Lasta numero

 

Arkivo de EL

 

Esperanta Ligilo

        Oficiala organo de
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)

      numero 8 - Oktobro 2023


           Enhavtabelo

Pardonpeto de la redaktinto.
Kio okazas en interreto.
Kio okazas en Afriko.
Cxunjo demandas: de kie venis
   fingronomoj?
Jocxjo (mikronovelo).
Rompo de legxo (mikronovelo).
sxako: Novajxoj de IBCa.

      Pardonpeto de la redaktinto

   Karaj legantoj! mi ne auxdis gxin, sed certas, ke eksonis pli-malpli
gxenerala grumblado pro la malfruigxo de tiu cxi numero de EL. Ekestis
fakte iuj malfacilajxoj, kiuj kauxzis tiun malfruigxon, kaj ni povis venki
ilin nur danke al la helpemo de s-ino Milena Jelinkova, kiu kuragxis
alfronti flanke di sia edzo la
al sxi nekonatan problemon de brajla presado. Danke ankaux al sxi do la
nuna numero povis aperi; tamen pri gxia malfruigxo mi pardonpetas.


      Kio okazas en interreto

   Nu, ni promesis doni kelkajn informojn pri tio, kio okazas en
interreto koncerne esperanton kaj specialeesperanton inter la blindaj
samideanoj.
La subaj informoj versxajne por multaj ne estos novajxoj, sed eble
utilos al aliaj, kiuj gxis nun ne gxuis la disponeblajn okazajxojn kaj eble
decidos farigxi ties pli-malpli konstantaj vizitantoj.
Kompreneble tio kio okazas en nia medio estas nur
eta parto de tio kio okazas en la gxenerala movado, sed pri tiu
"ekstera" mondo ni parolos en venonta okazo. Nun ni limigxu al tio, kio pli
rekte koncernas nin kaj en kio multaj el ni povus ecx kunlabori.
   per Zoom, serbia esperanto-ligo kaj Libe organizas regulajn kunvenoj
dimancxe je la 15-a horo mezeuxropa.
invitojn dissendas per retposxto Nedeljka Lozajicx, al kiu (per retposxta
adreso nedeljkalozajic@gmail.com) turnu vin por ricevado. Traktataj
temoj estas variaj kaj interesaj. Ekzemple la okan de oktobro tre
interese rakontis pri la urbo
Bjalistoko, naskigxurbo de Zamenhof, la elstara loka Esperantisto
Przemyslaw
wierzbowski. Krome, sed en aliaj tago kaj tempo, okazos tuta kurso
pri la Esperanta literaturo kiun tra 12 lecionoj ekde la 6-a de novembro
gxis
venonta aprilo gvidos la fakulo Zlatoje Martinov. Partopreno estos
libera. Por informoj kaj aligxo kontaktu la supran adreson.
   Alia konata programo por retaj kunvenoj estas Teamtalk kaj per gxi
funkcias kvar kunvenejoj kiuj rekte koncernas nin. El ili tri funkcias
en la Rusa Federacio.
   La unua kunvenejo, Lib-town, naskigxis jam en 2009 per esperanto-kurso
iniciatita de Aleksandr Medvedev.
Nun Esperantaj unuhoraj renkontigxoj okazas cxiumarde je la 18-a horo
laux universala tempo sub la gvido de
Olga Filippova, kaj ties temoj estas tre variaj.
   Je la sama horo, cxiumerkrede, okazas en la kunvenejo Brjanskij la
Esperantolecionoj de Vjacxeslav Suslov, precipe por rusparolantoj; krome,
merkrede kaj dimancxe je la nauxa horoIrina surovceva lingve prizorgas
niajn rusajn komencantojn. Pri la du supraj kunvenejoj kontaktu s-anon
Suslov: 
gloro59@yandex.ru'.
   Same en Rusio, ekde septembro #bjai, funkcias la kunvenejo
2019esperanto kiun prizorgas s-ano
Nikolaj Solomencev. En gxi oni instruas esperanton kvarfoje semajne kaj oni
kunvenas por paroliga renkontigxo cxiusabate je la 13-a laux universala
tempo. cxiumerkrede, je la 15-a, komencigxas esperantlingva leciono pri
la i-
tala gvidata de sam-ino Violetta de Filippo. Interese estas, ke ofte
en kunvenoj oni auxdigas esperantajn kantojn kaj ke en la kunvenejo
estas konstante ricevebla la esperanto radio
Muzaiko kaj de tempo al tempo la Polan Radion de Cristina Grochocka.
Plie el 2019esperanto oni povas elsxuti multajn verkojn en
skriba aux parola  formo. Por informoj: 
nv-solomencev@yandex.ru'.
   Fine, ankoraux per Teamtalk, oni povas partopreni la vero-jn, t'e'
la virtualajn Esperanto-renkontigxojn de la germana Eblogo, okazantajn la
15-an de cxiu monato. Ankaux iliaj temoj estas variaj kaj interesaj, sed
iom aparta estas la disvolvigxo de la kunvenoj, kiuj komencigxas kutime je
la 18-a laux -universala tempo per libera babilado kaj teknikaj
klarigoj; ekde la 20-a oni pritraktas la
aktualan temon kaj poste oni povas komenti kaj konversacii gxis la 21-a.
Por informoj kontaktu la prezidanton de Eblogo werner Groen cxe la
retadreso 
eblogo@esperanto.de'.
           ::::::::::::::::


      Kio okazas en Afriko

   La Esperantistaro akceptis entuziasme la informon, ke venontjare la
uk okazos unuafoje en Afriko, en
Tanzanio. Por sciigi kiom malfacila kaj necerta estis la disvastigxo de
Esperanto
en Afriko ni aperigas parton de doktorigxa verko pri la temo. Ni
forlasas gxian unuan parton dedicxitan al unuaj Esperanto-fajreroj en la
diversaj
afrikaj landoj, cxar ili gxenerale ne koncernis afrikanojn; nur pri
Tanzanio, venontjara kongreslando, ni
aperigas tiun enkondukan noton.
      Komencaj okazajxoj en Tanzanio
   Unuafoje aperas Delegito en la tiama Tanganjikio en la Jarlibro de
UEA 1930 en la Moshi-distrikto cxe
la Kilimangxaro-monto: John williamson. En 1933 li menciigxas kiel
Delegito en Dodoma, kaj poste reaperas en Kenjo. De 1929 gxis 1934
williamson korespondis kun la Internacia Centra Komitato pri
preparo de suxahila sxlosilo (laux leteroj
trovitaj en la Biblioteko Hector Hodler de UEA), sed tio sxajne
restis sen rezulto. En 1939 unuan fojon aperas delegito de la
Internacia Esperanto-ligo sur la insulo Pemba,
apud Zanzibaro: B' Heywood en Chake-Chake. En Zanzibaro en
1960 la protestanta pastoro Robert Sparks starigis Esperanto-kurson por
hindaj, arabaj kaj afrikaj studentoj de la King George VI School.
Fondigxis Zanzibara Esperanta Klubo.
   Kaj nun ni venu al la enhavo de la verko, post tiaj landaj notoj.
      Konklude
   Kvankam estas grandaj diferencoj rilate viglecon de la movado en
diversaj landoj, eblas trovi kelkajn
komunajn trajtojn. Kiel cxie, kaj dauxre, tiu vigleco dependas precipe
de unu aux kelkaj individuoj kiuj tre aktivas aux ne. Plej ofte la pioniroj
kaj unuaj aktivuloj estis koloniantoj, kiuj nur en maloftaj kazoj
(bona ekzemplo estas Egiptio) sukcesis ne nur varbi sed ankaux aktivigi
auxtoktonojn. Tio kauxzis ke la movado plej ofte, se ne malaperis, minimume
multe malgrandigxis kiam tiuj aktivuloj forlasis la landon post siaj
laboroj, pro la milito aux post la sendependigxo: bedauxrindaj ekzemploj
estas Maroko kaj Algxerio. Evidente tio ne estis la kazo en
Sud-Afriko, kie la movado ankaux konsistis plejparte el blankuloj, kiuj
plej
ofte jam de pluraj generacioj logxis tie. Sed en plejparto de la landoj,
oni ecx antaux la sendependigxo ne povis paroli pri movado; estis jen kaj
jen Delegito, kelkaj membroj kiuj ne aktivis, kaj jen la tuto. En tiuj
landoj kie ja estis iom da aktivado, estas atentokapta fakto ke oni ja
suficxe facile ekaperigis revu)et)ojn, sed plej ofte cxi tiuj havis nur
mallongan vivon. Tio ne malhelpis la redaktorojn alvoki la
esperantistojn en
Afriko utiligi ilian revuon kiel tutregionan aux tutkontinentan, se gxi
hazarde estis la sola revuo en la kontinento en tiu momento. Ekzemploj
estas "La Egipta Esperantisto" en Egiptio en 1922 kaj "Afrika Revuo" en
Maroko de 1945 gxis 1947.
      Evoluo de la movado
      inter 1960 kaj 1970
   Enkonduko. Post la sendependigxa ondo, la interesigxo pri Afriko
kreskis en la euxropa E-omovado, kio instigis la jugoslavon Tibor
Sekelj al unujara migrado tra Afriko per "Karavano de Amikeco" por
kultura intersxangxo. Aliaj esperantistoj atentis precipe pri la lingvaj
problemoj en Afriko. En diversaj Esperanto-gazetoj aperis, krom mallongaj
artikoloj aux anoncoj pri kurso aux ekspozicio, jen kaj jen pli longaj
artikoloj pri la lingva situacio en Afriko, la rolo kiun la
Esperanto-movado
tie povas aux volas ludi, kaj la malfacilajxoj kiujn gxi povas renkonti
tie.
   Oni starigis komisionojn kaj eldonis brosxurojn por esplori la lingvan
situacion en Afriko, kaj por konvinki la afrikanojn pri la utilo de
Esperanto rilate la solvon de iliaj lingvaj problemoj. Inter la euxropaj
esperantistoj tamen regis malkonkordo pri la tauxgaj strategioj por
rapide kaj
efike akceptigi Esperanton en Afriko, kio estis instigo al polemiko en la
revuo "Esperanto".
      La Karavano de Amikeco:
      la malsukcesa komenco.
   La Karavano de Amikeco ekvojagxis la 8-an de marto 1962 kun ok
partoprenantoj (el kiuj kvar esperantistoj) tra Turkio kaj Sirio al
Egiptio.
Tie komencigxis la vera vojagxo, kiu havis kiel intencon tramigri kiom
eble plej multe da landoj de Afriko, sed kiu post unu jaro tra orienta
Afriko, finigxis en Daresalamo.
   Kiam esperantistoj parolas aux skribas pri la movado en Afriko ili
suficxe
ofte referencas al tiu cxi projekto de Tibor Sekelj. sxajnas kvazaux tio
estintus la unua propagando por Esperanto en Afriko, kiu tamen estas
konsiderata nesukcesinta, cxar la afrikaj interesitoj ne estis
mentorataj kaj
poste ili ne plu ricevis multajn informojn, kaj rezignis. Estas fakto
ke lia propagandado por Esperanto en Afriko postlasis ne multajn spurojn,
sed verdire tio ankaux ne estis lia prioritata intenco. sxajnis prefere
al li en tiu momento, dum aux gxuste post la sendependigxo de la plejmulto
de afrikaj landoj, tre urgxe krei amikajn rilatojn inter afrikanoj kaj
neafrikanoj, per disvastigado de konoj pri la naturo kaj pri la homoj
de Afriko. Por tio li volis dum tiu cxi ekspedicio kolekti multajn
informojn. Krome li estis ankaux decidinta ke ne plu suficxas paroli pri la
foresto de Afriko en la movado, kaj li trovis ke la momento alvenis por
ekagi. Kaj antaux ol ekagi plenforte, iu el la aktivuloj nepre devas
konatigxi kun la faktoj pri tiuj landoj, iliaj popoloj, lingvoj kaj
problemoj,
kaj tion li vidis kiel sian taskon. Li tamen parolis pri Esperanto jen
kaj jen en universitatoj, kun ministroj pri edukado, kaj en Tanzanio
ecx kun Prezidento Julius Nyerere.
Krome li survoje donis kelkajn lecionojn. Liaopinie oni povas mezuri la
laboron de la karavano por Esperanto ne laux la nombro de novaj
esperantistoj aux
societoj, sed ja laux "la valora kontribuo al la ekkono de Esperanto sur tiu
kontinento", en la formo de "multaj centoj da distribuitaj brosxuroj pri
la Internacia Lingvo, la multaj miloj da gazetoj sur kies pagxoj oni
parolis pri Esperanto, kaj la multaj altranguloj kaj aliaj homoj al kiuj ni
persone parolis pri gxi, kiuj povis praktike vidi la funkciadon de nia
lingvo inter la karavananoj (Sekelj). En la lasta cxapitreto de lia
libro, "pri la dolcxaj rememorajxoj kaj pri tio kio nun estos farenda",
ne trovigxas ecx unu vorto pri Esperanto.
Suficxis do por li konatigi Esperanton en Afriko, sed li ne havis la
intencon,
nek en la komenco, nek je la fino de sia vojagxo, eksekvadi la
interesitojn.
Tiukaze oni gxustadire ne povas riprocxi al li ke li ne faris tion
cxi. Sed ja estis UEA, sciante oficiale pri la ekspedicio, kiu povintus
utiligi la kontaktojn faritajn, por ankaux en la praktiko farigxi efektive
"universala" asocio.
   Jarojn poste ankoraux kelkaj el liaj adresoj estis uzataj de TEJO,
sed tiam estis fakte multe tro malfrue por ankoraux povi profiti el la
entuziasmo kiun Sekelj lauxfame estis vekinta.
      UEA-ideologio en la komenco
      de la 1960-aj jaroj
   La brosxuro "Esperanto: Komuna Lingvo por Afriko, Komuna Lingvo por la
Mondo" donas ideon pri la ideologio kiun UEA uzis, gxuste post la
sendependigxa ondo, por akceptigi kaj vastigi Esperanton en Afriko. gxi
aperis
en 1962, la angla, la franca kaj la araba. La origina Esperanto-versio
de la
teksto estas verkita de Tibor Sekelj. Li komencas per mallonga
priskribo de la gxenerala lingva situacio - kiu finigxas per la konstato ke
homoj de diversaj afrikaj landoj ne povas kompreni unu la alian se ili
estis koloniitaj de malsamaj euxropaj potencoj ÔÇö el kio liaopinie sekvas
ke tiu cxi situacio farigxis neakceptebla kaj ke la afrikaj popoloj urgxe
bezonas komunan lingvon. Tiu cxi lingvo devos esti lernata tra la tuta
kontinento kiel dua lingvo, tiel ke "kultura intersxangxo de tribo al
tribo, de nacio al nacio, ekiros paralele kun la teknika progreso, por la
kreo de unueca kaj forta Afriko kun pli brila estonto". Tio krome
"signifus grandan pasxon antauxen al la interamikigxo kaj la pacigxo de la
mondo se tiu cxi lingvo aldone iam povus esti akceptita ankaux de la
cetero de la mondo, laux la ekzemplo de Afriko".
   Post tio sekvas argumentado pri la elekto de tiu dua lingvo. La francan
kaj la anglan li deklaras neakcepteblaj, cxar por povi akiri kompletan,
do ankaux kulturan sendependecon, Afriko devas liberigi sin de la lingvoj
de la estintaj koloniaj potencoj. Tial iuj proponis jam unu el la
tri plej parolataj afrikaj lingvoj, sed tio cxi estus avantagxa por tiuj
kies gepatra lingvo estos elektita
kaj do estigos sentojn de supereco kaj jxaluzon. El tio cxi sekvas la
kondicxoj por akceptebla dua lingvo:
gxi devas esti neuxtrala kaj ne malkontaktigi Afrikon de la cetera
mondo. Post tio Esperanto estas prezentata. La respondo je la fakto ke
gxi estas farita de euxropano, estas ke
ankaux la telefono, la radio kaj la auxto estas euxropaj aux usonaj
inventajxoj,
sed ke neniu afrikano pro tio rifuzos ilin. La modernaj uzobjektoj
apartenas al cxiu kiu ilin utiligas, kaj tia uzobjekto estas Esperanto por
tiuj kiuj alprenas gxin. Sekvas argumentoj rilate al gxia neuxtraleco
)koncerne kaj ideon kaj konstruitecon de la lingvo mem), la facilo kun
kiu oni povas lerni gxin, la fakto ke oni povas utiligi gxin en cxiu sfero,
kaj priskribo de tio kion Esperanto jam atingis dum sia mallonga ekzistado,
malgraux la tendenco de la homo rifuzi cxion kio estas nova. La teksto
finigxas per ebla estonteca skizo pri gxia disvastigo kaj la avantagxoj
kiujn la afrikanoj povos tiri el gxi.
Afriko povos ekzemple pli bone dedicxi siajn energion kaj disponeblajn
financojn al la evoluigo de siaj landoj kaj popoloj, pro tio ke gxi ne
estos forlogata de la batalo pri lalingvaj problemoj. Oni ankorauxfoje
emfazas ke sendube aliaj nacioj kaj kontinentoj sekvos la afrikan
ekzemplon.
sxajnas certe al la auxtoro ke (la iniciato de tiu nova erao estos
la granda kontribuo de Afriko al la solvo de grava kultura problemo de
la hodiauxa mondo". gxi donas eblon al la afrikanoj "ion kontribui
ankaux al
la gxenerala progreso de la homaro".  Post la teksto sekvas citajxoj de
sep gravuloj, inter kiuj du afrikaj ministroj, kiuj pozitive parolis pri
Esperanto, kaj listo de adresoj de la naciaj Esperanto-asocioj. Inter
tiuj cxi nur
unu estis afrika: Esperantista Asocio de Madagaskaro.
   El tiu cxi brosxuro montrigxas ke oni proponis Esperanton al la
afrikanoj kiel
lingvon kiu povas helpi al ili, pro sia neuxtraleco, por ke ili farigxu
kulture sendependaj. La fakto ke Esperanto tiam (kaj ankaux nun)
ankoraux ne
estis suficxe disvastigita por vere servi kiel internacia lingvo,
evidente ne estis konsiderata kiel problemo. Oni ecx petis Afrikon doni la
ekzemplon.
   Poste venos kritiko je tio: kelkaj asertis kontrauxe ke por afrikanoj
lerni Esperanton ne havas sencon se gxi ankoraux ne estas rekonita de
Euxropo
aux UN. Ankoraux poste afrikaj esperantistoj mem deklaros
en kongresa rezolucio ke, "neniu afrika lando povas,
sen la permeso de la koloniintoj, adopti Esperanton kiel oficialan
lingvon".
      Polemiko
   Ekde 1963 oni faris specon de polemiko en la oficiala organo de UEA
per diversaj pli longaj artikoloj pri la aplikenda strategio. Homoj
kiuj estis pasigintaj difinitan periodon en Afriko (plej ofte pro sia
profesio), lingvistoj kaj aliaj esprimis tiel sian opinion. Estas
interese rigardi de iom pli proksime tiujn cxi diversajn opiniojn, kvankam
ili ne reprezentis oficialan UEAstarpunkton. En "Esperanto" estis
publikigitaj en 1963 leteroj de tri esperantistoj pri iliaj travivajxoj en
Afriko. Du el ili menciis Esperanton. La
unua, Mark Starr, estis provinta vere fari ion por Esperanto kaj proponas
strategion, cxar liaopinie Afriko vere bezonas Esperanton. Lia plano
konsistas
el disdonado de la brosxuro de T' Sekelj, eldonado (por orienta
Afriko) de gramatiko en la suxahila, propono al cxiu Ministro pri Edukado
(en cxiu nova lando) ke li akceptu UEA-delegacion por diskuti la
lingvan problemon, kaj listigo de kompetentaj instruistoj kiuj estos
pretaj organizi kursojn por instruistoj. Li koncedas tamen ke ekzistas
multaj obstakloj, kiel la timo de la multlingvuloj kaj lingvoinstruistoj
perdi sian postenon.
   La alia skribinto, wim de Smet, lernis Esperanton nur post sia
restado en
Afriko, sed tamen certigis el propra scio ke afrikanoj lernos nur
tiujn lingvojn kiujn ili vere bezonas. Estis do tempo por fari kontaktojn
per Esperanto sur diversaj terenoj kiel komercado, scienco, edukado,
turismo, politiko ktp. Se Esperanto montros sin tiele sur diversaj terenoj,
liaopinie gxi ankaux vekos intereson en Afriko.
   Preskaux jaron poste aperis kvarpagxa artikolo sub la titolo "Lingvoj
en Afriko: Laikula Vidpunkto". En gxi, Humphrey Tonkin unue mencias
aferojn kiuj jam okazis en la kadro de la enkondukado de Esperanto en
Afriko
kaj poste faras al la legantaro lademandon, cxu gxi scias aux ne kion gxi
volas atingi tie, kaj cxu gxi suficxe konas aux ne la sociologiajn
faktorojn
antaux ol ekfari planojn. Li mem nee respondas sian demandon, priskribas
la komplikecon de la lingva situacio en Afriko kaj la negxustajn
ideojn kiujn liaopinie havas pri gxi la esperantistoj. Lia tezo estas ke
scienca
esplorado okazu por pruvi la ade cititajn avantagxojn de Esperanto kaj
inventari la eblojn esperantlingvigi
lernolibrojn pri cxiuj studotemoj. Nur tiam la faktoj povos esti
prezentataj
al la ministerioj pri edukado. Plue estas necese ke tio cxi okazu
rapide, cxar kiam la diversaj edukadaj sistemoj en Afriko farigxos
stabilaj,
ili malpli emos fari sxangxojn.
   Al tio venas reago de Henri Rousseau, UEA-delegito en Pointe
Noire, Kongo)-Brazavilo) en artikolo titolita: "Lingvoj en Afriko:
afrika vidpunkto". La auxtoro, kvankam euxropano, nomas sin afrikano pro
sia multjara restado en Afriko.
Post enkonduko en kiu li senkreditigas la tonon de la antauxa artikolo,
li listigas la malfacilajxojn kiuj povas malhelpi la disvastigadon de
Esperanto. Krom al evidentaj faktoroj kiel la "malricxego" kaj la "malalta
klerec-nivelo" (kvankam li ne rigardas tiun cxi lastan kiel netransireblan,
cxar liaopinie oni devos ja "ne okupigxi trans la varbado de tiuj
kiuj scipovas euxropajn lingvojn", li ankaux montras la fakton ke la
ekonomia
evoluado absolute prioritatas cxe la sxtatestroj kaj ke la novaj elitoj
interesigxas nur pri tio kio alportas senperan profiton. El tio cxi li
konkludas
ke la esperantistoj devas elkapigi la utopian ideon ke la afrikanoj
ludos pioniran rolon en la oficialigo de Esperanto. Sed eblas,
liaopinie, ja
engagxi Afrikon en la mondan Esperantistaron je nivelo komparebla al tiu de
Euxropo aux Ameriko. La plej tauxgaj homoj por realigi tiun cxi celon
estos tiam la afrikaj studentoj en euxropaj universitatoj kaj la
esperantistoj
kiuj jam estas surloke aux kiuj libervole tien iras por du aux tri
jaroj. Financaj rimedoj laux li povas veni nur el eksterlando. La agmetodoj
devas esti la samaj kiel aliloke: informado, publikaj kursoj, fondo
de asocioj ktp.
   Responde al tiu cxi artikolo, Humphrey Tonkin atentigas pri tio ke
tiuj cxi metodoj nur aldonas lingvon al la jam ekzistantaj. Kontrauxe estas
necese, post gxisfunda studado de la celo kaj la metodoj, enirigi
Esperanton en la edukadajn sistemojn de la koncernaj landoj. Liaopinie la
afrikaj registaroj reagos favore al propono subtenata per faktoj.
                         (dauxrigota)
           ::::::::::::::::


           Cxunjo demandas
       De kie venis fingronomoj?

   Multaj el niaj korpopartoj cxeestas unuope aux duope. Ni havas unu
nazon,
unu langon, unu umbilikon. Estas du okuloj, du genuoj, du brakoj, du
kruroj. Sed la fingroj estas io escepta! Estas kvin sur cxiu mano (kaj
estas pli, kiel vi scias) kaj cxiu havas sian propran nomon.
Pentadaktilo, la kondicxo havi kvin fingrojn, estas ofta fenomeno en la
biologia
mondo, sed ni estas la sola specio, kiu havas la kapablon nomi ilin kaj
paroli pri ili. Krome, en malsamaj periodoj de la historio ili
distingigxis alie.
   Ni komencu de la dikfingro. Gxia aspekto parolas por si mem. En la
malnova angla gxia nomo signifis "grasa". Aliaj euxropaj lingvoj
emfazis la fakton, ke gxi estas potenca, forta, kvankam mallonga. La latina
termino por gxi, _pollex, estas dauxre  uzata en medicinaj kuntekstoj.
Derivita de verbo signifanta "esti forta". En la kurda lingvo cxi tiuj
asocioj kun forto kaj obstineco estas esprimitaj per la fakto, ke la
dikfingro nomigxas "sxafo". cxi tio sugestas, ke homoj ofte perceptas siajn
fingrojn kiel viglajn estajxojn kun siaj propraj personaj trajtoj. Ili
ofte estas nomitaj laux bestoj aux rilate al la socia rolo de homoj. En
iuj indigxenaj amerikaj lingvoj la dikfingro nomigxas la "cxeffingro".
Inter aliaj nacioj, gxi ofte portas la nomon de la cxefaj familianoj:
(patro", ecx "avo". cxi tio estas reflektita en la fontoj. Historiistoj
faris studojn, per kiuj ili trovis, ke komparoj de la dikfingro kun
familianoj
okazas en cxiu kvina el la 123 lingvoj, kiuj partoprenis en la analizo.
    La dikfingro havas multajn aliajn nomojn. En la greka gxi estas konata
kiel "tio, kio estas kontraux la fingroj". En pluraj turkaj lingvoj gxi
estas konata kiel "kapa fingro". En iuj lokoj de Mezoriento kaj
Mediteraneo gxia nomo venas de la malagrabla funkcio, kiun gxi plenumis:
"pedikmortiganto".
   Poste estas la montrofingro. Nomoj asociitaj specife kun la indika
funkcio trovigxas en multaj lingvoj de la mondo. Gxi estas "unua inter
egaluloj",
unue post la granda. Mezepokaj tekstoj nomas gxin "salutisto"
kaj "instruisto". En antikvaj anglosaksaj tempoj, pro nekonataj kialoj,
gxi estis nomita la "kurba fingro"; Kaj ankaux "pafanto", cxar gxi estis
uzata por tiri la pafarkon.
   Tra la mondo la montrofingro estas asociita kun aliaj funkcioj. En
iranaj lingvoj gxi estas konsiderata la fingro de alvoko, malbeno kaj
protekto. Gxi estas konata ankaux kiel la "fingro de pregxo" aux "fingro
de atesto". Gxi havas cxi tiun nomon en la
turka. Tio cxi estas pro gxia uzo en islama praktiko.
   Meza fingro. Simple meza. Gxia loko sur la mano estas fiksita en multaj
lingvoj. En turkaj lingvoj gxi estas ofte nomata "meza poplo", komparante
la fingrojn kun la aspekto de arbo.
Inter la cxoktaaj indianoj gxi estas konata kiel la "meza filo". Alia
rimarkinda aspekto de cxi tiu fingro estas, kompreneble, gxia longo. Ofte
aperas nomoj kiel "longa fingro". Estas pli poeziaj opcioj: "alta herbo",
"alta turko".
   En antikva Romo la meza fingro estis konata kiel la _digitus
_impudicus, aux _obscenus, aux "senhonta" fingro. Samtempe (kaj lige kun
gxia
obscena signifo), la gesto servis kiel talismano kontraux la malbona
okulo: en cxi tiu rolo gxi estas menciita, ekzemple, en la dua satiro de
Persio.
   Laux la antropologo Desmond Morris, montrado de la meza fingro,
simbolanta la montron de la seksorgano, estas unu el la plej antikvaj
gestoj konataj de ni, kaj ne nur. En Antikva Grekio montri iun per la
meza fingro estis konsiderata grava insulto kaj ofendo, kaj la meza fingro
mem estis nomita hontinda. En la komedio de Aristofano "La Nuboj"
(epizodo I), Sokrato, entrepreninte instrui la sciencojn al la simplanima
kamparano Strepsiades, demandas, cxu li konas la poezian grandecon de
daktilo (lauxvorte "fingro"), al kio Strepsiades volonte montras sian
mezan fingron, kio profunde ofendas Sokraton. Sokrato nomas tion nescio
kaj infaneco.
   La filozofo Diogeno diris, ke "la plej multaj homoj estas nur unu
fingron for de frenezo: se homo etendas sian mezan fingron, li estos
konsiderata freneza, sed se li etendas sian montran fingron, li ne estos
konsiderata freneza".
   La sekva, kvara fingro, estas la ringofingro. Estas kutime porti
geedzi?Øringojn sur gxi, sed ne cxiuj scias, kio precize staras malantaux
cxi tiu tradicio. Laux mezepokaj ideoj, rekta arterio kuras de la
ringofingro al la koro, tial geamantoj metas ringojn sur gxin, kiam ili
geedzigxas. La fingro ludis gravan rolon en medicina praktiko. Gxuste pro
la fifama rekta arterio. Kuracistoj ofte uzis gxin, kiam ili preskribis
kuracadon. cxi tiuj funkcioj de la ringofingro inspiris gxiajn nomojn:
(doktora fingro", "resaniga fingro", "kora fingro" kaj "hirudofingro".
cxi-lasta aperis, cxar hirudoj ofte estis metitaj sur gxin por medicinaj
celoj.
   La esprimo "ringofingro" estas trovata cxie sur la globo. La fama
rakontisto wilhelm Grimm, unu el la gefratoj, sugestis, ke pro siaj
sanigaj proprajxoj kaj uzo en medicino la fingro havis ian sanktan
signifon,
kaj homoj ne kuragxis diri gxian nomon. Tamen, ekzistas alia
versio. La sama nomo trovigxas en hindaj lingvoj kaj en la cxina, kio
faras malprobabla, ke gxi originis de kulturaj kredoj specifaj por Euxropo.
Plej versxajne, la senringeco de cxi tiu fingro povas esti pro gxia
absoluta
senrimarkeco.
   La plej malgranda estas la etfingro. gxi estas ankaux "bebo", gxi estas
ankaux "plej juna infano", aux "plej juna filino". En la turka la etfingro
estas konata kiel la paserfingro. Pro la fakto, ke gxi estas iom
malantauxe, en iuj lokoj gxi estas nomata "orfo". Verdire, la etfingro
tute ne faras multon. Terminoj bazitaj sur gxiaj funkcioj estas malabundaj.
Unu escepto trovigxas en la latina, kie la etfingro estis nomata
_auricularis, tio estas, "orelfingro". cxi tiu asocio trovigxas ankaux
en la moderna franca kaj plej versxajne estas ligita kun la plej
rimarkinda "talento" de tiu fingro: gxi estas oportuna por purigi orelojn.
          ::::::::::::::::

           Jocxjo

   cxi-matene mi ne ellitigxos. Mi sentas min kvazaux giganta rulpremilo
estus draste prilaborinta mian korpon dum la tuta nokto' Doloras min
ecx la apendico, kiun fakte mi ne havas jam de antaux longe. Kaj tamen,
malgraux cxi matena torturo, mi felicxas.' Hieraux posttagmeze mi ricevis
   la viziton de Jocxjo. Mi tre sxatas ke oni vizitu min, sed la vizitoj de
Jocxjo estas miaj preferataj. La tutan tempon ni bubacxis en la
kvartalo. Ni mimis moke al la preterpasantoj,
kuris kaj kriis kiel frenezuloj, sonorigis cxe ?ëiu pordo de la
granda strato, pafis per katapulto al la florpotoj kaj stamfis sur cxiuj
flakoj de la vojo. Estis superbe.
   cxe la horo de la vespermangxo, Jocxjo foriris, kaj mi, elcxerpita,
sxvitoplena kaj plene trempita en koto de la kapo gxis la piedoj,
revenis al
la maljunulejo. Vi ne povas ecx imagi kiel skoldis min la direktoro! Kian
predikon pri moroj mi ricevis! Komuna sagxo? Kio estas ja komuna sagxo?
Ba! Mi fajfas pri gxi kaj pri cxiuj stultaj skoldoj pri bona konduto.
Ili tusxas min kiel akvo anseron. La direktoro ne povas malpermesi ke
Jocxjo vizitos min. Fi! Oni ne povas malpermesi ke kompatinda okdekjara
oldulino ricevu la viziton de sia kara nepo.
                         Liven Dek

           Rompo de legxo

   Mi solis antaux gxi, la senkompata Spirito de la Malbono, tute
senhelpe, konsternite, paralizite de timo dum gxi rigardis min provoke,
fie, malice, cxar hazarde mi jxus surprizis gxin cxe la fresxa faro,
kiam gxi
ludis fari bonon.
                         Liven Dek
    (el "ne ekzistas verdaj steloj")
           ::::::::::::::::


           sxako
Provizoraredaktoro: Otto Prytz,
Hovseterveien 422, NO-0768
Oslo (Norvegio),
r'p' 
pilotto@online.no
      Novajxoj de IBCA (Internacia      Blindul-sxaka Asocio)
   Individua mondcxampionado
   El germana novajx-letero mi cxerpas la cxi-subajn informojn pri la
individua
monda cxampionado de IBCA, okazinta de la 9-a gxis la 10-a de
oktobro 2023 sur la greka insulo Rodiso. Partoprenis 82 ludantoj, kaj
oni ludis 9 fazojn. En la listo de la fina rezulto la novajx-letero
indikas la ELO-poentojn de cxiu ludanto, kiujn mi ellasas en la cxi-suba
listo. Mi donas nur la poentojn akiritajn per la ludo, ellasante la du
poentonombrojn, kiuj servas por rangigi ludantojn egalpoentajn. Kelkaj
nomoj el ne-latinaj alfabetoj estas transskribitaj en la novajx-letero
laux germana sistemo. Tiujn mi kuragxas transskribi laux E-aj reguloj,
bazante min sur miajn supozojn pri la originalaj ortografioj.
La latinliterajn nomojn la novajx-letero donas sen kromsignoj (diakritoj).
Mi aldonas kromsignojn al literoj, kiuj laux mia scio estu kromsignitaj.

1. Tazbir, Marcin, Pollando, 8
2. Nikac, Predrag, Montenegro, 7,5
3. Strelcov, Aleksej, Israelo, 6,5
4. Djakasxov, Kuralbaj, Uzbekio, 6,5
5. Kolpakov, Vladyslav, Ukrainio, 6,5
6. Jandricx, Damjan, Serbio, 6,5
7. Bibikov, Jurij, Kazahxio, 6,5
8. Adiyaman, René, Germanio,  6,5
9. Stachanczyk, Jacek, Pollando, 6
10. Dukaczewski, Piotr, Pollando, 6
11. Clemente Llamero, Roberto,
   Hispanio, 6
12. Magnusson, J:orgen, Svedio, 6
13. Nizam, Rasim, Bulgario, 6
14. Maklusxov, Serik, Kazahxio, 6
15. Grybas, Gintaras, Litovio, 5,5
16. Janjicx, Stefan, Serbio, 5,5
17. Kofidis, Spyridon, Grekio, 5,5
18. Jacisxin, Ivan, Ukrainio,  5,5
19i. Gulamov, Ilhxom, Uzbekio, 5,5
20. M:uller, Thorsten, Germanio, 5,5
21. Saez Gabikagogeaskoa, Oscar,
   Hispanio, 5,5
22. Dima, Mihai, Rumanio, 5,5
23. Chojnowski, Marcin, Pollando, 5,5
24. sxepelev, Igor, Ukrainio, 5
25. wolanski, Michal, Pollando, 5
26. Vrioni, Bersan, Italio, 5
27. Falkowski, Dawid, Pollando, 5
28. Perttula, Juha, Finnlando, 5
29. Schellmann, Frank, Germanio, 5
30. Zanoletty Garcìa, David,
   Hispanio, 5
31. Harnandan, Sergio, Nederlando, 5
32. Bursuc, Mihai, Rumanio, 5
33. Prpicx, Milan, Kroatio, 5
34. Mikulec, Martin, Slovakio, 5
35. Georgiev, Todor St', Bulgario, 5
36. Saltik, Suleyman, Turkio, 4,5
37. Meyer, Eric, Francio, 4,5
38. Cajzler, Hinko, Kroatio, 4,5
39. Tonteri, Ari, Finnlando, 4,5
40. Dobierzin, Olaf, Germanio, 4,5
41. Riegler, Dieter, Germanio, 4,5
42. Bindzus, Ernst, Danio, 4,5
43. Spinu, Evgeny, Moldavio, 4,5
44. Vela Ignacio, José Manuel,
   Hispanio, 4,5
45. Boer, Jan, Nederlando, 4,5
46. Stimec, Marjan, Slovenio, 4,5
47. Polnar, Josef, cxehxio, 4,5
48. Bozicx, Sasxa, Serbio, 4
49. Deville, Olivier, Francio, 4
50. Dyballa, Gerhard, Germanio, 4
51. Balci, Muhammet, Turkio, 4
52. Bratu, Gheorghe, Rumanio, 4
53. Novikovas, Anatolijus,
   Litovio, 4
54. Selcuk, Umit, Turkio, 4
55. Lambert, Pierre, Kanado, 4
56. Bogatu, Vasile, Moldavio, 4
57. Horbal, Jozef, Slovakio, 4
58. Molnarova, Tatana, cxehxio, 4
59. Hogan, Gary, Anglio, 4
60. Mahxsudova, Mohigul, Uzbekio, 4
61. M:uller, Oliver, Germanio, 3,5
62. De Jong, Lucas, Nederlando, 3,5
63. Gundogmus, Alaettin, Nederlando, 3,5 #c,e
64. Berginas, Sigitas, Litovio, 3,5
65. Madjericx, Miroslav, Kroatio, 3,5
66. Blecicx, Jovan, Serbio, 3,5
67. Spoelstra, Jan, Nederlando, 3
68. Knafo, Michael, Israelo, 3
69. Ikromalieva, Sabohxat, Uzbekio, 3
70. Kapnakis, Konstantinos, Grekio, 3
71. Chiriboga, Dennys, Ekvadoro, 3
72. Gooijers, Richard, Nederlando, 3
73. Chudoba, Bozena, Pollando, 3
74. Horbalova, Ivana, Slovakio, 3
75. Bourdeau, Yvan, Kanado, 2,5
76. Spychala, Jozefa, Pollando, 2,5
77. Barba Cepeda, Julio César, Ekvadoro, 2,5
78. Makkinje, Jeroen, Nederlando, 2,5
79. Sahrane, Juba, Kanado, 2
80. Bland, Marilyn, Usono, 2
81. Sarantidis, Gavriil, Grekio, 2
82. Christensen, Dan, Danio, 1
      Nova estraro de IBCA
   El mesagxo de IBCA al gxiaj membro-
asocioj mi cxerpas la jenon:
   La Kongreso de IBCA, okazinta di-
mancxon la 15-an de oktobro 2023 sur
Rodiso, Grekio, elektis la jenan
estraron: J:orgen Magnusson (Sve-
dio), prezidanto; Piotr Dukaczewski (Pollando), unua vicprezidanto;
Nikos Kalesis (Grekio), dua vic-
prezidanto; Olivier Deville
(Francio), gxenerala sekretario;
Thorsten M:uller (Germanio), kas-
isto; Johannes Grib (Sud-Afri-
ko), kontinenta reprezentanto de A-
friko; Fernando Daza (Kolombio),
Kontinenta reprezentanto de Ameri-
ko; James Infuesto (Filipinoj),
kontinenta reprezentanto de Azio;
Vladyslav Kolpakov (Ukrainio),
kontinenta reprezentanto de Euxropo;
Marilyn Bland (Usono), estrarano;
Nomin Erdenebat (Mongolio), estr-
arano; Harrison Nyaga (Kenjo),
estrarano.
           ---------------


       Kompletigaj informoj pri Esperanta Ligilo

redaktoro: Olena Posxivana
Velika Dijivska 22/226
ua-49068 Dnipro
Ukrainio
(r.p.: amatalena(cxe)ukr.net)

komputilbrajla asisto: j. Jelinek
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio
(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543 200)

administrantino: Milena Jelinkova
Roztocka 1001
cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio
(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)
(tel.: +420-481 543 200)

kasisto: Pier Luigi Da Costa
via di S. Maria del Giudice 2369
IT-55100 Lucca, Italio
(r.p.: dacostapl(cxe)gmail.com)

posxtcxekkonto
IT67C 01005 13702 0000 0000 2799
je la nomo "Da Costa Libe")
cxe Banca Nazionale del Lavoro (mallonge BNL) en Lucca

UEa-konto de Libe: libk-p

jarkotizo: 15 euxroj

   la lasta numero de esperanta Ligilo
legeblas ankaux en la retejo de Libe:
http:\\libe/slikom/info

Por ricevi la revuon retposxte skribu al:
masenkoai(cxe)mail.ru
           ---------------

 

 

Antauxlasta numero

 

 

Esperanta Ligilo

 

Oficiala organo de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj

 

numero 9 - Novembro 2023

 

 

 

 

        Enhavtabelo

 

Noto de la redaktinto

Kio okazas en Afriko (#b).

El rubrikestra vivo.

Li kaj sxi (rakonto).

Odo al la rugxa koro.

Cxunjo demandas pri bestoj.

Stenografia pagxo (cxi tie mankanta).

          ---------------

 

 

       Noto de la redaktinto

 

  Kiel anoncite, la aperigo de la artikolo "kio okazas en Afriko" en

la lasta numero, kaj de gxia dauxrigo

en la nuna, celis nur montri, kiel

malfacile estis "konkeri" Afrikon, cxefe pro tio, ke estis nekonataj la

lokaj kondicxoj kaj sekve oni ofte eraris en elekto de la uzotaj rimedoj.

kvankam ankaux la sekvaj pagxoj de tiu eseo estas interesaj, sxajnas

al mi, ke la parto aperinta suficxas por klarigi, kial la okazigo de UK

en afriko vekis tiom da entuziasmo!

 

 

       Kio okazas en afriko

          (dua parto)

 

  Ankaux Ernesto Sonnenfeld reagis al la artikolo de Tonkin. Li trovas

tiun cxi lastan suficxe negativa, kaj donas, laux propra diro, pli pozitivajn

sugestojn. Liaopinie propagandado ne plu estas "nia tasko".

Informado suficxas, dirante: "Jen Esperanto, via kunproprajxo; ne uzante gxin, vi

krimas kontraux via popolo". Sonnenfeld agnoskas ke Esperanto ankoraux ne

disponas pri la dezirata teknika literaturo. Sed se afrikaj aux aliaj

sxtatestroj kaj intelektuloj komprenus la avantagxojn kaj la eblojn de Esperanto,

ili ankaux komprenus ke necesas kunlabori pri la kreado de teknika kaj

porstuda literaturo. Li ankaux proponas al UEA sxangxon de metodo, nome

ne plu investi tiomajn tempon kaj monon en la sercxadon de kelkaj

centoj aux miloj da homoj kiuj estos pretaj lerni Esperanton, sed en la fondo

de speciala fako "Publikaj Rilatoj".

gxia celo estu komprenigi cxiujn sxtatojn, sed ja precipe la novajn kaj

malgrandajn sxtatojn, ke la esperantistoj estas pretaj eduki instruistojn kaj

prepari la necesan fakan literaturon, sed ke la iniciato devas esti

ilia, cxar ankaux la profito estos ilia.

  Plie, en tiu sama jaro aperis ankaux artikolo de tute alia gxenro, kiu

tusxas tiun cxi temon. Nome en "Esperanto" trovigxas la malferma parolado

de profesoro C.C. Berg, rektoro de la Internacia Somera Universitato

dum la universitata jaro 1964-65.

En gxi li tusxis la demandojn, kiuj estas la lingvaj bezonoj de la novaj

sxtatoj de Azio kaj Afriko kaj kiun  rolon la internacia lingvo povas ludi

en tiuj kontinentoj. Post klarigo de la lingvaj problemoj en tiuj cxi

landoj, li certigas ke la esperantistoj devas kompreni ke en multaj kazoj la

plej rekta vojo al plibonigo de la vivcirkonstancoj de milionoj da homoj

ankoraux ne povas esti Esperanto. Esperanto  ne solvas cxiun komunikadan problemon/

Sed li ja emfazas ke gxia enkonduko en la mezlernejojn, kolegiojn

kaj universitatojn povas plifaciligi la evoluigon de nacia lingvo kiel

instrua lingvo por largxaj tavoloj de la popolo, cxar, li asertas, simpla

internacia lingvo estas la plej malmultekosta fenestro kiun oni povas

malfermi al la ekstera mondo.

  La legado de tiuj cxi diversaj opinioj klare indikas ke la ideo

disvastigi Esperanton en Afriko estis tre vigla, almenaux cxe parto de la euxropaj

esperantistoj, sed ke la ideoj pri la tauxga maniero kaj la eblaj sxancoj

suficxe divergxis. Konsidere ke oni tiam ankoraux povis iri en cxiuj

direktoj, tio cxi estas komprenebla.

  La junularaj organizoj de la Esperanto-movado de tiu cxi periodo klopodas

procedi iom pli praktike per komisionoj.                 

     La strategio de la junularaj

     Esperanto-organizoj

  Jam komence de la 1960-aj jaroj en la euxropa E-omovado oni starigis

komisionojn por Afriko, ekzemple la Komisionon por Afriko establitan

en 1961 de la Pola Esperanto-Junularo (PEJ). En aprilo 1962 oni

anstatauxigis tiun cxi per Centro de Esploroj pri Afriko, kiu direktis sin

same al esperantistoj kiel al neesperantistoj, kaj kies celo estis:

"1: scienca esplorado de la afrikaj problemoj, precipe koncerne la eblecojn de

apliko de esperanto en Afriko; 2: publikigo de la esplorrezultoj;

3: helpo al la interesigxantoj pri Afriko".

  Kelkajn jarojn poste, en 1968, ankaux TEJO fondis Komisionon por

Afriko. La intenco estis ke ties programo validos por cxiu afrika lando,

gxis nacia sekcio de TEJO estos starigita. Tiu cxi programo distingis

tri pasxojn, el kiuj la unua estis informado. Por tio cxi oni povos utiligi

cxiajn metodojn, kaj estis konsilite ke la komisionanoj dauxre restu

en reciproka kontakto.

Por helpi en tio la komisiono eldonis bultenon titolitan "Esperanto en Afriko".

La redaktado, same kiel la gvidado de la komisiono, kusxis sxajne en la manoj

de Eugène Raveloson en Madagaskaro, sed efektive cxio estis en la

manoj de euxropanoj. La bulteno, ekzemple, estis multobligita de la

junulara grupo en Bjelovar, (tiama)

Jugoslavio.

La euxropaj membroj de TEJO ankaux multe korespondis kun la afrikaj esperantistoj,

kiuj taksis korespondadon inter si ne suficxe prestigxdona.

Raveloson ankaux sendis cirkulerojn al la komisionanoj kiuj reprezentis

dek unu aliajn afrikajn landojn, nome Algxerio, Angolo, Egiptio, Malio, Reunio, Senegalio,

Sud-Afriko, Sudano, Tanzanio, Togolando kaj Tunizio.

  La dua pasxo estis la instruado de la lingvo. Pro la situacio en Afriko

(tion cxi la auxtoro tiuvorte prezentis, sen ajna klarigo)

oni konsilis perkorespondajn kursojn. Versxajne tio estis pro la malfacila atingeblo

de kelkaj regionoj kaj pro la grandaj distancoj inter urboj kaj inter esperantistoj.

Tie kie tamen estas lernigantoj, parolaj kursoj devos

esti organizataj.

  La praktikado de Esperanto en la cxiutaga vivo estis la tria pasxo.

Por helpi al la novaj esperantistoj en tio la komisionano povas kunigi ilin,

okaze de kio eventuale grupoj povas esti fonditaj en diversaj regionoj.

Iliaj membroj povos tiam konversacii, legi aux korespondi kaj se eble starigi

bibliotekon.

Kiam tiaj grupoj estos maturaj, oni kunigos ilin en federacion;

pli poste oni kreos Landan Sekcion de TEJO.

  Du jarojn poste la Komisiono pri Afriko de TEJO informas

al la esperantistoj pri siaj novaj ambiciaj planoj, precipe pri la enkonduko de

Esperanto-kursoj en la afrika radio.

Tiuj cxi estos preparitaj en ses lingvoj kaj disvastigataj tra la tuta Afriko.

Konsidere ke pri tio, kiom konate, ne aperis informoj, tiuj cxi planoj supozeble neniam efektivigxis.

Same versxajne estas ke la Komisono post tio trafis en silentan morton,

aux ke gxian laboron transprenis la Komisiono pri regiona agado de TEJO,

kiu havis kiel celon prizorgi la evoluigon de la Esperanto-movado en la

landoj de la tiel nomata Tria Mondo.

  Pro la fakto ke en la fruaj 1970aj jaroj la okcidentaj gejunuloj

montris specialan interesigxon pri la Tria Mondo, kaj ankaux pro tio ke Renato Corsetti

(la gvidanto de la Komisiono) konsideris TEJOn (kaj UEAn) tro euxropeca,

li provis konvinki TEJOn ke gxi devos agadi por la disvastigado de Esperanto en tiu parto de la mondo.

Por li Esperanto estas, aux povus esti, armilo por sin liberigi de kultura kaj lingva imperiismo.

La stato de la movado en Afriko en tiu periodo estis eksterordinare malbona,

cxar la antauxa generacio de euxropaj esperantistoj kiuj rezidis en Afriko,

estis malaperinta kaj postlasis vakuon. Esceptoj je tio estis nur Madagaskaro kaj Sud-Afriko.

Estis kolektitaj adresoj de afrikaj esperantistoj kaj de homoj kiuj petis informojn

aux estis petintaj ilin, ekzemple el la tempo de la Karavano de Amikeco.

TEJO korespondis kun ili kaj sendis instrumaterialon.

Kiam junaj euxropaj esperantistoj vojagxis al Afriko, ili kunportis

materialojn por distribui kaj kelkfoje gvidis kursojn

kiel ekzemple en Tunizio kaj Ebura Bordo.

  En 1974 Corsetti verkis relative longan kaj gxisfundan artikolon pri

la lingva situacio de Afriko, en kiu li kritikeme esploras la sxancojn

de la movado en tiu kontinento. Nepra kondicxo por la kreskado de la

nombro de esperantistoj en Afriko, laux li,

estas informado, kio necesigas klarajn respondojn al la demando kial afrikanoj eventuale lernos Esperanton.

Corsetti sin demandas cxu en la tuta movado jam estis iu kiu pensadis pri

tiu cxi demando. Post tio li mem provas doni kelkajn respondojn.

Esperanto povus kontribui al la kresko de la interafrika solidaremo, pro tio, ke

la diversaj landoj nun malfacile interrilatas, kaj al pli da fruktodonaj intersxangxoj

inter Afriko kaj la cetera mondo.

Plie, ankaux la hobi-rilataj argumentoj (pli belaj ferioj,

amikoj en la tuta mondo, posxtmarkoj...) uzataj en aliaj kontinentoj

povas altiri homojn, sed cxe tio Corsetti certigas ke li ja "havas

kelkajn "antauxjugxojn" rilate cxi-lastajn argumentojn". Tiujn cxi

li tamen ne detalas.

Estas certe grave sercxi kontakton kaj kunlabori kun tiuj

kiuj volas sxangxi la lingvan situacion bazitan sur euxropaj lingvoj.

(cxe la samaj homoj kaj asocioj ni povos "testi" la validecon de niaj

ideoj pri la valoro de Esperanto por afrikanoj".

  Post tio Corsetti ellaboras planon kun celoj, liaopinie, atingeblaj

en mallonga kaj en longa tempodauxroj.

Dum la tri-kvar proksimaj jaroj la movado devos okupigxi precipe pri

la landoj kie jam estas esperantistoj.

Tiukaze devos ne esti malfacile arangxi kunvenon por ke la afrikaj esperantistoj

konatigxu unu kun la alia kaj lernu kunlabori.

Al Corsetti en tiu momento ankaux multe valoris ke oni

produktu informan kaj instruan materialojn en la afrikaj lingvoj, tiel

ke kiel eble plej baldaux la lernado de Esperanto per euxropaj lingvoj povu cxesi.

Nome li estis konvinkita ke la plej bona politiko en Afriko estas

alpreno de la rezolucioj de Unesko de la jaro 1954,

rilate al la uzo de la lokaj lingvoj en la lokaj lernejoj.

Pro tio, ke tiam pluraj maldekstremaj afrikaj registaroj estis

farantaj timidajn provojn uzi la lokajn lingvojn, li opiniis ke oni estus povinta

verki gramatikojn pri Esperanto en tiuj cxi lingvoj.

La fakto ke la situacio finfine evoluis alimaniere kaj la koloniaj lingvoj

konservis siajn poziciojn gxis hodiaux, laux  Corsetti

klarigas ke nun oni tamen ne uzas la afrikajn lingvojn por lerni Esperanton.

 
En pli longa tempodauxro, post dek gxis dek kvin jaroj, en Afriko

devos estigxi ia Esperanto-movado kun propra ecaro,

engagxigxinta en la progresado de la landoj en kiuj gxi estas aktiva.

Tiu cxi originaleco devos rezulti el la klopodoj adapti Esperanton al la afrikaj cirkonstancoj.

Tiel tiu cxi estonta afrika movado kontribuos al pli granda ekvilibro inter la diversaj

partoj de la Esperanto-movado kaj -kulturo.

Fine la auxtoro esprimis la esperon ke "tiam la pozicioj de la

Internacia Lingvo en Afriko estos suficxe fortaj por pluvivi

kaj progresi sen bezono de elekstera helpo".

Tiu cxi espero estas ankoraux for de plenumigxo, kvankam kelkaj landoj

havas relative memstaran movadon.

  En 1975 TEJO komencis kampanjon en kiu gxi klopodis "forigi

troan teoriismon el nia agado kaj iel certigi la necesan financan bazon

por subteni la disvastigon de la Internacia Lingvo en evolulandoj,

aparte tie, kie ni jam havas homojn pretajn labori".

Identigi tiujn homojn estis la unua tasko kiun la tiama estraro starigis al si.

Oni opiniis pli grave ekinstrui Esperanton en la izolitaj  landoj

ol provi senpere fondi tie sekcion de TEJO.

     UEA-strategio en la malfruaj

     1970-"aj jaroj

  Kvazaux dauxrigo de sia laboro ene de TEJO, Renato Corsetti,

jam Komitatano de UEA, en 1975 igxis komisiito respondeca pri regiona agado.

Lia tasko enhavis tie cxi proksimume la samon kiel cxe TEJO.

Li estis en koresponda kontakto kun grupoj kaj unuopuloj en Afriko, Azio

kaj Sud-Ameriko, kaj tiel povis konsili al UEA pri tio,

kie kaj en kiu formo helpo estas dezirata.

En tiu cxi periodo Corsetti verkis ankaux la kajeron "Por la defendado de

la afrikaj kulturoj", kiun UEA-TEJO aperigis, en 1977, en la franca kaj en la angla.

En 1979 la brosxuro aperis ankaux en la suxahila ("Kwa kulinda tamaduni za

Afrika").

  Jam el la titolo oni povas rimarki ke la argumentoj per kiuj UEA

klopodis persvadi la afrikanojn pri la utilo de Esperanto, estis

ne multe sxangxigxintaj post 1962.

La brosxuron akre kritikis Bernard Golden, interalie  cxar liaopinie

gxi misreprezentas la internaciecon de Esperanto.

  En 1977 oni konstatis ke ne estis realisme antauxvidi ke unu sola persono

(Corsetti) estos kapabla zorge atentadi la movadon en tri mondopartoj.

Tial oni proponis cxe la konsistigo de la sekva komitato ne unu personon,

sed tutan komisionon aux diversajn laborgrupojn

kiuj povos kunlabori kun Corsetti aux transpreni lian laboron.

Krome la UEA-bugxeto devos allasi pli grandan financan helpon ol en la pasinteco,

cxar gxis tiam la laboro de Corsetti estis financata precipe per donacoj de individuaj esperantistoj.

Oni ankaux proponis sxangxon en la kotizpolitiko de UEA

por la multaj landoj por kiuj la tarifo ankoraux ne estis fiksita en la loka valuto,

kaj en kiuj la esperantistoj do devis pagi la kotizon

laux la tarifo en guldenoj (la tiama nederlanda valuto),

cxar tiel farigxis preskaux neeble por esperantistoj en tiuj landoj membrigxi en UEA.

Unu el la sekvoj estis ke la membronombroj en la antauxaj dudek jaroj estis dependaj

precipe de la financa stato de la Propaganda Konto kaj de Fondajxo Canuto de UEA,

kiuj pagis la kotizon por la plimulto de la esperantistoj en tiuj cxi landoj.

Tiu cxi manko de aparta kotizpolitiko por la evoluantaj landoj,

laux la auxtoro de la artikolo, Simo Milojevicx, egalis al rekta, ecx se nekonscia,

saboto de la laboro de Corsetti kaj cxiuj aliaj kiuj klopodis

firmigi la pozicion de la Internacia Lingvo en Azio, Afriko kaj Sud-Ameriko.

Fikso de favoraj kotizoj laux la auxtoro ne estos pli ol elementa bazo por krei tutan politikon

kaj ellabori detalan strategion, kies celo estos penetrigo de Esperanto en la landojn,

kie la lingva problemo estas esenca malhelpo en la progreso sur la eduka,

 kultura kaj ekonomia kampoj.

 
Unu jaron poste, dum kunsido de la Estraro de UEA oni diskutis interalie

pri Afriko. Du esperantistoj el Madagaskaro, Rakotondravao kaj Raveloson, gastis tie.

Pro tio, ke tiu cxi lando tiam estis pli-malpli la sola en kiu Esperanto floris,

sed el kiu ankaux ofte venis sinkontrauxdiraj informoj,

en tiu kunveno la stato de la movado en tiu lando estis pliklarigita al la Estraro.

Malgraux lokaj internaj problemoj, kelkcent homoj tie sekvis cxiujare Esperantokurson.

Estis tamen malfacile, pro manko de internaciaj kontaktoj, vivteni ilian interesigxon.

Tial la reprezentanto de la movado en Madagaskaro petis al UEA

okazigi unu el la sekvontaj UKoj en lia lando, sed tio ne estis akceptita.

Oni ja promesis malpli grandan internacian kunvenon, nome la ILEI-konferencon de 1980.

UEA ankaux estis preta financi apartan informilon por afrikaj esperantistoj,

kiu estis eldonota en kaj distribuota el  Madagaskaro.

Bedauxrinde la ILEI-konferenco ne povis okazi en Madagaskaro

pro tio ke la registaro ne deziris akcepti gxin,

kaj ankaux pri la ekzisto de la informilo ni ne sukcesis trovi spurojn. (....).    

                       Heidi Goes

          ---------------

 

       El rubrikestra vivo

 

  Karaj gelegantoj!

Jam de multaj jaroj mi redaktas la rubrikon "Stenografia pagxo", kaj

antaux ne tiom da jaroj mi konsentis provizore redakti ankaux la rubrikon

"Sxxako".

  En Esperanta Ligilo numero 2-2023 aperis artikolo titolita

"La stenografia pagxo pauxzas", En kiu mi klarigas la kialojn de mia decido.

La 20-an de januaro, kiam tiu artikolo atingis la respondeculon pri komputilbrajla asisto,

Jiri Jelinek, li proponis al mi la jenan proceduron:

  "1-e vi kreus kelkajn stenografiajn pagxojn,

2-e vi sendus ilin al mi per ret-letero,

3-e mi prilaborus viajn dosierojn kiel kutime

kaj printus ilin per mia brajla printilo,

4-e mi sendus la printitajn paperojn al vi por kontrolo, (estus bone sendi cxiam samtempe

kelkajn kontribuajxojn, cxar oni devas paki, skribi adreson, iri al la posxto - do ne estus oportune

fari tion cxiun monaton...),

5-e vi povus kontroli la rezulton kaj eventuale skribi al mi pri iuj eraroj,

6-e estus necese, ke ni cxiam havu preparitan ian stokon da stenografiaj pagxoj,

cxar povas malfruigxi la posxto, homo povas malsanigxi ktp."

  Mi trovis tiun procedon sekura, kvankam eble iom malfruiga.

Jam la 26-an de januaro Jiri sendis al mi materialon

uzeblan en la stenografia pagxo.

En mia danka respondo mi diris: "cxar mia artikolo pri la pauxzo de la stenografia pagxo

aperos en februaro, ni eventuale praktiku la proponitan de vi procedon

nur ekde marto."

  La 28-an de februaro mi komunikis al la "stabo" de Esperanta Ligilo,

ke mi ankoraux ne sukcesis finprepari stenografian pagxon por marto.

  La 9-an de marto, en letero, kiun mi skribis al la prezidantino de LIBE,

mi diris interalie:

"Mi intencas stenografiigi la tuton, kaj poste sendi al Jiri tauxgajn "porciojn",

sed malfacilas, ke la unua "porcio" pretigxu jam por la marta numero.

Mia 40--cxela brajla "ekraneto" petegas pensiigxon: multaj punktoj estas tro

lacaj por levigxi. Ekzemple, se en difinita cxelo aperu la litero "g",

legeblas nur "a". Mi devas havigi al mi novan "ekraneton", kaj tio devus esti simpla afero;

sed la instanco, kiu devas trakti la aferon, kelkrilate estas acxe burokrata."

  La 29-an de marto mi skribis al Jiri kaj al la administrantino Milena Jelinkova:

"Finfine mi sukcesis prepari unu stenografian pagxon por printo de presprovajxo.

Temas pri la unuaj dek anekdotoj de Shemer, sub la dosiernomo

"stenografia-2304.txt", kiu aludas, ke la teksto aperu en 2304, do numero 4-2023.

Tio povos okazi, se la posxto kunlaboros tiel, ke mi povu kontrollegi la presprovajxon gxustatempe.

Se ne, la teksto aperu en la maja numero.

Por la stenografiigo mi bezonis pli da tempo ol mi supozis,

sed parton de mia laboro mi konsideras kiel investon.

Nome, mi pensis, ke konvenas stenografiigi la tutan kolekton.

Tion mi faris per multaj komandoj "sercxu kaj anstatauxigu", sed kvankam

tio sxparis al mi multajn ripetojn, gxi ne superfluigis rigoran

kontroladon de la rezulto.

Poste mi detale prilaboris la tekston de la unua parto,

farante konvenajn enpagxigajn arangxojn (alineojn, fikson de lini-longo,

forvisxon de inter-anekdotaj strekegoj, meton de malplena linio super cxiu anekdoto,

forlason de malplena linio inter titolo kaj teksto de cxiu anekdoto...).

Mi supozas, ke pretigo de stenografiaj pagxoj de postaj numeroj estos malpli temporaba.

Mi ja volis sendi al vi tekstojn de pluraj numeroj per la unua mesagxo,

sed ccxar aprilo jam staras antaux la pordo, mi cxi-mesagxe sendas

nur la tekston planitan por la aprila numero. Mi esperas povi sendi al vi

la tekstojn por du-tri postaj numeroj en baldauxa estonteco."

  La 11-an de aprilo Jiri sendis al mi la "presprovajxon", sed mi ricevis gxin nur la 25-an de aprilo.

La postan tagon mi skribis al Jiri kaj Milena interalie:

  "Mi zorge kontrollegis la stenografian tekston - kaj trovis ecx ne unu eraron!

Eble jam estas tro malfrue, por ke gxi aperu en aprilo. Tamen, ecx se gxi aperos nur en majo,

mi ne tre maltrankviligxas: legante la tekston surpapere mi konstatis, ke

gxi estas pli longa ol mi supozis. Eble dek anekdotoj estas tro

por unu numero; sed por la unua numero post pauxzo la legantoj estos tauxge rekompencitaj."

  La 18-an de majo Milena komunikis al mi: "Nun mi devas informi vin,

ke viaj ambaux kontribuajxoj - kaj stenografio kaj sxako estas tro longaj.

Jiri diris al mi, ke li facile trovis lokojn, kie oni povas duonigi ilin.

Do li faris tion kaj la restantajn duajn duonojn li konservis por la junia numero.

Ni esperas, ke vi komprenas tion kaj ke vi povos sxpari vian energion por estontaj eldonoj."

  Mi trovis tion bona, cxar mi suspektis, ke ne nur la stenografia pagxo,

sed ankaux la sxak-rubriko estas tro longa por unu numero.

  Venis la maja numero, kaj mi konstatis, ke oni dishakis

nek la stenografian pagxon nek la sxak-rubrikon!

Sed kiam mi ricevis tiun numeron, jam estis tro malfrue por prepari

materialon por la junia numero.

Kaj kiam venis la junia numero, mi kun surprizo konstatis, ke en gxi ripete

aperas kaj la stenografia pagxo kaj la sxak-rubriko de la maja numero!

Pardonu, karaj gelegantoj!

  En unu el la cxi-supraj citajxoj estas priskribo de kelkaj detaloj el

la preparado de la stenografia pagxo.

Tiu laboro vere ne estas tre malfacila, tamen gxi necesigas koncentrigxon,

kaj gxi estas tiel temporaba, ke konvenas havi por gxi multan seninterrompan tempon.

Sed la stenografia pagxo aperas nur en unu versio+ Alie okazas pri la sxak-rubriko:

gxin mi devas redakti en du malsamaj formoj: unu por la reta versio de Esperanta Ligilo,

kie mi uzas la normalan vidulskriban sxaknotacion, kaj alia por la surpapera brajla versio,

kie mi uzas la brajlan sxaknotacion, kiu relative multe diferencas de la vidulskriba,

kaj kie mi ankaux devas meti lini-sxangxojn konforme al la formato de la

papera revuo, kaj tauxge indiki alineojn, intertitolojn ktp.

Ankaux tio vere ne estas malfacila, sed ja temporaba.

  La agxo estas postulema ulo, kun kiu apenaux eblas intertrakti.

La agxo diktas, ke por multaj faroj mi bezo-nu pli da tempo ol antauxe.

Do mi havas malpli da libere disponebla tempo - almenaux tiel mi sentas.

La agxo diktas ankaux, ke kiam mi ja havas iom da seninterrompa tempo,

mia koncentrigxo-kapablo ne estu tiel granda kiel antauxe.

Forpasis junio kun kelkaj vizitoj de eksterlandanoj,

forpasis julio kaj la komenco de auxgusto kun unusemajna sxakturniro

kaj unusemajna UK, kaj forpasis la resto de auxgusto kaj la tuta septembro

kun diversaj okupoj, inter aliaj kurseto pri informadiko,

kaj nun estas jam fino de oktobro!

Ho ve! Devus aperi stenografia pagxo en septembro kaj oktobro,

kaj devus aperi sxak-rubriko en oktobro!

  Por citi el "Proverbaro Esperanta",

(en cxxiu malbono estas iom da bono".

Pro malfruigxo de Esperanta Ligilo numero 8 tamen povis aperi sxak-rubriko en tiu numero,

ecx kun enhavo aktuala: fresxaj ‌novajxoj el la internacia blindul-sxaka

vivo.

Cxar por la raportado pri ili mi ne bezonis uzi sxaknotacion, mi povis sxpari al mi la laboron

produkti la tekston en du versioj!

  Cxxi tiu skribajxo ne estas intencita kiel senkulpigo pro miaj ne-plenumoj:

mi ja agnoskas mian kulpon.

Sed mi sentas bezonon doni al la gelegantoj enrigardon en parton

de mia rubrikestra vivo, sub formo de espereble placxa eseo.

Cetere mi bezonis plurajn tagojn por verki gxin.

  Mi konkludas per la Esperanta vortumo de parolturno el la Biblio,

konata en multaj lingvoj (cetere mi bezonis tempon ankaux por surrete sercxi

la gxustan Esperantan vortumon):

"La spirito ja estas fervora, sed la karno estas malforta".

                       Otto Prytz

          ----------------

 

 

          Li kaj sxi

 

  Li jxetis malfidan rigardon al la makulo sur la benko. Cxu vere gxi ne

 

estas...? Post hezito, li sidigxis.

(Lasu la birdojn... birdumi". cxu feki ne estas natura afero?

Ah, li estis laca!

  La viro flankenmetis la eluzitan tekon kaj profunde enspiris. Timida suno filtrigxis tra la arbofolioj.

Finfine printempo! cxio revigligxis...

Kaj vere li estis laca. Tagon post tago li provadis enkapigi

al nur suprajxe civilizita bubacxaro la plej elementajn sciojn pri matematiko kaj geometrio.

Senespera tasko. sxajne oni taksis lin gxena malsano, iaspeca parotidito

aux io simila; vi scias, unu el tiuj malsanoj, kiujn oni devas nepre suferi

dum infanagxo...

Kaj aliflanke, matematikaj studprogramoj estas cxiam tiel pedagogie oscedigaj...

 

  Iom pli da mono estus konsolo. Sed kiu auxdis iam pri ricxa instruisto?

Nu,bone, li neniam postkuris monon; li cxiam provis vivi samkiel civitano

de reva respubliko, kie paroli pri mono kaj aliaj maldecajxoj estas malpermesite.

En vero...

 

  Lia mano auxtomate prifosis la posxon sercxe de cigaredo, kaj li rememoris sian decidon ne plu fumi.

Li do lasis la deziron sxvebi seniluzie, samkiel mevo ne trovinta fisxojn.

  La instruisto cxirkauxrigardis, sen ia specifa celo. Tiam li vidis sxin.

  sxi sidis sur la apuda benko. cxu bela? Agrabla jes, sendube. Uf!

Kelkfoje estis por li malfacile decidi, cxu junulino rajtas esti kalkulita kun beletulinoj aux ne.

Li ecx povis entuziasmigxi kun junulino nur asimptote proksima al tia klasifiko,

kaj fakte malbeleta; tio estis jam okazinta antauxe. Cxar estas klasifiko,

aux niveloj, cxu ne? Agrabla, gracia, interesa, alloga, sperta... ktp.

La instruisto prisilentis la sekvajn adjektivojn; tio estas, mallauxte pensis ilin,

kiel estis cxe li kutimo kiam temas pri tiaj pensoj.

  Entuziasmo, soleco kaj similaj konsideroj forte influas la finan decidon.

Li ridete ludis per la ideo, ke eble ekzistus ia tribunalo, aux oni povus demandi

al spertaj gustumantoj, samkiel oni faras pri vinoj...

 

Nu, bone, sxi definitive ne estis tiom bela. Sed ja estis io...

Mmmm... eble pro tio, ke sxi memorigis lin pri iu alia, certe bela.

Sed tiom da tempo estis pasinta!  

  Certe sxia hararo origxis tusxite de la sunradioj.

La jupo estis senpretenda, ecx severa.

Ne estas ringo...

Kio pri la okuloj?

  Subite la knabino turnis sin kaj lin fulmis per malaproba rigardo,

gxenata de la inspektado.

Homoj, kiuj tiel senhonte rigardas junulinojn en parko, estas nefidindaj, forpelu ilin,

tekstas la unua instrukcio en la vivlibro legata de cxiuj patrinoj

al siaj filinoj.

  La instruisto rugxigxis kaj rigardis alien.

Fakte sxi estas brunokula, je perfektaj brovoj, konkludis li,

dum sxi (instinkte?) tusxetis sian hararangxon kaj pli bone

kovris al si la genuojn.

  Okulangule la instruisto sxin plu-rigardis.

Aperis speguleto, sed kion gxi respegulis ne placxis al sxi.

Temaspri la sama, la laca mi, sxajnis diri sxia mieno.

sxi mordetis al si la lipon kaj klake fermis la pudrujon.

Punkto fina. Kvankam la deziro plu-rigardi sxin estis cxiam pli forta,

li mienis kvazauxmedite. Ne, ne plu rigardu. (Sed la deziro tion fari estis koboldo sencxese ridanta).

  cxu tiel povas esti? cxu vere eblas, ke persono nedistingebla inter homamaso,

senflugila, "sen-ia" tiel kaptu atenton?

Amo, diras vi? cxu? cxu tiel subite?

(cxu, bone, la rakontisto rezignas pri sia vidpunkto cele al pli flua

kaj vera rakonto. De nun li ne plu parolos.)

  Dum preskaux duonhoro nenio rimarkinda okazis: temis pri trancxea milito.

sxi ne petis alumeton por bruligi cigaredon, neniu forpelenda hundo bojis.

Neniu infano ridetveka alproksimigxis postkure de pilko...

(Atentu, cxar nun surscenigxos plia rolulo.)

  Tiam alproksimigxis Virino. Tiel.Majuskle.

Alproksimigxis diino, atentata de centoj da malsataj, avidaj okuloj.

Oni dirus...

nu, tiom da aferoj. Ecx ne surpagxe de revuoj videblas virino tia.

Jes, jes, eble tiaj revuoj...

  La statuo marsxis serene, konvinkita je sia povo, eble sia rajto

kateni kaj volojn kaj rigardojn.

Okulridete sxi gxuis sin mem, gxuis la fakton esti belega, juna, dezirata...

(Ah, la sango pulsas pli forte en la vejnoj de la rakontisto, sed lia devo estas resti senpartia, do antauxen1).

Dum momento ankaux li estis kaptita de la sorcxo kaj plenigis al si la okulojn per tiu rava vizio.

Sed rememoro pri iuj brunaj okuloj revenigis lin pere de fulma reflekso.

  Nur tre atenta observanto (la rakontisto, fakte) estus povinta diri,

ke dum fluga momento li forlasis sian postenon.

La instruisto denove rigardis la junulinon.

  cxu iluzio? Ankaux sxi observadis la diinon, sed per malgajaj okuloj.

Kristale klaraj estis sxiaj pensoj:

"Kial mi ne estas samkiel vi? Kial mi ne havas vian belecon, vian korpon?

cxu neniam oni rigardos min tiel, kiel oni vin rigardas?

cxu mi restos por cxiam senatenta?"

  Envio ne estis en sxia rigardo. Nur malgxojo. Jes, malgxojo.

Li sentis sin trapasita de doloro. Dum momento li restis antaux animo sola, vundita,

kiu eble neniam venkos en la vivmilito,

sed batalas brave kaj fiere...

Fine sxi sxajnis reveni el alia mondo, kaj sxia rigardo stumblis (sed ne falis,

sxi tenis la rigardon) antaux la lia.

Li ridetis, unue prove, timide, kaj poste pli fide.

La mesagxo estis klara: "Mi ne forgesis vin. Mi ne bezonas rigardi alian.

Mi restas via."

sxi palpebrumis, rugxigxis (kiu diras, ke vortoj cxiam necesas?)

kaj ankaux timide ridetis.

  Ekblovis venteto. Kaj estus onia supozo, ke la suno pli forte brilis...

            José Garcìa Fumero

          ---------------

 

       Odo al la rugxa koro

 

  Kun jubila kuro

metamorfozigxas la koncepto

kaj enfluas

la koron

kie

gxi estas akceptita

en la servon

de la amo

por konturigi

la molon

kaj la mildon.

El pulsantaj brikoj

mi konstruas

mian universon,

sen anguloj

gxi portigxas

tra la vejnoj,

en la oran nebulon

de la deziro

gxi translevigxas

sen abruptoj,

sen vertikaloj

pusxe.

 

  Grimpas

per obtuzaj

tusxoj

la rezonoj

preter konkludojn

akrajn

kvazaux vocxoj

trempitaj

en vinon

strebantaj

al esprimoj

nepraj.

 

  Duone

auxskultas la decidoj

la ordonojn

pri ekoj,

pri finoj,

dum knedebligxas

cedeme

iliaj ostoj

inter tiroj

kaj miroj

senformigaj

vive.

 

  Fandigxas

en la varma

intersxangxigxo

precizoj,

manoj

blankaj nigraj

interkrocxigxantaj

senprefere

en la tago

de la rugxa

koro.

                 Baldur Ragnarsson

          ---------------

 

       Cxunjo demandas pri bestoj

 

  Kiuj estas ornitorinkoj? - Ornitorinkoj, aux simple dirite "anasbekuloj",

estis priskribitaj la unuan fojon fare de sciencistoj en la 18-a jarcento.

En unu el la dokumentoj de 1802 tiu besto estas menciita kiel

amfibia estajxo simila al talpo.

Unu el gxiaj nekutimaj kvalitoj estas, ke anstataux normala busxo gxi havas bekon,

same kiel anaso, sed kiu aspektas kvazaux alkudrita. Gxi ne estas malmola kiel tiu de birdoj

kaj estas kovrita de hauxto kun multaj nervaj finajxoj,

kiuj kaptas elektrajn impulsojn aperantajn dum la movoj de iuj krustacoj,

tiel faciligante cxasadon.

En la beko trovigxas sakoj kie ili kolektas mangxajxoj.

sciencistoj rimarkis, ke cxi tiuj trajtoj helpas ilin mangxi en la akvo, kiel birdoj.

Tiuj estajxoj vivas grandnombre en Auxstralio kaj estas noktaj. Ili pasigas la pli grandan parton

de sia tempo en malprofundaj nestkavernoj surborde de naturaj akvujoj.

Ili mangxas malgrandajn akvajn bestojn, kiel moluskoj kaj insektaj larvoj.

La korpolongo de ornitorinkoj estas proksimume 40 centimetroj, kaj la longo de la vosto atingas 15 centimetrojn.

La Korpa pezo kutime ne superas 2 kilogramojn. Iliaj kruroj estas tre mallongaj,

kaj ilia vosto estas preskaux sama kiel tiu de kastoroj.

Interesa fakto: hauxto de ornitorinko unue estis alportita al Anglio en 1797.

Tiutempe cxi tiu besto ankoraux ne estis malkovrita, kaj oni kredis, ke iu

cxasisto simple alkudris anasan bekon al la hauxto de kastoro.

  Kiuj estas la ehxidnoj? - Samkiel ornitorinkoj, ehxidnoj estis science priskribitaj en la 18-a jarcento.

Ili logxas en Auxstralio kaj Nov-Gvineo. Kvankam ehxidnoj apartenas

al la sama ordo, kiel ornitorinkoj, aspekte ili pli similas al histrikoj.

Iliaj korpoj estas kovritaj per kruda felo kun abundo da akraj pikiloj.

La korpa longo kutime ne superas 30 centimetrojn, kaj la pezo averagxe estas 2-3 kilogramoj.

Ili havas malgrandan busxon sen dentoj kaj cxefe mangxas formikojn.

Ili uzas sian gluecan langon por kapti insektojn. Iliaj kruroj ankaux estas mallongaj,

sed ili havas potencajn ungegojn, kiuj helpas ilin fosi en la grundo&.

Ehxidnoj aspektas kiel dormemaj histrikoj.

Sciencistoj dum longa tempo ne povis kompreni,

kiel la naturo povis krei tiajn strangajn bestojn.

Ornitorinkoj kaj ehxidnoj estas la nuraj mamuloj, konataj de scienco,

kiuj demetas ovojn. Por ekscii kial gxuste cxi tiuj mamulaj estajxoj

reproduktigxas en tiel nekutima maniero, sciencistoj decidis esplori ties genojn.

La rezultoj de ilia scienca laboro estis publikigitaj en la scienca revuo "Nature".

Esploristoj jam scias, ke la komuna prapatro de modernaj mamuloj kaj birdoj

havis tri genojn, respondecajn pri la produktado de vitelogenino.

cxi tiu estas la nomo de la antauxulo de ovoflavo. Dum evolucio birdoj retenis cxiujn tri genojn

kaj tial reproduktigxas demetante ovojn.

Sed mamuloj, inkluzive de homoj, tute perdis cxi tiujn genojn, kaj tial demeti ovojn ne povas.

Sed ornitorinkoj kaj ehxidnoj ne perdis cxiujn siajn genojn, tial ili konservis

la kapablon demeti ovojn.

Kelkaj el la perditaj genoj estis anstatauxigitaj per la kapablo

produkti la proteinkazeinon, kiu estas parto de lakto. Pro tio montrigxis,

ke ornitorinkoj kaj ehxidnoj demetas ovojn kaj donas lakton.

Vere, ili ne havas cicojn, kaj lakto estas produktita de glandoj

tre similaj al sxvitglandoj. Rezulte,, cxi tiuj estajxoj "sxvitas" lakton.

                     Respondis Oma

          ---------------

 

          stenografia pagxo

          ::::::::::::::::

Cxi tie mankanta.

 

 

      Kompletigaj informoj pri Esperanta Ligilo

 

redaktoro: Olena Posxivana

Velika Dijivska 22/226

ua-49068 Dnipro

Ukrainio

(r.p.: amatalena(cxe)ukr.net)

 

komputilbrajla asisto: j. Jelinek

Roztocka 1001

cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio

(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)

(tel.: +420-481 543 200)

 

administrantino: Milena Jelinkova

Roztocka 1001

cz-514 01 Jilemnice, Cxehxio

(r.p.: lunalumo(cxe)atlas.cz)

(tel.: +420-481 543 200)

 

kasisto: Pier Luigi Da Costa

via di S. Maria del Giudice 2369

IT-55100 Lucca, Italio

(r.p.: dacostapl(cxe)gmail.com)

 

posxtcxekkonto

IT67C 01005 13702 0000 0000 2799

je la nomo "Da Costa Libe")

cxe Banca Nazionale del Lavoro (mallonge BNL) en Lucca

 

UEa-konto de Libe: libk-p

 

jarkotizo: 15 euxroj

 

  la lasta numero de esperanta Ligilo

legeblas ankaux en la retejo de Libe:

http:\\libe/slikom/info

 

Por ricevi la revuon retposxte skribu al:

masenkoai(cxe)mail.ru