Esperanta ligilo
n-ro 5,majo 2016
Enhavtabelo
Lingva
forumo. Pri lernado de Esperanto
Nia
rondo familia. Gratulon al jubileuloj! Nova afrika amiko
Diversaj
interesajxoj. Kiel mezuri inteligentecon?
Cxu
ankaux insektoj havas konscion?
Stenografia
pagxo (nur en brajla versio)
Humuro.
Kelkaj anekdotoj de A. Petyn
Pri lernado de Esperanto
Lauxdire la fama rusa verkisto Lev Tolstoj
lernis E-on tiel rapide, ke li jam la unuan tagon scipovis paroli en tiu
lingvo. Sed kie estas la pruvox Kaj kiom li scipovisx
Kiam mi estis instruisto pri la germana (dum
multaj jaroj), kelkfoje iu lernanto aux lernantino demandis en la unua
lernohoro, kiam li aux sxi parolos la germanan. Mi cxiam respondis: “Hodiaux”.
Kaj mi eksplikis, ke la gelernantoj parolos la instruatan lingvon iomete (t.e.
kelkajn frazojn) en la unua lernohoro.
Evidente la demandantoj volis ekscii, kiam
ili parolos flue. Do mi diris, ke tio dependas de pluraj faktoroj, i.a. de la
tempo kaj energio investitaj en la lernadon (t.e. kiom da diversspecaj ekzercoj
oni faras for de la lernejo) kaj de la talento de la gelernantoj por lerni
lingvojn (cxar sendube la homoj havas malsamajn talentojn: por muziko,
matematiko, naturaj sciencoj, lingvoj ktp.).
Tion mi diris en kurso de la germana. Nun mi
povas aldoni, ke la rapideco de la lernado dependas evidente ankaux de la
koncerna lingvo, kaj ni cxiuj scias, ke E-o estas internacie la plej facile
lernebla lingvo. Mi diris “internacie”, t.e. por la homaro gxenerale, sed ne
nepre la plej facila fremda lingvo el cxiuj, cxar eblas, ke du lingvoj de la
sama lingvofamilio estas tiel similaj, ke la parolantoj de unu lernas tre
facile kaj rapide la alian. Tamen tio estas speciala kazo, kaj ni rajtas diri,
ke E-o estas – pro siaj konataj karakterizajxoj – la plej facila lingvo.
Mi menciis la verkiston Tolstoj, sed oni scias
pri aliaj homoj – ofte junaj – kiuj lernis la internacian lingvon ege rapide,
povante komunikigxi (pli-malpli flue) post unu jaro, aux kelkaj monatoj aux ecx
semajnoj. Kiel eblas? Kial ne cxiuj lernantoj sukcesas scipovi E-on tiel
rapide? Miaopinie, la faktoroj estas: 1) talento por lingvoj; 2) bona
memorkapacito; 3) forta deziro scipovi gxin; 4) la instrumetodo; 5) lauxeble
cxiutaga farado de diversspecaj ekzercoj; 6) okazoj praktiki la lingvon.
Rilate talenton, ni devas distingi la
kapablon paroli de la scipovo skribi. Estas homoj, kiuj scipovas legi, kompreni
la parolatan lingvon kaj ecx skribi unu aux plurajn fremdlingvojn, sed havas
malfacilecon paroli ilin. Versxajne, ili havas tiun malfacilecon en sia propra
gepatra lingvo. Fakte, multaj homoj estas rezervigxemaj, ne sxatante paroli
multe. Aliaj – aux la samaj – cxiam observas dum la parolado, cxu ili parolas
korekte, kaj tio igas la paroladon malpli flua.
Bone, tio koncernas la paroladon. Tamen la
dua grava faktoro, kiun mi menciis supre – bona memoro –, estas bezonata ne nur
por parolado, sed ankaux por la aliaj lingvaj kompetentecoj, cxefe por skribi.
Kiam ni legas aux auxdas, la kunteksto multe
helpas kompreni la tekston. Krome, la homoj, kies gepatra lingvo estas
latindevena (kaj aliaj, kiuj jam lernis tian lingvon), havas la avantagxon, ke
multaj e-aj vortoj estas similaj al vortoj, kiujn tiuj homoj konas en aliaj
lingvoj.
Sed kiam oni volas paroli aux skribi, la
afero estas tute malsama. Kvankam la e-gramatiko estas multe pli simpla, ol tiu
de aliaj lingvoj, oni bezonas memori ne nur la regulojn, kompare malmultajn,
(kaj apliki ilin), sed precipe multajn vortojn. Do, necesas bona memoro kaj
praktikado, tiel ke la vortoj ripetigxas kaj povas esti memorataj.
Tamen la proksimeco inter la vortoj de E-o
kaj tiuj de la latindevenaj lingvoj kauxzas alian problemon, kiam oni produktas
(busxe aux skribe) iun tekston: oni imagas, ke iu vorto, kiun oni volas uzi kaj
kiun oni konas en la gepatra lingvo (aux alia latindevena lingvo, kiun oni scipovas)
estas la sama aux tre simila en E-o, kaj tio ofte kauxzas erarojn.
Kion fari? – Praktiki, praktiki, praktiki,
skribante kaj parolante. Kaj por plibonigi la tiel nomatajn “pasivajn” lingvajn
kompetentecojn necesas multe legi kaj auxskulti.
Por fini cxi tiun artikolon, mi rakontas mian
propran sperton:
Mi eklernis E-on antaux 15 jaroj, pro du
kialoj: cxar mia edzino lernis gxin, kaj cxar mi – instruisto de lingvoj –
volis koni tiun artefaritan lingvon. Sed mi lernis memstare nur la bazajn regulojn
kaj legis kelkfoje kelkajn tekstojn. Vere, mi ne interesigxis pri E-o – ax mi
ne havis tempon interesigxi pli. Do, mi ne auxskultis nek skribis nek parolis.
Mi komencis interesigxi, kiam mi akceptis –
fine de 2013 – la proponon de mia edzino partopreni en la Universala Kongreso
de 2014 en Bonaero. Tiam mi komencis auxskulti e-ajn tekstojn (mi malkovris la
retejon Esperanta Retradio komence de 2014) kaj mi skribis miajn unuajn etajn
tekstojn (mallongajn retmesaxojn). Iomete post la UK mi komencis kunlabori en
la Esperanta Retradio. Sed mi dauxre ne parolis E-on, cxu pro manko de
oportuno, cxu pro mia naturo, suficxe rezervigxema. Aliflanke, por kompreni kaj
por skribi, helpas min mia kono de aliaj euxropaj lingvoj. Tamen, kiel mi
diris, necesas praktiki, praktiki, praktiki. Mia cxiusemajna artikolo estas
speco de praktikado. Krome, estante ankoraux lernanto de E-o, mi sonregistras
la aliajn artikolojn en portebla sonregistrilo kaj auxskultas ilin dum mia
preskaux cxiutaga piedirado.
Peranto.
Gratulon al jubileuloj!
La 25-an de aprilo 75-jarigxis Pier Luigi da
Costa, la homo, kiun oni prave nomas "kolono de E-movado", homo, al
kiu blindaj E-istoj el multaj landoj danksxuldas la eblecon eniri en la
internacian E-medion, dauxre kaj aktive labori por nia komuna afero.
La 1-an de majo 80-jarigxis nia
"okulo", konstanta sincera helpanto de bll'j, nia reprezentanto en
UEA-komitato Rob Moerbeek.
Al ambaux niaj karaj jubileuloj ni sendas la
plej korajn, varmajn kaj sincerajn gratulojn! Firman sanon al vi! Gxuu dum
multaj jaroj aktivan, interesan vivon!
Nova afrika amiko
Jen ni havas
novan amikon en Afriko:
MAFUILA
MAVOMO JAKSON
DKEA
B.P.1007 KIN
Limete
Kinshasa
R.D. CONGO
(Rimarko mia - de Anatolo: kvar literoj
"DKEA" signifas: Demokratia Konga E-Asocio).
Do, s-ano Mafuila Jakson tre dankas E-istojn
pro ilia monhelpo, cxar per malgranda operacio kaj okulvitroj li sukcesis
reakiri kontentigan vidpovon.
I.a., li skribis, ke en 14-membra E-klubo de
Kinshasa estas tri blinduloj, kaj krome, li prelegis pri E-o en la
blindullernejo kaj komencis tie kurson pri E-o. Bedauxrinde, blinduloj ofte
rezignas lerni E-on, cxar mankas ajna brajla materialo.
Amike Anatolo.
Kiel mezuri inteligentecon
Kanadaj psikologoj opinias ke la
inteligentec-kvociento (IQ) antikvigxis. Ilia esploro cxe pli ol 100’000
personoj montras: Unu sola mezurunuo ne povas priskribi cxiujn aspektojn de
inteligenteco.
"Mezuri cxion, kio estas mezurebla - kaj
mezurebligi kio ne jam estas mezurebla". Tio estas la laborkomisio, kiun
Galilei postlasis al la scienco. La fiziko bone progresis per tiu aliro. Cxu
tiu aliro tauxgas ankaux por la homa menso, tion oni diskutas de jam pli ol 100
jaroj - kaj ne antauxvideblas fino de tio.
La mezurado de la racio restas kontroversia
ankaux ne laste pro tio, cxar gxi bonege tauxgas por ideologiaj disputoj. La
afero ja komencigxis tute pace. En la jaro 1904 la brita psikologo Charles
Spearman malkovris okaze de testoj kun lernejaj infanoj statistikan
interesajxon. Nome tiuj, kiuj, ekz’, en la fako "franca lingvo"
sukcesis (aux malsukcesis), ankaux en la fako "angla lingvo" sukcesis
(aux malsukcesis).
Tio versxajne ne jam estis suficxe surpriza,
sed la kunteksto validis ankaux por aliaj fakoj: matematiko kaj muziko,
literaturo kaj la diferencigo de sonaltecoj. Kiun ajn kombinon li elektis, la
kunteksto en formo de korelacioj restis. Cxiuj fakoj sxajnis esti
kunligitaj per nevidebla statistika bendo, kiun Spearman nomis g-faktoro.
La g-faktoro reprezentas la ideon, ke inteligenteco estas mezurebla objekto. Se
jes, cxu tiu objekto estas unu aux pluraj - cxu ekzistas "la" inteligenteco?
"Inteligenteco estas tio, kion mezuras inteligentectesto", - diras
malnova sxerca klarigo de psikologoj.
Tio, kompreneble, ne estas kontentiga
respondo. Almenaux ne por Adrian Owen. Nur cxerpi interpreteblajn datumojn, tio
ne suficxas, laux li. Necesas inteligentectestoj kun neuxrobiologia fundamento,
do, testoj, kiuj respegulas nian pensadon kaj ne la preferojn de la
testfarantoj.
Owen plenumis kun tri kolegoj unu el la plej
grandajn studojn de la lastaj jaroj pri IQ. Oni ekzamenis per interreto xe
volontuloj 12 diversajn kategoriojn, i’a’, la memoron, logikan konkludon,
atenton, kapablon pri orientigxo kaj planado. La ehxo estis surprize granda.
Oni estis atendinta kelkcenton da partoprenantoj, sed finfine estis milegoj da
homoj el cxiu agxo kaj el plej diversaj kulturoj kaj landoj.
La granda nombro da partoprenantoj donis tre
klaran bildon. La rezultoj de la testoj ne estis eksplikeblaj per nur unu
mezurunuo (nome la IQ). Necesas almenaux tri kategorioj por priskribi la
rezulton per nombroj. Tiuj kategorioj estus: mallongtempa memoro, logika
pensado kaj lingvaj kapabloj.
Laux Owen, mensa trejnado ne plibonigis la
rezultojn. Aliflanke, la agxo pruveble efikis negative al la memoro kaj la
logika pensado. Laux la studo, la intelekto restas fresxa gxis la agxo de 25
jaroj, poste la kapabloj dauxre malprogresas .
Owen kaj liaj kunlaborantoj plenumis ankaux
serion da studoj pri la cerbo, kiuj sxajnas konfirmi ilian statistikon. Laux
tio, memoro, logiko kaj lingvo okupas malsamajn retojn en la cerbo. La divido
de la IQ en tri memstarajn kategoriojn, laux tio, ne estus arbitra. Nun nur la
faka kolegaro devas akcepti tion simile al la siatempa malkovro de Spearman.
Cxu ankaux insektoj havas
konscion?
Jam primitivaj vertebruloj havas cerban
strukturon, per kiu ili simulas sian propran pozicion en la spaco. En tio
kelkaj biologoj vidas la praformon de subjektiva percepto.
Kio estas konscio? Kiel, kiam kaj kial gxi
ekestis? Kaj cxu ni povas imagi, kiel estas ekzisti senkonscie? En tiuj
demandoj konfrontigxas biologio kaj filozofio, usona filozofo dedicxis al ili
en la jaro 1974 jam delonge klasikan artikolon, en kiu li demandas: “What
is it like to be a bat?“ La titolo estas ankaux sengxene tradukebla per: Kiel
sentigxas esti vesperto?
Respondo estas klara por cxiuj, kiuj, ne kiel
siatempe Descartes, kredas, ke bestoj estas masxinoj: gxi sentigxas cxiukaze
iel. cxar vespertoj posedas konscion. Tion ne havas cxiuj vivajxoj.
"Plantoj ne havas gxin, kaj estus surprizo, se meduzoj havus gxin", -
skribas du auxstraliaj biologoj en faka jxurnalo. "Sed estus strange
insisti je tio, ke la interna vivo de sximpanzo estas tute malhela."
Kiel ekestis tiu "interna vivo" dum
la kuro de la evolucio? Kio estas la plej simplaj formoj de tio, kion ni nomas
subjektiva sperto? La plej primitiva formo de mi-o certe estas la projekcio de
la pozicio de la propra korpo en la spaco. Kiu kapablas tion, tiu akiris la
unuan pecon de sendependeco de la ekstera mondo, tiu ne plu bezonas reagi
spontanee kaj loke je ekscitoj, kiel meduzo, kies nerva sistemo ne havas
centron.
Tion aliflanke havas la nerva sistemo de
insektoj - kontrauxe al dum longa tempo disvastigita antauxjugxo. Kaj grava
tasko de ilia centra komplekso estas prilabori spacan informon el diversaj
sensorganoj kaj integrigi gxin: al "nerva simulo de la stato de la
insekto, kiu movigxas en la spaco", - kiel skribas la auxstraliaj
biologoj. Tiu centra komplekso, laux ili, estas funkcie analoga al la meza
cerbo de la vertebruloj, kie funkcias tiu simulo. Ecx cxe homoj kun la reganta
grandcerbo la bazo de la konscio, la mi-sperto, sidas en pli malnova cerba
strukturo.
Tiu pli malnova strukturo, kiu evidente
estigxis jam frue dum la evolucio de la vertebruloj, jam la rondbusxuloj, (kiuj
estas la plej primitiva klaso de la vertebruloj), havas cxi-koncernajn kernojn
en la cerbo, - diras la biologoj. Tio versxajnigas tezon pri tio, kiam ekestis
la kapablo produkti en la cerbo bildon de si mem kaj lokigi gxin, nome dum la
kambrio, antaux proksimume 500 milionoj da jaroj. Tiam estigxis, versxajne,
cxiuj hodiauxaj bestaj triboj, ankaux la artikpieduloj (artropodoj), al kiuj
apartenas la insektoj. Tiu "kambria eksplodo" certe estis brutala:
Bestoj komencis aktive cxasi aliajn bestojn. Sekve al tio, tiuj bestoj lernis
fugxi. Cxe ambaux fleksebla lokiga sistemo bone servas.
Restas malklare, cxu gxi ekestis cxe insektoj
kaj vertebruloj sendepende unu de la alia. Estas indikoj, ke meza cerbo kaj
centra komplekso ne nur povus esti analogaj, sed ankaux homologaj. Tio
signifus, ke tiuj strukturoj estis arangxitaj jam en komunaj prauloj - kaj tio
sxajnas intuicie ne vere kredinda, se oni konsideras, kiom granda en la
genealogia tabelo de bestoj estas la distanco inter artikpieduloj kaj
vertebruloj.
Bella Jxujxunava.
Pluvo.
Denove tiu pluvo. Ekde mateno pluvas kaj
pluvas sencxese, jen torente, jen per facilaj sxprucetoj.
- Ho,
Verunjo, denove pluvas. Tiom tedis! Nu, cxio! Suficxas por hodiaux! Iru ni
hejmen! Gxis morgaux! Gxis!
- Sed mi
amas pluvon.
Sxi eliris eksteren en diafana pluvmantelo,
kies kapucxo lasis malfermita juna rugxigxinta vizagxo, gxoje enspiris fresxan,
humidan aeron. Cxio cxirkauxe estis malseka, pura. Brilantaj fajroj surstrate
duobligxis: tiuj, kiuj lumis en la konstruajxoj, kaj tiuj, kiuj respeguligxis
en la voja spegulo. Homoj hastis zorgmiene, alsxultriginte la kapojn. Ne
placxis al ili la plifortigxanta pluvo. Gxiaj malrektaj, densaj toloj,
pendantaj de sur cxielo, kuris super la tero, jxetante akvotorentojn sur
homojn. Sed Verunjo nenien rapidis. Al sxi placxis senti la fluojn bati sxian
levitan vizagxon, surharigxi
kiel
brilanta nimbo, tikli la kolon. Sxin trapenetris agrabla tremo. Pli ol cxion
sxi ekvolis demeti mantelon kaj sxuetojn kaj kuri tra la pluvo, gxoje sentante
la vestojn malsekigxi kaj gluigxi. Sxia varmega juna korpo gxoje rezistis al
malvarmo de la akvo, fluanta de sur cxielo.
Verunjo iris kaj rimarkis nenion cxirkauxe,
tuta kaptita de cxi tiu revo, deziro, kaj subite ekauxdis de malantauxe
iun
delikatan vocxon:
- Kiom bela
vi estas! Kiu diris tion? Eble, tiu longakrura junulo en argxenteska jako, kiu
preterkuris sxin al la auxtobuso, brilanta per pompaj fajroj, kiel abia
ornamajxo? Aux cxu tiu, kiu rigardetis malantauxen cxe vojkrucigxo, kvazaux
invitante sxin kuniri? Aux, eble, sxi nur misauxdis?
- Nu, cxu
ne? Vi ja vere estas tre bela!
Sxi abrupte turnigxis. Kiu diris tion? Ecx ne
unu sono auxdigxas, nur sencxesa susuro de falantaj fluoj. Versxajne, estis jen
imago. tiu junulo, staranta cxe butiko kun hundo surbrake, kiun li kovris per
sia jako?
- Kia
stranga konatigxmaniero!
Skuinte per sxultroj, Verunjo pluiris, kaj
tuj denove ekauxdis la karesan vocxon, preskaux flustron, kunigxantan kun la
flua susuro:
- Mi estas
tiu, kiun vi amas.
- Nur tio
mankis! Senhontulo! Neniun mi amas!- sxi diris, turnigxante por rigardi, cxu ne
sekvas sxin tiu junulo kun hundo.
Samtempe la cxielo kvazaux timigite suspiris,
ekkrietis, kiel vundita besto. La krio malproksimigxis, mallauxtigxante, Kaj
subite finigxis la pluvo. Homoj nekredeme rigardis supren, kie rapide diskuris
la densaj nuboj. En la truoj inter ili jam ekbrilis steloj.
Cxiuj skuigxis, kiel hundoj post banigxo,
kunmetis ombrelojn, visxis malsekajn vizagxojn. Ili ne plu rapidis, kiel
antauxe, kiam ilia nura zorgo estis kuratingi pli baldaux iun kasxejon. Antauxe
ili estis kaptitoj, kaj nun fine reakiris liberon.
***
Sekvatage cxie estis ankoraux grandegaj
flakoj, humide brilis malhela foliaro. Sed antaux vespero la suno sekigis
cxion. La folioj polvigxis kaj mallevigxis, la aero igxis griza sufokiga
densajxo.
- Ho, kiom
bone! Venu, knabinoj, banigxi! Ni sunbrunigxu! Kaj vi, !Verunjo, cxu venos kun
ni?
- Kial do
ne?
La tuta bordo, kiel giganta rostujo, estis
kovrita de la fritigxantaj korpoj. Akvo bolis, kiel densa buljono, ecx sxajnis
vaporigxi.
- Kaj vi,
!Verunjo, kial ne senvestigxas?
- Mi ne
volas.
- Ial vi
farigxis malgxoja lastatempe? Eble, vi enamigxis?
- Ha-ha-ha!
nenio simila! Nia !Verunjo amas nur pluvon, cxu ne?
-
Dekrocxigxu! cxu estas via afero? Jes, mi amas pluvon! Kaj kio?
Mallauxta susuro ekauxdigxis super la tero,
ekfajfis super la kapoj.
- Cxu vere?
Cxu vere vi amas pluvon?
Cxu vere neniu krom sxi auxdis la vocxon?
sxajne, ne. cxiuj babilis, ridis, ne rimarkante la nubojn, kiuj kovris la
cxielon, puran antaux momento.
- Kiu pluvo
povas esti? La suno ja jxus varmegis netolereble! Sed jen jam la unuaj gutoj,
densaj kaj pezaj, ekbatis la varmegajn korpojn.
Verunjo iris laux la bordo, kiu rapide malplenigxis,
pli malproksimen de homoj, por ke ne eblus kasxigxi malantaux sxia dorso kaj
flustri la strangajn, mildajn vortojn, pro kiuj aperas tremo. Nun ili ne
auxdigxis, nur gaje, kiel malproksimaj tamburoj, frapis sxtonetojn la fluoj,
tintis rojoj, fluantaj en la riveron. Pluvo batis jen unu flankon, jen la
alian, kvazaux ludante. La vento sxiris la robon, levis harojn, kaj subite
malaperis por denove post momento pusxi la vizagxon per forta malseka mano,
eniri la pulmojn, plenigi la busxojn kaj naztruojn, haltigi la spiron.
La nuboj rapide densigxis, malproksime fulmis,
kaj tra la tondro !Verunjo denove ekauxdis la vocxon:
- Mi amas
vin! Vi estas belega! Sed nun gxi ne estis milda kaj mallauxta, en gxi klare
auxdeblis gxojo kaj kuragxo.
- Kiu vi
estas?- flustris !Verunjo, senmovigxinta pro timo kaj admiro.
- Mi estas
tiu, kiun vi amas. Mi estas pluvo.
- Sed tio ne
eblas! Tio ne povas okazi! Vi ne povas paroli kun mi!
- De kie vi
scias tion? Vi, homoj, tiom malmulte scias pri la mondo. Lasu tiujn pensojn! Mi
estas cxi-tie. Vi sentas miajn
tusxojn. Vi
auxdas min. Do, mi ekzistas.
- Mi timas
vin! Kion vi bezonas?
- Mi volas,
ke vi farigxu parto de mi, ke vi rigardu la mondon de alte, kiel tion faras mi.
Mi volas ekvidi cxion per viaj okuloj. Tedis min vagadi sola. Mi volas, ke vi
cxiam estu kun mi!
- Sed tio ne
eblas, ne eblas!
- Kio ne
eblas? Vi estas kombino de etaj korpuskloj. Kaj ankaux mi. Deflankigxu de
kutimaj pensoj. Pensu pri nenio. Demetu nenecesan vestajxon. Mi cxirkauxprenu
vin!
- Sed cxu
tiam mi cxesos esti homo? cxu mi mortos?
- Nu, kaj
kio? Sed vi ja igxos mi! Vi pluvigxos! cxu tio estos pli malbone? Ni flugos,
kien ni deziros! Ni ekvidos diversajn landojn, mirindajn konstruajxojn, homojn,
vivantajn kiel iliaj malproksimaj prauloj, kaj bestojn, sagxajn kiel homoj! Ni
venos cxien sen invito! Ecx kiam la regxino en sia blanka nuptovesto eliros el
la pregxejo kun sia edzo-regxo, ni falos al sxiaj piedoj, kaj sxi kuros de ni,
kiel ordinara bubino! Ni ekregos la tutan mondon!
- Sed mi ne
volas morti!
- Do, vi ne
amas min.
- Ne, mi
amas, sed ne tiel! Mi volas esti homo, kaj mi volas esti kun vi!
- Tio ne
eblas. Ne eblas ja esti samtempe tiu kaj alia. Vi devas elekti. Venu al mi! cxu
vi sentas min proksime? cxu vi sentas
mian spiron?
cxu vi vidas miajn okulojn?
- Ne, ne,
ne! Mi ne volas! Kaj entute cxio-cxi ne estas vero! Mi nur frenezigxas! Lasu
min! Mi sufokigxas!
- Vi ne amas
min. Mi foriras,- la vocxo triste suspiris kaj mallauxtigxis en lontano, la
vento malaperis, kaj cxesis pluvo.
Verunjo staris sur la sablo, tremante pro
malvarmo. Kie sxi estas? Kiel sxi aperis cxi-tie? Kial sxia vesto estas sxirita
kaj la piedoj vunditaj? Kaj kial doloras sxia koro? Kiu estas tiu homo, kuranta
al sxi el mallumo? Ho, denove ekpluvis! cxu nun cxio rekomencigxos?
- Ne!
Foriru!
- Mi tuj
foriros,- diris la vocxo triste kaj mallauxte, -iru al li! Tio estas mia
adiauxa donaco por vi. Mi komprenas kaj ne
koleras. Ne
forgesu min!
***
- Kio
okazis, frauxlino?- demandis la junulo, elirinta por promeni kun hundo post la
pluvo, -Vi ja tute malvarmigxis! Kia pluvego! cxu ne? Venu al mi, sekigxu
iomete! Jen nia domo, sur monteto. sxi etendis al li la manon kaj ektusxis lin.
Li estis viva kaj varma. Li estis homo. Vera homo!
- Kio
timigis vin? cxu vi perdis la vojon? Vi tremas. Diru vian nomon!
- Mi ne
memoras.
Li rigardis
sxin mirigite.
- Sed vi
apenaux staras. cxirkauxprenu pli firme mian kolon, mi portos vin. Ne
maltrankviligxu! Vi tute ne estas peza! !Reks, hejmen!
Ho, kiel bone! Kiom mirinde facile kaj ne
timige. Kiom forta li estas! Kiajn bonajn manojn li havas! Ilia varmo ekkuris
tra cxiuj vejnoj, varmigante la tutan korpon. Tiel konate kaj gaje bojis la
hundo! Densa viola koloro de siringo kaj malseka grundo sxajnis strange konata,
auxdigxis vocxoj, kutimaj homaj vocxoj, en kiuj estis nenio nekomprenebla kaj
fremda. Ili sonis neesprimeble agrable. Kio okazis al sxi? Estis io, pro kio
dolcxe doloretis la koro, io timiga kaj belega samtempe. Sed kio? Nenio
rememorigxis.
Kaj ne necesas! Eble, poste. Kaj nun estas
tiom bone!
E-igis Ivana Posx.
Pri bofilino
(Cxina fablo).
En antikva Cxinio knabino, kiu edzinigxis,
logxis en la domo de sia edzo kaj servis lin kaj lian patrinon.
Okazis, ke iu knabino post la geedzigxo ne
povis elteni konstantajn riprocxojn de sia bopatrino. Do, sxi decidis pereigi
la oldulinon.
La juna virino venis al herbovendisto, kiu
estis amiko de sxia patro, kaj diris al li:
- Mi ne plu
povas kunvivi kun mia bopatrino! Sxi frenezigas min! Cxu vi ne povus helpi min?
Mi bone pagos!
- Kion mi
povas fari por vi? demandis la herbovendisto.
- Mi volas,
ke vi vendu al mi venenon. Mi venenigos sxin kaj ne plu suferos,- respondis la
junulino.
Post iom da pripensado la herbovendisto
diris:
- Bone, mi
helpos vin, sed vi devas kompreni du aferojn: unue, vi ne povas venenigi la
bopatrinon tuj, cxar oni konjektos, kio okazis. Mi donos al vi herbojn, kiuj
iom post iom mortigos sxin, do, neniu ecx pensos, ke sxi estis venenigita. Due,
por tute eviti iujn ajn suspektojn, vi devas mildigi sian koleron, montri, ke
vi estimas, ecx amas sxin, obei sxin, tiam neniu suspektos vin, kiam sxi
mortos.
La junulino konsentis. Sxi prenis la herbojn
kaj aldonadis ilin al la mangxajxoj de la bopatrino. Krome, sxi sukcesis
kontroli sin mem, obei la bopatrinon kaj estimi sxin. Kiam sxi komprenis, ke
sxangxigxis rilato de bofilino al sxi, tutkore ekamis la junulinon, al cxiuj
rakontis, ke sxia filino estas la plej bona, pri kiu eblas nur revi. Post duonjaro
iliaj rilatoj jam similis al tiuj de la veraj patrino kaj filino.
Foje la junulino venis al la herbovendisto
kaj petegis kun larmoj:
- Je la nomo
de Dio, savu mian bopatrinon de la veneno, kiun mi donis al sxi! Mi ne plu
volas mortigi sxin! Sxi igxis la plej bona bopatrino! Mi amas sxin!
La herbovendisto ridetis kaj respondis:
- Ne
maltrankviligxu. Neniun venenon mi donis al vi. Tio, kion mi donis, estis nur
spicajxoj. La veneno estis nur en via kapo, kaj vi mem forigis gxin.
Prunoj kontraux rubo
(serba fablo).
Iu viro
havis filon. La knabo estis bona, laborema, aminda. Venis tempo edzigi lin. La
patro enpensigxis, kiel li trovu knabinon same bonan. Kaj jen kion li elpensis.
Li sxargxis
cxaron per prunoj, veturis tra la vilagxo kaj kriis:
- Hej,
homoj! Mi sxangxas prunojn kontraux rubo!
Rapide disvastigxis onidiro, ke iu frenezulo
prunojn kontraux rubo sxangxas.
Kiu do ne sxatus senpagajn fruktojn? Kuris
virinoj, junaj kaj ne tre, al siaj hejmoj, kolektis rubajxon en sitelojn, en
sakojn, kaj portis al la freneza disdonanto de prunoj.
Kiam cxiuj jam disiris, alkuris iu junulino,
tenanta ion en la pugno.
- Ankaux mi
sxatus mangxi prunojn, sed rubajxo en mia domo apenaux trovigxis. Jen kiom mi
sukcesis kolekti per balailo, - kaj sxi montris la enhavon de sia pugno.
- Gxuste vin
mi sercxis, - esklamis la viro, - Estu vi mastrino en mia domo!
Post mallonga tempo li edzigis sian filon al
tiu knabino, kaj vivis ili longe kaj felicxe.
Humuro.
Kelkaj
anekdotoj el la libreto „Cent pri cent” de A.Pettyn
Iu milionulo mendis pentrajxon cxe pentristo
Whistler. La milionulo diris, ke li deziras, ke la temo de la pentrajxo estu
„pregxejo”. La pentristo realigis la mendon. La milionulo rigardis la pentrajxon,
tre placxis al li la pejzagxo, la fresxeco de la koloroj kaj ankaux la realeco.
En iu momento, ne vidante homojn, li diris al la pentristo:
- Vi tute
forgesis pentri homojn!
- Ili
partoprenas la meson, – diris la artisto malkontenta, ke la kliento sugestas
alian koncepton.
- Bone. Mi
acxetos cxi tiun pentrajxon, kiam la homoj eliros el la pregxejo, – li diris al
la pentristo.
***
La plej eminenta pentristo de la flandra
skolo, Peter Paul Rubens trovigxis iam kelkan tempon en la kortego de la mantua
princo. La princo sin turnis al la pentristo kun la propono, ke li pentru al li
Magdalenon. Rubens senhezite respondis:
- Cxu mi
pentru gxin antaux la peko aux post la peko?
- Pentru xin
dum la peko… tio estos pli interesa.
***
Princo Cosimo Medici, kiu en libera tempo
faris skulptajxojn, iam skulptis statuon de Neptuno kaj komisiis starigi gxin
sur la cxefa placo de Florenco. Iutage la princo demandis la grandan
skulptiston kaj pentriston Michelangelo Buonarroti:
- Kiajn
sentojn vekas cxe vi mia Neptuno?
- Religiajn!
- respondis la genia artisto.
- Kial
religiajn? Mi ne komprenas vin! - ekmiris la princo.
- Kiomfoje
mi vidas cxi tiun statuon, mi petas la Providencon, ke estu pardonita al vi la
misuzo de la tiom bela pecego da marmo.
***
La konata usona aktoro Gary Cooper, en
interparolo kun filmistoj diris, ke li havas tre originalan ideon de strecxa
filmsituacio.
- Mi volonte
ludus la rolon de la heroo de cxi tiu situacio – aldonis la aktoro.
La filmistoj
petis, ke li pli proksime prezentu al ili la ideon.
– Kaj do, la
situacio estas jena, - komencis Cooper. - Tri dangxeraj banditoj kaptis
sxerifon kaj decidis forveturigi lin el la urbo. Ekster la urbo la banditoj
alligis la sxerifon al la relvojo kaj…
- ...kaj vi
mortigas la banditojn kaj liberigas la sxerifon! - finis unu el la filmistoj.
- Tute ne! -
diris kun rideto la aktoro. - Estas tute alie: mi turnas min al la dangxeraj
banditoj kaj diras:
- Tio cxi,
kompreneble, ne koncernas min, sed mi nur volas diri al vi, sinjoroj, ke de tri
jaroj cxi tie veturis nek unu trajno…
***
La hispana regxo Alfonso la XIII-a sin turnis
al kvar soldatoj de la regxa gvardio kun la demando, cxu ili pafus al li, se
ili ricevus tian ordonon. Tri el ili respondis jese, kaj la kvara diris, ke li
certe ne pafus.
- Bonege,
mia knabo! - ekkriis la regxo. - Jen mi trovis almenaux unu homon, kiu la vivon
de sia regxo taksas pli ol la soldatan obeodevon. Sed diru al mi, kial vi ne
pafus?
- Cxar mi
estas armea trumpetisto – respondis la soldato.
***
Albert Einstein partoprenas bankedon,
arangxitan de usona familio. La mastrino deziras montri sian erudicion, sxi do
kondukas la scienciston al la fenestro, montras la foran stelon kaj diras:
- Tio estas
Venuso, mi rekonas gxin, cxar gxi cxiam brilas kiel bela virino.
- Mi tre
bedauxras, – respondas la granda sciencisto, – sed la planedo, kiun vi montras,
estas Jovo!
- Ho, kara
sinjoro profesoro, vi estas eksterordinara. De tiom granda distanco vi scipovas
diferencigi la sekson de stelo!...