Lasta numero

 

Arkivo de EL

 

        Esperanta Ligilo  

 

       Oficiala organo de

Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)

 

     numero 3 - Marto 2024

 

 

        

 Enhavtabelo

 

Ankoraŭ pri Afriko.

esperantaj organizoj en Afriko.

Unuaj lernejaj spertoj.

Glacio de Kilimanĝaro.

Du memorindaj homoj.

infano de zorgo.

 

 

 

     Ankoraŭ pri Afriko

 

  Ĉijare la UK okazos en Afriko; sekve al tiu kontinento turniĝis la

okuloj de ĉiuj Esperantistoj, kaj do ne miru, se ankaŭ en nia revuo Afriko

estas nun aparte priatentata. Tute escepte, la nuna numero enhavas preskaŭ

nur materialon pri Afriko. jen do, post kelklinia informo pri Esperanto

en la nigra kontinento, la komencaj paĝoj de eta aŭtobiografia verko de

konata afrika Esperantisto, kaj poste rakonto pri bela montara aventuro.

 

 

    Esperantaj organizoj en Afriko

 

  Ankaŭ en Afriko nia movado iom post iom organiziĝas kaj eĉ aliĝas

al la konataj grandaj Esperantistaj asocioj. Jen ekzemple ĉisube la afrikaj

organizaĵoj aliĝintaj al UEA.

Benina Esperanto-Asocio, fondita en 1996, aliĝinta en 2001.

Association Nationale d'Espéranto au Burundi, aliĝinta en 2008.

Demokratia Kongolanda Esperanto-Asocio, fondita en 1963, aliĝinta en 1966.

Ebur-Borda Esperanto-Asocio, fondita en 1989, aliĝinta en 1987.

Esperanto-Federacio de Niĝerio.

Esperanto-Asocio de Suda Afriko, fondita en 1962, aliĝinta en 1970.

Unuiĝo de Malagasaj Esperantistoj, aliĝinta en 1960.

Unuiĝo Togolanda por Esperanto, fondita en 1987, aliĝinta en 1995.

 

 

      Unuaj lernejaj spertoj

 

      Antaŭparolo 

  Mi ŝatis naĝi en rivero, kaj precipe en la Lago Zowla, apud kiu situas

Anyron-Kope, mia naskiĝa vilaĝo en la departemento Vo, en suda

Togolando.

  Tie mi pasigis mian infanecon.

Mian tutan vivon, de infanaĝo ĝis adolteco, mi pasigis en tri lokoj:

mia vilaĝo, Vogan (la ĉefurbo de la departemento Vo), kaj Lome, la

ĉefurbo de mia lando. Do, la ideo traktota en ĉi tiu libro temas pri

mia vivo, la vivo de lernanto. La mia estu priskribota, samtempe plaĉa

kaj suferiga ĝi estis. Necesas memori pri ĉio, kio oni estis, por ke

oni sciu klare, ke la vojo, kiun oni laŭiras de la naskiĝo ĝis plenaĝo,

estas longa, plaĉa kaj dorna.

  La vivo de lernanto ja ne komenciĝas tuj post la naskiĝo. Necesas

atendí ĝis almenaŭ la kvara jaro post la naskiĝo por brakumi ĉi tiun

aventuron.

  ĉio komenciĝis en la vilaĝo, kie vivis miaj gepatroj. Tie mi vizitis

elementan lernejon. Nur tia lernejo ekzistis en nia vilaĝo, tial tuj

post kiam mi finstudis en tiu lernejo, mi foriris al Vogan, kie troviĝis

duagrada lernejo. Vogan estis akceptema, kaj tie mi restadis kvin

jarojn antaŭ ol forveturi al nia  ĉefurbo, Lome, kie troviĝas ĉiuspecaj

lernejoj.

Kiel gekamparana filo povis sukcese tiel "promeni" tra sia

lando? ĉu la vivo en Vogan estis travivebla por li? Kaj en Lome la

situacio estas rakontinda. Tial vi  scios per ĉi tiu verkaĵo, kia estas

la vivo de lernanto en Afriko, kaj  aparte Togolando.

 

       Unua ĉapitro

 

  Tuj kiam mi estis kvinjara, mi imitis kunulojn kiuj vizitadis lernejon.

Mi ĝojis, kiam mi aŭdis ilin kantantaj kaj deklamantaj.

"Nekredeble, lernejo estas plaĉa loko," mi diris al mi, "sed kion mi faru por

testi tie akceptita?" Mia deziro estis iĝi lernanto, sed Paĉjo kontraŭstaris.

Onĉjo Kuaci, iom klera, deziris, ke ĉiuj liaj genevoj ne estu

tiel malkleraj kiel liaj gefratoj.

Tial li ĉiam postulis, ke infanoj ekde la kvara jaraĝo vizitu lernejon.

Mia situacio ege kortuŝis lin, ĉar mi estis jam sesjara, sed

lernejon mi ankoraŭ ne vizitis. Reveninte el Lome, li riproĉis miajn ge-

patrojn, kredante ke ili miszorgas mian vivon. Tagoj pasis, ankaŭ

monatoj, kaj ankaŭ jaro, sed mi ankoraŭ restis kun Paĉjo kaj Panjo

hejme por mastrumi. La malkontento   de Onĉjo Kuaci pri mia situacio

pli kaj pli akriĝis. Leteron li sendis al Paĉjo, kaj tiun tagon (mi

memoras) Paĉjo furioze riproĉis Panjon, ĉar ŝi raportis al Onĉjo, ke

Paĉjo rifuzis permesi, ke mi vizitu  lernejon.

  "Pri kio temas la letero?" demandis Panjo, sed Paĉjo streĉe fermis

sian "faŭkon", nevolante ellasi eĉ unu vorton.

  "Mia patro neniam vizitis lernejon; ankaŭ ne mia patrino. Kial via

frato insistas, ke Koffi lernu ŝteli, rabi kaj mensogi kiel blankuloj?"

diris Paĉjo plorete.

  "ĉu en lernejo oni lernas ŝteli, rabi kaj mensogi?" demandis Panjo.

Responde, Paĉjo laŭte diris:

  "Mi kontraŭstaras tian ideon, sed se vi, mia edzino, samopinias kun

via frato, mi helpos al la subteno de nia filo por lia studado."

  Tiu letero, kiun Onĉjo skribis, ne estis respondita, ĉar miaj gepatroj

jam konsentis, kvankam kontraŭvole.

  Iam, iun dimanĉon, mi aŭdis el la enirejo de nia hejmo tintadon de

biciklo, Tio antaŭsignis la alvenon de Onĉjo. Subite, "Bonvenon!" eliris

de multaj buŝoj. Mi kuris ĉirkaŭbrakumi Onĉjon kun ĝojo, ĉar mi ŝatis

bulkojn, kiuj eble estas en lia sako. Sen atendí eĉ unu minuton,

Onĉjo diris jene:

  "Mi venis tien ĉi, nur pro Koffi, ĉar lia dommastrumado maltrankviligas min.

Kial granda infano kiel li devas resti hejme sen viziti lernejon?

Tio ne kongruas kun la nuna vivo.

Mi scias, ke antaŭe niaj prauloj ne tion faris; tamen,

ili bone vivis. Sed ni devas "danci la nunan dancon", ĉar nur per tio

blankuloj superas nin. Kial ni ne imitu ilin, por iĝi kiaj ili?

Mi estas preta oferi ĉion por certigi, ke Koffi fariĝu lernanto ĉi-jare;

mi eĉ volas, ke morgaŭ li ekvizitu la lernejon. Komence, jen liaj lernejaj

vestaĵoj kaj lerniloj. Mi tuj reen foriros, sed mi petas ke morgaŭ vi

ĉiuj konduku lin en la lernejon."

  ĉe ĉi tiuj vortoj mi tremetis, ĉar mi primemoris la vipon de la instruisto.

Kiam ni iris al puto por akvon ĉerpi, kunuloj, lernantoj, montris

al mi la vundojn, kiujn ili havas pro la vipado fare de la instruisto.

Antaŭ ol foriri, Onĉjo diris al mi:

  "Nevo mia, vi scias kiel mi amas vin! Nun je vi mi kalkulas, ĉar via

konduto speguligas estontan eminentulon. Morgaŭ, viaj gepatroj kondukos

vin al la lernejo. Estu serioza, saĝa, atentema, obeema kaj kuraĝa. Se

vi bone lernos, mi faros por vi ĉion, kion vi petos de mi. Estu ĝentila."

  Tiam li foriris de mi per sia biciklo, post kio mi, revoplena, ne

dormís. "Morgaŭ mi iĝos lernanto!"

Jes, mi ĝojkriis palpante miajn veStaĵojn kaj lernilojn. Kiom longa

estis la nokto antaŭ lundo, la unua tago de la lerneja jaro!

Tiu lundo frue venos!

Mi pasigis sendorman nokton. Finfine, lundo alvenis.

  Frumatene mi lavis min, kaj jam pretis eliri. Kie Paĉjo troviĝas? ĉu

li fuĝis, nevolante akompani min al lalernejo? Mi iru sola!

  Panjo, kiu sekvis ĉiujn miajn agadojn, rimarkis, ke mi tro rapidis

senpacience por iĝi lernanto; tial ŝi vokis min, dirante:

"Kokino kiu neniam ovodemetis, tro freneze ĝojas pri siaj unuaj ovoj."

  Tion mi ne komprenis, kaj ne volis kompreni, ĉar mia unua deziro estis

vidi blankaĵojn sur nigraĵo tiun tagon.

Kiam mi decidis iri sola al la lernejo, mi vidis Paĉjon kun fiŝkombilo

ĉemane; certe li revenis de fiŝkaptejo.

Mi grumblis, ĉar Paĉjo ne rapidis. Tiam la patron mi ne ŝatis,

ĉar li ne rapidis por pliĝojigi min.

  "Nun, ni iru!" diris Paĉjo, kaj mia koro eksaltis pro ĝojo kaj timo.

Mi antaŭeniris, kaj Paĉjo, malantaŭ mi, marŝis kvazaŭ li persekutus ŝteliston.

  "ĉu mi atingos la lernejon? Mi esperas, ke mi vidos lernantojn, amikojn,

kun kiuj mi ludos kaj kantos,"

mi diris al Paĉjo, kiu neniam montris al mi eĉ rideton sed subitan

"Rapide antaŭeniru" li diris per laŭta kaj kolera voĉo.

Li ne timigis min, ĉar mi sciis, ke mi jam trafis mian celon.

  Jen la lernejo, vasta domo kun nur unu konstruaĵo enhavanta

tri klasojn.

  La lernejestro estis samvilaĝano; tial tuj post kiam li rimarkis nin, li kuris por renkonti nin,

ĉar Paĉjo estis lia infaneca amiko.

  "Ue zon, Fo Gumenjon (bonvenon, Fraĉjo Gumenjon(", li diris, uzante

la antaŭnomon de mia patro. Lia voĉo tiel timigis min, ke mia sako

falis teren. Paĉjo ridegis, ĉar li ne plu vidis en mi kuraĝon.

  Jes, mi tremis kaj timis, ĉar la ĉefinstruisto estis tre severa kaj lia rido

neniam videbligis liajn dentojn.

  Apud la pordo de la klaso, neatendinte ke Paĉjo parolu, la lernejestro

diris:

  "Mi scias tion, kio instigas vin veni tien ĉi, ĉi-matene. Vi mem malfruiĝas,

ĉar via filo estas ege granda kaj pli ol sesjara. Mi akceptas lin

kaj bone zorgos pri li. Do, ne timu; fidu je mi, ke ĉio bone iros."

  Responde, mia patro dankis lin kaj promesis viziti lin vespere.

Tiam mi vidis Paĉjon foriranta de mi, kiam miavice mi eniris en la klason.

  Multaj okuloj, el kiuj mi rekonis multajn, fiksiĝis sur mi. Voĉoj de

kumuloj vokis min:

"Koffi, venu sidi apud mi!"

Mi perpleksiĝis, ĉar mi ne sciis, kie ĝuste mi restu.

Fine per sia vipo la instruisto montris al mi lokon apud sia skribotablo.

Tie mi sidis flanke de filino de najbara familio.

  Jes, tiun tagon, lundon la 7-an de oktobro 1963, komenciĝis mia vivo

de lernanto. Mi fariĝis lernanto en baza, aŭ elementa lernejo, kie mi

devis pasigi almenaŭ ses jarojn por finstudi. ĉu mi pasigis ĝuste ses

jarojn? ĉu Paĉjo subtenis min ĝis mia finstudo pri elementa lernado?

Jen kelkaj el la temoj, kiuj estos traktitaj en la venonta parto.

 

       DUA ĉAPITRO

 

  La elementan lernejon mi vizitis en mia vilaĝo. Kvankam tiu studo

daŭras ses jarojn, mi pasigis ok jarojn en tiu lernejo. ĉio estis revo

por mi, ĉar mi ne komprenis kiamaniere mi sukcesu pasi de unu klaso al

alia ĝis la finstudo.

La etoso estis iom ĝena, ĉar krom la lernado mi

devis ankaŭ mastrumi hejme. Spite de ĉio, mi klopodis fari mian plej-eblon.

ĉio vere komenciĝis la 7-an de oktobro 1963. La lernejo min bone

akceptis, ankaŭ samvilaĝajn lernantojn.

Nia instruisto estis longnazulo kun alta staturo. Lia raŭka voĉo ĉiam silentigis la klason.

Tiun jaron mi estis en la unua klaso kombinita kun la dua klaso.

Mia unuasemajna lernado bone iris. Nenian problemon mi havis,

nenian punon, kverelon kun samklasano aŭ iu ajn.

Mi bone sekvis la lecionojn. Oni povis  diri, ke mia alveno malhelpis, ke la

instruisto vipu la lernantojn, ĉar, dum du tutaj semajnoj, neniu larmo

verŝiĝis. Eĉ ridego stariĝis en la klaso, kaj mi ekpensis, ke rakontoj

pri la vipado estis falsaj. Necesis atendí ĝis la tria semajno por atesti,

kia stormo invadis la klason.

  Iun lundon, ĝuste post kiam ni eniris la klasĉambron, la instruisto

demandis nin pri tiuj, kiuj ne ĉeestis la lastan dimanĉan meson.

Granda silento regis en la klaso, ĉar danĝero sin anoncis.

Plenigite de timo, la ĉeestintoj sukcesis ne sciigi pri la neĉeestintoj.

Tiam nia instruisto malkaŝis liston de lernantoj. Jes, tio estis la listo de

ĉeestintoj.

  Mi ne kutimiĝis al meso, ĉar mia patro estis fetiĉestro, kaj

ĉiudimanĉe ceremonio okazis en nia domo.

Kiel knabo ege manĝema, kial mi forlasu paston kaj viandon por eniri

kapelon malsata, soifa kaj laca?

Kial mi devis viziti katolikan lernejon?

ĉar nur tia lernejo ekzistis en la vilaĝo.

Mi ne ĉeestis la meson pri kiu la instruisto demandis nin.

  Alvokinte la ĉeestintojn resti en angulo apud lia skribotablo, la

instruisto turnis sin al ni por scii

kial ni ne partoprenis la meson.

Neniu rajtis paroli, nur la instruisto, kiu mem decidis vipi nin.

Li poste elparolis:

  "Nu, vi scias, vi scias bone kaj klare, ke nia lernejo estas katolika.

Kiam vi komencis viziti ĝin, oni diris al vi, ke ĉeesti ĉiun meson

estas devige kaj necesege. Vi ĉion akceptis. Ni estas ĉi tie kiel veraj

kristanoj, kaj ne kiel ateistoj aŭ paganoj. Mi plurfoje punis pro tia

afero. Kial oni devas ankoraŭ rifuzi ĉeesti meson? Jes, kiel kutime, mi

ankoraŭ donos ses batojn per bastono sur la sidvangojn. Venu unu post la

alia por ricevi vian punon!"

  Oj! La tuta klaso tremis. ĉu mi kapablis tion akcepti? Pardonu,

Dio. La unua lernanto pasis; la dua; la tria... Necesus esti tie

tiun tagon por kredi, ke veraj larmoj venadis el la okuloj, kaj

maldensa muko el la nazo. Mi ne estis la sola lernanto havanta la ideon

forfuĝi el la klasĉambro. Kiam mi pretigis min por forkuri, longkrura

lernanto jam rapide eliris kure el la klasĉambro, kriante "Helpu!"

ĉu mi sekvu lin? Mi decidis resti en la klasĉambro. Sed ĝuste post la

paciĝo de la bruo devenanta de la fuĝo de la longkrurulo,

la vipado trafis min. Estis malfacile por mi sidi,

ĉar sango ŝveligis miajn sidvangojn.

Mi ekkompatis min, ĉar mi eĉ ne manĝis antaŭ ol esti vipita.

Kial mi, tre respektata de la adeptoj de la fetiĉo miapatra, devis esti tiel

batita? Mi decidis venĝi. Jes, mi ĉion rakontu al la fetiĉo de mia patro,

por ke ĝi punu kompense la instruiston. Mi pripensadis la aferon, kaj

fine decidis ne rakonti tion al mia dio, ĉar mi timis, ke nia instruisto

estos mortigita de la fetiĉo.

  Verdire, pri tiu tago mi gardu la memoron, ĉar estis la unua fojo kiam

miaj gluteoj estis vunditaj. Se la lernejaj kondiĉoj estus tiaj, kial

mi devis fordoni min al vizitado al lernejo? "Se ĉio tiel daŭros mi

ĉesos esti lernanto!" mi diris al mi.

Sed male al tio, kion mi kredis, la etoso lerneja subite fariĝis akceptema

kaj travivebla.

                     Gbeglo Koffi

       (el "De vilaĝo al ĉefurbo")

 

 

          Glacio de Kilimanĝaro

 

  Tiun matenon mi aŭskultis la silenton de la neĝkovrita supro de

Kilimanĝaro. Tiu silento ne estis kiel la aliaj, kiujn mi antaŭe ekkonis.

ĝi ne estis tiu frostiĝinta, jarcenta silento de glacia Himalajo,

nek ĝi similas al la metaleca, preskaŭ sonhava, rakonta silento de

la andaj montsuproj. Tie ĉi, sur la tegmento de Afriko, la silento estas

momenta foresto de la bruo de praarbaroj, de krioj de birdoj, de

bleko de elefantoj. Momenta halto de ehoj de tamburoj kaj kantoj de

generacioj. Silento saturita je foresto de sonoj, tia estas la silento de la

kratero de Kilimanĝaro.

  Nia ekspedicio eniris en Tanzanion tra Kenjo. post trairo de

20.000 kilometroj de aziaj kaj afrikaj vojoj. Egiptujo, Sudano, Etiopio, Somalio kaj Kenjo, kun

cento da entuziasmigaj kaj timigaj  motivoj de homa historio kaj naturaj

strangaĵoj, restis malantaŭ niaj dorsoj.

  En la granda kenja nacia parko Amboseli niaj filmiloj kaj fotiloj

pleniĝis de elefantoj, ĝirafoj kaj zebroj, similaj al ĉevaletoj en piĵamo,

kiuj en gregoj de pluraj centoj da bestoj transuradas la aŭtomobilan

vojon.

  De tie ni eniras Tanzanion, transirante la landlimon sen kontrolo, je

konto de la iama unuiĝo, kiam ambaŭ landoj kune kun Ugando formis la

britan kolonion nomatan Orienta Afriko. Ni ne prenis la direkton al

Mosi, nek al Aruŝa, du urbetoj de kie kutime ekmarŝas la montgrimpantoj

por provi sian bonŝancon frunte al la afrika koloso. Ni haltigis la

aŭtomobilojn sur vojkruciĝo, kie sur unu flanko staris surskribo "Montara

vojeto al Kilimanĝaro". Ni decidis daŭrigi sur tiu vojeto.

  Temis vere nur pri montara vojeto.

Niaj du terenaj veturiloj landrover kaj zastava ruladis kaj saltadis

super truegoj kaj ŝtonoj, kun peno evitante iun arbon aŭ rokon. Kaj ni

saltadis sur niaj sidlokoj kvazaŭ kaŭbojo sur sovaĝa ĉevalo. Tra la

subtropika vegetaĵaro elrigardis rondaj vilaĝaj kabanoj kun pajla tegmento.

Post duhora veturado ni troviĝis antaŭ la montarana domo Bizmark

sur la alteco de 3000 metroj super marnivelo, jam sur la flanko

de Kilimanĝaro, kaj en la duono de ĝia alteco. Tiu loko estis ideala

por plenumi la lastajn preparojn antaŭ la ascendo. Se oni al tio aldonas ankoraŭ

la fakton, ke antaŭ la montarana domo etendiĝis tuta hektaro da libera herbejo por la lokigo

de niaj veturiloj kaj de niaj tendoj, tiam fariĝas kompreneble kial

ni ne rezistis la tenton tie enhejmiĝi kaj deklari la tendojn niaj

provizoraj hejmoj.

  Tra la arbaro kiu komenciĝis en la proksimeco de nia tendaro, ni povis

la unuan fojon vidi ambaŭ montsuprojn kiuj kune estas nomataj "la

tegmento de Afriko": la larĝa masivo de la glacikovrita kratero de la

estingiĝanta vulkano Kibo kaj la svelta, roka pinto Mavenzi.

  La sekvantan tagon ni amikiĝis kun la gardisto de la montarana domo,

David Paul, brunhaŭta junulo el la tribo ĉaga, tribo kiu loĝas en ĉiuj

ĉirkaŭaj vilaĝoj.

  Vespere David Paul nin amuzis.

Li rakontis pri la montego, kaj frapante laŭritme per la manoj sur la

seĝon, li kantis:

  "Monto mia, Kilimanĝaro! Nenie

ekzistas tiel blua ĉielo kiel super vi nek tiel blanka neĝo kiel sur via

supro. Ho, belulino inter la montoj de la mondo!"

  Ni distribuis porciojn de manĝaĵo,  kuraciloj kaj rezerva vestaĵo en ok

dorsosakojn. Kaj kiam ni la trian tagon antaŭ la tagiĝo eniris la arbaron,

malantaŭ ni restis la tendaro atendanta nian revenon.

  Por tia grimpado la montgrimpantoj kutime dungas portistojn, almenaŭ po

unu por ĉiu membro de la grupo, kaj unu gvidanton. Kontraŭe al tiu kutimo,

ni ŝarĝis sur niajn dorsojn dormosakojn, tornistrojn kun nutraĵo

kaj sakojn kun fotiloj kaj filmiloj kaj ekmarŝis sen portistoj kaj sen

gvidisto.

  Ekde la komenco mem estis videbla la diferenco inter la unuopaj membroj

de la grupo. La aĝdiferenco inter la plej aĝa kaj la plej juna estis

kvaronjarcento. Ni estis ses viroj kaj unu virino. Kelkaj estis

alkutimiĝintaj al moviĝado sur montaj altaĵoj, dum aliaj la unuan fojon

tretis montarajn padojn.

  La deklivo ne estas abrupta. Sed la marŝado supren kaj malsupren laŭ

sennombraj montetoj estas tre laciga sur tiu alteco. Horo post horo pasis

kaj niaj piedoj estis pli kaj pli lacaj. Ankaŭ niaj ŝultroj postulis

ĉiam pli oftajn ripozojn. Nun komencis super ni la venĝon la monto pro

la aŭdaco kun kiu ni eniris tian entreprenon sen eĉ unu tago de montgrimpa

trejnado, por tiel diri, post sesmonata sidado en aŭtomobilo.

  Kun la paso de la horoj la arboj fariĝis pli malgrandaj kaj kriplaj,

dum fine, en la posttagmezaj horoj ni marŝis inter malalta vegetaĵaro

kun dikaj harplenaj folioj, similaj al kakto. Ni transsaltis rivereton,

la lastan sur nia vojo, kaj surgrimpis al la "Kabano de Petro". Apenaŭ

ni eniris la kabanon, ni ĵetis nin sur la lignajn kuŝejojn kiuj feliĉe

estis liberaj. Tiun vesperon lulkanton ni ne bezonis. Eĉ se iu per ĝi

regalus nin, neniu ĝin aŭdus.

  La sekvantan tagon, estis la unua de novembro, la mateno aperis sunoplena.

Cetere kiel la plejmulto de la tagoj pasigitaj en tiu ĉi regiono.

En tiu tempo, en la komenco de la pluva sezono, oni diras ke

Kilimanĝaro ofte akceptas siajn vizitantojn envolvita en grizan mantelon de

densaj nuboj kaj regalas ilin per pluvaj kaj neĝaj stormoj.

  Ni ekmarŝis je la sepa horo. Nun niaj tornistroj ŝajnis multe pli pezaj

ol la antaŭan tagon. Ili estis vere netolereblaj. La aero estas

maldensa kaj la spirado malfacila.

La vojeto ne estas signita, sed ĝi estas sufiĉe videbla, kaj ne ekzistas

danĝero por perdiĝi. Mi ne havis la impreson ke ni grimpas altan monton.

La pado jen grimpas monteton, jen denove descendas en valon. Tio

elĉerpis nin eble pli psike ol korpe, ĉar ni konsciis ke ni nenion

progresas en la alteco.

  En loko protektita de la vento, malantaŭ roko, la pli rapidaj paŭzis

por atendi la aliajn, por ke ni ĉiuj kune konsumu fiŝojn kaj ananasojn el

ladskatoloj. Tiun paŭzon ni nomis tagmanĝo.

  Posttagmeze la marŝo fariĝis eĉ pli malrapida. Niaj genuoj tremis

kaj minacis per malobeo. Nia celo estis la montardomo Kibo je la alteco

de 5000 metroj, la lasta tegmento por la grimpantoj. Sed kiel

atingi ĝin?

  Duonkilometron antaŭ la celo renkontiris al ni du britaj maristoj.

Ili de malproksime rimarkis ke niaj fortoj estis plene elĉerpitaj kaj

venis por helpi al ni. Ili deprenis niajn dorsosakojn de niaj ŝultroj

kaj ekportis ilin antaŭ ni, po unu en ĉiu mano. Kompreneble, ni estis

ravitaj de tiu simpatia gesto.

Ili informis nin ke la montarana domo estas plene okupita, kaj rekomendis

tranokti en iu proksima kaverno. Ni akceptis ilian konsilon.

  Post nokto kiun ni pasigis pli frostante ol dormante, la mateno

surprizis nin per bona tavolo de neĝo kovrante la pejzaĝon.

Dum ni trinketis la teon faritan el degeligita neĝo, ni decidis ke tiun tagon

ni restos en tiu alteco por alklimatiĝi.

  La evento de la tago estis la alveno de grupo de tridek ses junuloj

kiuj ĵus estis finintaj trisemajnan kurson de montgrimpado en la kenja

urbeto Loitakitok. Tiu ĉi grimpado estis por ili "diploma verko" por

kursofino. La gvidanto de la grupo estis simpatia ruĝbarba angla sturmbatalisto.

Parolante kun li mi eksciis ke en sia biografio li povas enkalkuli dudekok grimpojn sur

Kilimanĝaron. Verŝajne li estas mondrekordulo en tiu tre mallarĝe specialigita

sporto, kiun mi nomu "kilimanĝarismo".

Neniu el nia grupo povis ekdormi. En la maldensa aero la

spirado estis malfacila kaj la malalta aerpremo kaŭzis kapdoloron.

Krome ni estis ekscititaj pro la granda provo kiu staris antaŭ ni.

  Ni leviĝis je la dua matene, kaj duonhoron poste ni jam estis sur la

pado. Kun la minimuma kunportita pezo la kolono progresadis per

unuforma ritmo, piedpalpante la vojeton en la mallumo. La lunlumo forestis.

La malhelgriza vulkana ŝtonetaro eriĝis sub niaj piedoj. La monto mem staris

antaŭ ni kvazaŭ fortikaĵo kiun ni devas konkeri paŝo post paŝo. Ni

malfacile spiradis, kaj devis ekhalti post ĉiu kvaronhoro por ripozi.

Poste ĉiam pli kaj pli ofte.

  Ni ne bezonis uzi ian ajn montgrimpan teknikon aŭ lertecon. La

progresadon baras nur la granda diferenco en la alteco kiun ni devas

venki en relative mallonga tempo.

  Post unuhora marŝado unu el la kunuloj komencis senti montarmalsanon,

kiu turmentis lin ankaŭ du tagojn pli frue. Li vomis, sentis kapturniĝon

kaj bruon en la oreloj. Post kriza momento li decidis ke estas

plej bone ke li reiru al la kabano.

Tie troviĝis ankaŭ la sola virino de nia ekspedicio. Kiel ŝi sentis sin,

plej bone ilustras ŝia deklaro: "Tiu ĉi estas la unua kaj la lasta monto

en mia vivo".

  La temperaturo estis kelkajn gradojn sub nulo, kvankam ni troviĝis

tre proksime al la ekvatoro. Kiam ni haltis, ni sentis intensan malvarmon

ĉe la piedoj. Precipe la kuracisto de la ekspedicio plendis kaj timis

ke liaj piedoj frostiĝos.

  ĉirkaŭ la kvina kaj duono komencis tagiĝi. Malantaŭ niaj dorsoj aperis

sur la ĉielo larĝa violkolora strio super densaj nigraj nuboj. Sur tiu

strio, kiel ĝi fariĝis pli larĝa kaj pli hela, iom post iom klare videbliĝis

la konturoj de monto Mavenzi.

ĝi aspektis kiel grandega fortikaĵo kun sennombraj turetoj kaj bastionoj.

ĉiufoje kiam mi haltis por iom ripozi, mi turniĝis por observi la

spektaklon ĉiam pli ravan. La larĝa violkolora tavolo sur la ĉielo

ŝanĝis sian koloron al purpura, poste en ĝin enŝoviĝis fajraj langoj,

ruĝaj kaj oranĝkoloraj. Fine, malantaŭ la monto Mavenzi mem aperis fonto

de intensa flava lumo kiu  nur laŭgrade akiris la formon de inkandeska

disko. Estis ekzakte la sesa horo.

  Tiu ĉi majesta spektaklo estas unu el la kialoj pro kiu ĉiuj grimpantoj

ekmarŝas por tiu ĉi lasta etapo meze de la nokto. Valoras!

  La plua grimpado okazis malrapide kaj pene. La pado nin kondukis zigzage

sur preskaŭ vertikala deklivo.

Post ĉiu kvin-minuta etapo ni haltis spiregante kaj elĉerpite. La lastajn

cent metrojn, sub la rando de la kratero, oni paŝas sur rokoj sur

kiujn necesas sin treni kun elĉerpo de la lastaj restaĵoj de forto. Sed

kiam ni fine ekvidis la metalan maston por standardo super niaj kapoj,

ne ekzistis forto kiu nin povus reteni. La unuaj du ekspediciuloj

surpaŝis la tegmenton de Afriko je la 7.15, mi mem duonhoron poste. Iom

antaŭ la naŭa alvenis la kuracisto

kun la kvina membro de nia grupo.

Nur tiam ni eksciis ke unu el la kruroj de la kuracisto estis frostparalizita,

tiel ke eĉ ne tuta horo de frotado per neĝo kapablis restarigi la sangocirkuladon. Nur kiam li

donis al si injekton de novokaino en la arterion, la sango denove ekcirkulis

kaj li povis daŭrigi la ascendon. Eĉ en tiaj cirkonstancoj li ne

povis rezisti la vokon de la "tegmento de Afriko" kun ĝiaj 6.010

metroj super marnivelo kaj ĝia blanka girlando ĉirkaŭ la kapo, kiu igas

ĝin aparte alloga.

  La alveno al la rando de la kratero plenigis nin per feliĉo. ĝi estis

la krono de granda fortostreĉo kaj de granda deziro kiun ni portis en

ni ekde la komenco de nia ekspedicio.

  Ni staris sur pli ol dudek metrojn dika glacitavolo, en eterne glaciiĝinta

mondo meze de la ekvatora Afriko. Estas klaraj la konturoj de

la kratero de tiu estingiĝinta vulkano, kvazaŭ giganta kaldrono, kun

malfermo larĝa kvin kilometrojn. De ĉiuj flankoj la glacia maso descendas

en la profundon de la vulkana gorĝo, kiel en grandegan funelon kaj

tavoliĝas per helbluaj kaj verdecaj strioj. De la elstaraj punktoj de

tiuj tavoloj pendas glaciaj stalaktitoj dikaj kiel homa korpo.

  La spektaklo estis majesta kaj timiga. Sur la fundo de la kratero ne

estis videbla eĉ la verdeca lageto, kiujn mi vidis en krateroj de aliaj

vulkanoj, kaj kiuj tiel trankvilige efikas sur la lacajn nervojn de la

grimpanto. ĉirkaŭ ni nuraj glaciflosoj ankritaj en la jarcentoj, kaptitaj

en haveno sen eliro. En la malproksimo, ie sub niaj piedoj, en

milda nebulo, etendiĝas vasta ebenaĵo, ĉirkaŭita de montoj kaj montetoj.

Meze de ebenaĵo brilas la ladaj tegmentoj de la urbeto Mosi.

  Sed ankaŭ tiun ĉi fojon la kompenso por la klopodoj ne estis tio,

kion ni povis vidi de supre, sed en tio kion oni sentas en momento de

venko en la lukto inter la grandioza naturo kaj tiu eta, senhelpa estaĵo,

kiu tiel fiere sin nomas homo.

  Sur la metala masto ni hisis kelkajn flagetojn. Unue la tanzanian,

de lando sur kies teritorio ni troviĝis, sub ĝi la flageton de la

internacia lingvo Esperanto, lingvo kiu kunligis la membrojn de la ekspedicio.

Sekvis tiuj de la hejmlandoj de la ekspediciuloj: jugoslava,

pola, brita kaj svisa.

  Post unuhora restado sur la plej alta pinto de la afrika kontinento,

ni komencis descendi. Ni verdire kuregis la deklivon malsupren,

senkonsidere al la zigzaga vojeto, kiu ĉe la supreniro tiom faciligis al ni la

grimpadon. La scio ke ni la taskon plene kompletigis, entuziasmigis nin

kaj samtempe igis nin apatiaj. Ni fariĝis sensentaj al tio ke ni per

la piedoj ekmovis ŝtonojn kiuj poste brue rulas al la valo. Sensentaj al

la tremo de la genuoj pro la ekstrema laco kaj al la piedfingroj jam

vundoplenaj de la frotado kontraŭ la ŝuoj. Grave estis nur laŭeble plej

frue alveni al la valo kaj tie ripozi. Atinginte la plej supran kabanon,

post bruega kurdescendo, atendis nin ankoraŭ tridekkilometra marŝo

malfacilega en la kondiĉoj en kiuj ni troviĝis. Kun granda peno ni

atingis la lokon kie ni lasis niajn aŭtomobilojn kaj tendojn.

  La morgaŭan tagon dum ni sidis antaŭ niaj tendoj en la proksimeco de

la urbeto Mosi, antaŭ mia rigardo leviĝadis Kilimanĝaro en sia plena

beleco, banita en matena sunlumo. 

  Apud ni pasas malhelhaŭtaj homoj el la tribo ĉaga.

  "ĝambo, bŭana! (Bonan tagon, sinjoro!(" "ĝambo, rafiki! (Bonan

tagon, amiko!("

  Ili memorigas min al legendo pri iama reĝo de ilia tribo, el la

tempoj kiam historio miksiĝas kun legendoj. La legendo rakontas ke la

reĝo tiom admiris la blankan kovrilon de Kilimanĝaro, ke li sendis

ekspedicion por alporti el tiu "arĝento" kiom ajn ili povas. El la

cent nudpiedaj kaj duonnudaj viroj kiuj ekmarŝis, nur la duono atingis

la glacikovrilon. La ceteraj forfaladis, pro la malvarmo kaj la altecmalsano.

Sed tiuj kiuj alvenis plenigis siajn korbojn per la nekonata

trezoro kiu brulas je tuŝo, kiel fajro.

Ili komencis la descendon.

Sed, ho ve! Kiel ili alproksimiĝadis al la valo, en la korboj restis ĉiam

malpli da tiu "arĝento". Antaŭ la reĝo de la popolo ĉaga

liaj senditoj alvenis kun la korboj malplenaj, venkitaj, hontantaj.

Oni diras ke la reĝo neniam eksciis pri la vera kialo de la malsukceso

de liaj bravaj senditoj. Sed ĉe li naskiĝis filozofa penso

pri tio, kiel estas sensence strebi al foraj, nekonataj riĉaĵoj.

  ĉe la vilaĝrando, kie ni preterpasis, gaja grupo de viroj kaj virinoj

dancis iuspecan rondodancon kun boteloj en la manoj kaj kantis per

raŭkaj voĉoj. Ili insistis ke ankaŭ ni trinku iom da ilia banana vino.

Poste laŭte ridegante ili kaptis nin subbrake kaj trenis en sian

rondodancon. La frotvundoj sur la piedfingroj kaj inflamo de muskoloj

apenaŭ permesis al ni treni niajn krurojn. Sed indulgon ili ne konis.

La regulo validas eĉ en Afriko. kiu eniras en rondodancon, devas danci!

  Blankaj nuboj sin tiris antaŭ Kilimanĝaron kiel densa kurteno,

metante finan punkton post unu el la epizodoj de mia vagado tra la nigra

kontinento.

                     Tibor Sekelj

        (el "mondo de travivaĵoj"(

          :::::::::::::::

 

      du memorindaj homoj

 

  La 6-an de marto en Lviv naskiĝis la pola poeto, satiristo Stanislav

Jerzy Lec (1909-1966). Eble, la plej okulfrapa epizodo de lia

biografio okazis dum la Dua Mondmilito.

Lec estis en koncentrejo apud Ternopil, provis eskapi dufoje, sed ambaŭ

provoj estis malsukcesaj, kaj en julio 1943 la verkisto estis kondamnita al morto. La SS-gardisto

devigis la kondamnitan kaptiton fosi sian propran tombon, sed li

malstreĉiĝis kaj estis trafita en la kolon per fosilo kaj mortis. Vestite en la

uniformo de la naziisto, kiun li mortigis, Lec iris al Varsovio.

Atinginte ĝin, li establis kontakton kun la subteraj membroj de unu el la

taĉmentoj de la Popola Armeo.

Post la milito Lec loĝis en Aŭstrio, poste en Israelo,

sed finfine revenis al Pollando, kie ĝis 1956 li

ne povis eldoni eĉ unu sian verkon, ĉar li estis en opozicio al la tiama

registaro. Sintenoj al la verkisto ŝanĝiĝis post la morto de la pola

prezidanto Boleslaw Bierut, kaj periodo de "degelo" komenciĝis en la

lando. Lec estas unu el la plej brilaj majstroj de aforismo. Oni diras,

ke liaj aforismoj havas la saman efikon sur la cerbo kiel vigliga

pluvo sur la korpo. Juĝu mem:

  Ne ĉiu griza substanco havas ion komunan kun la cerbo.

Post komunikado kun iuj homoj, mi havas evidentan komplekson de utileco.

Homoj estas solecaj, ĉar ili konstruas murojn anstataŭ pontojn.

Ju pli malhele estas, des pli facile estas iĝi stelo.

Mi kredis, ke mi subiĝis al la fundo, kiam subite aŭdiĝis frapado de malsupre.

Vi trabatis la prizonan muron? Nu, kaj kion vi faros en la ĉelo de najbaro?.

Por atingi la fonton, vi devas naĝi kontraŭ la fluo!

Paca garantio: enterigi la hakilon kun la malamiko.

Teknologio estas teknologio, sed la lifto rompiĝas pli ofte, ol la ŝtuparo.

Al multaj nuloj ŝajnas, ke ili estas la orbito, laŭ kiu la mondo turniĝas.

Ni nomas situacion senespera, se ni neŝatas la eliron.

Dividita personeco estas grava mensmalsano, ĉar ĝi reduktas la sennombrajn estaĵojn, en

kiuj persono estas kutime fragmentigita, ĝis nur du.

Kelkfoje oni devas silenti por esti aŭskultata.

Se la arto de konversacio pliboniĝus, la naskoprocento malpliiĝus.

ĉu mi estas kredanto? Nur Dio scias.

Dio estas humuristo: se vi ne kredas,rigardu vin en la spegulon.

 

  La aŭtoro de la Teorio de Relativeco, Albert Einstein (1879-1955)

naskiĝis la 14-an de marto. La sciencisto senescepte petis unu dolaron

por sia aŭtografo. Ne mankis petantoj, kaj li tiam donacis la monon

por bonfarado.

Li fuĝis de Germanio al Usono en 1933, post kiam Hitler ekregis,

ĉar li timis, ke li estos devigita labori pri militaj projektoj.

Malgraŭ tio, ke Albert Einstein loĝis en Usono

dum longa tempo, li preferis paroli la germanan.

La antaŭmortaj vortoj de Einstein, diritaj en la hospitalo tuj

antaŭ korhalto, restis nekonataj, ĉar li diris ilin en la germana, kaj

nur anglalingva kuracisto estis apude.

Einstein permesis esplori sian cerbon post sia morto.

Sep horojn post ĝi lia cerbo estis forigita, sed la patologiisto

kiu faris la nekropsion ŝtelis ĝin.

  Einstein havis bonegan senton de humuro. Kiam oni demandis, kie troviĝas

lia laboratorio, li ridetis kaj montris sian fontoplumon.

Albert Einstein preferis pasigi la plej grandan parton de sia libera

tempo sole. Laŭ li, li lernis paroli nur en la aĝo de sep jaroj, ĉar li

ne volis komuniki kun iu ajn. Tamen, tio ne malhelpis lin elpensi geniajn

aforismojn:

  Mi naskiĝis, kaj nur tion mi bezonas por esti feliĉa!.

Mi ne scias per kiaj armiloj la tria mondmilito batalos, sed la kvara batalos per

bastonoj kaj ŝtonoj.

La vivo estas kiel biciklo: Por konservi ekvilibron, vi devas moviĝi.

ĉiuj scias, ke tio estas neebla, Sed poste venas naivulo, kiu ne scias tion: ĝuste li faras malkovron.

Nur tiuj, kiuj faras absurdajn provojn, povos atingi la neeblan.

ĉe la koro de ĉiu defio kuŝas ŝanco.

Se vi volas vivi feliĉan vivon, vi devas esti ligita al celo, ne al homoj aŭ aferoj.

Estas nur du senfinaj aferoj: la Universo kaj stulteco, Tamen mi ne estas tute

certa pri la Universo.

Per koincidoj Dio konservas anonimecon.

Neniam enmemorigu ion ajn, kion vi povas trovi en libro.

                   Olena Poŝivana

 

 

       Infano de zorgo

 

"Sinjoro doktoro, mi miras, ke mia edzino naskis ruĝharan infanon, ĉar

nek ŝi nek mi havis ruĝharajn prapatrojn."

  "ĉu vi havas rilatojn kun via edzino ĉiutage?"

  "Ne."

  "ĉiusemajne?"

  "Ne."

  "ĉiumonate?"

  "Ne."

  "ĉiujare?"

  "Jes, proksimume."

  "Tial la haroj de la infano estas rustkoloraj."

 

      Kompletigaj informoj pri Esperanta Ligilo

 

redaktoro: Olena Poŝivana

Velika Dijivska 22/226

ua-49068 Dnipro

Ukrainio

(r.p.: amatalena(ĉe)ukr.net)

 

komputilbrajla asisto: j. Jelinek

Roztocka 1001

cz-514 01 Jilemnice, Ĉeĥio

(r.p.: lunalumo(ĉe)atlas.cz)

(tel.: +420-481 543 200)

 

administrantino: Milena Jelinkova

Roztocka 1001

cz-514 01 Jilemnice, Ĉeĥio

(r.p.: lunalumo(ĉe)atlas.cz)

(tel.: +420-481 543 200)

 

kasisto: Pier Luigi Da Costa

via di S. Maria del Giudice 2369

IT-55100 Lucca, Italio

(r.p.: dacostapl(ĉe)gmail.com)

 

poŝtĉekkonto

IT67C 01005 13702 0000 0000 2799

je la nomo "Da Costa Libe")

ĉe Banca Nazionale del Lavoro (mallonge BNL) en Lucca

 

UEa-konto de Libe: libk-p

 

jarkotizo: 15 eŭroj

 

  la lasta numero de esperanta Ligilo

legeblas ankaŭ en la retejo de Libe:

http:\\libe/slikom/info

 

Por ricevi la revuon retpoŝte skribu al:

masenkoai(ĉe)mail.ru

          ---------------