoflavo. Dum evolucio birdoj retenis cxiujn tri genojn
kaj tial reproduktigxas
demetante ovojn.
Sed mamuloj, inkluzive
de homoj, tute perdis cxi tiujn genojn, kaj tial demeti ovojn ne povas.
Sed ornitorinkoj kaj
ehxidnoj ne perdis cxiujn siajn genojn, tial ili konservis
la kapablon demeti
ovojn.
Kelkaj el la perditaj
genoj estis anstatauxigitaj per la kapablo
produkti la
proteinkazeinon, kiu estas parto de lakto. Pro tio montrigxis,
ke ornitorinkoj kaj
ehxidnoj demetas ovojn kaj donas lakton.
Vere, ili ne havas
cicojn, kaj lakto estas produktita de glandoj
tre similaj al
sxvitglandoj. Rezulte,, cxi tiuj estajxoj "sxvitas" lakton.
Respondis Oma
---------------
stenografia pagxo
::::::::::::::::
Cxi tie mankanta.
Kompletigaj informoj pri Esperanta Ligilo
redaktoro: Olena
Posxivana
Velika Dijivska 22/226
ua-49068 Dnipro
Ukrainio
(r.p.: amatalena(cxe)ukr.net)
komputilbrajla asisto:
j. Jelinek
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice,
Cxehxio
(r.p.:
lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543
200)
administrantino: Milena
Jelinkova
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice,
Cxehxio
(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543
200)
kasisto: Pier Luigi Da
Costa
via di S. Maria del
Giudice 2369
IT-55100 Lucca, Italio
(r.p.:
dacostapl(cxe)gmail.com)
posxtcxekkonto
IT67C 01005 13702 0000
0000 2799
je la nomo "Da
Costa Libe")
cxe Banca Nazionale del
Lavoro (mallonge BNL) en Lucca
UEa-konto de Libe:
libk-p
jarkotizo: 15 euxroj
la lasta numero de esperanta Ligilo
legeblas ankaux en la
retejo de Libe:
http:\\libe/slikom/info
Por ricevi la revuon
retposxte skribu al:
masenkoai(cxe)mail.ru