Esperanta ligilo
n-ro 7, septembro
2013
Enhavtabelo
Jxamboreo en Gelengxik.
Nedeljka Lojxajicx reen en
Bulgarion.
Lingva forumo. Parolado kreskigas.
Tra la sortofrata mondo.
Mi supreniras sen vidpovo.
Surdbll.j en Rusio.
Nekutimaj kutimoj. La
sorcxa teo.
Literaturo. Miniaturoj. Poezio.
Enigmoj kaj problemoj (nur
en brajla versio).
Stenografia pagxo (nur en
brajla versio).
Interesajxo. Amika rigardo al lupoj.
Por radioauxskultantoj.
Forpaso.
Jxamboreo en Gelengxik.
Jam delonge cxiujare okazas sudrusiaj
tradiciaj someraj
E-jxamboreoj, kiuj nun igxis
tutrusiaj, kaj ecx internaciaj.
Cxi-jare la jxamboreo estis arangxita en la
urbo Gelengxik sur la bordo
de Nigra maro kaj
partoprenis gxin 55 homoj el la urboj Bijsk, Samara,
Sankt-Peterburg, el Rjazanja, Vologoda,
Moskva, Rostova regionoj, el
Stavropola, Krasnodara teritorioj, el
Cxuvasxio, kaj ankaux el proksima
eksterlando -
Ukrainio kaj Moldavio.
Temo de la jxamboreo estis(
Esperanto en koro mia! ) Cxi tiuj vortoj
esprimas cxion.
De la 22-a gxis 30-a de junio sub devizo ( laboru ni ripozante, ripozu
ni laborante! ) Ni ne perdis vane ecx unu minuton.
dividigxinte je tri
grupoj laux sci-nivelo, ni okupigxis pri perfektigxo
en la lingvo,
pretigis nin al ripozvesperoj, kiuj komencigxis je la 20
horo. Temoj estis
diversaj: dudekjarigxo de Rean (Rusia esperanto-asocio
de
nevidantoj),
dudekjarigxo de Aneko (Asocio de nevidantaj E-istoj de
Kubanio), vespero, dedicxita al sepdekjarigxo
de liberigo de la
urbo-heroo
Stalingrad, de Norda kauxkazo kaj Krasnodara teritorio, kies
programon preparis
Anekanoj. Estis prezentitaj enhavricxa materialo,
versoj, kiujn
kortusxe deklamis Valentina Oskolskaja (U. Labinsk), Vera
Presxkina (u.
Armavir), Lubovj Rajkova (u. Krasnodar),
militkantoj "Betuloj", kiun
plenumis Aleksandr
Kudinov kaj Pavel Rajkov (u. Krasnodar), "Pripensu,
la homoj!", la
tekston verkis blinda poeto kaj fama E-isto Mihail
Sxcxerbinin, muzikon komponis kaj kantis
Valerij Petrenko (ambaux el
Rostovo - cxe - Dono), kaj kronigis la
programon komuna koruso,
plenuminte la kanton
"Kklinigxu ni al jaroj de la glor'!".
Bonegan vesperon donacis al ni samaranoj Vjacxeslav Suslov kaj Igorj
Fejgin, rakontinte pri laboro de la urba
E-klubo kaj pri ilia partopreno
en E-renkontigxoj de
Volgio. Ho, kiel gaje kaj sonore sonis Saratova
harmoniko kun
tintiloj en la manoj de Vjacxesslav, kaj kun plezuro
kantis kun gxin
kantojn pri Volgo Galina Lukjanenko, virina trio kaj
aliaj.
Dank'al E-o ni
akiris multe da amikoj ne nur en Rusio, sed ankaux en
proksima kaj fora
eksterlando. Sed ricevinte aliron al interreto, ni
ekhavis pli vastan
eblecon interkomunikigxi kaj lerni la lingvon. En
la vocxkomunikilo
"Ventrilo" instruas E-on Nikolaj Solomencev, Olena
Posxivana, Tatjana Muhamedsxina, Vjacxeslav
Suslov.
Por kompreni homojn en la
tuta mondo ne necesas esti poligloto.
Suficxas scipovi E-on.
En 1987 jaro mi kun
la edzo partoprenis IKBE-on en Varsovio, dedicxitan
al centjarigxo de
kreado de la lingvo Esperanto. Gxin partoprenis
delegitoj el 23
landoj, kun kiuj ni interparolis, komprenante unu la
alian sen cxicxerono.
Aligxu! Kredu, tio estas
interese, alloge kaj utile.
Certe, laborlingvo de la jxamboreo estis E-o,
sed ni alvokis esti
kuragxaj kaj aktivaj,
elmontri siajn talentojn komencantojn kaj
akompanantojn. Tial
sonis versoj kaj kantoj en la rusa, ukraina kaj
moldova lingvoj.
Neforvisxeblajn impresojn en la memoro lasis
humurvespero kun sxercaj
kantoj, kanzonetoj,
anekdotoj, kaj adiauxa vespero, kiu dauxris pli
longe ol antauxaj kun
enhavricxa kultura programo, dankvortoj al
organizantoj kaj
deziroj pri novaj renkontigxoj.
Ni penas arangxi la
jxamboreojn sur bordoj de akvejoj, por firmigi la
sanon.Cxi-jare la
vetero favoris nin, kaj, banigxante cxiutage en la
maro, ni dauxre
babilis kaj ecx kantis.
Ni sincere dankas organizantojn de la
jxamboreo: prezidanton de Rean
Pavel Rjabov, vicprezidanton - Anatolij
Masenko, prezidanton de Aneko -
Tatjana Karpova, vicprezidanton - Vladimir
Rassohin, cxiujn
partoprenantojn kaj
la plej aktivajn: familion Svetlana kaj Valerij
Petrenko, Milana Martynova, Galina Lukjanenko,
Olga Aksenti, Maksim
Goncxarov, Nikolaj Jasxin, Larisa Sxullga.
Ni speciale dankas kursgvidantojn Anatolij
Masenko, Aleksandr Cxicxkan,
Aleksandr Kudinov.
Cxiam restas aktualaj vortoj el la konata
kanto: ( bonege kiel estas, ke
ree kunas ni! )
Gxis novaj renkontigxoj en la lando
Esperantujo!
Gvidantino de
kulturprogramo - Valentina Kudinova.
Nedeljka Lojxajicx
reen en Bulgarion.
La 29-an de majo, cxijare,sep
minutoj post la deka matene. La pli
malgranda halo de
Nacia blindulrekapabliga centro estas plenplena. La
poetino Nedeljka
Lojxaicx, reprezentantino de la serba Nacia biblioteko,
estas denove post 13
jaroj en la urbo Plovdiv. Sxi rrespondas dekojn da
demandoj pri la vivo
de serbaj bll.j, pri ilia enlaborigado, pri iliaj
profesiaj, sportaj,
kulturaj kaj literaturaj okupoj. La demandoj ?l la
eminenta gastino
pluvadis preskaux uragane sencxese dum 85 minutoj.
La renkontigxon gvidis sperte kaj severe
e?????? ???????
E-????-?e?e????
Vladimir Jxelev, Angel Sotirov tradukis diligente kaj
lauxeble gxuste la
demandojn kaj respondojn. Komence la elstara
bonvenintino el la
najbara Serbio koncize sin prezentis, diris kelkajn
vortojn pri la serba
bll.-asocio kaj pri la vivo de serbaj
vidhandikapitoj. La
asocio nombras cx. 12 000 personojn. La brajla
biblioteko de la
bll.-asocio posedas 5mil titolojn en proksimume 40 mil
brajlaj volumoj.
Ankaux en Serbio la enlaborigado de la homoj kun
vidhandikapo estas
tre malfacila afero. La serbaj nevidantoj en du
sportaj kluboj
praktikas golbalon, keglojn, legxeran atletikon. En la
temata najbara lando
bll.j muzikas individue, ne estas kantistaj grupoj
de bll.j,
bll.-korusoj kiel en Bulgario. La bl.j gestudentoj en Serbio
estas emaj
ankaux al eterna studentado, sed en la
lastaj jaroj tiu
fenomeno estas
sukcese neuxtraligita. La aldonajxo pro blindeco en tiu
lando estas 150
euxroj, la minimuma salajro - 180 euxroj.
En la serba Nacia biblioteko Nedeljka
Lojxaicx respondecas pri brajlaj,
parolantaj kaj
elektronikaj libroj. En la sama fako de la biblioteko
oni
skanadas librojn laux
peto de studentoj kaj lernantoj kun difektita
vidpovo.
Mia kolegino studis psikologion, ecx sxi
havis bonan sxancon labori dum
iom da tempo kiel
lerneja psikologia konsultanto. La talentulino estas
patrino de filo kaj
filino .
Nedeljka estas auxtoro de
?? poeziaj libroj - "Poemoj" kaj
"Elkreskajxoj de la
nokto". Sxi ankaux verkas kaj tradukas poezion en
E-on, sxiaj tradukoj aperas
en diversaj E-periodajxoj.
En Plovdiv Nedeljka kaj sxia kolegino el la
internacia fako de la serba
Nacia biblioteko Liljana Macura estis nur du
tagojn, sed dank'al la
estraro de la Asocio
de nevidantaj E-istoj en Bulgario ili havis suficxe
intensan programon.
La altaj gastinoj ekkonis la agadon kaj
instrukabinetojn de
la Nacia bll.-rekapabliga centro, en kiu ili estis
enlogxigitaj. Okazis
renkontigxo kun la geE-istoj el la urbo Plovdiv,
vizitita ankaux estis
la Nacia centro por rekapabligo de surdbll.j, ili
ecx vizitis por iom
da tempo la regionan sxtatan bibliotekon "Ivan
Vazov". La
nelacigxebla kaj tre entusiasmigxinta prezidanto de la Asocio
de nevidantaj E-istoj
en Bulgario Vladimir Jxelev akompanis karajn
gastojn, plenumante
ege sukcese la rolojn de tradukanto kaj cxicxerono.
En sofio, kie ili
estis la unuan kaj lastan tagon de sia vizito en
Bulgario, la bibliotekaj fakuloj Nedeljka
Lojxaicx kaj Liljana Macura
sukcesis viziti la
urban bibliotekon, La Nacian brajlan bibliotekon, la
bulgaran nacian
bibliotekon. La vizitoj kaj renkontigxoj en sofio estis
realigitaj dank'al la
geE-istoj Keranka Milusxeva, verkisto GEorgi
Mihalkov kaj spas Karafezov,
prezidanto de Nacia brajla biblioteko.
Nedeljka E-igxis
dekkvinjara en beograda blindullernejo. Laux sxia
propra konfeso la
unua brajla libro, kiun sxi palpas, estas lernolibro
pri E-o, rimarkinda
fakto, kiu sxajne ne estas hazarda.
Estante nur
16-jaragxa sxi partoprenis
beogradan IKBE-n, okazintan en 1973.
Nia
estimata s-anino
sukcese gvidis E-kursojn, sxi aktive
partoprenas
enlandajn kaj
eksterlandajn E-istajn forumojn, inkluzive multajn
IKBE-ojn. La fervora
kaj sindonema E-istino Nedeljka Lojxaicx estas
elektita en 2005 j.
kiel prezidanto de LIBE. En periodo 2009-2011 j. sxi
vicprezidantis la
saman organizajxon. Pro la serioza malsano de
prezidanto Arvo
Karvinen, ekde 2012 j. Nia mondfama gastino denove igxas
LIBE-prezidanto.
La gastoj el nia okcidenta najbarlando certe
estis gxoigitaj de la
granda gastamo kaj
ekskluziva intereso, manifestita cxie al
ili. Ni
bondeziru al ni
oftajn tiajn vizitojn kaj renkontigxojn!!!
Angel Sotirov (Bulgario).
Lingva forumo
Parolado kreskigas.
Kutime homoj ne libervole
lernas fremdan lingvon. Oni aux lernas gxin
pro aktuala bezono,
ekz., se oni logxas dum certa tempo en fremda lando,
aux oni lernas gxin
en lernejo kie gxi estas deviga fako. Nur se temas
pri dua aux tria
fremda lingvo en lernejo, tiam lernanto havas certan
elekteblecon. Kiam mi
ekz., kiel 14-jarulo ekstudis en la t.n. "Komerca
Akademio" kiu estas supera lernejo pri
ekonomiaj fakoj, mi povis elekti
kiel duan lingvon aux
la rusan, aux la francan. Mi tiam decidis lerni la
francan, i.a. cxar mi
ne sxatis lerni novan skribon. Por mi cxiam la
parolado de lingvo
estis pli interesa kaj tiucele la franca lingvo
promesis al mi multe
pli ol la rusa.
Tiu decido inter du alternativoj jam bone
montras, ke motivoj por
lernado de fremda
lingvo povas esti malsamaj. Unuflanke povas regi la
motivo pri kompreno
de fremda lingvo. En tiu kazo la legado plej gravas:
Oni volas kompreni
skribitajn tekstojn. Je la alia flanko staras la
motivo pri parolado
de fremda lingvo. En tiu kazo la parolado plej
gravas: oni volas
komprenigi sin parolante.
Estas evidente ke la prilaborado de lingva
aktiveco en la homa cerbo
okazas en malsamaj
partoj de la cerbo depende cxu temas pri analiza
prilaborado - tiu
okazas en la maldekstra cerboduono - aux cxu temas pri
konstrua prilaborado
- tiu okazas en la dekstra cerboduono.
Se oni
trovigxas en fremda
lando kaj tie konfrontigxas kun la lingvo de la
lando, do la dekstra
cerboduono estas aktiva por prilabori la lingvan
esprimon. Se oni
lernas fremdan lingvon en lernejo, tie temas cxefe pri
analizado de lingvaj
strukturoj kaj enhavoj, do tio okazas cxefe en la
maldekstra
cerboduono. Sekve post lernado de fremda lingvo en lernejo
oni apenaux povas
diri "Mi parolas tiun lingvon", cxar la parolkapablo
en la fremda lingvo
tie estas apenaux postulata resp. akcelata.
Kion tio signifas por la
lernado de E-o? Dank'al la specifaj ecoj de
E-o la transiro de pasiva kompreno al aktiva
parolado estas pli facila:
La lingvo estas fonetika kaj logika. Oni povas mem kunmeti vortojn. La
sukceso en parolado
venas pli frue ol en aliaj lingvoj. Tio signifas, ke
por bone lerni E-on
necesas parolekzercoj. Bazo por parolekzercoj estas
la auxdado de la
lingvo. Tial oni bezonas multe da materialo por stimuli
la auxskultadon al
paroladoj en E-o.
Mi ja ne dubas, ke
cxe junaj homoj, kiuj sxatas lerni E-on, la deziro
paroli la lingvon
superregas. La gejunuloj ja volas konatigxi kun junaj
homoj el aliaj landoj
por ligi personajn kontaktojn. E-o kiel "oficiala
lingvo" estas
tute alia afero, kiu estos realigebla nur kiam suficxe da
homoj en la mondo
(aux almenaux en Euxropo) vere parolos E-on. Postuli
oficialan enkondukon
de E-o sen parola bazo estas vane. Nur parolado
kreskigas la lingvon!
Tra la sortofrata mondo
Mi supreniras sen
vidpovo.
Estas malfacile mirigi iun per la fakto, ke
blinduloj grimpas montojn,
sed la supreniro de
la italo Simone Salvagnin en Patagonio celis
propagandon de la
principoj de la UNO-cirkulero kontraux supersticxoj
kaj diskriminacio.
"Supreniron sur pintojn vi sentas per via tuto. tiom
alte ecx la aero
estas io, kio rakontas al vi pri la pejzagxo, kiun vi
ne povas vidi. La
suno, kiu bruligas vian hauxton, vento en viaj oreloj,
silento de montoj,
kiu ne signifas mankon de bruo, sed iun pli intiman
senton, cxiam
malsaman", - tiel diras Simone Salvagnin, 28-jaragxa,
destinita per bronza
medalo dum cxampioneco pri alpinismo inter
malfortevidantoj en
Parizo en 2012, rakontante pri siaj supreniroj. Pri
tio, kiel li kun la
grupo de la itala alpinista asocio provis atingi la
pinton Ojos del
Salado, la duan laux alteco en Sudameriko post
Aconcagua, 6891 metrojn alta,
aperis ecx dokumenta filmo. Gxi estis
prezentita en kinejoj
kaj lernejoj por demonstri, ke nenio maleblas, ecx
se nekuracebla
retino-malsano forprenis la vidpovon.
Dum cxi-aventuro, organizita en la itala
provinco Veneto, kaj
auxspicita de la
societo "Spirito di Stella"
li estis akompanata
de du gvidantoj: italo Enrico Rizzolo kaj cxiliano
Mario Sepulveda. Dum 12 tagoj la grupo
konkeris du pintojn: Los siete
hermanos (4850 m) kaj
San Francisco (6100 m). Bedauxrinde, ili ne
atingis la celon -
Ojos del salado. Simone rakontas:
- Foje la monto mem decidas, cxu permesi al vi supreniri, cxu ne.
Evidentigxas, ke homaj fortoj estas
elcxerpitaj, kaj pluiri estas
dangxere. Tiukaze la naturo mem ordonas kaj estas nekonvinkebla.
La bravajn montogrimpantojn Simone kaj Mario
haltigis sxtormo.
Cxilianoj nomas gxin
"Viento blanco" ("Blanka vento"). La ventorapideco
atingis 150 metrojn
sekunde, do, ili estis devigitaj reveni al la bazejo
Tejos.
Simone bedauxras, ke li ne sukcesis flirtigi
la flagon de la asocio
"Por homaj rajtoj de handikapitoj",
kies reprezentanto li estas, sur unu
el la plej altaj
pintoj de la planedo. Siajn principojn li realigas en
la filmo, kiu estis
farita laux liaj indikoj.
- Gxi estas farita por cxiuj, - li diras, -
tio ne estas rakonto pri
iu, kiu ne vidas. .
Cxiuj povas percepti la emociojn, travivitajn de nia
ekspedicio, auxdi
bruon de l'vento, pezan spiradon kaj fojfoje la
reehxon de niaj
pensoj.
Carmen Morrone
El la itala
tradukis O.P.
Surdbll'j en Rusio.
En Rusio estas pli ol unu
organizajxo por surdblinduloj. Por ili aperas
la revuo "Vasx
sobesednik" (Via kunparolanto"). Redaktas gxin moskvanino
Natalia Kremneva. Gxis nun
oni presis tiun revuon nur nigre. Sed
antauxnelonge la
eldonejo "Repro" presis numeron de la revuo ankaux
brajle. Tio sendube gxojigos multajn gelegantojn.
Multaj el ili akiras
ankaux komputilojn, lernas uzadi ilin kaj
komunikigxas pere de
la reto, elektronika posxto, sms-mesagxoj dank'al
brajlaj legolinioj.
Ni esperas, ke pro la bezono de internaciaj
kontaktoj, ligoj,
interkompreno,
reciproka helpo, internacia amikeco ankaux tiaj
handikapitoj baldaux
lernos nian karan lingvon internacian kaj aligxos
al nia movado.
G. Gluhxov.
Nekutimaj kutimoj.
La sorcxa teo.
Jes, tio estas vero.
Tia teo ekzistas. En Cxinio estis malnova maniero
de te-kolektado. Junaj virgulinoj prenas la te-foliojn per lipoj.
Tiu-cxi speco de teo
nomigxas Koucxun-cxa (teo el busxo de virgulino).
La tradicion de prauloj oni dauxrigas sur la
teo-plantacio en la
provinco Henan sude
de Cxinio. La nuntempaj posedantoj de te-plantacio
konkludis, ke necesas
perfektigi la procedon de te-kolektado laux
malnova tradicio.
Ekde la jaro 2011 kiel laboristoj por kolektado de
te-folioj oni
akceptas junajn virgulinojn kun grandaj mamoj. Tiu-cxi
modifo havas jenan
celon: kolektante la junajn te-foliojn per lipoj,
virgulinoj metas ilin
en korbetojn, alkrocxitajn al iliaj korpoj
antauxe. Ili rajtas
tusxi la foliojn kaj korbetojn per nenio, krom siaj
lipoj. Laboristinoj
devas havi neniujn videblajn difektojn, cikatrojn
aux vundetojn
survizagxe. Oni opinias, ke te-folioj, trovigxantaj sur
mamoj de virgulinoj,
ensorbas neripeteblan aromon de juneco kaj beleco.
Laux cxina mitologio, te-folioj tiamaniere akiras la virinan energion
In. Malnova legendo diras, ke dum preparigxo
de tiu teo el vaporo,
levigxanta super
te-taseto, aperas naux feinoj-sorcxistinoj. Oni diras,
ke, krom
malstrecxigi, tiu cxi saniga teo povas kuraci multajn
malsanojn.
Pro sia laboro cxinaj virgulinoj gajnas po
500 juanoj tage, la sumo
estas tute bona por
Cxinio.
Literaturo
Valentina Tjugasxova
Miniaturoj.
***
Kiel estas bone cxe sunsubiro
de varmega somera
tago
bani vin en la akvo
de granda rivero
kaj sorbi forton de
la rivero,
meti la korpon sub la
sunon
kaj sorbi varmon de
la suno,
kaj poste rigardi,
kiel plauxdas en
sunaj kaj
akvaj sxprucoj via
ido,
kaj senti apude
sxultron de la homo,
kun kiu vi donacis al
la mondo tiun idon...
Cxu povas esti io pli
granda,
kaj cxu necesas io
ankoraux?..
***
Al la homo donace de Dio estas donata, kiel plej granda felicxo
la kapablo
senkondicxe ami:
Sin, la aliajn, cxirkauxantan mondon,
la vivon en tuta
pleno...
Per tiu Dia donaco
estas rekompencitaj
la nemultaj,
sed tiuj nemultaj
portas varmon kaj lumon al cxio,
kion ili tusxas.
Tiuj ja, kiuj ne
havas,
pli malsanas,
suferas pro envio,
postulas al si plian
atenton.
Cxiam al ili mankas
duonpasxo por la felicxo.
Cxu oni povas lerni ami
senkondicxe?
Jes, oni povas...
Sed por tio oni devas almenaux unufoje sperti,
kiel tio okazas.
Tradukis G' Gluhov.
Poezio
Valerij Jegorov
La dolcxa melankolio
Melankolio...
kaj kiu kialo?
Tiu kialo...
la folifalo.
Falas kaj falas
feblaj sonondoj,
kvazau fadenoj
inter la mondoj.
Falas kaj flosas
en la aero
cxiu folio
kaj lanugero.
Falas kaj fluas
ien kun rojo
mildaj minutoj,
raraj dum vojo.
Falas kaj flamas
lastaj radioj,
oron donantaj
al la folioj.
Falas kaj flugas
aroj kaj eroj,
flavaj folioj,
oraj kajeroj.
Falas kaj flagras
buntaj koloroj,
ecx sur la sonoj
kaj la odoroj.
Falas kaj flustras
cxiu folio:
melankolio,
melankolio...
Cxarmulino
de l'
autoro al ciuj francinoj
Ricevinte vizon,
el la fora land'
venis en Parizon
juna vojagxant'.
Ie sur bulvardo
ekrigardis lin,
certe lau hazardo,
cxarma junulin'.
Ne plu interesis
lin la Ejfel-tur'.
Revon li karesis
sxin revidi nur.
Tiel la amoro
plenokupis lin,
pasis tra la koro
tiu junulin'.
Ludas por amantoj
la akordion',
sonas dolcxaj kantoj
-
kvante milion'.
Longe tra Parizo
vervo pelis lin,
tamen sen surprizo,
sen la junulin'.
Prenas la valizon
nia vojagxant',
lasas li Parizon
kun la trista kant'.
Sole la angoro
ne forlasas lin,
restas en la koro
la parizanin'.
Interesajxoj
Amikeca rigardo al la lupoj
Cxu kiam vi estis
infanoj, iu provis timigi vin per ekzemplo de tiu aux
alia besto, kies
bildo en via imagokapablo kreskis al multe pli granda
dimensio, ol gxi
estis efektive? En mia kazo temis pri lupo, kiun mi
tiam ankoraux neniam
vidis, sed oni rakontis al mi, ke gxi estadas en la
arbaro kaj estas
multe pli dangxera, ol la hundo. Iu alia timigis min,
por ke mi ne venu al
malluma kelo, cxar tie estas lupoj, kaj ili povas
min vori. Bonsxance
miaj gepatroj trankviligis min, ke la besto ne
aperas en tia arbaro,
kiu kreskas proksime de mia domo, do gxi ne povas
viziti nian kelon.
Tamen kiam mi estis en nia arbaro, kelkfoje revenadis
al mia infana kapo la
dubo, cxu ie tie hazarde..., vi sxajne divenas,
kion mi timetis.
La kartvela bestoesploristo Jason Badridze,
demandita, kiun li
preferas - homon aux
lupon, respondis, ke la bestoj estas puraj, ne
scipovas trompi kaj
vivas laux klaraj principoj, havantaj la plej altan
biologian sencon. Ili
cxiukaze estas sinceraj, ecx tiam, kiam ili
intencas kapti sian
viktimon. En la naturo ekzistas neskribita regulo,
laux kiu rabobesto
atakas, kaj gxia kaptonto gardas sian sekurecon.
Neallasebla estas pritaksado de bestoj laux
nia vidpunkto, cxar ili
estas nek kruelaj,
nek malamikemaj. Ili ne posedas sian dekalogon, sed
perfekte kongruas al
la cetero de la naturo. Kaj kontrauxe al la homo
ili nenion detruas.
La esploristo diras, ke la plej grava en la
vivo de la lupoj estas
cxasado. Li havis la
okazon pasigi kun ili longan tempon. Ili vivas en
gregoj, kaj, kaptinte
grandan cervon, ili ne devas sercxi mangxajxon dum
kelkaj tagoj. Sed
kiam ilia viktimo estas negranda kapreolo, ili devas
denove komenci labori
jam post kelkaj horoj. La cxasadon la lupoj lernas
jam ekde sia frua
agxo. Lupidoj ne posedas instinkton, kaj devas
ellerni, kio estas
ilia mangxo. La cxasado estas komplika pensprocedo
kaj cxiu grego havas
sian taktikon kaj strategion, planante embuskon kaj
disdonante al si
rolojn laux siaj scipovoj kaj ne laux hierarkiloko. Dum
cxasadoj ili
interkomprenigxas sen vortoj sed tutsimple per ekrigardo en
la okulojn de siaj
kungreganoj.
Alia metodo de la interkomprenigxado de la
lupoj, krom kompreneble ilia
hurlado, estas
telepatio. Jason Badridze rimarkis cxi tiun kapablon dum
eksperimento, kadre
de kiu li instruis al unu besto difinitan konduton,
kio postulis plurajn
ripetojn. Sed estis strange, ke en la cxeesto de
tiu cxi instruita
besto, la alia kapablis fari la saman agon kelkoble
pli rapide. Li do
suspektas, ke la scio kiel solvi la taskon devis esti
transdonita al la
lauxvica ulo sxajne telepatie, cxar ultra- kaj
infrasonregistriloj
elmontris neniun komunikadon inter ili tiutempe.
Male, la hurlado de la lupoj, estas ilia
denaska scipovo, tamen plurajn
sonojn ili lernas nur
dum sia plua vivo kreante kvazaux dialektojn. Pro
tio lupo el Kartvelio
ne komprenos tiun el Kanado. Ecx pli interesa
estas tio, ke la
esploristo elpensis specialan sonon similan al hurlado,
kiun lia grego
ellernis imiti volante mangxi.
Li ankaux asertas, ke la
lupoj pensas. Ili ne nur perceptas kauxzefikajn
ligojn, sed ankau
referencas al la akiritaj spertoj, por solvi novajn
taskojn. La
esploristo rimarkis, ke apenaux 4-monataj lupidoj kapablas
kalkuli gxis sep kaj
ecx multobligi. Ili lernas tion cxi rekonante sian
teritorion. Ili vidas
- tie cxi kusxas tri sxtonetoj, kaj tie kvar
arbobrancxetoj. Ili ankaux rimarkas, kiam la nombro sxangxigxas.
La emocia vivo de la bestoj principe
ne estas alia ol la nia. Ili estas
tre sentemaj kaj
zorgemaj. Ekzemple kiam Badridze, kiun lupoj akceptis
ano de sia grego,
iufoje estis kontuziita, unu lupo estanta lia amiko
vidante, ke la homo
ne povas akompani la gregon, alkuris kaj vomis cxe
li viandon.
Tiamaniere lupoj prinutras ankau siajn idojn kaj maljunajn
individuojn. Ili
kapablas maldigesti parton de viando en sia stomako
kiel rezervon. La
lupoj de Badridze scipovis ecx riski sian vivon por
savi lin de granda
urso. Kiam li kriis pro timego, la tuta grego jxetis
sin kontraux la
dangxeran beston, kiu finfine retirigxis. Vi devas
scii,
ke en la lupa
hierarkio la urso okupas lokon tuj post la homo; kontraux
tiu lasta ili ne
defendas ecx siajn idojn, cxar la afero laux ili estas
entute malvenka.
Kaj fine kiam forpasas maljuna gregano kutime
akompanas tion gxema,
traiga hurlado kaj
dum kelkaj tagoj neniu besto vizitas gxian sidejon.
Je la demando, kial la interrilatoj de la homo
kaj lupo tiel
malbonigxis, li
respondas, ke cxio sxangxigxis, kiam la homo komencis
bredi brutaron. La
lupo, kiu foje gustumos la viandon de sxafo, neniam
revenos al la arbaro.
Kvankam la esploristo instruis siajn lupojn, ke
ili ne proksimigxu al
homaj setlejoj, tamen grandskale ne eblas
malkutimigi la
bestojn cxasi ekster la arbaro kaj tiukaze oni ilin
bedauxrinde depafas.
Jason Badridze fine konfesas, ke dedicxinte sian tutan vivon al la
lupoj, li verdire ne
malkovris ilian misteron, cxar en la loko de unu
brecxo, kiun li
plenigis per sia scio, tuj poste aperadis lauvicaj
demandoj. Mi menciu, ke en Pollando logxas cx. 600 lupoj kaj speciala
fondajxo okupigxas
pri ilia protekto, sed tio cxi estas la temo por
aparta artikolo.
Andreo Bach.
Por
radioauxskultantoj.
Karaj amikoj! Dum la UK en Rejkjaviko mi
cxeestis la kunvenon de
Radioauxskultantoj.
Barbara Pietrzak el Pollando donis la adreson
www.pola-retradio.org
kie eblas auxskulti
polan radion. Sur tiu pagxo estas ankaux arkivo, kie
vi povas elsxuti
podkastojn ekde januaro. Eblas ankaux lasi komentojn
pri apartaj elsendoj.
N. Kasymova.
Forpaso.
La 1-a de auxgusto forpasis
Mihxail Antonovicx Sxcxerbinin, aktiva rusa
E-isto, poeto, tradukisto,
socia aganto. Li
naskigxis en 1935 en la setlejo Verhxnjaja Kalinovka
(Rostova provinco).
La 13-an de decembro 1942, gxuste en la tago de
liberigxo de tiu
logxloko de fasxistoj li estis vundita kaj perdis la
vidpovon. Mihxail
memstare lernis brajlon, studis rusan filologion en la
Rostova universitato.
Dum multaj jaroj li laboris en bll.-entrepreno. En
1998 j. aperis lia unua
kolekto de ruslingvaj versajxoj. Li E-istigxis
fine de la 70-aj
jaroj kaj, rapide progresinte, tuj farigxis fervora
adepto de nia lingvo.
Mihxail gvidis la provincan E-klubon, propagandis
E-on inter gelernantoj, verkis kaj tradukis
kantojn en E-on, organizis
kelkajn
neforgeseblajn E-renkontigxojn. Ankaux nun dum cxiu
E-renkontigxo en Rusio sonas
liaj versajxoj, liaj kantoj. Ripozu en
paco, kara amiko!