Historio de la Esperanto-movado inter la blinduloj
1888–2015
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)
Historio de la Esperanto-movado inter la blinduloj
1888–2015
En kvar volumoj
Redaktis
I
– II Joseph Kreitz, 1972, 1981
III
Raymond Gonin kaj Rudolf Krchňák, finredaktis Attila Varró,
1990
IV
Ritva Sabelli, 2016
Eldonis
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE) kun financa subteno de s-ino
Ritva Sabelli
Presejo:
Keuruskopio Oy, 2016
TABELO DE ENHAVO
Unua volumo (1972) Titolpaĝo de la originalo
2 Esperanta Ligilo ekde 1904 ĝis 1915
4 Vojaĝoj de blinduloj efektivigitaj per Esperanto
5 Eldonado de brajle presitaj libroj en kaj pri Esperanto
7 La blindulesperantista movado dum la unua mondmilito
8 Esperanta Ligilo ekde la jaro 1919 ĝis 1940
10 La naciaj blindulesperantistaj societoj ĝis la jaro 1939
11 La ”Universala Asocio de Blindaj esperantistoj” (UABE)
12 La ”Universala asocio de blindulorganizaĵoj” (UABO)
13 Diversaj internaciaj blindulesperantistaj organizaĵoj
14 La unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj en Praha
1921
15 La internaciaj kongresoj de blindaj esperantistoj ĝis la
jaro 1939
19 La ”kvina” en Edinburgo 1926
21 La ”sepa” en Antverpeno 1928
25 La ”dekunua” en Parizo 1932
26 La ”dekdua” en Kolonjo 1933
27 La ”dektria” en Stockholm 1934
28 Antaŭparoleto al la ”dekkvara” 1937
29 La ”dekkvara” en Varsovio 1937
30 La ”dekkvina” en Londono 1938
32 Indekso de gravaj dokumentoj en brajla preso
Dua volumo (1981) Titolpaĝo de la originalo
Eminentaj pioniroj de la Blindulesperantista movado
William Percy Merrick [Britio]
Henriette Zapater [Nederlando/Germanio]
Baldomero Zapater [Hispanio/Germanio]
José Ezquerra Berges [Hispanio]
Angelo Raffaele Tancredi [Italio]
Vasilij Jakovleviĉ Eroŝenko [Rusio]
Kapitano
Jan Silhan
[Ukrainio/Pollando]...............................................................
151
Halvdan
Karterud [Norvegio]................................................................................
153
Miklos
Bano
[Hungario]........................................................................................
155
Constanze
Zapater [Germanio].............................................................................
159
Vincenzo
Musella
[Italio].......................................................................................
160
Edgar
Guilbeau [Francio].......................................................................................
161
Charles
Hedqvist
[Svedio].....................................................................................
163
Joseph
Kreitz
[Germanio]......................................................................................
165
Tria
volumo (1990) Titolpaĝo de la
originalo........................................................ 169
Antaŭparolo,
Gerda van der Sijde
(Nederlando)................................................... 169
Eminentaj
pioniroj de la blindulesperantista movado (daŭrigo)...........................
170
Anglio
Eunice
Hughes............................................................................................
170
Aŭstralio
Matilda (Tilly) Ann Aston........................................................................
172
Harold
Charles
Dickinson.......................................................................................
173
Finnlando
Einar Juvonen........................................................................................
174
Francio
Albert
Masselier........................................................................................
175
Serge
Gyors............................................................................................................
176
Pierre
Chaillet.........................................................................................................
177
FR
Germanio Hans
Breitenbach.............................................................................
179
Fritz
Karow.............................................................................................................
180
Italio
Guglielmo
Vassio...........................................................................................
181
Jugoslavio
Veljko Ramadanoviĉ..............................................................................
183
Vladislav
Stefanoviĉ................................................................................................
184
Nederlando
Rafael Israëls.......................................................................................
185
Pollando
Jozefo
Smietanko.....................................................................................
186
Sovetunio
Pjotr Vasiljeviĉ Gorĉakov.......................................................................
190
Miĥail
Ivanoviĉ
Verbickij.........................................................................................
191
Zinaida
Ivanovna Ŝamina.........................................................................................
192
[Finnlando]/Svedio
Varma
Thilander.......................................................................
194
Postparolo,
R. Krchňák kaj A.
Varró.........................................................................
195
Kvara
volumo (2016)
Historio
de la Esperanto-movado inter la blinduloj
1948–2015.............................. 200
Superrigardo
pri blindulesperantista movado 1948–1989......................................
200
Viddifektitoj
organiziĝas..........................................................................................
201
Esperantokongresoj
daŭre progresigas disvolviĝon de porblindulaj aferoj…………. 202
Internaciaj
Kongresoj de Blindaj Esperantistoj (IKBE)
kaj
aliaj internaciaj renkontiĝoj 1948–1989............................................................
202
Kunlaborkomitato
de nordlandaj blindulorganizaĵoj (1951)...................................
206
Esperanto
deviga en jugoslava blindul-instituto
(1952).......................................... 207
Internacia
kongreso de instruistoj de blinduloj
(1962)............................................ 214
Fakkunsido
de blinduloj kaj blindulamikoj en Tokio
(1965)..................................... 215
Internacia
Esperanto-kurso en Helsingør (Danio 1968)...........................................
217
Agado
de Ligo Internacia de Blindaj Esperantoj (LIBE)
kaj
internaciaj okazaĵoj
1990–2015.........................................................................
228
Internacia
lingvo – bazo al interpretado (1997)......................................................
235
Nova
jarmilo............................................................................................................
238
Internacia
konferenco ”Profesia klerigo de viddifektitoj”.......................................
242
Eŭropa
Unio informas
esperante............................................................................
246
Seminario
en Tokio pri enlaborigo de
vidhandikapitoj........................................... 248
Strategio
por LIBE en la jaroj
2009–2013................................................................ 257
Tutmonda
KER-ekzameno pri
Esperanto................................................................. 266
Esperanto-komunumo
de vidhandikapitoj..............................................................
273
Tendencoj................................................................................................................
275
Misio
de LIBE (2011)................................................................................................
276
Defioj.......................................................................................................................
276
Biografioj
(daŭrigo
2014).........................................................................................
278
Britio
William
Phillimore..........................................................................................
278
John
Wells................................................................................................................
278
Bulgario
Stefan
Nenkov...........................................................................................
279
Todor
Ŝosev.............................................................................................................
280
Ĉeĥio
Vuk
Echtner....................................................................................................
280
Rudolf
Krchňák.........................................................................................................
281
Stanislav
Stejskal......................................................................................................
282
Ĉinio
Huang
Nai........................................................................................................
283
Finnlando
Arvo
Karvinen..........................................................................................
284
Oskari
Lehtivaara......................................................................................................
287
Francio
Raymond Gonin...........................................................................................
288
Germanio
Adolf
Selten.............................................................................................
292
Hispanio
Ángel
Figuerola..........................................................................................
292
Italio
Luigi
Tola..........................................................................................................
295
Japanio
IWAHASI Takeo............................................................................................
295
KUMAGAI
Tetutarô...................................................................................................
297
TORII
Tokuzirô..........................................................................................................
298
Jugoslavio/Kroatio
Tomislav Karloviĉ........................................................................
299
Duŝan
Maruzzi...........................................................................................................
300
Nederlando
Nora
Moerbeek-Bartels.........................................................................
301
Dirk
Engel Schipper....................................................................................................
303
Norvegio
Alf
Arnesen................................................................................................
304
Pollando
Adam Goralski............................................................................................
304
Svedio
Göte
Linghede...............................................................................................
305
Svislando
Giovanni-Antonio
Pellanda.......................................................................
308
Aldonoj
1
Prezidantoj kaj honorigitoj de Ligo Internacia de
Blindaj...................................... 310
Esperantistoj
kaj redaktoroj de Esperanta Ligilo
2
Listo de internaciaj kongresoj de
Esperanto......................................................... 312
3
Eseo de TANABE Kunio: Edukista dimensio de Eroŝenko......................................
315
4
Brajla skribo portas informojn al
vidhandikapitoj................................................. 319
5
Vidanto instruas vidhandikapulojn.......................................................................
321
6
Fontoj....................................................................................................................
323
Fotoj.........................................................................................................................
325
Joseph
Kreitz verkis en la jaroj 1972 kaj 1981 la du unuajn volumojn pri la historio
de blindulesperantista movado. La trian volumon kompilis Raymond Gonin kaj
Rudolf Krchňák, kaj ĝin finredaktis Attila Varro en 1990. Tiuj
ĉi volumoj aperis en la brajla skribo kaj kovras la agadon ĝis 1939.
La brajla eldono kuŝas ĉe homoj sub miloj da fingroj kaj en kelkaj
porblindulaj bibliotekoj.
Por
ke la pere de Esperanto starigita internacia kunlaboro inter blinduloj iĝu
konata pli vaste, la Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj (LIBE) decidis eldoni la historian verkon ankaŭ
platskribe. La originala verko enhavas kelkajn korektojn kaj kompletigon de
kvara volumo pri la postmilita tempo kaj kelkdekon da biografioj. Dezirinde
estas, ke la libro aperu nacilingven por atingi la grandan publikon. Pere de
tradukoj de historia verko nacilingven LIBE celas disvastigi konon de la
kulturo de Esperanto inter viddifektitoj.
Vidhandikapuloj
kuraĝe partoprenis kune kun vidantaj amikoj en ĉiujaraj Universalaj
Kongresoj de Esperanto ekde la komenco de la dudeka jarcento. Tiu virinoj kaj
viroj, kiuj en la Esperanto-kongreso en Prago 1921 decidis fondi internacian
Esperanto-organizaĵon de vidhandikapitoj, ne povis antaŭsenti kiel
gravan kunlabor-unuiĝon ili kreis por progresigi akireblon de informoj kaj
plibonigi socialajn cirkonstancojn de vidhandikapitoj en la nacia kampo en Eŭropo,
Japanio kaj nord-Ameriko. La sekvan jaron oni ankoraŭ finpoluris la
proponon en Helsinki. La statuto de la Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj (UABE) estis akceptita en Nürnberg 1923. En la jaro 1931 oni
ŝanĝis la nomon al Universala asocio de blindulorganiaĵoj
(UABO), ĉar en ĝi aliĝis krom Esperanto-asocioj ankaŭ
naciaj blindulorganizaĵoj. Dum la kongreso en Munkeno 1951 la nomo estis ŝanĝita
al Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE). Pluraj blindulorganizaĵoj
subtenis
LIBEn
kaj sialandan Esperanto-asocion.
La
dua mondmilito interrompis regulajn renkontiĝojn por dek jaroj. La
Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj (IKBE) okazis en Svislando (Bern)
en 1939 kaj sekvan fojon en Anglio (Bournemouth) 1949. Intertempe dudeko da
blindaj esperantistoj kunvenis en 1948 dum la Universala Kongreso de Esperanto
en Svedio (Malmö).
La
nuna historia verko estas rezulto de internacia volontula kunlaboro:
Jiří
Jelínek (Ĉeĥio) prilaboris la brajlan tekston en komputilon.
La skanitan tekston de la unua volumo kontrolis Anatolij Masenko (Rusio), la
duan volumon Martin Meyer (Svislando) kaj la trian Attila Varró
(Hungario).
La
kvaran volumon kune kun biografioj kompilis Ritva Sabelli (Finnlando). La
kvarvoluman libron ŝi pretigis por presejo helpe de Harri Laine
(Finnlando).
Dankojn
– (skizo) Helsinki la 10-an de junio 2011 Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj
Arvo
Karvinen prezidanto
Laŭ
iniciato de Arvo Karvinen la projekto de platskriba versio de la ”Historio de
la Esperanto-Movado Inter la Blinduloj” komenciĝis en 2009. Dekoj da
geamikoj diverslande afable helpis en kolektado de biografioj kaj fotoj. La
faritaj korektoj aŭ enmetitaj kompletigaj scioj en la tri unuajn volumojn
aperas en rektaj krampoj. La plej gravaj ŝanĝoj temas la duan parton
de la unua volumo. La tekston pri Japanio (ĉapitro 10) afable korektis
s-ino KIKUSIMA Kazuko. Raporto pri la kongreso en Londono 1930 enhavas
kompletigajn informojn.
La
biografio de Vasilij J. Eroŝenko enhavas multegon da korektoj kaj
kompletigoj pro kiuj mi elkore dankas al s-ino KIKUSIMA Kazuko.
Laboro
pri daŭrigo de blindulesperantista historio progresis en 2012. Grandegan
dankon mi ŝuldas al Anatolij Masenko, kiu provizis per informoj el
jarkolektoj de ”Esperanta Ligilo”, kiuj kuŝas en lia kelo. Sen lia afabla,
sencesa asistado mi ne estus
kuraĝinta
daŭrigi la projekton.
Trovaĵoj
Utilaj
materialoj troveblas ankaŭ en la blindulmuzeo en Helsinki. Foliumante tie
jarkolektojn de ”Esperanta Ligilo” de la 1950-aj jaroj evidentiĝis malordo
en numerado de kongresoj. La oficiala raporto de la kongreso en 1950 konstatas,
ke en Parizo okazis la dudeka Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj
(IKBE).
Verŝajne
antaŭ la jaro 1950 okazis du renkontiĝoj, kiuj pli poste estis
konsiderataj kiel kongresoj, ekz. kunveno de blinduloj okazinta dum la 33-a
Universala Kongreso de Esperanto en Svedio (Malmö) 1948. En la ”Antaŭparolo”
kaj ”Epilogo” de la unua volumo Joseph Kreitz aludas pri daŭrigo ”de nia
Historio ekde la jaro 1946”. Ĉu en 1946 aŭ 1947 okazis internacia
renkontiĝo de blindaj esperantistoj? En la nuna eldono la malordo estas
ignorata.
La
plej nova trovaĵo estas de la jaro 2015 kaj temas pri la oficiala stato de
LIBE. Anatolij Masenko, prezidanto de LIBE ricevis neatenditan demandon de
s-ino Veronika Poór, UEA-konsilanto. Ŝi demandis: Ĉu LIBE
estas oficiale registrita?”. S-ro Masenko esploris la aferon helpe de s-roj
Theodor Speckmann kaj Aldo Grassini, kiuj opinias, ke LIBE neniam estis
oficiale registrita. La oficiala sekretaria raporto en ”Esperanta Ligilo” Nro 8
oktobro 1951 konstatas la aprobon de la statutpropono kaj la estraron de LIBE.
Ankaŭ en la sekvantaj numeroj de EL mi ne trovis ion pri oficiala
registrigo. Restas malfermaj demandoj. Kie troviĝu la sidejo de LIBE? En
kiu lando LIBE estu registrota, do sekvi la leĝon de registrigo. Temas
inter alie pri sciigo de statutŝanĝoj, ŝanĝoj de estraranoj
kaj funkciuloj.
La
statuto de LIBE ne parolas pri sidejo. Anstataŭ tio la statuto konstatas
jene: ”La oficiala adreso de la Ligo estas tiu de la ĝenerala sekretario
(vidu la Internan Regularon 1.” kaj la Interna Regularo: ”1. (vidu la Statuton
2.). Ĝenerala blindulinformejo laŭbezone povas funkcii ĉe la ĝenerala
sekretario.” Elkore mi dankas Harri Laine, kiu finpoluris mian tekston,
konsilis kaj asistis min multflanke. Koran dankon ankaŭ al Keith Uber pro
la helpo en komputilaj problemoj. En la aldono ”Fontoj” troviĝas nomoj de
kunlaborantoj kaj personoj, kiuj provizis biografiojn, fotojn kaj kompletigajn
informojn. Koran dankon al ĉiuj.
La
grava malsano de Arvo Karvinen (1934–2013) ombris la projekton, kaj mi sopiris
liajn konsilojn. Pasis jaroj, nur nun lia celo de platskriba verko realiĝis.
Arvo Karvinen diris: ”Imagu, jam antaŭ cent jaroj niaj pioniroj kreis per
Esperanto internacian komunumon de viddifektitoj. Per la nova eldono de la
historia verko ni respektas la laboron de niaj pioniroj.”
Helsinki
junio 2016
Ritva Sabelli Asistantino de Arvo Karvinen 1993–2013 Sekretario de
Steleto, Esperanto-Asocio de viddifektitoj en Finnlando
Titolpaĝo de la originalo
Historio de la Esperanto-movado inter la blinduloj
Joseph Kreitz
En tri volumoj
Unua Volumo
Imprenta Braille de la Organización Nacional de
Ciegos General Primo de Rivera, 2
Barcelona 1972
Obra en dos Volumenes
Volumen Primero
Eldonis Esperanto-Blindulligo de Germanujo (EBLOGO)
Kun financa subteno de Sinjorino Constanze Zapater
al ŝia karmemora edzo Baldomero Zapater
Favore al ”Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj”
(LIBE)
Presigis Organización Nacional de Ciegos de
España (O. N. C. E)
Memore al sia forpasinta Estro José Ezquerra
Al
miaj karmemoraj amikoj
Baldomero
Zapater kaj José Ezquerra
Neforgeseble
en mia vivo restos memorinda tago dum la monato marto en la jaro 1919, kiam mi
plenatende kaj scivole havis la grandan plezuron la unuan fojon interrenkontiĝi
kun mia hispana amiko Baldomero Zapater [1883–1961], kiu loĝis jam dek
jarojn en Kolonjo, kie li profesie instruis pri gitarludado, sed tiu tago ankaŭ
estis memorinda pro tio, ke la unuan fojon mi havis okazon paroli la
internacian lingvon kun iu. Mi, junulo esperis renkonti fieran kaj
grandstaturan hispanon, sed kia seniluziĝo! Antaŭ mi staris
malgrandstatura amiko kun mallaŭta, sed treege agrabla kaj simpatia voĉo.
Poste,
kiam ankaŭ mi loĝis en Kolonjo, ofte ni kunvenis pridiskutante
blindulesperantistajn aferojn; interalie li proponis, ke mi verku kaj eldonu en
brajla preso ”Historion de la Esperantomovado inter la Blinduloj” sub la aŭspicioj
de EBLOGO, al kiu li donis la nomon kaj eĉ li firme promesis min subteni
finance.
Dum
la ”Dektria” en Stockholm en 1934 Giovanni Valiani (Italujo) sendis proponon
pri verkado de historia libreto pri la Esperantomovado inter la blinduloj. Oni
decidis peti samideanon Valiani, ke li mem verku la ”Historion”. Mi korespondis
pri tiu ĉi afero kun li; tamen… Li mortis… Regis la bruna reĝimo en
Germanujo… Eksplodis la dua mondmilito… Venis mizera tempo post ĝi… kaj…
forpasis mia kara amiko Baldomero!
Dank’
al konsiderinda financa helpo de s-rino Constanze Zapater [1890–1973] mi povas
plenumi la promeson de mia amiko Baldomero Zapater, al kiu nun iras en amo miaj
dankemaj rememoroj, kun profunda dankemo ankaŭ al vi, kara amikino
Constanze, en la nomo de la tutmonda blindulesperantistaro, ke vi plenumis la
promeson de via karmemora edzo Mero.
Dum
la ”Dekdua” en Kolonjo mi esperis renkonti mian amikon José Ezquerra
[1880–1965], kun kiu mi korespondis jam multajn jarojn; tamen diversspecaj
obstakloj malebligis lian partoprenon al la kongreso, sed oni elektis lin kiel
anon de komitato, kiu havis la taskon esplori la laboreblecojn por blinduloj en
la industrio. Nur kelkajn jarojn post la milito, dum la kongreso en Munĥeno,
mi havis la grandan plezuron la unuan fojon renkonti mian amikon José
Ezquerra. Ne estas eble per malmultaj vortoj skizi la reciprokan ĝojon de
nia interrenkontiĝo. Li estis vigla kaj el lia animo elŝprucis kvazaŭ
fonto de energio kun la intensa volo plibonigi la sorton de la nevidantoj ne
nur en Hispanujo, sed en la tuta mondo dank’ al la helpilo Esperanto. Bedaŭrinde
kongresorganizaj laboroj min retenis dediĉi multan tempon al mia hispana
amiko, sed dum komuna vespermanĝo kun mi kaj Baldomero Zapater nia ŝatata
temo pri eldonado de historia libreto pri la Esperantomovado interblindula
okupis nin preskaŭ la tutan vesperon. Ankaŭ li, mia kara amiko
José Ezquerra forpasis intertempe, sed vivas lia grandioza ONCE, la
organizaĵo de hispanaj blinduloj, kiun li estris sukcese dum multaj jaroj.
Ni, la tutmonda blindulesperantistaro esprimas tutkoran dankon al ONCE pro tio,
ke ĝi, memore al sia eminenta estro ankaŭ ebligis la eldonon de tiu ĉi
verko.
Pli
detale vi legos pri niaj pioniroj José Ezquerra kaj Baldomero Zapater en
la tria parto [Dua volumo], kiu raportos pri la vivo kaj agado de tiuj
eminentaj samideanoj vivintaj antaŭ ni, kiuj metis la fundamenton de la
Esperantomovado inter la
blinduloj.
La aŭtoro [Joseph Kreitz 1897–1977]
Kiam
oni parolas aŭ korespondas kun nevidantaj samideanoj junaj kaj nejunaj,
kiuj ĵus finstudis la internacian lingvon, ofte ili faras la demandojn:
”Kiuj estis la unuaj nevidantaj esperantistoj?” ”Kie kaj en kiuj landoj unue
disvastiĝis Esperanto inter la blinduloj?” ”Kiam aperis la unuaj
lernolibroj pri la internacia lingvo kaj la unuaj libroj en brajla preso en tiu
ĉi lingvo?”. Ĉi tiuj certe pravaj demandoj kaj la deziro forigi la
mankon de taŭga libro donanta la bezonatajn informojn, instigis min
pripensi la kompiladon de laŭeble iom kompleta historio de la
Esperantomovado inter la blinduloj en kvar partoj.
La
unua parto skizas la komencojn de la movado, la fondiĝon de la gazeto
”Esperanta Ligilo” kaj donas informojn pri aliaj sciindaĵoj el tiu ĉi
unua period ekde la jaro 1901 ĝis 1915, kiam ”Esperanta Ligilo” devis ĉesigi
sian aperadon.
En
la dua parto la leganto trovas atentindajn historiajn notojn pri la renaskiĝo
kaj evoluado de la Esperantomovado inter nevidantoj ekde la jaro 1919 ĝis
1940. La ĉefa karakterizaĵo de la dua periodo estis eventoj tiom
gravaj, ke ili formis la fundamenton de la movado por estontaj jaroj. Okazis ja
la organizado de la unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj kaj
postaj kongresoj, la fondiĝo de la unuaj naciaj societoj
blindulesperantistaj kaj fine la naskiĝo de ”Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj” (UABE) en la jaro 1923.
En
la tria parto [dua volumo] ni publikigas biografiojn de elstaraj kaj eminentaj
pioniroj de nia movado: Thilander, Cart, Merrick k.a.
La
kvara parto [volumo] pritraktas la periodon ekde 1946 ĝis la nuna tempo,
raportante pri klopodoj kaj agado por rekonstrui la internacian organizaĵon
kaj la naciajn suborganizaĵojn de blindaj esperantistoj. Dank’ al bonŝanca
hazardo mi trovis bonegan historian skizon pri la komenco de la movado ĝis
la jaro 1915 verkitan de mia karmemora kaj neforgesebla amiko W. P. Merrick
[William Percy Merrick 1868–1956] en la jaro 1922 por la ”Blindula numero” de
la gazeto ”EsperantoTriumfonta” (poste ”Heroldo de Esperanto”), en kiu li petis
komune kun la subskribinto la vidantajn samideanojn per donacoj finance subteni
la gazeton ”Esperanta Ligilo” por eviti ĝian pereon minacantan pro
diverslandaj ekonomiaj krizoj kaj monsenvaloriĝoj. Feliĉe ni sukcesis
savi nian karan gazeton ĉefe dank’ al altruisma propaganda agado de nia
pioniro W. P. Merrick. Ĉi tiun historian skizon kun kelkaj kompletigoj vi
trovas en la unua parto. Mi konscias, ke ne estas facila tasko kompili
kompletan historion de la Esperantomovado interblindula kaj ankaŭ mi
konscias, ke sen la aktiva helpado kaj kunlaborado fare de kelkaj el miaj samideanoj
diverslandaj mi ne estus sukcesinta plenumi mian taskon kontentige. Al ĉiuj
kunlaborantoj mian tutkoran dankon! Nenia homa faraĵo estas perfekta. Ankaŭ
mia laboraĵo ne pretendas perfektecon; tamen mi esperas, ke post mi eble
pli kompetentaj samideanoj sukcesos verki pli bonan kaj pli kompletan historion
pri nia movado.
Estu
la libro konstanta fonto kaj utila trezorejo, el kiuj multaj blindaj
esperantistoj ĉerpos kaj trovos novan kuraĝon kaj fortajn impulsojn
por daŭrigi la agadon de sinoferaj pioniroj vivintaj en tempo, kiam la
vivkondiĉoj de niaj sortofratoj en ĉiuj landoj estis kompare
malfavoraj. Jen la celo de tiu ĉi libreto!
Joseph Kreitz
Antaŭ
ol vi legos la raporton de nia karmemora samideano W. P. Merrick pri la komenco
de la Esperantomovado inter la blinduloj ekde la jaro 1901, certe estas
interese ekscii, ke kredinde la nederlanda samsortano N. Schildt en Amsterdam
estis la unua nevidanto, kiu eklernis Esperanton jam en la jaro 1888, sed li ne
sukcesis interesigi siajn samsortanojn pri ĝi kaj praktike uzadi la novan
lingvon. La unua persono, kiu havis la ideon feliĉigi la blindulojn per
Esperanto, estis f-ino Zabilon d’ Her en Lyon, kiu dum la somero de la jaro
1895 instruis pri Esperanto f-inon Hélène Giroud, naskiĝintan
en Svislando, kiu unue estis nevidanta instruistino kaj poste eĉ
direktorino de la privata blindullernejo Villeurbanne apud Lyon. Poste ŝi
komune kun f-ino Zabilon d’ Her instruis kelkajn lernantojn de la nomita
instituto sen lernolibroj, ĉar tiaj jam ne ekzistis kaj eĉ mankis
brajla alfabeto por Esperanto tiutempe.
Hélène
Giroud naskiĝis en decembro 1864 en Chamoson,vilaĝo de la svisa
kantono Wallis, kaj en 1871 ŝi ekblindiĝis kaŭze de varioloj. En
1874 ŝi eniris la blindullernejon en Lausanne, kie ŝi lastklasa
lernantino jam instruis pri aritmetiko la junajn gelernantojn. Poste, kiel
instruistino ŝi deĵoris en la sama lernejo ĝis la jaro 1887,
kiam ŝi pro nekonata motivo reiris en sian vilaĝon, sed ekde la jaro
1890 ŝi ree aktive deĵoris kiel instruistino kaj poste kiel
direktorino ĉe la blindullernejo Villeurbanne ĝis septembro de la
jaro 1907, kiam malbona sanstato ŝin devigis retiriĝi en sian hejman
vilaĝon, tamen, en la jaro 1911 ŝi estis inter tiuj samsortanoj, kiuj
fondis la svisan blindulligon, kiu meritas nian dankon pro konstante donitaj
subvencioj moralaj kaj financaj al nia movado antaŭ kaj post la dua
mondmilito.
Hélène
Giroud estis verkistino, kiu verkis franclingve rakontojn kaj novelojn ĉefe
pri la vivo malfacila de la svisaj montaranoj. Kelkajn rakontojn ŝi verkis
originale por EL. La 19-an de junio en la jaro 1950 post aktiva vivo forpasis
Hélène Giroud, tiu samsortanino, kiu unue pripensis utiligi
Esperanton al la blinduloj. Estis Harald Thilander [1877–1958], blinda,
surdeta, kripla junulo loĝanta en hejmo por malfortuloj en Stockholm, kiu
unue perceptis, kiajn grandajn servojn Esperanto
povas
fari al la tuta blindularo. Tio okazis en 1901, kiam nenia dulingva vortaro
estis brajle presita, tiel ke estis preskaŭ neeble por blindulo lerni ian
lingvon krom la nacia. Thilander, kiu ĉiam revis pri internacia kunlaboro
inter blinduloj, por kontraŭstari komunajn obstaklojn pro vidmanko, estis
dediĉinta jam naŭ jarojn al tasko terura: kopiadi en brajlan skribon
pere de diktado svedajn vortarojn de angla, franca kaj germana lingvoj. Tamen,
post tiu laboro li havis nur unu ekzempleron de la libro.
Sed
Esperanto povus alporti novan epokon. Oni povus, tiel konkludis Thilander, sen
tro grava elspezo, multobligi per presado la malgrandajn lernolibrojn kaj
radikarojn bezonatajn de tiu simpla lingvo, por ke ĉiu blindulo povu lerni
kaj uzi ĝin. Jam en fino de 1901, laŭ prof. Cart [1855–1931], troviĝas
aludo al tiu temo en korespondado de Thilander kun f-ino Zabilon d’ Her, poste
s-rino Ranfaing. En tiu jaro li verkis propagandajn artikolojn por svedaj kaj
anglaj revuoj, kaj influis la preparadon de gravega artikolo, kiun s-ro Ahlberg
publikigis en la revuo ”Lingvo Internacia” (januaro 1902), kiu altiris la
atenton de multaj bonkoraj esperantistoj al la graveco de Esperanto por la
blinduloj. Inter ĉi tiuj sin trovis la blinda d-ro Javal kaj d-ro Dor,
kiuj priparolis la aferon ĉe kelkaj porblindulaj kongresoj; Pastro
Richardson kaj fratero Isidoro, kiu laste nomita tiel sukcese instruis la
blindajn knabojn en la brusela blindulinstituto, kaj precipe prof. Cart, al
kies konstanta, energia, praktika laboregado la blinduloj ŝuldas multe pli
ol al iu alia.
En
1902, tre kuraĝigita de rektoro Boirac, kun kiu li rilatis, Thilander
fervore propagandis inter blinduloj. Li faris per Esperanto tiajn servojn al ĉiuj
siaj blindaj amikoj, ke ili konvinkiĝis pri ĝia utileco, kaj ili fariĝis
rondeto de pioniroj en multaj landoj. Thilander kaj liaj amikoj kune verkis
artikolojn por blindulaj gazetoj, kaj la rondeto kreskis konstante. Pri la
varbmaniero de Thilander mi altrudas la rakonton de mia propra sperto. En junio
1902 mi sciigis lin, ke mi amas folkloron kaj volonte deziras sciigon pri
svedaj popolrakontoj kaj kutimoj. Kvankam li povis tiam jam skribi eĉ
bonegan leteron en angla lingvo, li tute ne fidis sian kapablon traduki anglen
la bezonatajn informojn. Senprokraste li kopiis en brajlan skribon
la
Esperantan-anglan ŝlosilon kaj sendis ĝin al mi kun kvanto da svedaj
legendoj, kiujn li mem esperantigis. Ĉio estis nekontraŭstarebla.
Rapide mi lernis Esperanton kaj kun ĝojego legis la legendojn, kiuj, laŭ
mia surprizo, estis tiel klare esprimitaj, tiel videble fidelaj al la
originalo, ke mi povis kompreni eĉ delikatajn nuancojn pli bone ol per ia
angla traduko. Jen nur unu ekzemplo de la komplezemo de nia kara Thilander.
En
1902 prof. Théophile Cart, jam fame konata franca lingvisto, sin turnis
al la blindula problemo pro la okula malsano de sia fileto. Leginte la jam
aluditan artikolon en ”Lingvo Internacia”, li decidis alporti sian plenan
energion al la efektivigo de tiu nobla ideo. Li pasigis la septembran
libertempon apud Lausanne kaj diktis esperantan lernolibron al kelkaj junulinoj
ĉe la ”Asile Recordon”, kiujn li hazarde renkontis dum boatveturo. Kuraĝigita
de iliaj fervoro kaj progresado, li 16 Unua volumo – Unua parto tuj klopodis la
aranĝon de la brajla alfabeto por Esperanto. Unue li starigis brajlan
alfabeton, en kiu li montris la literojn ”ĉ, ŝ” ktp. per literoj,
kiuj ne ekzistas en Esperanto: ”q, w, y” ktp. Tiamaniere liaj lernantinoj
f-inoj Fanny Ducret, Hélène Gal kaj Rosa Vogt skribis mane la
unuajn ekzemplerojn de la gramatiko kaj ekzercaro. Veturante al Ĝenevo, li
portis unu ekzempleron al prof. Jean Jacques Monnier, kiu tute malaprobis la
alfabeton. Por li tio estis terura baro; ĉio ŝajnis al li perdita.
Sed li rememoris, ke Thilander estis proponinta al li alian alfabeton, la
nunan: indiki la supersignojn de la kvin konsonantoj per la sesa punkto, kaj
tiun de ”u” per la kvara anstataŭ per la unua punkto. Li do ree ekzamenis
la demandon kaj vizitante denove prof-ron Monnier, li prezentis al li la solvon
de Thilander. Ĝin li plene aprobis. ”Bone”, diris prof. Cart, ”sed eble
aliaj blinduloj opinias malsame, kaj ni perdos kelkajn jarojn en la serĉado
de la plej bona sistemo. Nu, vi estas svisa, Thilander estas sveda, mi estas
franca, vere ”internacia konferenco!” Unuvorte, tial, ke mi konas la opinion de
Thilander, ni povas decidi kaj deklari, ke en ”internacia konferenco” oni
akceptis esperantan brajlan alfabeton uzotan en la lernolibroj kaj en la
estonta gazeto por blinduloj.”
Kelkajn
tagojn poste aperis en ”Lingvo Internacia”, centra organo por vidantaj
esperantistoj, la deklaro decidita de ”internacia konferenco” kun desegno de ĉiuj
literoj de nia nuna alfabeto, de kiu prof. Cart dissendis 5 000 ekzemplerojn en
preskaŭ ĉiujn landojn eŭropajn kaj eĉ ekstereŭropajn.
D-ro Javal kaj malmultaj aliaj blinduloj postulis ŝanĝojn – diversajn
kompreneble, ĉiuj – sed prof. Cart diris responde al ili, ke li ne povas
ree kunvoki internacian konferencon! Kaj ili silentis. Pri tio prof. Cart
skribis poste en artikolo:
”Eble
tia energia agado malplaĉos al kelkaj. Sed ili pripensu: se ni ne estus
agintaj tiamaniere, oni verŝajne ankoraŭ hodiaŭ diskutus pri la
plej bona alfabeto kaj ni havus nenian brajlan libron, nenian gazeton kaj la
blinduloj atendus ankoraŭ la aperon de la unua kajero de ”Esperanta
Ligilo”.
Dum
la sekvintaj monatoj prof. Cart interkontaktis kun kelkaj eminentaj blinduloj
en Francujo: s-ro E. Guilbeau [Edgar Guilbeau 1850–1930], profesoro en la plej
grava franca blindullernejo en Parizo; ges-roj Poittevin, la edzo blinda, la
edzino tre helpema pri preparado de lernolibraj tekstoj; s-ro Couillard, kiu
poste fariĝis brajla presisto de esperantaĵoj en Amiens kaj aliaj.
Dank’ al ilia kunlaboro la manskribita lernolibraro estis baldaŭ preta por
la presado. Ĝi konsistis el malgranda kvankam sufiĉe plena gramatiko
kun ekzercaro kaj vortareto kun preskaŭ 4.000 radikoj, tiel aranĝita,
ke oni povas utiligi la esperantan parton pri ia lingvo por eviti la elspezon
de represado.
Laŭ
propaganda artikolo en ”Le Louis Braille” (majo 1901) de s-ro E. Guilbeau, la
libro jam estis presita en la brajla presejo de l´ fraterinoj de Saint
Paul en Parizo, kune kun la germana parto. La angla parto tuj sekvis.
Sed
la plej malfacila problemo, kiun prof. Cart devis solvi, estis la kolektado de
mono, ĉar la blindularo tiutempe estis tre malriĉa. Tial estis necese
peti helpon de bonkoraj viduloj, tasko, kiun blinduloj mem tute malŝatas
pro la kutima popola kunigo de blinduleco kun almozuleco. Sed la energio de
prof. Cart superis ĉiun obstaklon. La pariza grupo bonkore pagis la unuan
eldonon de la lernolibro. Aliaj privataj bonkoruloj donacis, ofte plej
malavare, kaj fine f-ino Zabilon d’ Her, la bona feino de la movado, starigis
loterion, kiu kun la helpo de ŝiaj amikoj en Lyon rezultis pli ol du mil
frankojn. Granda estis la laboro, sed grandega la ĝojego pri la rezulto! Ĝi
ebligis al prof. Cart certigi la sukceson de la apero de tutmonda gazeto, la
sola ilo, per kiu la kunlaboro de ĉiuj nacianoj povus esti inspirata kaj
daŭrigata. Por akiri taŭgan nomon por la gazeto, prof. Cart aranĝis
konkurson inter la blindaj esperantistoj; interalie ankaŭ f-ino Karin
Höjer [1864–1927] (poste edzino de Thilander) partoprenis kaj proponis:
”Esperanta Ligilo”, kiun prof. Cart trovis la plej bona. Unue li intencis
presigi la novan gazeton en la brajla presejo de la fraterinoj de Saint Paul en
Parizo. Oni diris al li, ke li devas plenumi unu kondiĉon: doni al ili,
antaŭ ĉiu kajero, la franclingvan tradukon de la artikoloj, por ke
ilin tralegu antaŭ la presado ilia ”supera patrino”, ĉar religia domo
havas specialan respondecon kaj ne povas ĉion (precipe ne malmoralan)
presi kaj eldoni. Terura, tempoperda
komplikaĵo!
Neebla fariĝis la eldono de esperanta gazeto por blinduloj! Prof. Cart
priparolis la aferon kun prof. Guilbeau, kiu respondis, ke lia iama lernanto
Couillard, nova esperantisto, posedas malgrandan brajlan presejon en Amiens.
Tuj li skribis al Couillard kaj ankaŭ poste vizitis lin. Li povis aĉeti
la bezonatan materialon por kompletigi la materialon de la presisto kaj… la
unua kajero de ”Esperanta Ligilo” povis aperi.
Prof.
Th. Cart mem legis aŭ verkis nigre la tekstojn kaj gesinjoroj Poittevin
brajligis ilin. La adresojn skribis la edzino de prof. Cart kaj la presisto
Couillard regule ricevis la manuskriptojn kaj ĉion ĝustatempe. Cetere
li konservis la plej interesajn
novelojn
el la gazeto sur apartaj kliŝaĵoj kaj poste eldonis ilin kiel
volumetojn: ”Janko muzikanto”, ”Perdita kaj retrovita”, ”Srul el Lubartov” ktp.
Plie la radikaron kun la ŝlosilo li presis. Bedaŭrinde ĉiuj kliŝaĵoj
estis detruitaj en la unua mondmilito.
Certe
la ”plena energio” de prof. Cart produktis preskaŭ ne atenditan frukton.
2 Esperanta Ligilo ekde 1904 ĝis 1915
Esperanta
Ligilo, lingvo internacia por blinduloj.
Direktoro
prof. Th. Cart, 12 rue Soufflot, Paris.
Patronaro:
s-roj Falius (Hamburg), Guilbeau (Paris), Grienberger (Linz), Landriani
(Firenze), Lutmer (Hagenau), Lladó (Palma Mallorca), Mehlisch (Berlin),
Merrick (Shepperton), Monnier (Genève), Thilander (Stockholm),
presisto
eldonisto prof. Couillard, Amiens, Francujo.
Jen
estas la transskribo de la titolo kaj la kovrila rubriko de la unuaj numeroj de
nia karega brajla gazeto, kiu aperis ĝis la fino de la jaro 1905 ĉiun
duan monaton kun po 32 paĝoj; sed jam ekde la jaro 1906 la abonintoj havis
la grandan ĝojon ricevi dek numerojn kun po 24 paĝoj.Tre interese
estas ankaŭ sciiĝi, ke la unuaj numeroj aperis presitaj sur unu
flanko de la folioj.
Kun
kiaj ĝojo kaj fervora espero la ”patronoj” kaj abonantoj malfermis ĉi
tiujn kajerojn kaj palpe legis la enhavon! Mi citu: numero 1: Enhavo, majo
1904.
1.
Al niaj legantoj, Cart.
2.
Grava avizo, Guilbeau.
3.
Esperanto kaj naturo, Thilander.
4.
Tri blindulinoj, Caetano Coutinho.
5.
Al la fratoj, Zamenhof.
6.
Gramatikaĵo, Fruictier.
7.
Kroniko, Cart.
8.
Humoraĵo, problemo.
9.
La karaj braceletoj.
10.
Historio de la blinduloj, Guilbeau.
Kun
la tria, julia numero, prof. Cart disdonis adresaron de la legantoj, por ke ili
laŭeble interrilatiĝu. Tion li faris ankaŭ en 1908 kaj lastfoje
en 1914, kiam li aldonis tre gravan antaŭparolon kun historiaj notoj. La
multokupata homo, kiu timtremas je la frapo de la leterportisto alportanta pli
da laboro, ol ordinara homo povas plenumi, tute ne povas kompreni la senton de
esploro, kiu igas izolan blindulon sin turni al nekonata kaj fremda samsortano
por iom da konsilo aŭ por intelekta refreŝigo. Kiel zorge oni
ellaboras la unuan eksterlandan leteron, kiel ekscitite oni atendas la
respondon! ”Ĉu vere mi, ĉeĥo, franco, anglo povas korespondi kun
sudamerikano, italo, ruso, aŭstro?” Jes, certe! Ĉar eĉ la unua
adresaro enhavis loĝantojn el ĉiuj ĉi landoj! Kiom la rondeto
kreskis kaj disvastiĝis en kelkaj landoj! Cent, ducent, tricent, ĝis
en la 1913-a jarlibro eldonita de Thilander troviĝas la nomoj de pli ol
okcent blindaj esperantistoj el dudek nacioj.
Prof.
Cart elektis tre interesan kaj bonan legaĵon por ”Esperanta Ligilo”. Li
aldonis kiel felietonojn bonstilajn verketojn.
Dum
naŭ jaroj li laboris kiel direktoro kaj redaktoro de nia kara ”Ligilo”. Ĉiam
li estis la sama fervora, komplezema, bonhumora, energia kuraĝigulo!
Komence ses numeroj aperis en la jaro, sed kun pli granda legantaro dek numeroj
estis publikigitaj dum la tria kaj postaj jaroj. Kuraĝigitaj de la
ekzemplo de Guilbeau kaj Thilander, aliaj blindaj legantoj verkis raportojn,
kronikojn, poemetojn kaj fieriĝis, kiam ili estis akceptitaj kaj presitaj.
Prof. Cart verkis raportojn pri la internaciaj kongresoj kaj donis la plenajn
tekstojn de la paroladoj de d-ro Zamenhof en Boulogne, Cambridge kaj aliaj.
Kiam
post naŭ jaroj, en 1912, Harald Thilander petis permeson aldoni du
”libertempajn numerojn” al la dek eldonitaj de prof. Cart, ĉiuj, eĉ
prof. Couillard, akceptis kun sincera ĝojo. La numeroj estis precipe dediĉitaj
al blindulaj problemoj, kaj tiel plaĉis al prof. Cart, ke li petis, ke
Thilander fariĝu redaktoro kaj eldonisto de la gazeto. Thilander
entreprenis la taskon kaj daŭrigis ”fakajn numerojn” ĝis la fino de
la jaro kaj en la jaro 1913 li transprenis la tutan respondecon pri la gazeto.
Tamen, prof. Cart daŭrigis siajn ĉiumonatajn leterojn al siaj blindaj
amikoj kaj alimaniere multe helpis.
Sub
Thilander ”Ligilo” pli kaj pli grandiĝis kaj disvastiĝis. Lia vasta
konatularo (tiu vorto signifas ”amikaron” koncerne lin) kuraĝis informi
lin pri ĉio rilate al blindulaj aferoj. Unu leganto starigis ŝakpaĝon,
aliaj klopodis verki universalajn notadojn por muziko kaj matematiko. Aliaj
priskribis novajn ilojn metiajn kaj ĉiuspecajn eltrovaĵojn
porblindulajn. Per korespondado oni interŝanĝis valorajn spertojn.
Spacon
li ankaŭ trovis por bonaj literaturaĵoj: artikoloj, romanetoj,
poemoj. Inter la kunlaborantoj troviĝis redaktoroj de naciaj blindulaj gazetoj
kiel [Edvard] Imsdahl kaj [Johan] Wulff kaj aliaj tro multaj por nomi. Estis
ankaŭ Thilander, kiu trovis riĉan, malavaran svedan subtenanton.
Neniu povas scii, per kiaj heroaj laboroj Thilander kaj lia edzino Karin daŭrigis
la ”Ligilon” ĝis oktobro en 1915! Nur tiam, kun preskaŭ rompitaj
koroj, ili cedis al la tiamaj malfacilaĵoj. Dum tri jaroj ”Ligilo” ne
aperis, ne ĝojigis la suferantajn blindulojn ĉiulandajn.
En
Ĝenevo, dum la dua universala kongreso de Esperanto prof. Cart proponis,
ke oni venigu blindulojn al la kongresoj, kaj per tutaj siaj fortoj li kolektis
monon por tiu celo. Tial oni vidis en Cambridge en 1907 pli ol dudek kvin
blindulojn el sep landoj. Eĉ venis Thilander kaj f-ino [Karin] Höjer
(poste s-rino Thilander) el Svedujo, s-ro [Karel Emanuel] Macan [1858–1926] el
Bohemujo kaj tri usonanoj. Kelkaj sindonemaj francinoj prizorgis la kondukadon
de la plimulto el la blindaj kongresanoj, kaj la afero estis grandega sukceso.
Kompreneble la ”Ligilo” ludis grandan rolon en la preparado kaj aranĝado
de la kunveno, kaj la sprita, bonhumora raporto pri ĝi, kiun verkis prof.
Cart por la oktobra kaj sekvintaj numeroj detale revokis la ĝojigan
semajnon al la memoro de la ĉeestintoj. Oni babilis, ŝercis, interŝanĝis
sciigojn pri la hejmaj vivo kaj okupado, pri edukado. Oni ludis muzikaĵojn
kaj kantis naciajn kaj esperantajn kantojn. Oni parolis kun multaj personoj el
diversaj landoj kaj, ho ĝojo neatendita! Oni premis la manon de la kara
majstro mem, d-ro Zamenhof, la elpensinto de la lingvo, al kiu la blinduloj
tiom ŝuldas. Al salutvortoj kaj dankesprimoj de Harald Thilander la
majstro respondis: ”Dankon pro tiu ĉi neatendita kuraĝigo! Jes, prof.
Cart rakontis al mi pri via intense uzado de Esperanto. Nenio ĝojigas tiom
mian koron, kiel tiu scio. Esperanto estas farita por laborilo. Tial nenio alia
tiom ĝojigas min, kiel la scio, ke la ilo estas utila kaj ”intense uzata”.
Estu benata via laboro per Esperanto, la laboro de niaj senvidaj fratoj!”
Mi
dubas, ke sub alia preteksto tiom da diversnaciaj blinduloj iam antaŭe
kunvenis. Certe nenia grupo de kunvenintoj pli ĝuis la kuneston.
Espriminte la sentojn de siaj samsortanoj, s-ro [Paul] Ketterer el Lausanne,
parolante en unu el la kongresaj
kunvenoj, diris:
”Esperanto
estas la plej granda progreso efektivigita por ni blinduloj dum tiuj ĉi
lastaj jaroj. La lernado kaj scipovo de Esperanto plilarĝigas nian
horizonton kaj permesas al ni partopreni pli plene je la vivo de la homa socio;
Esperanto estas niaj kondukanto kaj espero”.
Post
la kongreso en Cambridge blinduloj ĉeestis preskaŭ ĉiun
kongreson. Naŭ partoprenis la kongreson en Dresdeno (1908), deksep ĉeestis
tiun en Antverpeno (1911), kie ili per muziko gajigis siajn vidantajn
geamikojn. Kelkaj estis en la krakova kongreso (1912), dum kiu nia blinda
samideano Prezenti Levy transdonis al d-ro Zamenhof foton de Ŝia Reĝina
Moŝto Elizabet de Rumanujo, bonkonata sub la pseŭdonimo Carmen Sylva,
parolante poste pri siaj samsortanoj, montrante per ekzemploj la grandegan
utilon, kiu donis al ili la lingvo internacia.
La
blindaj samideanoj dum la kongreso en Bern (1913) direktis peton pri internacia
poŝtrabato por brajlaj skribaĵoj al la kompetenta instanco, kaj mi ne
scias, kiom nombre ili aliĝis al la kongreso en Parizo (1914), kie niaj
francaj amikoj dank’
al
la giganta laboro de prof. Cart estis aranĝintaj grandegan kunvenon
blindulesperantistan jam preparinte ĉion por malavare gastigi alilandajn
samideanojn, sed ĝi ne povis okazi pro la eksplodo de la unua mondmilito.
4 Vojaĝoj
de blinduloj efektivigitaj per Esperanto
El
la vojaĝoj de blinduloj efektivigitaj per Esperanto, la plej rimarkinda
estis tiu de samideano V. [Vasilij] Eroŝenko [1890–1952], juna rusa
muzikisto, kiu en februaro de la jaro 1912 ekiris el Moskvo kaj atingis
Londonon. Li vojaĝis fervoje kaj ĉe ĉiu stacidomo, kie li devis
eliri el la trajno, lin akceptis kaj kondukis UEA-delegito de la koncerna urbo.
En Köln estis gesinjoroj Zapater, blindaj geedzoj, kiuj bonvenigis kaj
gastigis lin dum kelkaj tagoj. Poste en Londono li estis akceptita de ges-roj
Blaise, kun kiuj li gaste restis unu semajnon. Poste s-ro [William] Phillimore
[1844–1934], treege sindonema amiko de la blinduloj, prizorgis lin kiel patro.
Li trovis por Eroŝenko loĝejon apud sia domo, promenis kun li,
instruis lin pri la angla lingvo, de kiu li komprenis neniun vorton, kaj fine
kondukis lin al la fama kolegio por blinduloj en Norwood, kie la estrino Lady
Campbell, akceptis lin kiel lernanton komence de majo. Tie li restis ĝis
la aŭgusta libertempo, kiam s-ro Phillimore denove prizorgis lian
bonfarton, ĝis li revenis Rusujon perŝipe en septembro. Poste li vojaĝis
al Japanujo, al Birmo, aparte en Japanujo propagandante Esperanton inter
blinduloj kaj viduloj.
En
la antverpena kongreso s-ro Phillimore renkontis alian blindan vojaĝanton,
John Bergh, el Finnlando, kiu ankaŭ venis al Anglujo en la fino de 1911
por studi la anglan lingvon. Tre bonkore s-ro Phillimore prizorgis lin dum lia
restado en Londono. Tiel bone progresis lia studo de la angla lingvo, ke post
okmonata restado en la lando li konkuris por literatura premio en la angla
porblindula revuo ”Progress” kaj atingis ”Honoran Mencion”. S-ro Bergh estis
fame konata finna aŭtoro, kies romanoj estas tradukitaj en multajn
lingvojn.
Mi
ne rajtas trudi miajn spertojn pri vojaĝado kun esperantistoj kaj pri la ĝojo
kiun ili donis al mi; sed la memoro pri la landoj, kiujn mi vizitis kun s-ro A.
J. Adams, senĉesa laboranto por blinduloj, restos viva. Dum tiuj ekskursoj
eksterlanden (al Tirolo en 1910, al Antverpeno 1911, al Berno 1913 kaj
alilanden), mi konatiĝis kun multaj bonkoraj kaj famaj esperantistoj:
s-roj H. B. Mudie, Bicknell, Joseph Rhodes kaj aliaj, kiuj treege helpis la
movadon inter blinduloj. Dufoje ni vizitis Bruselon kaj miris pri la lerta
parolado de la lernantoj de fratero Isidoro en la Reĝa Instituto apude,
kaj pri la bonkora laboro de nia fratero kiel brajla presisto! Ŝajnis, ke
la tuta lernantaro, eble cent kvindek knaboj, povis bone babiladi en la
internacia lingvo.
5 Eldonado de brajle presitaj libroj en kaj pri
Esperanto
Ĉar
anoncoj en ”Ligilo” atingis la tutan blindan esperantistaron ĉiulandan,
aliaj brajlaj presistoj de tempo al tempo povis eldoni esperantajn librojn. Ĉefe
el tiuj estis Thilander, kiu eldonis bonegajn svedajn lernolibron kaj vortarojn
por Esperanto. Ankaŭ li presis literaturaĵojn kiel: ”Blinda rozo” de
Conscience; ”Johannisborg” de Starbäck; partojn el la Biblio kaj aliajn.
Krome aperis en lia presejo kantoj kun esperantaj tekstoj kaj muziko de Karin
Höjer; la esperanta-angla vortaro de Motteau kaj la grandega
angla-esperanta vortaro de Joseph Rhodes, verko, kiu havas amplekson en brajlo
de dekkvin grandaj kajeroj, kaj estas tre utila al blindaj studantoj de la
angla lingvo per la internacia lingvo.
En
Germanujo en la jaro 1911 aperis, krom bona lernolibro, ankaŭ ”Kantareto”
kun dekkvin kantotekstoj kaj muziko de Franz Döring kaj politika libro sub
la titolo: ”La venonta milito” de Francis Delaisi. La lastajn du librojn
eldonis la brajla presejo de Arthur
Wendt en Berlin, dum en Aŭstrio aperis la unua esperanta-germana vortaro
de Jürgensen en brajla preso eldonita de la blindulinstituto en Vieno. En
Belgujo fratero Isidoro en brajla preso eldonis lernolibrojn por flandroj kaj
kelkajn
literaturaĵojn.
En
Anglujo ”The Royal National Institute for the Blind” (la reĝa nacia
instituto por la blinduloj) en Londono eldonis per donacoj la unuan parton de
la ”Unua legolibro” de Kabe kaj memelspeze la lernolibron de H. Froyer.
En
Francujo krom la presejo de Couillard s-rino Bastoul brajle multobligis per la
ilaro Vaughan la Zamenhofan tradukon de ”Marta” de Eliza Orzeszko inter aliaj
malgrandaj libretoj.
Niaj
samideanoj Edvard Imsdahl [1886–1951] (Norvegujo), Johan Wulff [1850–1935]
(Danujo), Linars (Hispanujo) kaj Paul Ketterer [1870–1936] (Svislando) ankaŭ
presigis tre utilajn lernolibrojn por blinduloj.
Kelkaj
bibliotekoj porblindulaj posedis manskribitajn librojn esperantajn krom la
presitaj. Jam en 1910, ĉefe dank´al la varbado de samideano A. J.
Adams, sindonemaj esperantistoj vidantaj komencis brajligi manskribe
esperantajn librojn por blinduloj kaj la amplekso de ili en la nacia biblioteko
por blinduloj en Londono kreskis de jaro al jaro dank’ al la dekduo da
kopiantoj, kiuj dediĉis tiom da tempo senpage al tiu laboro.
W. P. Merrick
6 Resuma raporto pri la stato de la
Esperantomovado inter la blinduloj ekde 1904 ĝis 1915
Per la kvina ĉapitro finiĝis la historia skizo verkita de W.
P. Merrick. Ĝin ni kompletigis per faktoj ne aluditaj. Por ke la unua
parto laŭhistorie estu tute kompleta, ni sekvigos koncizan superrigardon
pri la stato de la Esperanto-movado inter la blinduloj en diversaj landoj laŭalfabete.
Anglujo
Sen
ia dubo nia Esperanto-pioniro inter la blinduloj, W. P. Merrick, antaŭenpuŝis
nian movadon inter sialandaj samsortanoj. La brajla gazeto ”Progress” per
priesperantaj artikoloj kaj sciigoj verkitaj de W. P. Merrick jam en la jaro
1904 subtenis kaj akcelis la interesiĝon pri la internacia lingvo ĉe
sia legantaro. Dank’ al la gramatiko kaj ekzercaro de prof. Cart, kiujn tradukis
J. Rhodes, kelkaj blindaj angloj sukcesis ellerni Esperanton. Samjare en la
blindulinstituto en Nottingham okazis Esperanto-kursoj en du klasoj: unu por
knaboj, alia por knabinoj. La organiza komitato de la kvara internacia
konferenco por blinduloj okazinta 1914 en Londono presigis sian invitilon ne
nur en angla, franca kaj germana lingvoj, sed ankaŭ en Esperanto. En tiu
konferenco W. P. Merrick faris atentindan referaton pri la utileco de Esperanto
por la blinduloj kun granda aplaŭdo eĉ fare de la neesperantistaj
partoprenintoj.
Belgujo
Vere
grandioza estis la instrua agado farita de fratero Isidoro, profesoro en la Reĝa
Instituto por blindaj knaboj en Woluwe apud Bruselo. La nombro de liaj
lernantoj pri Esperanto jam en la jaro 1907 atingis la imponan nombron 50, sed ĝi
kreskis de jaro al jaro tiel, ke en 1907 la lernantoj de la nomita instituto
povis fondi esperantistan grupon kun fiksita regularo.
Bohemujo
En
la jaro 1904 Esperanto estis enkondukita en la bohema-germana instituto por
blinduloj en Praha. Karel Emanuel Macan, pioniro de Esperanto inter bohemaj
blinduloj, instruisto en tiu ĉi instituto, gvidis la kurson, kiun fervore
partoprenis 20 gelernantoj. La instruisto Macan mem verkis ĉeĥan
brajlan lernolibron priesperantan. Ĝuste en tiu ĉi instituto ekzistis
grava lingva problemo, ĉar la ĉeĥoj, pro naciaj motivoj, ne
volonte parolis germane kaj la germanoj ankaŭ ne ŝatis parole ĉeĥe.
Esperanto solvis la problemon, kion ĝoje rekonis la direkcio de la
lernejo. 24 Unua volumo – Unua parto
Bulgarujo
En
1914 la internacia lingvo estis fervore lernita de gelernantoj en la
blindulinstituto de la bulgara ĉefurbo Sofio.
Danujo
Johan
Wulff, blindiĝinta redaktoro kaj verkisto, fervore propagandis la
internacian lingvon inter sialanda blindularo kaj lin subtenis fervore la
nevidanta blindulinstruistino Agnes Melchior [1883–1945] , fratino de la
bonkonata koncertkantisto Laŭritz Melchior tiel, ke en 1912 la lingvo
unuafoje estis instruita en la ”laborhejmo” por blindulinoj en Kopenhago.
Finnlando
Yrjö
Nummi, la unua nevidanta samideano inter la finna blindularo en la jaro 1913
komencis du Esperanto-kursojn: unu por svede, alia por finne parolantaj infanoj
de la blindulinstituto en Helsinki. Poste daŭrigis la kursojn la iame
konata Esperantopioniro Vilho Setälä [1892–1985] tiel bone, ke 15
partoprenintoj ellernis perfekte la lingvon. Samjare la kongreso de finnaj
blinduloj laŭ propono de John Bergh, finna blinda verkisto kaj fervora
samideano, akceptis rezolucion, kiu esprimis la deziron, ke Esperanto estu deviga
studobjekto en la finnaj blindulaj lernejoj. En 1914 aperis esperanta-finna
vortaro kaj lernolibro por finnoj en brajla preso.
Francujo
Tuj
post la apero de la gazeto ”Esperanta Ligilo” dank’ al la lernolibro kaj
radikaro en brajla preso eldonitaj de prof. Cart multaj francaj samideanoj
lernis la novan lingvon kun granda fervoro. Sendube prof. Edgard Guilbeau
verkis la plej multajn artikolojn pri Esperanto por la brajla gazeto ”Le Louis
Braille” kaj la porvidula revuo ”Revue de Pédagogie” kun la rezultato,
ke li entuziasmigis kune kun iamaj lernintoj sialandajn samsortanojn por la
internacia lingvo. Jam en 1905 okazis kursoj por blinduloj en Parizo,
Saint-Mandé (apud Parizo), Lyon kaj Montpellier.
Germanujo
Certe
la unua blinda esperantisto estis la lingvoinstruisto Emil Falius el Hamburgo,
kvankam krom li la samideanoj Mehlisch el Berlino kaj Lutmer el Hagenau (la
laste nomita urbo tiutempe estis germana) estis titolitaj kiel patronoj sur la
unua paĝo de la unua numero de ”Esperanta Ligilo”, tamen nur li estis tiu,
kiu propagandis por la internacia lingvo inter la germanaj samsortanoj per
publikigo de artikoloj en la tiutempe sola blindulfaka gazeto ”Mitteilungen des
Vereins der deutschredenden Blinden” kun la rezulto, ke multaj samsortanoj aliĝis
al nia movado. Estis la blindulinstruistino Wigand, kiu unue instruis
Esperanton al 15 knabinoj de la blindula instituto en Berlin-Steglitz en la
jaro 1908, sed jam antaŭe kelkaj knaboj de la sama instituto estis
lernintaj la lingvon aŭtodidakte tiel, ke poste tie fondiĝis
blindulesperantista grupo de la gelernantoj. En januaro de la jaro 1913 aperis
la unua numero de la brajla gazeto por esperanta propagando inter germanaj
blinduloj sub la titolo: ”Lingvo Internacia”. Ĝi havis 120 abonantojn kaj
enhavis artikolojn de s-rino Zapater, Eduard Jercke, Gustav Probst, Franz
Döring, Wilhelm Münnich, interalie. Kun ĉiu numero aperis parto
de la bonega lernolibro por Esperanto de J. Borel eldonita en brajla preso de
la blindulinstituto en Paderborn. Kvankam la gazeto aperis nur kvaronjare, je
la fino de la jaro ĉiu aboninto posedis la kompletan lernolibron kaj jam
samjare la bonkonata samideano Franz Döring laŭ tiu lernolibro
komencis instrui 12 membrojn de la berlina blindula klubo ”Bildung” kun bona
sukceso. En aprilo de la jaro 1915 jam komenciĝis en Breslaŭ la dua
Esperantokurso porblindula, kiun gvidis la prezidanto de la loka esperantista
grupo de vidantoj kaj sekvis la fondiĝo de la blindulesperantista grupo
”Interna Lumo” sub la prezido de Adolf Selten [1879–1942] kun la celo
disvastigi ne nur la lingvon, sed ankaŭ literaturaĵojn en tiu lingvo
inter la blinduloj.
Italujo
Ni
povis sciiĝi nur pri Esperanto-kurso en la blindulinstituto de Torino en
la jaro 1914.
Rumanujo
Ses
monatojn post la fondiĝo de ”Vatra Luminoasa” (luma hejmo), instituto por
rumanaj blinduloj), la reĝ-edzino Elisaveta donis permeson al d-ro Robin
instrui Esperanton en la instituto de ŝi protektata. Tio estis en 1908,
sed poste daŭrigis la kursojn la blinda samideano Prezenti Levy.
Norvegujo
La
unua blinda esperantisto en Norvegujo supozeble estis Andreas Pedersen,
sekretario de la helpasocio por norvegaj blinduloj, kiu en 1900 jam lernis
Esperanton buŝe de sia amiko Tellef Davidson. Post apero de la lernolibro
de prof. Cart, kiun tradukis J. Wulff en la danan lingvon, kelkaj eminentaj
blinduloj: Geburg Aasland, Alf Arnesen [1878–1962], Edvard Imsdahl, Halvdan
Karterud [1894–1972] inter aliaj lernis la internacian lingvon. Edvard Imsdahl,
la redaktoro de la brajla gazeto ”Norges Blinde” publikigis multajn
priesperantajn artikolojn. Li ankaŭ en 1913 komencis kursojn por blinduloj
en Bergen.
Svedujo
La
poresperanta propagando inter blinduloj komenciĝis en 1902. Tiam ”De
Blindas Veckoblad” (la ĉiusemajna gazeto de la svedaj blinduloj) aperigis
serion da artikoloj pri la internacia lingvo, kiujn verkis Harald Thilander.
Unu post la 26 Unua volumo – Unua parto alia eklernis Esperanton kaj estis jam
pli ol dudek samideanoj. En 1903 Valdemar Langlet malfermis Esperanto-kurson en
la reĝa porblindula instituto en Tomteboda, kie la interesiĝo estis
tre vigla. En la sama jaro la svedaj blinduloj ricevis, dank’ al la redaktoro
D. Kjelin kaj la direktoro de la nomita instituto, brajle presitan gramatikon
de Th. Cart kaj vortaron sufiĉe kompletan. Samtempe Esperanto estis
private instruita en la privata porblindula lernejo de fraŭlino Anna
Wikström en Uppsala. En la komenco de la jaro 1908, kiam f-inoj Höjer
kaj Öhman invitis la svedajn blindajn esperantistojn, kiuj loĝis en
Stockholm kaj Tomteboda, por agrable pasigi kelkajn vesperajn horojn,
tiuvespere fondiĝis la ”Asocio de Svedaj Blindaj Esperantistoj”. Post unu
jaro la nova societo jam havis 26 membrojn. Do, la svedaj samideanoj povas
prave fieri, ke ili fondis la unuan nacian blindulesperantistan societon en la
mondo. Je la fino de la jaro 1913 en ĉiuj kvar blindulinstitutoj de la
lando la internacia lingvo estis nedevige instruita.
Usono
Komence
de la jaro 1905 dekdu blindaj lernantoj en la aĝo sub 18 jaroj de la
”Perkins Institution” en Boston fondis esperantistan klubon sub gvido de la
instruisto E. M. Harvey. Ili lernis la lingvon ekster la lerneja kadro de la
studobjektoj. Vespere, la 2-an de februaro samjare la junaj nevidantaj
samideanoj donis koncerton al siaj amikoj loĝantaj proksime al la urbo. La
tre sukcesinta programo entenis kantojn, paroladojn, muzikon kaj eĉ du
komedietojn en Esperanto.
7 La blindulesperantista movado dum la unua
mondmilito
Kuntiriĝis
malhelaj nuboj sur la horizonto de la maljuna Eŭropo: aperis la fajroruĝa
fantomo, la milito, parolis la kanonoj kaj devis silenti la voĉo de
Esperanta Ligilo en la jaro 1915. Tamen, en kelkaj landoj, kie ne furiozis la
milito, la blindaj esperantistoj ne forlasis nian movadon; male ili
interkorespondis, esperantaj libroj iris de mano al mano, entuziasme oni legis
malnovajn jarkolektojn aŭ nur unuopajn numerojn de EL; en multaj brajlaj
gazetoj diverslandaj aperis artikoloj pri la utileco de Esperanto por la
blinduloj kun la rezulto, ke pliiĝis la nombro de tiuj samsortanoj, kiuj
lernis la internacian lingvon aŭtodidakte.
En
Germanujo la blindaj geedzoj Zapater estigis rondiran leteraron kun 14
partoprenantoj. Ĉiu el ili devis aldoni leteron, fari kaj respondi
demandojn, proponi pridiskutotajn temojn kaj sendi la rondiran leteraron al la
posteulo en la rondo, kiu agis same. Tiamaniere la samideanoj, precipe la
komencantoj, havis okazon ekzerciĝadi en la internacia lingvo favore al
tiu tempo, kiam post la milito ree aperos esperanta gazeto kaj oni havos denove
la bonŝancon korespondi kun alilandaj gesamideanoj. Simile oni agis en
aliaj landoj. En Svedujo eĉ daŭris kursoj pri Esperanto tiel, ke en
la jaro 1919 estis tuta internacia aro preta por labori active en la internacia
movado.
8 Esperanta Ligilo ekde la jaro 1919 ĝis
1940
Tuj
post kiam ĉesis la milito, ree estis nia brava pioniro Harald Thilander,
kiu kun siaj amikoj energie laboris por reeldoni nian internacian gazeton. Jam
en 1919 povis aperi tri ”okazaj numeroj” kun salutoj de tri nacioj al la
tutmonda blindularo. La unua el Skandinavio pagita de la tieaj blindulorganizaĵoj
venis en januaro; la dua el Anglujo aperis en majo kaj la tria el Finnlando
estis eldonita en septembro. Dume la skandinavaj blinduloj kolektis monon, por
ke ”Ligilo” aperu denove ĉiumonate kaj en Anglujo estis nia eminenta,
fervora kaj ĉiam agema pioniro William Percy Merrick, kiu verkis kaj
publikigis alvokon je la sama celo. Estis ankaŭ li, kiu montris la
”okazajn numerojn” al la angla blindiĝinta ”gazetreĝo” kaj
blindulamiko Sir Arthur Pearson kaj rakontis al li pri nia internacia gazeto.
Alimaniere oni ne povas klarigi tion, kio okazis: laŭ propono de Sir
Arthur Pearson la ”Royal National Institute for the Blind” en Londono, unu el
la plej gravaj, plej grandiozaj
blindulinstitucioj en la mondo, kies prezidanto li estis, decidis restarigi
Esperanta’n Ligilo’n, kion ĝi ankaŭ faris. Dum du jaroj la institucio
sola pagis ĉiujn elspezojn por la gazeto, proksimume kvincent pundojn
sterlingajn. Kian ĝojegon kaŭzis ĉi tiu malavara decido al la
legantoj, neniu povas konstati krom tiuj, kiuj tralegis la centojn da
dankleteroj de la legantaro tutmonda. Liberiĝite de financaj zorgoj EL
reviviĝis kaj depost januaro de la jaro 1920 ĝi denove aperis regule ĉiumonate
kun 45 paĝoj. La unua, januara numero enhavis, krom kelkaj tre interesaj
popularsciencaj kaj blindulfakaj artikoloj, ankaŭ rimarkindajn biografiajn
notojn pri prof. Th. Cart, la fondinto, kaj Sir Arthur Pearson, la reviviginto
de nia internacia gazeto. La enhavo estas tiel elektita, ke ĉiu leganto
trovas en ĉiu numero ion speciale interesan, kaj nia kara Thilander, la
redaktoro, estis en vera senco de la vorto la ĝusta homo sur la ĝusta
loko. Blindulfakaj kaj popularsciencaj artikoloj alternis kun literaturaĵoj,
rakontoj kaj specialaĵoj ofte verkitaj de blinduloj mem, kaj ĉio
estis tiel facile komprenebla, ke la
interesiĝo por la gazeto kreskis konstante inter la blinduloj. Antaŭ
la milito ”Ligilo” neniam havis pli ol 360 legantojn, kvankam pli multaj
samsortanoj scipovis nian lingvon, sed nun la legantaro en 26 landoj atingis la
nombron 600. Precipe la blindulfakaj artikoloj el EL estis ŝatataj tiel,
ke multaj, se ne ĉiuj, estis tradukitaj en la naciajn lingvojn kaj
represitaj en diverslandaj gazetoj porblindulaj. Tiamaniere ankaŭ la
neesperantistaj samsortanoj havis bonvenan okazon informiĝi pri la stato
de la blindula afero en aliaj landoj, kaj samtempe per tio ili estas instigitaj
lerni la internacian lingvon. Dank’ al la konsula sistemo la redaktoro de
”Ligilo” facile povis informiĝi pri la blindul-aferoj en ĉiuj landoj.
Estis pli ol 25 konsuloj de la blindaj esperantistoj, kiuj kunlaboris kun la
redaktoro. Ili havis la taskon, unue, kiel eble plej aktive propagandi
Esperanton inter sialandaj blinduloj; due, kolekti la monon de la abonintoj de
EL en sia lando, t.e. la abonantoj anstataŭ sendi la monon al la eldonanto
de la gazeto ĝin sendas al la konsulo de sia lando; trie, ili devas doni
sciigojn pri diversaj aferoj, kiuj koncernas blindulojn de sia lando, al
fremdaj samsortanoj petantaj informojn de ili. Ili do estas la ligiloj, kiuj
internacie kunligas la popolon de la blinduloj.
Ankaŭ
la ŝakpaĝoj de EL estis restarigitaj. Multan plezuron kaŭzis al
la legantoj la konkursoj diversspecaj. S-rino Annie Mudie, la patrino de la
eminenta angla Esperanto-propagandisto Mudie, kiu mortis dum la milito kaŭze
de fervoja akcidento, promesis je memoro de sia filo doni ĉiujare dek
pundojn sterlingajn por premioj, kion ŝi ankaŭ plenumis ĝis sia
morto. Dank’ al ĉi tiu malavara donaco ”Ligilo” povis aranĝi dufoje
en la jaro tri diversajn konkursojn kun premioj: unue literaturan, due
blindulfakan kaj trie problemsolvan. Krome iom da mono estis rezervita por
specialaj konkursoj. La interesiĝo estis tre vigla pri ĉiuj konkursoj
inter la legantaro.
Laŭ
propono de la franca samideano Eugène Barrier ”Ligilo” malfermis novan
sekcion sub la rubriko ”Liberaj korespondetoj”. En ĉi tiu sekcio la
legantoj povis prezenti demandojn, rimarkojn aŭ respondi demandojn ne
bezonante doni nomon, nek adreson, nur ian ajn markon kaj estas kompreneble, ke
multaj legantoj profitis el tiu ĉi aranĝo.
Sub
la rubriko ”Nia afero” la gazeto regule raportis pri la progreso de la
Esperantomovado inter la blinduloj tra la tuta mondo.
La
granda ĝojo por la legantoj de EL sendube estis la publikigo de landkartoj
pri multaj landoj laŭ naturgeografia kaj laŭ politika situacio kun
detalaj klarigoj, kiuj ebligis al la legantoj formi klaran imagon pri la
situacio de riveroj, maroj, lagoj, montoj kaj urboj de la koncerna lando, pri
kiu samtempe ankaŭ aperis detala artikolo laŭeble eĉ kun raporto
pri la blindula afero.
Poste
Thilander eltrovis vojon por prezenti al la legantoj tutan serion da naciaj
flagoj tiel bone desegnitaj, ke tiuj, kiuj vidis iam, ne nur povis imagi la
formojn, sed eĉ havis klaran bildon pri iliaj koloroj.
Ĉiam
novaj ideoj inspiris nian redaktoron por ĝojigi la internacian legantaron.
Tial li publikigis reliefajn tuŝbildojn ne nur pri monumentoj kaj pontoj,
sed ankaŭ pri multaj bestoj konataj kaj nekonataj al nevidantoj kun klarigaj
tekstoj kaj artikoloj, en kiuj oni legis pli detale pri ili. En unu desegnaĵo
li montris eĉ zigzagan fulmon kaj eksterordinare bela estis la desegnaĵo
pri la domo de Esperanta Ligilo en Stocksund laŭ la ekstera formo kaj la
internaj unuopaj ĉambroj kaj la lokoj, kie staras la maŝinoj por
stereotipi kaj presi ”Ligilon” kaj multajn aliajn gazetojn. Tio nur estis ebla
dank’ al la komplezemo de la profesia desegnisto de la ”Royal National
Institute for the Blind” en Londono, nia karmemora blindulamiko William Holmes
en Shepperton, kiu faris la desegnaĵojn per speciala maŝino tute
senpage por EL kaj ne nur tion: li eĉ lernis Esperanton por povi aldoni
klarigajn tekstojn. Post lia forpaso en la jaro 1929 nur kelkajn jarojn poste
la dana desegnisto Daniel Hvidt desegnis duan serion da ”tuŝbildoj” kun
klarigaj tekstoj de Karl Bjarnhof.
Ne
kompleta estus la raporto, se ni ne mencius la fakton, ke sub la rubriko
”Korespondado” samsortanoj el multaj landoj koncize raportis pri eventoj kaj
atingaĵoj en la blindulafero diverslanda.
Nia
gazeto EL prosperis bone ĉiurilate dum preskaŭ du jaroj, sed en la
jaro 1921 malbonega komerco pro diverslandaj inflacioj kaj la eŭropa krizo
ĝenerale tiom malpliiĝis la enspezoj de la ”Royal National Institute
for the Blind”, ke ĝi devis
plialtigi
la prezon por brajle presitaj libroj. Tial la komitato anoncis kun profunda
bedaŭro, ke ekde junio 1921 ĝi nur pagos la kostojn de la ekzempleroj
de EL por britaj legantoj, ĝi limigis la sumon je ”ne pli ol 40 pundoj
sterlingaj”. Efektive ”Ligilo” ŝuldas multon al la institucio, kiu ebligis
ĝian eldonon dum preskaŭ du jaroj kaj eĉ en ĝia malbona
stato malŝparis sumon, kiu atestis ne nur simpation kun nia entrepreno,
sed fortan deziron por nia celo.
Nun
estis nia vico sperti la malprosperon ĉiam postlasitan de granda milito.
La abonantoj aŭ pli bone la legantoj de ”Ligilo” ĝenerale estis neriĉaj
kaj krom tio la samideanoj loĝantaj en malbonvalutaj landoj ne povis pagi
la saman abonprezon kiel tiuj en landoj kun bona valuto. Tamen, niaj plej fervoraj
samideanoj agis tuj.
Preskaŭ
en ĉiuj porvidulaj Esperanto-gazetoj aperis artikoloj pri nia EL kun la
peto ĝin monhelpi. La ĉiusemajna gazeto ”Esperanto Triumfonta”
redaktata de Theo Jung eldonis ”blindulan numeron” kun detala historia skizo
pri la Esperantomovado inter la
blinduloj de W. P. Merrick, raporto pri la stato de la movado post la milito de
J. Kreitz, fotoj de Harald Thilander kaj lia presejo kaj Baldomero Zapater,
fama blinda gitarvirtuozo, rakontoj verkitaj de blindaj samideanoj ktp. kun la
celo peti monhelpon por nia ”Ligilo”.
La
monkolekto aranĝita de ”Esperanto Triumfonta” havis vere kontentigan
rezulton tiele, ke ĝia redaktoro Theo Jung povis transdoni grandegan sumon
al Harald Thilander por EL. El ĉiuj landoj oni sendis monon al la redakcio
de la nomita gazeto, eĉ s-rino Klara Zamenhof, la vidvino de nia majstro,
ne hezitis pagi sian kontribuon kaj ges-roj Ferez en Strasburgo, por citi nur
unu ekzemplon inter multaj, donacis al ”Ligilo” konsiderindan sumon ricevitan
okaze de sia geedziĝa festo. En multaj landoj okazis blindulkoncertoj kaj
Esperantogrupoj diverslandaj okazigis Esperanta-Ligilo-vesperojn kun
monkolektoj profite al EL. Ĉefe kiel kuriozaĵon ni menciu la fakton,
ke skotaj kaj anglaj blindulinoj mem faris kaj disvendis sukeraĵojn
profite al EL tiel, ke ili povis transdoni kompare grandan sumon al la kasisto
de la gazeto. Ke EL ne bezonis ĉesigi sian aperadon, unuavice ni dankŝuldas
al nia karmemora angla blindulamiko J. Adams en Hastings, kiu ne nur ĉiam
kolektis monon, sed donis el propra poŝo kompare grandajn sumojn por savi ĝin,
ĉar ĉiam, kiam la kaso de EL estis malplena, li aperis kiel savanta
anĝelo.
Dum
la unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj okazinta en Praha en la
kadro de la 13-a Universala Kongreso, oni kolektis monon ne nur inter blindaj
kaj vidantaj kongresanoj, sed plej grava estis la starigo de konstanta financa
komitato konsistanta el prof. Th. Cart, Theo Jung, prof. Stanislav Stejskal
[1887–1929], W. P. Merrick kaj H. Thilander, kies tasko estis la okazigo de
monkolektoj en ĉiuj landoj. Post la ”Royal National Institute for the
Blind” en Londono intertempe Unua ankaŭ alilandaj blindulorganizaĵoj
imitis ĝian ekzemplon kaj finance subvenciis nian gazeton. Inter la unuaj
estis ”Norges Blindeforbund”, Norvegujo; ”L’amitié des Aveugles de
France” kaj ”Association Valentin Haüy”, ambaŭ en Francujo. Poste
sekvis danaj, finnaj, hispanaj kaj svedaj blindulorganizaĵoj tiel, ke je
la fino de la jaro 1922 jam ok blindulorganizaĵoj troviĝis inter la
konstantaj subvenciantoj de EL, sed tiu nombro da subvenciantoj kreskis de jaro
al jaro tiel rapide, ke en 1934, kiam nia ”Ligilo” ekzistis tridek jarojn, 23
blindulaj kaj porblindulaj organizaĵoj en 15 nacioj finance subvenciis
nian gazeton. La pliboniĝo de la financoj de EL permesis al la redaktoro
Harald Thilander pliampleksigi la gazeton aldonante al ĝi ne nur la tuŝbildojn,
naciajn flagojn kaj landkartojn kun klarigaj tekstoj, pri kiuj ni jam raportis,
sed ankaŭ kelkajn interesajn antologiojn kaj aliajn literaturaĵojn ĉefe
kun la celo plifaciligi la lernadon de la esperanta stenografio intertempe
plivastigita.
Estus
maljuste, se ni ne mencius la fakton, ke Harald Thilander ne nur mem
stereotipis senpage la gazeton dum multaj jaroj, sed ankaŭ tre ofte, kiam
ne estis sufiĉe da mono en la kaso por pagi la elspezojn, li mem aldonis
monon el sia propra poŝo por ebligi la regulan aperadon de la gazeto, kaj
fakte ĝi aperis regule ĝis la monato aprilo en la jaro 1940, kiam
denove nia amiko Harald Thilander kun sanganta koro devis ĉesigi la
eldonadon. Ne estas eble mencii en ĉi tiu raporto la altruismajn oferojn
de vidantaj kaj nevidantaj samideanoj ĉiulandaj por la unusola brajla
gazeto internacia kaj la ĝojojn kaj la utilecon kaŭzitajn al la
samsortanaro tra la tuta mondo.
9 La Esperantomovado inter blinduloj post la unua
mondmilito ĝis la fondiĝo de ”Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj” en 1923
Post
la unua mondmilito kaj la reeldono de ”Esperanta ligilo” konsiderinde kreskis
la intereso por Esperanto inter la blinduloj ĉiulandaj. Multaj gazetoj
blindulaj kaj porblindulaj publikigis entuziasmajn artikolojn pri la internacia
lingvo kaj ĝia utileco precipe por la nevidantoj. Ĉefe estis la angla
gazeto ”Progress”, kiu ofte akceptis valorajn artikolojn verkitajn de nia pioniro
W. P. Merrick, sed ankaŭ alilandaj gazetoj volonte publikigis tiajn
propagandajn artikolojn, kiuj altiris la atenton de la samsortanoj al nia internacia lingvo.
Aliaj brajlaj gazetoj eĉ havis Esperanto-fakon: ”The blind citizen”
(Blinda civitano), irlanda gazeto kvaronjara, la ĉeĥa ĉiumonata
gazeto ”Ora” publikigis Esperanto-gramatikon kun daŭrigoj.
”Norges
blinde” (La blinduloj de Norvegujo) ĉiumonate enhavis originalan novelon
kun norvega traduko kaj hispana gazeto agis simile.
Kelkaj
blindulinstitutaj direktoroj multe interesiĝis pri Esperanto. Grava venko
de nia lingvo inter blinduloj tiutempe estis la decido de la 4-a aŭstra
”Blindenfürsorgetag” (kunveno de blindulinstruistoj kaj -pedagogoj)
okazinta en Vieno de la 24 ĝis la 27 de septembro en 1920, kiu kun ĉiuj
voĉoj kaj fortaplaŭde akceptis proponon de la vidanta
blindulinstruisto prof. O. Vanecek devige enkonduki la instruadon de Esperanto
en la aŭstrajn blindulinstitutojn.
Laŭ
alia propono de prof. Vanecek en la statuton pri ekzamenado de novaj
blindulinstruistoj estis enmetita paragrafo postulanta, ke ĉiu
blindulinstruisto nepre devas scipovi Esperanton kaj ne plu la francan kaj
anglan lingvojn. La koncerna ministerio pri instruado en Vieno konsentis ke
Esperanto estu devige enkondukata en la blindullernejojn kondiĉe ke tio
alportos neniajn kostojn. En la monato aprilo de la jaro 1921 fakte jam okazis
la unua Esperanto-kurso en la blindulinstituto en Purkersdorf kun 25
gelernantoj en la aĝo de 15 ĝis 18 jaroj kaj jam la 16-an de julio
samjare okazis publika ekzameno de la ellernita lingvo. Ĝin ĉeestis
ne nur la gepatroj kaj parencoj de la gelernantoj, sed ankaŭ urbaj kaj
landaŭtoritataj reprezentantoj. La raporto ne estus kompleta, se ni ne
mencius la fakton, ke kelkaj blindulinstitutoj en Aŭstrujo daŭrigis
la instruadon de la internacia lingvo dum kelkaj jaroj, sed ke poste oni ĉesigis
ĝin laŭdire pro manko de taŭgaj instruistoj, alivorte oni ne
realigis la akceptitan proponon. La blinda muzikinstruisto Ignaz Krieger, la aŭstra
konsulo de EL, multe propagandis pri Esperanto kaj instruis multajn
samsortanojn en Vieno pri la lingvo.
Ankaŭ
en aliaj landoj okazis Esperanto-kursoj en blindulinstitutoj, sed mankas
fidindaj informoj kaj statistikaj nombroj escepte pri Germanujo, kie laŭ
statistiko kunmetita de Wilhelm Reiner, direktoro de la blindulinstituto en
Nürnberg ekde 1920 ĝis 1923 Esperanto estis instruita fakultative en
la blindullernejoj: Düren, Hamburg kaj Nürnberg kun 61 gelernantoj,
devige en Frankfurt am Main kun 16 gelernantoj. Plie okazis kursoj en jenaj
blindullernejoj: Berlin-Steglitz, Breslau, Chemnitz, Halle, Königsberg,
Paderborn kaj Stettin. En la belga blindullernejo Woluwe oni instruis multajn
knabojn pri nia lingvo, sed certe estas, ke okazis instruado pri Esperanto en la
blindullernejoj en Bergen (Norvegujo), Budapest (Hungarujo), Edinburgo
(Skotlando), Helsinki kaj alia finna blindulejo, Genova kaj Milano (Italujo)
kaj Tomteboda (Svedujo). Tamen, ni supozas, ke okazis kursoj en multaj
blindulejoj diverslandaj, pri kiuj mankas fidindaj informoj. Samtempe en multaj
diverslandaj urboj okazis Esperanto-kursoj por plenkreskaj nevidantoj kun bona
sukceso, kaj multaj, tre multaj samsortanoj studis aŭtodidakte la
internacian lingvon.
Nemirinde,
ke en kelkaj urboj fondiĝis Esperanto-kluboj de nevidantoj; en Petrograd,
Sovetunio [nun Sankt-Peterburgo, Rusio] sub la prezido de la militblinda
kapitano V. Prejs aktive laboris la blindulesperantista klubo ”Amikaro”; tiutempe fondiĝis en Erfurt, Germanujo,
”Steleto de Erfurt” sub la prezido de Kurt Filss; la blindulesperantista grupo
en Frankfurt am Main sub la prezido de la vidanta blindulinstruisto Karl Urban
jam ĉe la fondiĝo havis 14 anojn. Dank’ al ilia aktiva laborado povis
aperi en brajla preso la trivoluma vortaro germana-esperanta de Christaller,
kiu ege helpis al multaj studantoj de la germana lingvo. Kompare multajn anojn
ankaŭ havis la blindulesperantista grupo en Berlin sub la prezido de
Julius Hasselbach [1874–1936], kaj en Breslau Adolf Selten [1879–1942] fondis
blindulesperantistan klubon.
En
la jaro 1920 kaj sekvantaj jaroj niaj rusaj samsortanoj trapasis tempon de
terura mizero, mankis ĉio kaj multaj mortis pro malsato. La blindaj
samideanoj de la klubo ”Amikaro” en Petrograd sendis helpkrion al ĉiulandaj
blindaj esperantistoj per nia gazeto EL kun la rezulto, ke en ĉiuj landoj
bonvalutaj kaj malbonvalutaj la blindaj samideanoj aranĝis monkolektojn
profite al niaj rusaj suferantaj samsortanoj tiel, ke oni povis sendi ne nur
konsinerindajn monsumojn, sed ankaŭ multajn donacpakaĵojn kun nutraĵoj
pere de la Ruĝa Kruco en Anglujo.
Dank’
al la agado de la blindaj esperantistoj diverslandaj ankaŭ multaj
blindulaj organizaĵoj partoprenis en la helpado. Montriĝis, ke niaj
blindaj samideanoj tiutempe ne nur estis idealistoj, sed ankaŭ veraj
realistoj. Malgraŭ ekonomiaj krizoj kaj inflacioj en multaj landoj nia
movado marŝis antaŭen senhalte. La blindulesperantistaj kluboj jam
ekzistantaj poste metis la fundamenton por la naciaj societoj de blindaj
esperantistoj, pri kiuj ni raportos en la deka ĉapitro.
10 La naciaj blindulesperantistaj societoj ĝis
la jaro 1939
Aŭstrujo
En
la jaro 1921 Ignaz Krieger fondis en Vieno societon de blindaj esperantistoj loĝantaj
en Aŭstrujo, sed bedaŭrinde pro diversaj motivoj ĝi jam ĉesigis
sian agadon post mallonga tempo.
Bulgarujo
Estis
en la jaro 1914, kiam okazis la unua Esperanto-kurso en la blindulinstituto en
Sofio. Tuj post la milito reviviĝis nia movado en la lando de la rozoj ne
nur inter la viduloj, sed ankaŭ inter la blinduloj. Okazis kursoj ankaŭ
por plenkreskaj blinduloj kaj ili decidis en 1921 fondi la blindulesperantistan
societon kun la nomo ”Balkana stelo” sub la prezido de St. Nenkov [1880–1967].
La organizaĵo fakte fariĝis helporganizaĵo por la bulgaraj
blinduloj, ĉar ĝi aranĝis koncertojn por
enspezi
monon. Krom kotizoj de la membroj ĝi ankaŭ ricevis privatajn
donacojn.
Tiamaniere
estis eble instrui la brajlan skribon al blinduloj, kiuj ankoraŭ ne sciis
legi ĝin. Plie ĝi starigis malgrandan bibliotekon kaj kune kun la protektanta
asocio ĝi malfermis ankaŭ legejon por blinduloj en la legosalonoj de
la urbo Sofio, kie ili povis mem legi brajlajn librojn aŭ aŭskulti
gazetojn legatajn de viduloj. Estas kompreneble, ke la societo aranĝis
multajn esperantajn kursojn por plenkreskaj blinduloj tiel, ke jam en 1929 ĝi
havis 80 anojn, sed ankaŭ menciinda estas la fakto, ke ”Balkana stelo” dum
multaj jaroj apartenis al tiuj organizaĵoj, kiuj monsubtenis nian gazeton
EL. En 1928, kiam Bulgarujo suferis pro tertrema katastrofo, ree estis la
blindaj esperantistoj, kiuj kune kun neesperantistaj organizaĵoj blindulaj
monkolektis por helpi al bulgaraj samsortanoj.
Ĉeĥoslovakio
La
17-n de septembro en la jaro 1921 laŭ iniciato de Karel Emanuel Macan, unu
el la pioniroj de Esperanto inter la blinduloj, estis fondita en Praha, la ĉefurbo
de la juna ĉeĥoslovaka respubliko, la ”Societo de ĉeĥoslovakaj
nevidantaj esperantistoj” (SOĈNE). Unua prezidanto estis Karel Emanuel
Macan kaj kiel sekretario funkciis prof. Stanislav Stejskal, vidanta blindul-amiko
fervore laboranta por la disvastigo de Esperanto inter blinduloj. La societo
progresis tiel, ke post mallonga tempo ĝi jam havis 63 anojn. Krom
lernolibroj kaj vortaroj ĝi eldonis sian oficialan organon sub la titolo
”Aŭroro” aperanta komence nur sur kvar paĝoj dumonate, sed poste oni
pliampleksigis la gazeton tiom, ke en multaj landoj oni legis ĝin kun
granda intereso, ĉar ĝi enhavis ne nur informojn el la ĝenerala
Esperantomovado, sed ankaŭ bonstilajn
literaturaĵojn. SOĈNE aranĝis esperantokursojn kaj ĝi
ankaŭ estis tiu societo, kiu modele administris la internacian
blindulinformejon kaj statistikejon, pri kiu vi legos poste. Vigle kaj sukcese ĝi
laboris ĝis la jaro 1939, kiam la germana armeo invadis la Ĉeĥoslovakan
respublikon kaj Esperanto estis malpermesita.
Danujo
La
blindiĝinta redaktoro kaj verkisto Johan Wulff estis la unua dana blinda
esperantisto, kiu eldonis la unuan lernolibron por Esperanto en brajla preso
kaj propagandis la internacian lingvon inter sialandaj samsortanoj. De la 30-a
de junio ĝis la 2-a de julio en la jaro 1931 okazis en Kopenhago kunveno
de la dana tutlanda blindulunuiĝo. Inter multaj fakkunvenoj ankaŭ
okazis kunveno de danaj blindaj esperantistoj. Dum tiu ĉi kunveno komitato
konsistanta el kvin samideanoj prezentis statutproponon por starigo de ”Dana
asocio de blindaj esperantistoj” kun la mallongigo: DABE, kaj la ĉeestantaro
unuanime decidis la fondon de la proponita unuiĝo aprobante la statuton.
Jam dum la kunveno multaj samideanoj kaj interesuloj membriĝis kaj decidis
aliĝi al UABE. Unuanime oni elektis kvin proponitajn personojn kiel
estraron de la novnaskita organizaĵo, kies membraro jam proksimiĝis
al kvindeko. La unua estraro konsistis el: Agnes Melchior, prezidanto;
redaktoro V. Ommerbo, sekretario; Jens Ahler, kasisto K. Laurids Lauridsen kaj
Karl Bjarnhof. Dum sama tutlanda kunveno la reprezentantaro unuanime decidis,
ke en la gazeto de ”Dansk Blindesamfund”, kiu havas la saman nomon kiel la
societo mem, estos kvarpaĝa aldono ĉiumonate kun Esperantoteksto kaj
danlingva traduko por tiel doni al memstudantoj eblecon lerni kaj ekzerci ĝi.
DABE jam starigis kongresvojaĝan fondon kaj metis la fundamenton por
estonta sukcesa movado de nia lingvo inter la danaj blinduloj.
Finnlando
Jam
antaŭ 1914 la Esperantomovado inter la finnaj blinduloj estis compare
vigla. Yrjö Nummi estis la unua finna nevidanta esperantisto, kiu laboris
active por disvastigi la internacian lingvon inter la finnaj blinduloj. Estis
s-ino Anna Friman [1878–1937], Wolmar Sjöholm [1891–1974], John Bergh, la
bonkonata verkisto, s-ino Laina Nieminen [1890–1975], s-ino Hilja Oksanen k.a.,
kiuj en la jaro 1919 fondis la societon de finnaj blindaj esperantistoj sub la
nomo ”Steleto”, kiu bonege progresis. ”Steleto” regule aranĝis
jarkunvenojn, eldonis kompare multajn studlibrojn por Esperanto kaj kantlibron
kun melodioj en brajla preso kaj multe propagandis nian lingvon inter
nevidantoj. Prave oni povas diri, ke estis niaj finnaj samideanoj, kiuj fondis
la unuan nacian societon de blindaj esperantistoj postmilite.
Francujo
En
Francujo, la lulilo de la Esperantomovado inter blinduloj, kompare malfrue oni
fondis organizaĵon blindulesperantistan. Instruado de Esperanto inter ambaŭ
militoj okazis en la Nacia Instituto por Junaj Blinduloj en Parizo sub gvidado
de Pimoule, blinda instruisto en la menciita lernejo, kaj certe ankaŭ ĝi
okazis en la porblindulaj lernejoj en Clermont-Ferrand sub gvidado de Jean
Pascal, tiam lernanto de masaĝo en tiu lernejo, kaj en Ronchin apud Lille.
En Villeurbanne 4-5 knaboj mem lernis la lingvon. Albert Masselier [1886–1976],
militblindulo, kiu tuj post lamilito multe propagandis nian aferon inter
francaj blinduloj, kune kun la vidanta blindulamiko Belsola en la jaro 1928
fondis la ”Francan Asocion de Blindaj Esperantistoj” (FABE). La provizora
komitato konsistis el la samideanoj: Pimoule, la blindulinstruisto jam
menciita, Caudmont, bibliotekisto de ”Association Valentin Haüy”, Belsola,
vidanta kasisto kaj Albert Masselier mem. La asocio havis sian sidejon en la
”Institution Nationale des Jeunes Aveugles”. Dum la kongreso de la francaj
esperantistoj en Nancy okazis profite al la naskiĝanta FABE kurioza
vendado de verdaj flagetoj donacitaj de s-rino Farges el Lyon. La saman
flageton akiris unu post la alia ĉiuj partoprenantoj; akiris ĝin nur
momente, ĉar ĉiu aldonis malgrandan sumon kaj tiel iĝis
posedanto de la flageto ĝis kiam alia mondonanto iĝis siavice nova
posedanto. La vendado rezultigis 264 frankojn, la baza kapitalo de FABE.
Komence FABE aliĝis al UABE, sed poste ĝi eksiĝis kaj aliĝis
al la franca civilblindula federacio, kio kaŭzis skismon.
Post
la 11-a internacia kongreso de blindaj esperantistoj organizata de FABE 1932 en
Parizo la asocio fariĝis oficiala kun nova statuto. Prezidanto de la nova
estraro fariĝis Emmanuel Robert, vidanta profesoro ĉe la komercaj
lernejoj, aŭtoro de lernolibroj kaj vortaroj en kunlaborado kun prof. Th.
Cart, kaj tradukinto de diversaj verkoj el la franca lingvo. Li mem
transskribis kelkajn librojn en brajlan skribon. René Curnelle, vidanta
samideano en Lille, konata Esperanto-parolanto de la loka radio, funkciis kiel
kasisto. La aliaj estraranoj estis blindaj. Sub la titolo ”La Bonvolemulo” la
asocio eldonis bultenon ĝis eksplodo de la milito, sed kun permeso de
Masselier kaj Robert, Raymond Gonin [1913–2002] cirkuligis en la ”suda
teritorio” de Francujo dispartigita fare de la germana okupanta armeo
manskriban bultenon ”Provizora ligilo”. Eble aperis dek numeroj kun la celo daŭrigi
la kontakton inter la iamaj membroj. La oficiala FABE eldonigis de ”Association
Valentin Haüy” Esperantan-francan
vortaron unuvoluman, prilaboritan de Albert Masselier; de ”American Braille
Press” (tiama nomo de la sekcio de ”American Foundation for Overseas Blind”)
duvoluman vortaron francan-esperantan de L. Bastion, kaj de H.
Thilander-presejo duvoluman lernolibron de Cart kaj Robert. Poste ĝi ankaŭ
eldonigis ekzercaron de la duagrada kurso de Cart kaj Robert kaj la ”Klasikan
Legolibron” de la laste nomita aŭtoro. Profite al la kaso FABE disvendis
librojn de Robert kaj Masselier en nigra preso.
Germanujo
La
germanaj partoprenantoj de la unua blindulesperantista kongreso en Praha
decidis fondi germanan blindulesperantistan organizaĵon, tamen nur post la
kongreso la samideanoj Julius Hasselbach, Joseph Kreitz kaj Adolf Selten
kunvenis en Köln en la loĝejo de la blindaj geedzoj Zapater ne nur
por pridiskuti kaj fiksi statutproponon, sed ankaŭ por interkonsenti pri
provizora estraro konsistanta el: Adolf Selten, unua prezidanto; Julius
Hasselbach, dua prezidanto; Joseph Kreitz, unua sekretario kaj afergvidanto;
Kurt Filss, dua sekretario kaj Henriette Zapater [1867–1928], naskita baronino
de Chalmot, kasistino. La gitarvirtuozo Baldomero Zapater donis la nomon EBLOGO
al la ”Esperanto-blindulligo de Germanujo”.
La
unua prezidanto Adolf Selten en Breslau propraelspeze eldonis en brajla preso
la unuajn ne ampleksajn numerojn de la oficiala organo sub la titolo ”La blinda
esperantisto”. Jam en la jaro 1920 Joseph Kreitz eldonis manskribitan gazeton
samnoman, kiu enhavis rakontojn, novelojn, poemojn ktp., sed post la fondiĝo
de EBLOGO li, kiel unua sekretario transprenis la redakcion de la oficiala
organo, kiu post la inflacia tempo povis aperi kvaronjare kun literatura
felietono titolita ”La bona amiko”.
Krom
tre efika propagando por la internacia lingvo inter la germanaj samsortanoj
EBLOGO ankaŭ eldonis en brajla preso kelkajn tre utilajn studlibrojn, i.a.
la bonegan vortaron de Esperanto de Kabe aperintan en la presejo de H.
Thilander kaj lernolibreton pri la germana mallongiga skribo ĉefe por
studantoj de la germana lingvo. En la jaro 1931 laŭ propono de EBLOGO
aperis en Marburg la trivoluma vortaro germana-esperanta de Bennemann kaj
samjare ankaŭ aperis nova, ampleksa lernolibro de Eugen Reiche por
meminstruado de Esperanto, kiun antaŭis dekkvinpaĝa propaganda kajero
germanlingva aldonita al preskaŭ ĉiuj brajlaj gazetoj en Germanujo
kaj Aŭstrujo kun la rezulto, ke multaj samsortanoj aŭtodidakte
eklernis Esperanton tiele, ke kreskis konstante la membraro de EBLOGO, kies
lasta adresaro eldonita en komenco de la jaro 1931 enhavis 150 adresojn de
membroj. Tiam venis la bruna reĝimo! Ĉiam pli da anoj forlasis la
organizaĵon, ĉu pro timo, ĉu pro ekonomiaj motivoj. Fine, en la
jaro 1937, kiam jam ne ekzistis esperantista organizaĵo en Germanujo, ankaŭ
EBLOGO devis ĉesigi sian agadon pro la malpermeso de Esperanto fare de la
nacisocialistoj, sed ili ne sukcesis akiri la kapitalon de la organizaĵo,
kiun oni uzis sufiĉe frutempe por eldoni ampleksajn numerojn de ”La blinda
esperantisto” por tiuj membroj, kiuj restis fidelaj al nia movado ĝis la
lasta momento.
Grandbritujo
Nur
dank’ al la energia kaj aktiva propagando de W. P. Merrick, nia brava pioniro,
disvastiĝis Esperanto inter la britaj blinduloj. Tamen, nur en la jaro
1935 estis fondita la ”Brita asocio de blindaj esperantistoj” kun la mallongigo
BABE. La unua estraro konsistis el W. P. Merrick, prezidanto, Lionel Anwell,
sekretario, kaj Thomas Forster, kasisto. Dum la unua jaro jam aliĝis al la
asocio preskaŭ 50 samideanoj. Eĉ dum la milito BABE ankoraŭ
ekzistis kaj, dank’ al la sindonemo de Percy
Merrick la anoj ricevis de tempo al tempo ĉiujare raporton kaj
sciigojn por kunligi ilin kaj malgraŭ la malfacilaj tempoj BABE disdonis
informojn pri Esperanto kaj helpis al komencantoj. Nur en la lastaj militjaroj
ankaŭ BABE devis ĉesigi sian agadon.
Hungarujo
Jam blinda esperantisto estas menciata el Hungarujo en la unuaj jarkolektoj de
EL.
Nur
en la jaro 1920 tie estiĝis nia movado dank’ al klopodoj de d-ro Bano
Miklos [1890–1973], kiam li presigis en brajlo la koncizan, sed tre bonan
Esperantogramatikon por hungarlingvanoj de Paŭlo Robicsek [1892–1931],
redaktoro de la ”Verda standardo”. Aldone al la gramatiko aperis ankaŭ la
ambaŭflankaj vortaretoj.
Tiutempe
fondiĝis la federacio de hungaraj blinduloj kaj oni klopodis kolekti
inteligentajn samsortanojn, kiujn oni sukcesis kapti ankaŭ por Esperanto.
En la jaro 1922 preskaŭ kvindek blindaj samideanoj organiziĝis sub la
nomo ”Belhoro”, mallongigo por: ”Blindaj esperantistoj loĝantaj en hungara
reĝlando”. Belhoro fariĝis membro de la hungarlanda
Esperanto-societo. Animo de la nova organizaĵo estis kaj restis la blindiĝinta
inĝeniero d-ro Bano Miklos, kiu multe
propagandis por la internacia lingvo inter la hungaraj nevidantoj ĉefe
per tio, ke li faris al ili multajn servojn per Esperanto. Laŭbezone
Belhoro aranĝis kunvenojn kaj festojn ĉefe en la datreveno de la
naskiĝo de d-ro Zamenhof. Tamen ĝia plej grava tasko estis starigi
konsiderindan brajlan bibliotekon kun tre valoraj esperantaj verkoj presitaj
kaj manskribitaj en la kadro de la hungarlanda biblioteko porblindula. La
organizaĵo aranĝis kursojn pri nia lingvo por plenkreskaj blinduloj
kaj dank’ al ĝiaj klopodoj ankaŭ okazis Esperantokursoj por lernantoj
en la blindulinstituto en Budapest.
Italujo
Jam
en la unua numero de EL aperinta en la jaro 1904 troviĝas inter la
patronoj de la gazeto la nomo Landriani en Firenze kiel unua itala blinda
samideano, kio pruvas, ke jam frutempe naskiĝis nia movado inter la italaj
blinduloj precipe, kiam la itala pioniro Armando Masciotta, notario, aktive
laboris. El tiu ĝermo baldaŭ venis aliaj, inter ili d-ro [Vincenzo]
Musella [1894–1973] kaj, en 1912, la tiama aro de blindaj esperantistoj nomis
d-ron [Angelo Raffaele] Tancredi [1878–1955] sia reprezentanto. Ekde 1922 li
partoprenis en multaj kongresoj, ĉiam kiel reprezentanto de la italaj
blindaj samideanoj. En 1923 inĝ. Tancredi fondis, kune kun Masciotta kaj
aliaj veteranoj, grupon de blindaj esperantistoj kun la celo progresigi la
lingvon internacian inter la italaj nevidantoj. Tiu ”grupo” esence konsistigis
la kernon de tio, kio en 1933 fariĝos la ”Itala asocio de blindaj
esperantistoj” (IABE), sin inspirante al la statuto de UABE. Dum la faŝisma
reĝimo IABE preskaŭ stagnis; tamen nia pioniro Tancredi restis
konsulo de la italaj blindaj esperantistoj. Kiel tia, li propagandis Esperanton
inter la italaj samsortanoj, kaj en 1930 li verkis kaj presigis en brajlo
Radikaron, kiu ankoraŭ nun estas uzata. Ne estis facila la laborado de
Tancredi en la faŝista lando, sed tio ne timigis lin. Kontraŭe, li
fojfoje spitis la instancojn kaj ne ŝparis konsilojn kaj instigojn al
tiuj, kiuj sin turnis al li. Alia tre fervora kunlaboranto antaŭmilita,
menciinda precipe pro artikoloj blindulfakaj publikigitaj en EL, estis la tro
frue forpasinta G. Valiani. Rilate instruadon en lernejoj, citinda estas tio,
ke en la fruaj jaroj tridekaj Esperanto estis kelkan tempon instruita en la
porblindula instituto en Torino de ties sekretario, G. Giani, vidanta aŭtoro
de lernolibroj kaj vortaroj.
Japanujo
[
La originala raporto anstataŭigita per la suba teksto de s-ino KIKUSIMA
Kazuko: En 1906 la unua lernado de Esperanto estis farita de KUMAGAI
Tetutarô [1883–1979], kiu memlernetis per la anglalingva enkonduk-libro,
kiun en tiujara somero eksterlandano donacis al la ŝtata
blindul-surdul-lernejo de Tôkyô [esp-e: Tokio].
Li
tamen nur lernetis. Poste en 1918 en Ôsaka, kiam aktiva esperantisto
invitis blindulojn al lernado li rekomencis lerni. Tiam ankaŭ IWAHASI
Takeo [1898–1954] eklernis. Aparte de ili en Tokio en 1914 TORII Tokuzirô
[1894–1970] lernis Esperanton de la rusa blinda gastlernanto Vasilij EROŜENKO,
dum ambaŭ estis en la ŝtata Blindullernejo de Tôkyô. Tiuj
tri graveguloj en la japana blindula mondo samtempe estis la tri gvidantoj de
la Esperanto-movado inter japanaj blinduloj.
Jam
en la jaro 1919 la blinda samideano KUMAGAI en la urbo Ôsaka fariĝis
konsulo de EL por Japanujo. KUMAGAI en 1919 por blinduloj en Ôsaka
organizis la prelegkunsidon de EROŜENKO, ĵus reveninta de Sud-Azio.
En tiu tempo aranĝiĝis Esperanto-kurso en multaj el kelkdekoj da
blindullernejoj.
En
1923 enkadre de la 11a Japana Esperanto-Kongreso, de 31 aŭgusto ĝis 2
septembro en la urbo Okayama, blindaj esperantistoj havis la unuan fakkunsidon.
Poste
ankaŭ en 1925 kaj 1927 ili havis fakkunsidon. Kaj finfine en 1928, en la
antaŭa vespero de la 16a Japana Esperanto-Kongreso 13 blinduloj kunsidis
en la blindullernejo de la urbo Ôsaka. Tiel en 6 aprilo 1928 ili decidis
la fondon de JABE (Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj) kaj ĝian aliĝon
al UABE. Tial JABE-membroj devis legi la gazeton ”Esperanta Ligilo”, kiu
havigis al ili novaĵojn el Eŭropo. Oni elektis IWAHASI kiel
prezidanton, kaj jam en septembro eldoniĝis la unua numero de la organo de
JABE ”Orienta Blindularo”. Sed poste la blindula Esperanto-movado tute stagnis.
]
Jugoslavio
En
la jaro 1926 d-ro Duŝan Maruzzi [1833–1956] instruis Esperanton en du
jugoslavaj blindulinstitutoj kun bona sukceso. Fine de la jaro 1927 la
jugoslavaj blindaj samideanoj fondis klubon sub la nomo ”Nova lumo” kun la celo
disvastigi la internacian lingvon inter jugoslavaj nevidantoj. Pli vigla ankoraŭ
fariĝis nia Movado en Jugoslavio, kiam direktoro Velkjo Ramadanoviĉ,
unu el la konsilantaj anoj de UABO, ne nur enkondukis la instruadon de la
internacia lingvo en la instituton por blinduloj en Zemun, sed ankaŭ
presigis multajn valorajn kaj utilajn esperantajn librojn en brajla preso;
tamen, tre bedaŭrinde, preskaŭ ĉiuj kliŝaĵoj estis
detruitaj dum la dua mondmilito kaj direktoro Ramadanoviĉ mem fariĝis
viktimo de la invadintaj ss-trupoj samkiel nia klera, inteligenta jugoslava
samideano Simon Roth, kiu dum la lasta antaŭmilita blindulesperantista
kongreso en Bern 1939 funkciis kiel kongresa sekretario kaj kiu kompilis
enhavtabelaron de EL ekde majo 1937 ĝis majo 1940 pri artikoloj
pritraktantaj la blindulprizorgadon en preskaŭ ĉiuj landoj eŭropaj
kaj neeŭropaj kun aldono de registro, pro kiu ni dankŝuldas kelkajn
informojn uzatajn en ĉi tiu ”Historio”.
Nederlando
Nur
post la unuaj jaroj de la reeldono de EL oni sciigis ion pri la
Esperanto-movado inter nederlandaj samsortanoj. Dank’ al la vigla agado de W.
J. A. P. Créman, nederlanda konsulo de EL, malgraŭ gravaj malfacilaĵoj
la movado progresis. La blindulinstituto en Grave eldonis en brajla preso
kvarvoluman lernolibron por Esperanto. En Grave, en la blindulinstitutoj ”De
Wijnberg” kaj ”St. Henricus” oni instruis nian internacian lingvon al inaj kaj
viraj lernantoj komence de la dudekaj jaroj. En la instituto en Bussum instruis
multajn lernantojn la blindulinstruisto Roosdorp, kiu verkis mem bonegan
Esperanto-lernolibron. Same en la instituto”Bartimeus” en Zeist la instruisto
Laansma, la posta direktoro, instruadis ĝin. Rimarkinde estas, ke en
Amsterdam iuj samsortanoj, inter ili la unua nederlanda konsulo Créman,
ekstudis Esperanton pro bezono, ĉar
ili intencis reorganizi la tiean lokan blindulligon kaj bezonis
informojn el la eksterlando, kiujn ili efektive akiris per la internacia
lingvo. En tiu tempo la nederlanda ekzamena komitato donis du diplomojn: ”a”
por komencantoj kaj ”b” por instruantoj. Jam kelkaj blindaj samideanoj ricevis
la unuan kaj laŭ nia scio du eĉ la duan diplomojn.
Tre
aktiva kaj vigla fariĝis nia movado inter la nederlandaj samideanoj, kiam
la ekblindiĝinta instruisto Raff Israëls [1887–1975] en la jaro 1926
eklernis Esperanton kaj laŭ peto de samideano Créman akceptis la
konsulan oficon de EL.
Li
serĉis kontakton kun proksimume dekkvino da abonantoj de EL kaj en 1928 laŭ
peto de Thilander li fondis la ”Nederlandan societon de blindaj esperantistoj”
(NOSOBE). La nomon proponis J. Kreitz, laŭ sciigo de Raff Israëls.
Prezidanto de la organizaĵo fariĝis samideano Créman, kaj R.
Israëls funkciis du jarojn kiel sekretario, sed en 1930 la laste nomita
akceptis la prezidan oficon. Komenciĝis vigla propagando de NOSOBE inter
la nederlandaj samsortanoj interalie kun la rezulto, ke la bibliotekoj en
Amsterdam, Grave kaj Hago starigis esperantan fakon, tiel ke ili poste
pruntedonis multajn esperantajn librojn alilanden kaj nun ankoraŭ la
tutmonda blindulesperantistaro rikoltas la fruktojn semitajn de NOSOBE. Komence
la intermembran kontakton prizorgis NOSOBE per malgranda interkontaktilo, kiun
prezidanto Israëls verkis mem kaj aliaj ĝin multobligis permane. Nur
multajn jarojn poste NOSOBE komencis eldoni la oficialan organon sub la titolo
”La kontakto”. Krome la organizaĵo eldonis en brajla preso trivoluman
vortaron esperantan-nederlandan kaj dekvoluman vortaron nederlandan-esperantan.
Por akiri la bezonatan monon NOSOBE starigis loterion, en kies vendado de lotoj
vigle partoprenis vidantaj samideanoj. Ĉiujare okazis plej ofte tuttaga
jarkunveno, en kiu post pritraktado de organizaj aferoj eminenta samideano
vidanta prelegis pri iu interesa temo, dum vespere okazis altnivela festa
kunestado. En la daŭro de la jaroj agema prezidanto Israëls instruis
perletere multajn el la membroj de Nosobe por ”a”- kaj ”b”diplomoj. Plej bone
atestas la viglan kaj aktivan laboron de la organizaĵo, ke ĝi havis
107 membrojn jam antaŭ la milito, sed post la invado de la germana armeo
en la jaro 1940 ankaŭ ĝi devis ĉesigi sian agadon tiom
fruktodonan.
Norvegujo
Edvard
Imsdahl, redaktoro de la gazeto ”Norges blinde” kaj prezidanto de la norvega
tutlanda blindulasocio, estis la unua samsortano, kiu jam frutempe propagandis
Esperanton inter sialandaj nevidantoj kaj eldonis la unuan Esperantolernolibron
en brajla preso. Tamen, nur en la jaro 1934, kiam dekduo da blindaj
esperantistoj norvegaj partoprenis la 13-an internacian blindulesperantistan
kongreson en Stokholmo, ili fondis la ”Norvegan asocion de esperantistoj” kun
la mallongigo NABE. Ĉar la ampleksa kongresprogramo okupis la tutan tempon
dumtage, niaj norvegaj samideanoj aranĝis noktan kunvenon dum la unua horo
de la 10-a de aŭgusto. Aprobinte la statutproponon de Didrik Didriksen,
ili elektis estraron konsistantan el redaktoro Edvard Imsdahl, prezidanto;
Kristian Haugness, sekretario; Alf Arnesen, kasisto kaj la anstataŭantoj.
Oni decidis interalie, ke la Esperanto-sekcio de la norvega ĉiusemajna
gazeto ”Norges Blinde” aperu kvaronjare kiel organo de NABE. NABE eldonis
interalie kelkajn valorajn literaturajn librojn en brajla preso kaj vigle
laboris la nova organizaĵo por la disvastigo de la internacia lingvo inter
la norvegaj samsortanoj ĝis la tempo, kiam la germana armeo invades kaj
okupis la paceman landon.
Svedujo
Kvankam
jam en la jaro 1907 la svedaj samideanoj nevidantaj fondis la unuan
blindulesperantistan societon en la mondo, kiu tamen dum la unua mondmilito ĉesigis
sian agadon, nur en la jaro 1923 Harald Thilander ree fondis la ”Svedan socion
de blindaj esperantistoj” kun la mallongigo SABE. Dum multaj jaroj la fondinto
estis la unua prezidanto; same multajn jarojn Verner Ljunggren funkciis kiel
unua sekretario kaj Hilding Olsson kiel kasisto. La ”Avizoj de SABE” laŭbezone
aperis nur por publikigi jarraportojn kun informoj pri estrarelektoj ktp.
La
ĉefan propagandon inter la svedaj blinduloj faris Thilander mem per eldono
de lernolibroj, multvolumaj vortaroj, lego- kaj ekzercaj libroj kaj ne laste
per sia persona influo.
11 La ”Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj” (UABE)
En
la jaro 1920 Julius Hasselbach en Berlino kaj Ignaz Krieger en Vieno proponis
en EL la fondon de internacia organizaĵo de blindaj esperantistoj. La unua
blindulesperantista kongreso, okazinta en Praha komence de aŭgusto en
1921, sin okupis detale pri la propono skribe sendita de Julius Hasselbach kaj
starigis kvinmembran komitaton konsistantan el gesamideanoj: Ignaz Krieger, Aŭstrujo;
Marie Ŝvecková, Ĉeĥoslovakio; Eugène Barrier,
Francujo; Adolf Selten, Germanujo kaj Eric Olsson, Svedujo kun la celo ellabori
statutproponon por la kreota universala blindulorganizaĵo esperantista. En
speciala kunsido sub la prezido de Adolf Selten la komitatanoj interkonsentis
transdoni la statutproponon por decido al la dua blindulesperantista kongreso
en Helsinki; tamen la kongreso ne akceptis ĝin post detala pridiskutado
kaj rekomendis unue fondi naciajn societojn blindulesperantistajn.
La
belga tiflofilo Victor Hendriĉ kune kun Joseph Kreitz, Germanujo, denove
pristudis la tutan materialon kune kun bona statutpropono verkita de la rumana
samideano Prezenti Levy por la Pariza kongreso ne okazinta en 1914, el kiuj ili
kompilis novan, ne tro detalan statutproponon prezentitan per J. Kreitz al la
”tria” en Nürnberg por akcepto.
La
3-an de aŭgusto 1923 je la tria horo posttagmeze en la unua laborkunsido
de la tria internacia kongreso de blindaj esperantistoj okazinta en la kadro de
la 15-a universala kongreso de Esperanto en ĉeesto de 82 kongresanoj
oficiale kaj solene okazis la fondiĝo de la unua organizaĵo de
nevidantaj esperantistoj sub la nomo ”Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj” mallongigite UABE, post kiam la statuto estis pridiskutita kaj
akceptita paragrafo post paragrafo. Estis ĝojiga fakto kaj samtempe
notinda sukceso, ke la ”tria” solvis definitive tiun ĉi gravegan
problemon. Fortaplaŭde oni nomis profesoron Th. Cart honora prezidanto de
UABE.
Jena
provizora komitato estis elektita: prezidanto: Joseph Kreitz, Kreuzau
(Germanujo), vicprezidantino: Hermine Gotthardt, Braunschweig (Germanujo); ĉefsekretario:
Ints Ĉaĉe, Riga (Latvio); helpsekretariino: Anna Friman, Helsinki
(Finnlando); kasisto: W. P. Merrick, Shepperton (Anglujo); redaktoro: d-ro Bano
Miklos, Budapest (Hungarujo) kaj konsilanta komitatano: prof. Stanislav
Stejskal, Praha (Ĉeĥoslovakio). Tri el la komitatanoj: Ĉaĉe,
Gotthardt kaj Stejskal estis
normalvidaj.
Estis
la deziro de la provizora komitato, ke UABE havu vere demokratan bazon. Tial ĉiuj
legantoj de EL rajtis proponi kandidatojn por la nova definitiva estraro.
Konsiderante
averton, oni petis proponi laŭeble prezidanton en lando nemilitinta. La
legantoj de EL havis trimonatan voĉdonan tempon, por ke ankaŭ povu voĉdoni
neeŭropaj samideanoj. Kun permeso de Harald Thilander EL fariĝis la
oficiala organo de UABE. Ĉiuj legantoj ricevis senpage ne nur la
akceptitan statuton, sed ankaŭ aliĝilon subskribotan kun plena adreso
por fariĝi membro de UABE. Estas historie interese sciiĝi, al kiuj
landoj apartenis la unuaj membroj, pro kio ni jen publikigis la unuan liston
aperintan en EL Aliĝis al UABE ĝis la 1-a de majo en la jaro 1924 el:
Afriko 1 (en Alĝerio); Ameriko: 4 (en Argentino 2, Ĉilio 1 kaj
Meksiko 1); Eŭropo: Anglujo 13, Aŭstrujo 9, Belgujo 5, Bulgarujo 2, Ĉeĥoslovakio
15, Danujo 3,
Finnlando:
ordinaraj membroj 10; grupaj 16; Francujo 5, Germanujo 43, Hispanujo 13,
Hungarujo 34, Italujo 3, Jugoslavio 10, Nederlando 1, Norvegujo 4, Polujo 4,
Rumanujo 1, Skotlando 1, Sovjetunio 1 kaj Svedujo 19. Sume 217.
Ĉiu
aliĝinta membro, kiu pagis la fiksitan jarkotizon de unu svisa franko por
bonvalutaj landoj kaj malpli por malbonvalutaj landoj laŭ interkonsento de
la naciaj delegitoj, ricevis bele presitan membrokarton, kiu sur la unua paĝo
montris, krom bele gravurita stelo, latinlitere (reliefe) la vortojn UABE (ambaŭflanke
de la stelo) kaj membrokarto (sub ĝi). Sube, en brajlo, oni legas:
membrokarto de Universala Asocio de Blindaj Esperantistoj (UABE).
La
dua duono de la karto kun la latinlitere presita vorto ”membrokarto” estas
libera por brajle skribi sur ĝin la membronumeron kaj la plenan adreson de
la havanto.
Ĝi
povis servi kiel propagandilo kaj por varbi vidantajn subtenantojn por UABE kaj
ĝenerale por nia internacia lingvo inter blinduloj. Multaj el la membroj
de UABE portis la Esperanto-insignon kun la vortoj ”Universala Asocio de
Blindaj Esperantistoj” en malgrandaj oraj literoj ĉirkaŭ la rando. La
insignoj estis tre belaj por la okuloj – verda stelo kun oraj randoj – kaj
faritaj laŭ tri modeloj: por uzi kiel broĉo, por porti en butontruo aŭ
fiksi sur horloĝa ĉeno aŭ simile.
Sekvos
nun detala rezulto de la balotado pri definitiva komitato de UABE. La voĉdonado
komenciĝis la 1-an de aprilo kaj finiĝis la 30-an de junio en 1924
kun jena rezulto: prof. Stejskal, la konfidato de UABE, ricevis 224 voĉdonilojn
el 26 ŝtatoj, t.e.: el Anglujo 6, Argentino 3, Aŭstralio 1, Aŭstrujo
10, Belgujo 4, Brazilo 1, Bulgarujo 4, Ĉeĥoslovakio 15, Ĉilio 1,
Danujo 3, Finnlando 19, Francujo 5,
Germanujo 40, Hispanujo 9, Hungarujo 24, Italujo 2, Japanujo 2,
Jugoslavio 2, Latvio 15, Nederlando 1, Norvegujo 2, Polujo 3, Rumanujo 1,
Sovjetunio 37, Svedujo 12 kaj Usono 2.
Pri
la kandidatoj estis decidite jene: Unua prezidanto: Joseph Kreitz ricevis 205
voĉojn; Paul Rémy 11; Harald Thilander 4; Karel Emanuel Macan 2,
Eugène Barrier 1, unu voĉdonilo malplena. Elektita do: Joseph
Kreitz.
Dua
prezidanto: Paul Rémy ricevis 142; Victor Hendriĉ 33; Adolf Selten 16;
Luis de Almeida 19; Joseph Kreitz 6; Harald Thilander 2; W. P. Merrick 2;
Hermine Gotthardt, Edvard Imsdahl, K. E. Macan kaj Sigismundo Taladriz po unu;
elektita
do:
Paul Rémy.
Unua
sekretario: Victor Hendriĉ 159; Ints Ĉaĉe 58; prof. Stanislav
Stejskal 2; kolonelo Franz Zwach 2; Anna Friman, Paul Rémy kaj Verner
Ljunggren po unu; elektita do: Victor Hendriĉ.
Dua
sekretario: Anna Friman 177; Anastasia Bartuŝkova 33; Jakobo Bellfort 7;
Agnes Melchior 2; Ints Ĉaĉe 2; d-ro Bano Miklos 1; Adolf Selten 1;
unu voĉdonilo malplena. Elektita do: Anna Friman.
Kasisto:
W. P. Merrick 215; Verner Ljunggren 3; Alma Block, Anna Friman, Lundberg,
Taladriz kaj Thilander po unu; unu voĉdonilo malplena. Elektita do: W. P.
Merrick.
Redaktoro:
Harald Thilander 206; d-ro Bano Miklos 14; Ĉaĉe, Hendriĉ kaj
Merrick po unu; unu voĉdonilo malplena. Elektita do: Harald Thilander.
Konsilanta
komitatano: prof. St. Stejskal 214; Barrier 2; Bano, Merrick, Krieger kaj Macan
po unu; kvar voĉdoniloj malplenaj. Elektita do: prof. Stanislav Stejskal.
Kandidatoj
por nedifinitaj funkcioj: Macan 5; Barrier 3; Stachowick 4; Taladriz 2;
Sepúlveda 1; Stejskal 1.
Okaze
de la kvara internacia blindulesperantista kongreso en Vieno en 1924 UABE aranĝis
sian unuan ĝeneralan kunvenon la 9-an de aŭgusto. Per kelkaj
enkondukaj vortoj prezidanto J. Kreitz rememorigis pri la utileco de Esperanto
por la blinduloj, sed ke io mankis al ni
ĝis antaŭ unu jaro, nome organizaĵo, kiu unuigu ĉiujn
nevidantajn samideanojn en unu granda rondo familia. Li bedaŭris la neĉeeston
de prof. Cart, la honora prezidanto de UABE. El la jarraporto legita de Joseph
Kreitz ni citu unue la fakton, ke la intereso por la asocio estas vigla kaj
granda preskaŭ en ĉiuj rondoj de la nevidantaj samideanoj tiele, ke
UABE jam havas 300 membrojn en 26 landoj, inter ili ankaŭ estas kelkaj
subtenantaj, helpantaj kaj amikaj anoj.
Sekvis
detalaĵoj pri la laboro de la provizora estraro post la ”tria” en
Nürnberg kaj la rezulto de la balotado pri la unua definitiva estraro de
UABE. Oni provis ĉie veki interesiĝon pri la nova organizaĵo ne
nur en blindulaj rondoj, sed ankaŭ en medioj de vidantaj gesamideanoj kaj ĉe
neesperantistaj blindulorganizaĵoj tiel sukcesinte, ke ekzemple la dana
blindulasocio ”Foreningen dansk blindesamfund” laŭ peto de la UABE-delegito
Agnes Melchior konsentis subteni nian organizaĵon per cent danaj kronoj
kiel unua neesperantista blindulorganizaĵo. La kunveno aprobis la unuan
jarraporton kun ĉiuj voĉoj. En la diskutado pri ĝi la prezidanto
klarigis, ke preferinde estas por ĉiuj samsortanoj senpere kaj individue
aliĝi al UABE, sed membroj de naciaj societoj grupe aliĝintaj ne
bezonas aliĝi individue.
Poste
J. Kreitz transiras al la temo: kion celas kaj volas UABE? Post kiam li skizis
la evoluon de la blindula movado, li konkludis, ke mankas unuece laboranta
internacia blindul-organizaĵo konsistanta el la naciaj organizaĵoj
por tiel ekzistigi internacian blindulan parlamenton. Tiuokaze nia asocio sin
jam ne nomus ”Universala asocio de blindaj esperantistoj”, sed ”Universala
blindul-asocio”. Tio estu la unua celo de UABE. Tamen, por atingi ĝin,
antaŭ ĉio ni klopodu atingi la duan celon: disvastigi Esperanton kiel
unuigilon inter la blindularo, kaj la tria celo estu helpo al ĉiuj
blinduloj, ĉu studantoj, ĉu muzikistoj, ĉu metiistoj per eldono
de praktikaj libroj, per interveno ĉe naciaj instancoj ktp.
Laŭ
propono de la estraro la ĝeneralkunveno nomis s-ron A. J. Adams el
Hastings, Anglujo, honora membro de UABE pro liaj multegaj kaj grandegaj servoj
faritaj al la blinda esperantistaro.
La
plej grava decido de la ĝeneralkunveno sendube estis la eldono de nigre
presota organo de UABE, kiu aperu kvaronjare sub la titolo ”Ligilo por
vidantoj” laŭ propono de d-ro Bano Miklos. Multaj pli-malpli gravaj
proponoj estis pridiskutitaj dum tiu unua ĝeneralkunveno de UABE.
En
la monato aprilo de la jaro 1925 aperis la unua numero de ”Ligilo por
vidantoj”, la organo de UABE en nigra preso. Ĝin redaktis d-ro Bano
Miklos, la redaktoro de la provizora estraro. Kredeble estas interese sciiĝi
pri la enhavo de la unua numero, do
jene: ”Saluto”, poemo de Piroska Tabori; ”Ŝuldon ni pagas!”, redakcia
artikolo de d-ro Bano (laŭ paragrafo 10 de UABE-statuto). ”La estraro de
Universala Asocio de blindaj esperantistoj: UABE”; ”Epizodoj dum la ”kvara””,
de Uatamo Bomobe; ”La mortanta flamo”, poemo de Eduard Jercke; ”Printempo
venis”, poemeto de Varma Järvenpää; ”Lasta rozo”, poemeto de
Rosine Bauer; ”Mi estas junulo”, poemo de Edvard Imsdahl; ”Muziko en la
Sunshine House”, de H. C. Warrilow (tradukis Harald Thilander); ”Kelkaj notoj
pri la blinduledukado en Japanujo”, de TORII Tokuzirô [1894–1970]; ”Bela
danko al sankta Johano”, de Hélène Giroud; ”Naciaj
Esperanto-konsuloj”.
Dum
la kunsido de UABE okaze de la ”sesa” en Danzig 1927 prezidanto J. Kreitz ege
bedaŭris la fakton, ke la organizaĵo ne progresis kontentige ĉefe
pro tio, ke nun deklaris kelkaj estraranoj ne disponi pri sufiĉe da tempo
por oferi ĝin senpage. Denove la prezidanto sugestis formi el UABE vere
internacian organizaĵon, al kiu aliĝu ĉiuj naciaj blindulaj kaj
porblindulaj asocioj kaj W. P. Merrick propones ŝanĝojn de la
statuto, kiun oni ne diskutadis en la kongreso, sed publikigos en EL, por ke ĉiuj
legantoj povu pridiskuti ĝin objektive.
La
tria ĝeneralkunveno de UABE, okazinta dum la ”sepa” en Antverpeno en la
jaro 1928, akceptis tri rezoluciojn prezentotajn al la kompetentaj instancoj de
la blindula movado. La unua rezolucio pritraktis peton al ĉiuj
blindulejoj, ke Esperanto fariĝu instrua fako komence ne deviga, poste
deviga. La dua rezolucio konsideris konsilinde, ke almenaŭ unu el la
estraranoj de la grandaj naciaj blindulasocioj lernu la internacian lingvon por
povi persone intertrakti kun la organizaĵoj de la blindulesperantista
movado. Plie oni rekomendis al ĉiuj naciaj blindulorganizaĵoj, ke ili
aranĝu esperantan kurson en la asocia gazeto. Fine la tria rezolucio sin
direktis al la ”Asocio de blindaj studentoj” en Ĝenevo kun la peto krom la
angla, franca kaj germana lingvoj ankaŭ uzi la internacian lingvon dum la
projektita kongreso de ĉiuj fakuloj pri la blindulafero. UABE konsentis
kunlabori kun la ”Asocio de blindaj studentoj”. Kompreneble ne estas eble
publikigi la kompletajn tekstojn de la rezolucioj.
Ne
estas facila tasko raporti pri la agado de UABE post la kongreso en Antverpeno,
ĉar oni ne povas citi gravajn sukcesojn. Estis granda eraro, ke la anoj de
UABE reelektis la saman estraron kiel antaŭ tri jaroj, ĉar kelkaj
personoj sciis jam antaŭ, ke ili ne kapablas plenumi la oficajn devojn ĉefe
pro manko de tempo. Jam dum la ”sepa” la unua sekretario Victor Hendriĉ
deklaris, ke li ne povas dediĉi sin suffice al UABE. Dum tutaj monatoj li
faris nenion pozitivan, ĝis li deklaris sian eksiĝon komence de la
jaro 1929. Post lia eksiĝo nia pioniro Harald Thilander administris la
sekretarian oficon ĝis la ”oka” en Budapest. Tuj oni povis konstati
ekeston de nova vivo en la asocio. Li verkis ekzemple proponon de nova statuto
por UABE. Laŭ tiu ĉi statuto ĉiu nacia blindula kaj
porblindulaunuiĝo povas aliĝi al la federacio kiel asocia ano. Tamen,
la statutpropono ne estis aprobita de la ĝeneralkunveno de UABE okazinta
en Budapest. La ĉefa kaŭzo de la malaprobo estis tiu, ke UABE sin
nomu ”Federacio internacia de blindulunuiĝoj” kun la nommallongigo ”FIBU”.
Oni
opiniis, ke la nomŝanĝo signifus neniigon de UABE kaj ke granda parto
de la propaganda laboro jam farita estus vanigita per tio. Ne estas facile
detale raporti pri la kunveno pro la subita morto de la protokolinto de la
kongreso en Budapest, prof. Stejskal, kies eĉ stenogramon kaj ĉiujn
skribaĵojn nigrajn kaj brajlajn oni devis forbruli, ĉar li mortis kaŭze
de infekta malsano. Bonvolu do kontentiĝi je kelkaj notoj senditaj de la
dua protokolinto, samideano Maetzl.
Prezidanto
Kreitz malfermis la kvaran ĝeneralkunvenon de UABE en Budapest la 7-an de
aŭgusto matene je la naŭa horo raportante pri la pasintjara kunsido
en Antverpeno. Post alparolo de Harald Thilander la prezidanto memorigis pri la
25-jara jubileo de la unua apero de ”Esperanta Ligilo” en la jaro 1904 dank’ al
la klopodoj de la nobla kaj varmkora blindulamiko prof. Th. Cart, kiu ankaŭ
redaktis ĝin ĝis la jaro 1912, kiam li metis la redaktadon en la
manojn de nia pioniro Harald
Thilander.
Ambaŭ meritas nian dankon!
Sekvis
propono pri ŝanĝo de la statuto de UABE, sed oni konsilis ne ŝanĝi
la nomonde UABE al FIBU. Fine oni decidis, ke la estraro mem elektu komitaton,
kiu prilaboru la statuton. Estis ankoraŭ pritraktitaj kelkaj problemoj
postulantaj solvon, sed ni forlasu la lastan kunvenon de UABE por observi, kio
okazis post la kongreso en Budapest rilate la organizaĵon.
Laŭ
decido de la ĝeneralkunveno, la estraro de UABE elektu komitaton kun la
celo prilabori la statuton kaj studi nomŝanĝon de la organizaĵo.
La komitato sub prezido de Harald Thilander konsistis el la germanaj samideanoj
Julius Hasselbach kaj Karl Halfmann. Ĝi prezentis sian proponon en
Esperanta Ligilo dum julio 1930. En decembro samjare aperis en EL ankoraŭ
kelkaj ŝanĝoproponoj, kaj kun la januara numero de EL de 1931 voĉdoniloj
por la ĝenerala voĉdonado estis alsenditaj al la legantoj de la
gazeto. La kalkulado de la voĉdoniloj ĉe la limtempo (junio 1931)
rezultigis, ke la nomŝanĝo de UABE al UABO, nommallongigo por
”Universala asocio de blindulorganizaĵoj”, kaj la revizita statuto estis
akceptitaj per 122 voĉoj kontraŭ 9. Per tiu ĉi decido de la
membraro la asocio eniris novan epokon de sia evoluado, epokon de praktika
laboro.
Pro
la menciita ŝanĝo de statuto la organizaĵo ne plu havas
individuajn membrojn, sed estas federacio de naciaj blindulorganizaĵoj,
kaj je la fino de la jaro 1931 la nombro de membro-organizaĵoj de UABO
estis dekdu, inter ili nur unu
neesperantista,
la ”Pola unuiĝo de militblinduloj”.
Kvankam
la du lastaj jaroj en la vivo de UABE estis dediĉitaj al organizaj aferoj,
tamen la organizaĵo dediĉis grandan parton de sia energio al la
klopodado disvastigi nian internacian lingvon, kiu ja estas la ĉefa, nepre
havenda ilo por nia tuta agado. En aprilo 1931 okazis en New York la
”mondkongreso pri blinduloj” (World Conference of the Blind), kiun partoprenis
laborantoj por la blindulafero el 37 landoj. Laŭ la nombro de la
reprezentitaj nacioj la kongreso estis certe la plej granda en sia speco ĝis
nun kunvokita, kaj laŭ la sama vidpunkto ankaŭ la plej internacia.
Tamen la kongresa lingvo estis nur la angla. Kelkaj blindaj esperantistoj
partoprenis, kaj du referatoj pri Esperanto estis preparitaj, sed ili estis
malakceptitaj pro tio, ke la kongresprogramo – jam kelkajn monatojn antaŭ
la kongreso – estis tro plena. La kasisto de UABE, W.P.Merrick, havis
interparoladon kun la sekretario de la programa komitato, W. C. G. Eagar, kiu
kompleze promesis fari sian eblon por ke mallonga raporto pri Esperanto en
servo de la blindulafero estu iel prezentata al la kongreso. La tuta skribaĵo,
ampleksanta nur ok brajlajn paĝojn en formato de EL, estis disdonita inter
la blindaj kongresanoj, dum la societo de vidantaj esperantistoj de New York
disdonis inter la vidantaj kongresanoj fortan alvokon, en kiu oni petis, ke la
internacia lingvo estu uzata en internaciaj kongresoj de blinduloj. Jen la
teksto de la raporto verkita de W. P. Merrick aŭ pli bone la peto al la
kongreso: ”Al la World Conference of the Blind, New York, en aprilo 1931.
La
komitato, delegitoj kaj membroj de la asocio de blindaj esperantistoj serioze
petas la kongreson konsideri la gravecon de Esperanto kiel helplingvo por
blinduloj, kaj konsiderante multajn faktojn, el kiuj kelkaj estas tie ĉi
notitaj, bonvolu rekomendi, ke Esperanto estu ĝenerale instruata en la
lernejoj por la blinduloj tra la tuta mondo”.
W.
P. Merrick skizis en admirindaj frazoj ”utilecon” de Esperanto al la blinduloj
sub jenaj rubrikoj: ”Esperanto kiel helplingvo por la blinduloj”, ”Esperanto en
lernejoj”, ”la Esperantogazeto kaj la publikigaĵoj”, ”Esperanto jam
instruata en lernejoj por blinduloj), ”naciaj societoj de blindaj
esperantistoj” kaj ”la socia valoro de Esperanto”.
Kelkaj
el la ĉeestantaj blindaj esperantistoj pledis en paroladoj por Esperanto
kaj la rezulto de la vastskala agado de UABE en la kongreso. Oni ne akceptis
rezolucion; tamen multaj en New York aŭdis la unuan fojon pri Esperanto
por la blinduloj.
Plie
la sekretarioj de UABE sendis en aŭgusto de la sama jaro cirkuleron al la
tutnaciaj blindulunuiĝoj en la tuta mondo. La cirkulero, kiu estis ankaŭ
enpresita en traduko en kelkajn naciajn gazetojn, finiĝis per peto, ke la
blindulunuiĝoj intervenu ĉe la
internacia konsilantaro por la blinduloj kaj la internacia oficejo por
blindulafera kunlaborado, deciditaj de la blindulkongreso en New York, alprenu
kaj uzu Esperanton kiel sian laŭstatute oficialan lingvon; ke la menciitaj
institucioj prenu por unu el siaj taskoj la agadon por disvastigi scipovon de
Esperanto inter la blinduloj; ke la blindulorganizaĵoj ĝenerale uzu
Esperanton por ĉiuj interrilatoj kun samsortanoj en aliaj landoj kaj ke
Esperanto estu oficiale instruata en la
blindullernejoj
de la koncerna lando.
La
cirkulero estis ĝenerale akceptita kun granda simpatio, pruvo, ke la antaŭjuĝo
komencis cedi al scio, klereco kaj praktika adaptiĝemo. Kune kun la dek blindulesperantistaj
societoj aliĝintaj al UABE dek naciaj blindulorganizaĵoj akceptis kaj
bonorde
subskribis la deziresprimojn menciitajn en la cirkulero.
Dum
la jaroj 1930-31 la internacia lingvo estis instruata [en tri finnlandaj], ok
germanaj, kvar nederlandaj, kvar polaj, tri Ĉeĥoslovakaj, tri
jugoslavaj, du italaj, unu franca, unu norvega, kelkaj rusaj kaj kelkaj japanaj
blindullernejoj. Same okazis Esperanto-kursoj en Anglujo, Danujo kaj Svedujo,
sed mankas nombroj.
Laŭ
komisio de UABE estis eldonitaj en brajla preso ĝis la fino de 1931 jenaj
verkoj: Brajla muziknotacio, tri kajeroj. Esperanta stenografio, tri kajeroj. Ĝenerala
adresaro de blindaj esperantistoj, du kajeroj. Flagoj de la nacioj, du kajeroj.
Naciaj literoj, kvin kajeroj. Tuŝbildoj, unu kajero.
Plie
aperis 11 kajeroj de la ”Internacia brajla biblioteko” en la presejo de UABE.
Ĉi
tiujn kajerojn kompilis rektoro Sam Jansson en Stockholm.
Funkciis
tridek delegitoj de UABE en 25 nacioj.
La
komitato de UABE elektita en la jaro 1931, kiu poste ankaŭ deĵoris
kiel komitato de UABO, konsistis el jenaj samideanoj:
Joseph
Kreitz, unua prezidanto, Germanujo
Albert
Masselier, dua prezidanto, Francujo
Harald
Thilander, unua sekretario, Svedujo
Raff
Israëls, dua sekretario, Nederlando
W.
P. Merrick, kasisto, Anglujo
Direktoro
Velko Ramadanoviĉ, unua konsilanto, Jugoslavio
D-ro
Bano Miklos, dua konsilanto, Hungarujo.
Ĝis
la jaro 1931 aperis dekdu numeroj de la gazeto ”Ligilo por vidantoj” ĝenerale
en mil ekzempleroj. [En la Aŭstria Nacia Biblioteko troviğas ĝis
la nro 17–18 por 1935.
Sed
onidire ĝi aperadis ankoraŭ en 1936, aŭ ĝis la n-ro 20.]
[El la arkivaĵoj de ”Die Österreichische Nationalbibliothek” (la Aŭstria
Nacia Biblioteko), en Vieno, s-ino KIKUSIMA Kazuko faris la enhavtabelon de la
”Ligilo por Vidantoj”. La mankantan parton, ”aparta aldonaĵo de n-ro 13”, ŝi
trovis en la kolekto de s-ro MINE Yositaka.
La
gazetoj estis bele ilustritaj per multaj fotoj. Ĝi ja celis gajni
interkomprenemon pri la stato de blinduloj.
”LIGILO
POR VIDANTOJ”
OFICIALA
INFORMILO DE UNIVERSALA ASOCIO DE BLINDAJ ESPERANTISTOJ: UABE
LISTO
de ENHAVO
NUMERO
1. JARO 1925. (p.1–16 /16pp)
(p.1)
SALUTO – Poemo de Piroska Tábori
p.2–4
ŜULDON NI PAGAS!
p.4
LAŬ §10. DE UABE-STATUTOJ
p.4
ESTRARO DE UNIVERSALA ASOCIO DE BLINDAJ ESPERANTISTOJ: UABE
p.5–7
EPIZODOJ DUM LA ”KVARA”*
*
Kvara blindulkongreso, Vieno, 1924.
p.8
LA NEMORTANTA FLAMO [poemo] de Eduord Jercke (Leganto de EL.)
p.8
LASTA ROZO [poemo] de Rosine Bauer
p.9
PRINTEMPO VENIS [poemo] de Varma Järvenpää
p.9
MI ESTAS JUNULO! [poemo] de Edvard Imsdahl.
p.10
MUZIKO EN LA SUNSHINE HOUSE. de H. C. Warrilow
p.--
POŜTA KARTO (por peti sendon de LIGILO POR VIDANTOJ)
p.--
ALIĜILO (dorsa flanko de la poŝtkarto)
P.11–12
KELKAJ NOTOJ PRI LA BLINDULEDUKADO EN JAPANUJO de Tokuĝiro Torii
p.13–15
BELA DANKO AL SANKTA JOHANO de Helene Giroud
p.16
NACIAJ ESPERANTO-KONSULOJ POR LA BLINDULOJ:
NUMERO
2–3. JARO 1925. (p.17–40 /24pp)
p.17
SAVU MIN, LABORO!... [poemo] de Ella Korb.
p.18
ŜANĜITAJ ADRESOJ DE NACIAJ ESPERANTO-KONSULOJ POR LA BLINDULOJ
p.19–20
KORAN SALUTON AL ĈIUJ NIAJ VIDANTAJ AMIKOJ
p.20
??? de Pietsch Melania.
p.21–22
INSTRUADO PRI MASTRUMAJ LABOROJ, GRAVA KONSISTAĴO DE L’EDUKADO DE BLINDAJ
KNABINOJ de Dro. G. EK
p.23–24
BLINDAJ DOMESTRINOJ HAVU LA PAROLON de Eugenia Strömberg.
p.25–27
PRAKTIKA EDUKADO DE LA BLINDULINOJ de M. Schaffer (El ”Die Frauenwelt”,
tradukis A. B.)
p.28–34
INFERO KAJ PARADIZO Skizo de John Bergh
p.34
EDZINIĜO DE JAPANAJ BLINDULINOJ de T. I.
p.35
LA BLINDA PATRINO de Mizzi Herejk (Wien.)
p.35–36
LA BLINDA BRODISTO
p.36
TEKSITAJ KANTOJ
p.37–38
RAPORTO PRI LA KVARA INTERNACIA KONGRESO DE BLINDULOJ-ESPERANTISTOJ
p.39
LA DISPUTO [poemo] de Ignaz Krieger.
p.39
Dolĉa Puno [poemo] de Eduard Jercke.
p.39
Al vi, ho Suno! [poemo] de Varma Järvenpää
p.40
[reklamoj de: UEA; Heroldo de Esperanto; Literatura Mondo; UABE]
NUMERO
4–5. JARO 1926. (p.41–52 /12pp+2pp da fotoj)
(p.41–,
–46–, –52) KARAJ ESTIMATAJ LEGANTOJ! de H. Thilander.
p.42-43
Blindula laborado en la ”Kleinbauwerk” de la Siemens – Schuckertwerke.
de
direktoro Paul Perls. (El la germana lingvo tradukis D-ro Karl Menke,
Braunschweig.)
P.--
[2pp da fotoj] BLINDULA LABORO EN LA GRANDINDUSTRIO
p.43-44
Aldoneto al historio de blindulmovado en Rusujo. de (Mi).
p.44-45
”Urbeto de Blinduloj” en Leningrad. de V. ANFINOGENOV. (El la rusa brajlgazeto
”Vivo de la blinduloj” tradukis N. Feodorov.)
p.45
La Ĥoristo. [poemo] de F.E. Weatherly, Edith Morison.
p.45
Testamenta donaco por EL de Ida Öhman.
p.45–46
Laŭlegenda deveno de fama reĝa diamanto de Hélene Giroud.
p.46
La blindujoj en Serbujo.
p.47
Sanjeto. [poemo] (Trad. W. G. Hanbury)
p.47–48
Duonblinduloj kiel terlaboristoj. de Eld.
p.48–49
Raporto pri la Ĝardenkultura Lernejo por Blinduloj en Temesvar. De
Ferdinando Keller.
p.50–52
La Danĝero – Novelo de Oskar Baum. (El la germana lingvo esperantigita de
Franz Döring.)
NUMERO
6. JARO 1926. (p.53–63 /11pp+8pp da punktaj desegnaĵoj=19pp)
(p.53)
Redakciaj Notoj.
(p.53)
Internacia Radio-Revuo.
(p.53)-54
Por ”Esperanta Ligilo.” de W. Percy Merrick.
p.54
Blindula Biblioteko. de W. Percy Merrick.
p.54-55
Edinburgh kaj nia Kvina.
p.55-56
”NIA KVINA” EN EDINBURGO. – Raporto De La Prezidanto.
p.56-,
-61-63 Desegnado por Blinduloj. de Wilhelm Reiner, H. Thilander.
p.--
(8pp post p.56) [punktaj desegnaĵoj]
p.57
[foto] Paul H. Perls
p.57
Blindaj Laboristoj en Servo de la Ford Motor Company, Detroit,
Michigan,
U.S.A.
p.58
Blindaj Laboristoj en la Fabrikejoj de la Ford Motor Company [fotoj]
p.59
Ĉu Blindeco estas Korpa Malhelpo? (El la German lingvo tradukis D-ro Karl
Menke)
p.60
Laboristoj en Siemens-Schuckertwerke. [fotoj]
p.63
Ĉe la Jarfino. [poemo] de Eduard Jercke
p.63
El ”Hizakurige” de Ipensa Ikku (1) Tradukis T. Iŭahaŝi
p.63
Dankesprimo.
NUMERO
7. JARO 1927. (p.65–76 /12pp+2pp da punktaj desegnaĵoj=14pp)
p.65
GRAVA AVIZO (de W. Percy Merrick)
p.65
Morto de Karin Thilander de Harald Thilander.
p.66
Jubileo de Harald Thilander. – Kvindeka Naskiĝtago, la 25-an de Oktobro,
1927.
p.66
Jubilea Tago de Harald Thilander. – 27-an de Oktobro, 1927. [poemo] de Varma
Järvenpää.
p.67
Blindulo portas ”La Naturan Floron.”
p.67
Renkontiĝo. [poemo] de Ĝuvi Lovoatan (Represita kun afabla permeso de
”Kataluna Esperantisto”)
p.67
La Funebro [poemo] de Varma Järvenpää
p.67
Karin Thilander. [poemo] de Anna Friman.
p.68
”NIA SESA.”
p.68
Du Herooj Red. de ”L.V.”
p.68
Blinda Sonorilara Ludanto.
p.68
Ŝanĝo de Adreso.
p.69
TAKEO IŬAHAŜI
p.69
La Domo de ”Esperanta Ligilo”
p.70–72
Aŭtobiografia Letero de Harald Thilander. Majorsgatan 12, Stockholm, la
3/9/1920.
Unua
volumo – Dua parto 53
p.
-- (2pp da puntaj desegnaĵoj post p.70)
p.72–74
Pri la Vivo de Karin Thilander. – El letero de Harald Thilander al Agnes
Melchior, Aŭgusto la 28-an, 1927.
p.74
Internacia Brajla Biblioteko.
p.75–76
Kiel Estiĝas Numero de ”Esperanta Ligilo.” de Harald Thilander.
NUMERO
8. JARO 1928. (p.77–84 /8pp)
p.77
GEEDZIĜO [de Harald kaj Varma Thilander] de W.Percy Merrick
p.78
Al Varma kaj Harald Thilander je la geedziĝa festo la 19-an de Novembro,
1938. Saluto El Finnlando. [poemo] de Anna Friman.
p.78
Karaj Gemaikoj! de Harald Thilander
p.78
Ree Senlime Koran Dankon. de Harald Thilander
p.79
La Dekkvaraj Floraj Ludoj. (Eldonita en ”Esperanta Ligilo” oktobro).
p.79–80
Mi Serĉis Vin, Ho Mia Fratanimo. (Homa Sorto) [poemo] de Varma
Järvenpää *Premiita per ”LA NATURA FLORO,” la plej alta
literature premio en la Esperantista mondo.
p.80-81
Renkontiĝo de Cindrulino. [poemo] de Antonia Rev. *Premiita de la XIVa
Floraj Ludoj,
p.81
Impresoj Pri ”La Sepa.” J. Kreitz.
p.81–82
Resuma Raporto pri la Rezultatoj de la Sepa Internacia Kongreso de Blindaj
Esperantistoj en Antverpeno. (3–11 de Aŭgusto 1928) de Joseph Kreitz.
p.82–83
Instruado kaj ekzercigo al blindaj infanoj, kiel imagi la ĉirkaŭan
mondon. de Agnes Melchior.
p.83-84
LEGOMAŜINOJ POR BLINDULOJ. H. Th.
p.84
Iom Pri La Produktiva Laboro De La Tutruslanda Blindulligo (Eltiraĵo el
artikolo en ”Beiträge zum Blindenbildungsersen” de M. Rosenzweig).
NUMERO
9. JARO 1929. (p.85–92/8pp)
p.85
LA KONGRESO EN CANTERBURY. de La Kasisto.
p.85
Esperanto Kiel Kongreslingvo
p.85
GEFIANĈIĜO. [de Anna Klinkhammer kaj Joseph Kreitz]
p.85
”NIA OKA”
p.86
HENRIETTE ZAPATER. [nekrologo] de J. Kreitz
p.86–87
SFINKSO [poemo] de Ĉuvi Lovostan.
p.87–88
Kampado-semajno por Blinfuloj. R. Israëls.
p.88
La Blindulafero en Hispanujo.
p.88–89
NEK EN LA SONĜO. [poemo] de Ĉuvi Lovostan.
p.89–90
Kiel Blindulo Fabrikas Magnezian Citraton.
p.90–91
LA BLINDULOJ EN BULGARUJO.
p.91
VARMAJ MANOJ. [poemo] de Kolos Imban.
p.91
NOTOJ EL USONO.
p.91
MEMORO [poemo] de Leslie, trad. M. C. Butler, El ”Kantaro Esperanta, 310.
p.92
SCIIGOJ PETATAJ. de W. P. Merrick.
p.92
Esperanta Biblioteko por Blinduloj. de W. P. Merrick.
p.92
BLINDA ŜIPANARO. (Trad. I. Krieger.)
NUMERO
10. JARO 1930. (p.93–100/8pp)
p.93
Blindaj Esperantistoj kaj la Kongreso en Oxford
p.93
Thomas William Holmes. – Artisto por Blinduloj. de W. P. Merrick.
p.94
La 21-a Brita Kongreso en Nottingham.
p.94
S-ro J. T. FORBES. [nekrologo] de W. P. Merrick.
p.94–95
LA EKVATORA BAPTO. – Vojaĝa Memoraĵo de Julius Hasselbach.
p.95–96
Kondukistaj Hundoj en Germanujo de Edgar Keil
p.96
La Ilustraĵa Redaktoro de ”Esperanta Ligilo.” H. Thilander.
p.96
ASEKURO KONTRAŬ BLINDECO.
p.97
LA SKRIBMAŜINOJ DE OSCAR PICHT.
p.98
FRAŬLINO INKERI. de Eino Leino. (1) [poemo] Tradukis Varma Thilander.
p.99
LETERO EL JUGOSLAVIO. de Svetislav S. Petroviĉ.
p.99–100
La Oka Kongreso de Blindaj Esperantistoj En Budapest.
p.100
Alfred John Adams. [nekrologo]
p.100
Profesoro Stanislav Stejskal. [nekrologo]
NUMERO
11 JARO 1931 (p.101–108/8pp)
p.101
DANKESPRIMO. La Kasisto.
p.101–102
BONEGA MALLONGA VOJO de H. Thilander.
p.102–103
EDGARD GUILBEAU [nekrologo] de Albert Masselier.
p.103
Vivo kaj Laboro de S-ro Phillip Layton
p.103
PRINTEMPO VENAS. [poemo] de Varma Thilander.
p.104
La Deka Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj en Krakovo (Polujo) Aŭgusto,
1931. de J. Kreitz.
p.104
La Naŭa Kongreso de Blindaj Esperantistoj en Oxford
p.104–105
IMPRESOJ & REMEMOROJ DE LA NAŬA de R. Krchňák, Ĉeĥoslovakujo.,
K. Filss, Germanujo.
p.105–106
INTERESA KLUBO. de Legantino.
p.106–107
Blinda Surdulino Bone Parolas Esperanton. de Tiberio Morariu.
p.107
ADIAŬ GEAMIKOJ!
p.107–108
Utiligo de Blindula Laborforto en la Sovjetunia Insdustrio. de Konstantin
Sobolev.
p.108
DIVERSAJ NOTOJ
p.108
NASKIĜO
p.108
[anonco] Universala Esperanto-Asocio, Genevo, Svislando
NUMERO
12 JARO 1932 (p.109–116/8pp)
p.109
NIA DEKUNUA EN PARIZO. de W. P. M.
p.109
KORAN DANKON! de W. P. MERRICK, Kasisto.
p.109
AŬTUNA KANTETO [poemo] de Varma Thilander
p.110–111
SEP BLINDAJ PARLAMENTANOJ
p.111–112
EN KREPUSKO. [poemo] de Markus Rautio. (El la finna lingvo trad. Varma
Thilander)
p.112–113
Instruo de Esperanto en la Blindullernejoj
p.113
VIVKURAĜO
p.113–114
NIA DEKA KONGRESO en KRAKOVO de W. P. M.
p.114
Universala Asocio de Blindul-Organizaĵoj
p.114
The International Auxiliary Language Association
p.114
DOKTORO HELEN KELLER de W. P. M.
p.114–115
HEILIGENBRUNN – Danziga Legendo
p.115–116
PORTUGALA LERNEJO de M. G. T. (Tradukita el ”The New Beacon,” Okt., 1931)
p.116
FRAŬLOJ. de Albert Masselier.
NUMERO
13 JARO 1933 (p.117–124/8pp)
p.117
ESPERANTA LIGILO. de W. P. M.
p.117
LA KONGRESO EN KOLONJO. de W. P. M.
p.117–118
NIA DEKUNUA EN PARIZO. de W. P. M.
p.118
MAJO [poemo] de Elsa Nordkvist.
p.118–119
Kion Helen Keller ”vidis” de la supro de la Empire State Building. (Trad. el
sveda gazeto ”Eskilstunakurire.”)
p.119
”HELEN KELLER IN SCOTLAND.”
p.120–121
Blindaj Terkulturistoj en Jugoslavio de Veljko Lj. Ramadanoviĉ (Tradukita
laŭ ”Outlook for the Blind.”)
p.121–122
F. ŜOEV. – POETO DE LA BLINDULOJ
p.122–123
TRI POEMOJ – El ”La Mondo Sonoras.” de F. Ŝoev (Tradukis senrime V. E.,
rimigis V. T.)
p.123
UNIVERSALA ASOCIO DE BLINDUL-ORGANIZAĴOJ.
p.123
NOVAJ GRUPOJ DE BLINDAJ ESPERANTISTOJ.
p.124
ĈUKĈA ELEGIO de V. Eroŝenko.
p.124
ESPERANTA DISERVO.
p.124
BLINDAJ SAPFARISTOJ. (Laŭ ”Petit Progrès” Svisa brajlpresita
gazeto)
p.124
HOMAMA MEMORAĴO.
p.124
BLINDA SCIENCISTINO
aparta
aldonaĵo: 13,6 × 21,0 cm × 4 paĝoj
(p.1)
”Memoraĵo pri la Dek-unua Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj
(PARIZO, 30 JULIO – 6 AŬGUSTO 1932)” [kun tutpaĝa foto]
(p.2)
[kun foto de Théophile Cart]
(p.3)
[fotoj pri la scenoj de la kongreso]
(p.4)
[franclingva poemo]
NUMERO
14 JARO 1934 (p.125–132/8pp)
p.125
ESPERANTA LIGILO de La Kasisto.
p.125
BL INDULOJ KAJ LA KONGRESO EN STOCKHOLM
p.125–126
NIA DEKDUA KONGRESO EN KOLONJO
p.126
PIERRE VILLEY de Harald Thilander
p.126
KATOLIKA ASOCIO DE BLINDAJ ESPERANTISTOJ de J. MEYER
p.127–129–,
–132 LA DESTINITA VIVI de V. Eroŝenko
p.130–132
DEKKVINA DATREVENO EN JUGOSLAVUJO – de Stojan Alĉevic, blinda
muzikinstruisto
p.132
NI MARŜAS ANTAŬEN
NUMERO
15–16 JARO 1935 (p.1[=133]–16[=148]/16pp)
p.1[=133]
Grava propagando de Louis Bastien.
p.2[=134]
Noto de la redakcio.
p.2[=134]–3[=135]–,
–4[=136] Zamenhof kaj la blindaj esperantistoj. de Lidja Zamenhof.
p.4[=136]–5[=137]
Internacia Kongreso de Blinduloj – en Stockholm la 4-11 de Aŭgusto 1934.
p.5[=137]–7[=139]
Blinda poeto-fenomeno I. I. Kozlov. de Leo Belmont.
p.7[=139]
Grava leĝo pri masaĝo. de Jan Silhan.
p.8[=140]
Grava sukceso por la ĉeĥoslovakiaj blinduloj. de Minny Miksch.
p.8[=140]–9[=141]
Ŝtatpensioj por blinduloj.
p.9(=141)–10(=142)
Reĝo Aleksandro I – la pacfaranto kaj la blindulamiko.
p.10(=142)–12(=144)
”Esperanta Ligilo” tra tri jardekoj.
p.13(=145)
Komunikoj de UABO – Novaj kuniĝoj
p.14(–146)
Sinjorino Suchardová-Wildmannová. [nekrologo] de Harald
Thilander.
p.14(–146)
William Phillimore. [nekrologo] de W. P. Merrick
p.14(–146)
Dankvorto de la kasisto. W. Percy Merrck
p.15(–147)
Atendinda ekspozicio. Harald Thinlander.
p.15(–147)
LIGILO POR VIDANTOJ
p.16(–148)
Nova publikigaĵo. de Jan Silhan.
p.16(–148)
La brajla skribsistemo.
NUMERO
17–18 JARO 1935 (p.1[=149]– 16[=164]/16pp)
p.1[=149]-2[=150]
Epokfaranta invento por blinduloj. – La voĉo ĉiam preta por
lautlegado.
p.
2[=150]-4[=152]-, -5[=153] Kanto de blinda poetino s-ino Varma Thilander ”Ĉe
la lulilo” de Leo Belmont. (El la pola lingvo
esperantigis
Jan Silhan.)
p.5[=153]–6[=154]
Blindaj geskoltoj. de W. P. Merrick.
p.6[=154]
Kun plej koraj deziroj pri Ĝoja Kristfesto kaj Feliĉa jaro 1936
p.6[=154]–7[=155]
Brajla mondekspozicio en Praha. de Kapitano Jan Silhan.
p.7[=155]–9[=157]
PIERRE VILLEY. Biografiaj informoj. de D-ro Nils Juringius.
p.9[=157]
Blindaj agordistoj en Massachusetts plene laborprovizitaj. de Maurice Cintrat.
p.9[=157]
Reelekto de blinda deputito por la pola parlamento.
p.10[=158]
Tro malgranda vi. – Laŭ fama kanto ”Le petit Grégoire” de Bretona
bardo Théodore Botrel esperantigis A. Masselier dediĉe al F-ino
Lidja Zamenhof [poemo]
p.11[=159]
Pri la finna blindeckompenso. de Einar Juvonen.
p.12[=160]–
13[=161] Vizito ĉe surdblinda samideanino. de Lidja Zamenhof. (Parolado de
F-ino Lidja Zamenhof antaŭ la mikrofono de Lyon-la-Doua la 15-an de junio,
1935.)
p.13[=161]
Komunikoj de Universala Asocio de Blindul-Organizaĵoj.
p.14[=162]
Organizaĵoj unuiĝintaj en U. A. B. O.
p.15[=163]
Apogantaj amikoj.
p.15[=163]
LIGILO POR VIDANTOJ.
p.16[=164]
Blindaj stenotipistoj. (el Völkischer Beobachter, num. 219, la 7-an de aŭg.
1935. Trad. Konrektor Eugen Reiche.)
p.16[=164]
La brajla skribsistemo.]
12 La ”Universala asocio de blindulorganizaĵoj”
(UABO)
En
la dekunua ĉapitro ni jam raportis pri la agado de UABO (antaŭe
”Universala asocio de blindaj esperantistoj” (UABE) en la jaro 1931, la unua
jaro de ĝia ekzisto. Nun estas nia tasko raporti laŭeble detale pri
la disvolviĝo, agado kaj la progresoj de la nova asocio.
En
la monato julio de la jaro 1933 aperis en la brajla eldonejo de UABO sur 77 paĝoj
laŭ formato de EL detala raporto pri la agado de la asocio dum la jaro 1932,
kiun kompilis ĝiaj du sekretarioj H. Thilander kaj R. Israëls.
La
jaro 1932 estis karakteriza pro tio, ke la interesiĝo por Esperanto inter
la blinduloj esprimiĝis per klopodado estigi la necesan materialon por
lerni la internacian lingvon.
Aperis
en Francujo kaj esperanta-franca kaj franca-esperanta vortaroj. Tie la tutmonde
konataj ”Association Valentin Haüy” kaj ”American Braille Press” donis
fortan helpon eldoninte po unu el la menciitaj vortaroj.
La
italaj samsortanoj ricevis esperantan-italan vortaron, ege bonan kaj suffice
ampleksan verkon kompilitan de la itala konsulo, d-ro A. R. Tancredi, kaj
presitan en la nacia brajla presejo en Firenze. En la sama jaro la italaj samsortanojsamideanoj kuniĝis en ”Itala
asocio de blindaj esperantistoj” (IABE), kiu ankaŭ aliĝis al UABO.
En
Germanujo la studo-instituto porblindula en Marburg eldonis en brajla preso la
trivoluman vortaron esperantan-germanan de Bennemann. La Esperantoblindulligo
de Germanujo komencis grandskalan propagandon, eksendinte 3 500 ekzemplerojn
de propaganda kajero aldonita al dekkvin germanlingvaj brajlaj gazetoj tiel
bonsukcese, ke tuj poste povis aperi la bonega lernolibro de Eugen Reiche.
En
tri nederlandaj blindullernejoj Esperanto estis instruata devige kaj en unu
libervole.
En
Jugoslavio Esperanto estis instruata en ĉiuj blindullernejoj kaj la
bezonatajn lernolibrojn prizorgis la brajla presejo de la instituto en Zemun.
”Nova lumo”, la societo de la blindaj esperantistoj en Jugoslavio, kiu fondiĝis
en 1932, kuniĝis kun
UABO.
Ankaŭ
la polaj samideanoj ricevis sian brajlan lernolibron por Esperanto presitan de
la pola sekcio de ”American Braille Press”.
La
norvega tutlanda blindulinstituto en Trondheim instruis pri Esperanto devige
kaj en Oslo nia lingvo estis instruata memvole sub gvido de la direktoro
Rösseg.
Je
la fino de la jaro 1932 estis deksep blindulorganizaĵoj kuniĝintaj
kun UABO; inter ili estis dekdu esperantistaj kaj kvin naciaj blindulorganizaĵoj.
La naciaj tutlandaj organizaĵoj estis jenaj: federacio de hispanaj blinduloj,
irlanda asocio por la blinduloj, federacio de finnlandaj blinduloj, federacio
de hungaraj blinduloj, asocio de polaj militblindigitoj.
Dum
la jaro 1932 EL aperis en 875 ekzempleroj, sed oni sukcesis limigi la nombron
da ekzempleroj al la citita cifero dank’ al tio, ke en kelkaj landoj estis
legorondo kun komuna ekzemplero; al Hungarujo kun siaj sepdeko da blindaj
esperantistoj iris nur kvin ekzempleroj
kaj simila estis la fakto pri Bulgarujo. Multaj helpemaj samideanoj sendis
siajn legitajn numerojn al samsortanoj, kiuj ne povas aboni la gazeton tiel, ke
la legantaro multe superas unu milon.
La
”dekdua” okazinta en Parizo ne okupis sin pri aferoj de UABO.
La
jarraporto publikigis liston pri titoloj de 38 lernolibroj, vortaroj kaj aliaj
libroj eldonitaj en 12 landoj, ne kalkulante 9 librojn eldonitajn de UABO.
Albert
Masselier, la dua prezidanto de UABO, eksiĝis el la komitato laŭdire
pro malsanemo kaj grava bezono de trankvilo kaj ripozo; tamen, por diri la
veron, la kaŭzo estis tute alia, ĉar li apartenis al tiuj malmultaj
el ni, kiuj forte kontraŭbatalis la transformigon de UABE al UABO. La
komitato per ĉiuj voĉoj elektis por anstataŭanto de la dua
prezidanto kapitanon Jan Silhan, unu el la estraranoj de la asocio de polaj
militblindigitoj.
La
aldono al la jarraporto enhavis sur 20 paĝoj historiajn resumetojn pri la
naciaj organizaĵoj kuniĝintaj kun UABO.
La
periodo de funkcio de la komitato de UABO finiĝis kun la jaro 1933. La
rezulto de la balotado estis, ke oni reelektis la malnovan estraron escepte la
duan sekretarion, R. Israëls, kiu pro privataj cirkonstancoj ne povis
akcepti kandidatecon kaj kiun anstataŭis en la nova komitato d-ro A. R.
Tancredi por la ofico de la dua sekretario.
En
julio de la jaro 1934 aperis en la eldonejo de UABO jarlibro de ”Universala
asocio de blindulorganizaĵoj” (UABO) por la jaro 1933 sur 93 paĝoj,
kiun kompilis la du sekretarioj H. Thilander kaj d-ro A. R. Tancredi.
Dum
la jaro priraportata la politikaj cirkonstancoj en kelkaj landoj ne estis
favoraj por la evoluado de internaciaj entreprenoj, do ankaŭ ne por la
Esperantomovado.
Daŭris
Esperanto-kursoj en la anglaj brajlaj gazetoj ”The tribune” kaj ”The school
magazine” kun multaj miloj da legantoj kaj en jugoslava, ĉeĥa, pola
kaj kelkaj skandinaviaj gazetoj.
El
la sekretariejo estis elsendataj en la jaro 1933 preskaŭ 500 leteroj kun
informoj diversspecaj pri aferoj koncernantaj blindulaferojn en ĉiuj
partoj de la mondo aŭ petojn pri tiaj informoj. La sekretarioj klopodis
kolekti pli kaj pli da sciindaĵoj pri la blinduloj en la tuta mondo por
povi distribui inter tiuj, kiuj bezonas informojn por sia laboro porblindula.
Ankaŭ leĝaj tekstoj koncernantaj la nevidantojn, dokumentoj pri
rabatoj kaj senpageco en poŝto, aŭ sur fervojoj, tramoj ktp., atestoj
pri
kompetente plenumata laboro de samsortanoj ktp. kolektiĝis iom post iom en
la sekretariejoj de UABO.
La
jaro 1933 estis tre grava jaro por UABO, ĉar unue la nova organizaĵo
aranĝis sian unuan ĝeneralkunvenon en la kadro de la ”dekdua”
okazinta en Kolonjo komence de aŭgusto; due pro tio, ke tiu ĝeneralkunveno
decidis pri la ekzisto kaj neekzisto de la organizaĵo pro la komuna
propono de d-ro Tancredi kaj Albert Masselier pri la restarigo de la iama UABE,
la ”Universala asocio de blindaj esperantistoj”. Por iom pli detale skizi la
tiaman situacion, ni sekvigos kelkajn gravajn frazojn el la nomita propono pri
restarigo de UABE: ”Pli kaj pli ni konvinkiĝas, ke la blindaj
esperantistoj malprave forigis UABE-on, kies restarigo ŝajnas al ni urĝa
neceso. Ni unue rimarku, ke apenaŭ kvinono el la tutmonda
blindulesperantistaro decidis la faktan disiĝon de UABE kaj devigan
enmembrigon de ties naciaj esperantistaroj interne de UABO, t.e. interne de
universala asocio, kies komitato estu kvazaŭ la registaro de la tutmonda
blindularo. Kredinde la plimulto de la blindaj esperantistoj malŝatas la
de UABO proklamitan celon. Ĉu UABO obstine pretendados, ke nur ĝi
rajtas kaj kapablas oficiale kaj dece reprezenti la tutmondan blindularon?”
Sur
okpaĝa propono ambaŭ proponintoj multvorte provas klarigi la neceson
restarigi la iaman UABE-on. En sia parolado prezidanto Kreitz forte kontraŭstaris
la proponon dirante interalie: ”Ĉu vi povas imagi, ke jam post du jaroj ni
elterigos tiun organizaĵon, kiun ni kvazaŭ enterigis en Budapest,
nian UABE-on? Oni pripensu: se oni restarigus nian UABE-on, povus facile okazi,
ke multaj el niaj plej fervoraj adeptoj ne plu batalus por nia ideo. Ni scias,
ke la plej multaj anoj apogas kaj apogos nian nunan UABOon.
Ni
ne volas esti konkurenco al iu ajn simila internacia organizaĵo, ni ja nur
celas, ke ĉiuj naciaj blindul-organizaĵoj uzu nian lingvo en
internaciaj rilatoj por sia propra profito. Samtempe mi insiste avertas, ke
neniu el niaj vicoj provu detrui multjaran laboron de kelkaj fervoruloj, kiuj
oferis tempon, energion kaj monon por nia afero. Tiuj semontoj aŭ eĉ
semintoj de malakordo sciu, ke perforte ni defendos nian organizaĵon UABO,
ili sciu, ke ni ne donos nian manon por detrui tiun belegan konstruaĵon.
Ni iros nian vojon!” Kvankam la prezidanto proponis al tiuj el ni, kiuj deziras
unuiĝi en pure esperantistan organizaĵon internacian, ke ili povos
fondi tian, al kiu apartenos nur individuaj membroj; post lia parolado oni
preskaŭ unuanime malakceptis la proponon Masselier-Tancredi.
Jenaj
proponoj estis pritraktitaj dum la ĝeneralkunveno: Propono de kapitano Jan
Silhan, (Polujo): UABO eldonu gravajn verkojn pritraktantajn la ĝeneralan
blindulaferon, ĝiajn ĉefajn kaj aktualajn problemojn kaj
specialfakajn problemojn; UABO eldonu en brajla preso ”kalendaron de la blindaj
esperantistoj” kun ĉiuj sciigoj, konsiloj, adresoj kaj informoj.
UABO
aranĝu radio-disaŭdigojn en diversaj landoj pere de la
membro-organizaĵoj.
Nia
itala samideano, G. Valiani proponis starigon de internacia biblioteko por
blindaj studantoj, en kiu havu lokon ĉiuj aperintaj kaj aperontaj
lernolibroj (gramatikoj kaj vortaroj) de Esperanto en ĉiuj landoj, kiu
helpus al ĉiuj lingvo-studantoj.
La
”Nederlanda societo de blindaj esperantistoj” (NOSOBE) proponis la eldonon de
internacia literatur-scienca revuo en brajlo sub redaktado de d-ro Bano Miklos.
Albert
Masselier prezentis tutan proponaron sendotan per iniciato de UABO al ĉiuj
registaroj kaj al ”Ligo de nacioj” pri interŝtata konsento koncerne senpagecon
de pasporto por blindulo kaj ties akompananto, de doganoj porblindulaj ilaroj,
de vojaĝbileto por akompananto de blindulo ktp. Internacia kaj interŝtata
konsento, por ke sendo de brajlaĵoj kaj blindulhelpiloj de lando al lando
estu ne pli multekosta ol la sendo en la sama lando. Internacia interkonsento
pri trafiksignoj, identeckartoj ktp. por
blinduloj, internacia semajno porblindula kaj fondo de internacia institucio
kontraŭ blindeco ktp.
Tre
detala propono kelkpaĝa de Einar Juvonen [1898–1979] en Finnlando sin
okupis pri la problemo, kiel havigi labormaterialon malmultekoste por niaj
manlaboristoj.
Same
tre detala referato de Alf Arnesen el Norvegujo pritraktis la demandon, ĉu
UABO povas entrepreni ion por provizi la blindulojn en ĉiuj landoj per pli
malmultekostaj skribmaŝinoj kaj aliaj aparatoj.
Poste
la komitato de UABO interkorespondadis kun la ĉefoficejo de la
Remingtonkompanio en Usono kaj ricevis kompare kontentigan respondon pri
malmultekostaj skribmaŝinoj.
Ankoraŭ
aliaj malpli gravaj kaj nerealigeblaj proponoj, kiuj ne meritas mencion, okupis
la tagordon de la ĝeneralkunveno.
Kelkaj
el la kuniĝintaj en UABO organizaĵoj ankoraŭ ne posedis bonan
presilaron kaj tial la presejo de UABO presis hispanan kaj bulgaran gazetojn,
kiuj aperis ĉiun duan monaton kun po 24 paĝoj.
Dank’
al la klopodoj de la organizaĵoj, kuniĝintaj kun UABO, okazis disaŭdigoj
en Esperanto pri blindulaferoj per la radio-stacioj en Varsovio, Vieno kaj
Stockholm; sed ankaŭ kelkaj el la ”Esperanto-kronikoj” de la radio-stacio
Lyon-la-Dua estis
dediĉitaj
al blindulaj aferoj.
Nova
statuto de UABO aperis brajle kaj nigre en la jaro priraportata.
Venis
la ”dektria” en Stockholm kaj kun ĝi la dua ĝeneralkunveno de UABO,
en la tagoj de la 7-a kaj 8-a de aŭgusto en la jaro 1934.
En
sia malferma alparolo prezidanto J. Kreitz aludis la fakton, ke UABO laboris
sukcese dum la pasinta kriza jaro, kion montris plej klare la jarraporto.
Sendube
la ĉefa temo de la ĝeneralkunveno estis la problemo pri la blindeca
kompenso (la principo pri kompenso pro malpliiĝinta laborkapableco kaŭze
de blindeco). Post raportoj de Neary (Irlando), Anwell (Anglujo) kaj Melchior
(Danujo) pri la koncernaj atingaĵoj en la nomitaj landoj, la ĝeneralkunveno
komisiis al Neary, Silhan, Ljunggren kaj Melchior la verkadon de rezolucio, el
kiu ni jen citas la ĉefajn frazojn: ”La dua ĝeneralkunveno de UABO,
okazinta en Stockholm en aŭgusto de 1934, kiun partoprenis delegitoj el 11
landoj, unuanime esprimas sian admiron por la nobla sveda popolo, por ĝia
registaro kaj ĝia parlamento, kiu trafe ekkonis la urĝan bezonon laŭleĝe
plifaciligi la malbonan staton de la blinduloj kaŭzitan pro malpliiĝinta
laborkapableco de la nevidantoj. La ĝeneralkunveno de UABO tial instigas ĉiujn
blindulorganizaĵojn en la tuta mondo energie Batali por efektivigo de sama
principo (la principo pri kompenso pro malpliiĝinta laborkapableco pro
blindeco) en tiuj landoj, kie ĝis nun mankas la socia koncepto de tiu ĉi
nepra faktoro de moderna sistemo de blindulprizorgado.”
Laŭ
la raporto de la komisiono por esplori eblecon havigi malmultekostajn skribmaŝinojn
al blinduloj, Remington-maŝinoj ŝajnas esti konsiderindaj. Charles
Hedqvist [1910–1975] sciigas, ke ĉiu blindulo en Svedujo senpage ricevas
skribmaŝinon, kiam li aŭ ŝi forlasas la lernejon.
La
raporto de la konstanta komisiono por serĉi novajn vojojn por la blindula
vivnutra laboro priskribis kelkajn novajn laborkampojn en diversaj landoj.
Georg
Kuntze el Germanujo transprenis kolekti adresojn de blindaj artistoj kaj fondi
artistan societon.
Longdaŭraj
diskutadoj pri kunlaboro de brajlaj presejoj kaj pri aranĝo de radio-disaŭdigoj
pri blindulaj aferoj en Esperanto rezultigis proponon de Paul Rémy el
Francujo pri ricevo de permeso senpage aŭskulti radio-disaŭdigojn,
proponon de d-ro Bano Miklos pri eldono de la ”Fundamento” de Zamenhof kaj
aliajn malpli gravajn proponojn. Pli detale oni pridiskutis proponon de Albert
Masselier, ke UABO kunlaboru kun ”Fédération internationale des
aveugles” kun la rezulto, ke la kunveno akceptis tiucelan rezolucion.
Post
la propono de Kreitz laŭeble eldoni literaturan gazeton en brajla preso
kaj propono de kapitano Jan Silhan pri leĝa registrado de UABO en
Stockholm, finiĝis la dua ĝeneralkunveno de UABO.
Post
la kongreso en Stockholm pro la politikaj cirkonstancoj kaj malpermeso de
Esperanto fare de la germanaj nacisocialistoj komenciĝis por nia organizaĵo
kaj ĝenerale por nia internacia movado ege malfavora tempo; tamen kuniĝis
kun UABO ankoraŭ multaj naciaj blindulorganizaĵoj tutlandaj kaj
distriktaj en Danujo, Svedujo, Norvegujo kaj Finnlando. Oni povis realigi
kelkajn proponojn akceptitajn de la dua ĝeneralkunveno en Stockholm.
Plenumante la proponon detale prezentitan de la prezidanto de UABO dum la
nomita ĝeneralkunveno la komitato de la federacio decidis eldoni novan
gazeton sub la titolo ”Nia mondo; kultura aldono al Esperanta Ligilo”, kiu
aperis ekde la monato majo en la jaro 1936 ĉiun duan monaton kun 70-80
grandformataj paĝoj po numero. La enhavo konsistis el artikoloj pri
sciencaj, teknikaj, ekonomiaj kaj socialaj temoj populare prezentitaj.
Krome
ĝi enhavis recenzojn pri plej gravaj eldonaĵoj en nia lingvo. La
redaktoro de la nova gazeto, kies abonprezo estis nur tri svedaj kronoj, estis
la vidanta kaj varmkora blindulamiko Maurice Blake en Londono. La presadon
prizorgis senpage nia pioniro Harald Thilander kaj la abonprezo kovris nur la
kostojn por papero, metalfolioj, fabrikado de landkartaj kaj ilustraĵaj
kliŝoj kaj poŝtsendaĵoj. Ĉi tiu ĝeneralkleriga,
informa revuo kun multaj reliefaj ilustraĵoj intencita ĉefe por la
blinduloj en tiuj multaj landoj, kie ĝis nun ne ekzistis simila publikigaĵo
nacilingva, estis unu el la unuaj ilustritaj revuoj porblindulaj.
En
aŭtuno de la jaro 1936 okazis voĉdonado pri nova komitato de UABO por
la jaroj 1937-39. La ĝisnuna prezidanto Joseph Kreitz post dektrijara
prezidanteco de UABE kaj UABO pro kontraŭesperantaj registaraj dekretoj en
Germanujo devis malakcepti kandidatecon por la nova elektota komitato de UABO.
Nur 70 membroj de UABO elektis el 7 proponitaj kandidatoj jenan estraron: Jan
Silhan, unua prezidanto; d-ro Bano Miklos, vicprezidanto; Harald Thilander, ĝeneralsekretario;
d-ro A. r. Tancredi, dua sekretario; W. P. Merrick, kasisto; direktoro V.
Ramadanoviĉ kaj Halvdan Karterud, konsilantoj.
Pro
tio, ke en la jaroj 1935–1936 ne okazis blindulesperantistaj kongresoj, UABO
povis aranĝi sian trian ĝeneralkunvenon nur en la kadro de la
”dekkvara” okazinta en la aŭgustaj tagoj de la jaro 1937. Kapitano Jan
Silhan malfermis la train ĝeneralkunvenon okazintan la 10-an de aŭgusto
je la 10-a h. en la salonego de la blindulinstituto en Varsovio en ĉeesto
de kvin anoj de la komitato de UABO kaj oficialaj reprezentantoj de dekok
membro-organizaĵoj kaj resumis la pozitivajn laborojn faritajn de la
federacio, kiu sukcese uzadas Esperanton por sia agado. La kunveno akceptis
aplaŭde la sekretarian raporton de UABO legitan de d-ro A. R. Tancredi,
unu el la sekretarioj. Post diskutado pri la Esperanto-propagando inter
blinduloj la kunveno akceptis rezolucion (estis la dekkvina akceptita de la
kongreso) pri enkonduko de Esperanto en la blindullernejojn. Akceptita ankaŭ
estis propono de Harald Thilander pri restarigo de IBIS, la internacia
blindul-informejo kaj
statistikejo.
En
la jaro 1939 aperis la lasta jarraporto de UABO, el kiu ni ĉerpas jenajn
informojn pri la agado de la asocio: El la sekretariejo de UABO estis
elsenditaj en la jaro 1938 ĉ. 500 leteroj enhavantaj informojn
diversspecajn pri blindulaferoj el ĉiuj partoj de la mondo aŭ petojn
al la naciaj blindulorganizajoj pri tiaj informoj.
La
demandoj pri muzikaĵoj, kiuj formis grandan parton de la korespondado dum
la lastaj jaroj, estis prizorgataj de speciala fako, la ”Katalogejo de blindaj
muzikistoj” sub gvido de Kaj Pedersen en Kopenhago (Danujo), kun la celo doni
informojn pri muzikaĵoj, ĉu ili ekzistas en brajlo, kie ili estas aĉeteblaj
kaj kiom ili kostas.
La
lasta jaro de la ekzisto de UABO estis por ĝi, kiel por multaj aliaj
internaciaj organizaĵoj, tre malfacila periodo. La politika necerteco
paralizis ĉiun iniciaton de internacia karaktero.
Dum
la ”dekkvina” okazinta en Londono en la jaro 1938 same, kiel dum la ”deksesa”
okazinta en 1939 en la svisa urbo Bern ne okazis ĝeneralkunvenoj de UABO
pro neĉeesto de la plimulto el la komitatanoj de la federacio.
Grava
evento estis la partopreno de UABO en la internacia kongreso de kuracistaj
helpantoj, masaĝistoj kaj malsanulaj gimnastikistoj, okazinta dum aŭtuno
de la jaro 1938 en Belgujo. La honorinda patero Agnello Vandenbosch prenis sur
sin la reprezentadon de UABO en tiu kongreso, kiu aprobis diversajn rezoluciojn
prezentitajn de patero Agnello, kiuj celas helpi blindajn masaĝistojn en
plenumo de ilia profesio.
Kuniĝis
kun UABO i.a. la ”Nederlanda blindulligo”, ”Amika asocio de blinduloj”
(Francujo) kaj la ”Svisa federacio de blinduloj” kun siaj pli ol mil individuaj
membroj. Je la fino de la jaro 1939 UABO havis delegitojn en 23 landoj eŭropaj
kaj neeŭropaj.
La
eksplodo de la dua mondmilito ĉesigis la agadon de la asocio.
13 Diversaj internaciaj blindulesperantistaj
organizaĵoj
La
”Internacia blindulafera centra informejo kaj statistikejo” (IBIS). Estas tute
nature, ke jam antaŭ multaj jaroj oni pripensis starigon de centra
informejo, kie estu kolektataj ĉiaj sciigoj pri la blindula aferaro en la
tuta mondo, kiujn oni poste disdonu per Esperanto al ĉiuj bezonantoj.
Estis
okaze de la unua blindulesperantista kongreso en Praha (1921), kiam Julius
Hasselbach en Berlino proponis starigi tian informejon, sed nur la ”dua” en
Helsinki definitive decidis realigi lian proponon. La entrepreno estis des pli
provinda, ĉar prof. Stanislav Stejskal en Praha proponis en sia oferemo
sensalajre administri la oficejon, kiu ricevis la nomon ”Internacia
blindulafera centra informejo kaj statistikejo” (IBIS).
Dum
kelkaj jaroj prof. Stejskal kolektadis materialon kaj disdonis multajn valorajn
informojn tra la tuta mondo. En 1929 la morto forrabis de ni tiun noblaniman
helpanton. Tiam montriĝis, kiel oftege montriĝas koncerne
sensalajrajn laborojn, ke estis mankinta tempo por sisteme ordigi la materialon.
Ĝi estis grandparte en krajonaj noticoj – amasoj da noticoj elokvente
parolantaj pri la oferema diligenteco de la forpasinto, sed ankaŭ pri la
malsufiĉeco de la disponebla tempo (prof. Stejskal ja estis instruisto en ŝtata
lernejo) – . La tuta agado de la informejo devis esti interrompita. En la
stokholma kongreso (1934) la ĉeĥoslovaka delegito propones al UABO
transpreni la informejon internacian, ankoraŭ troviĝantan en Praha.
Tiu propono estis hezite akceptita. Tamen la komitato de UABO ne kuraĝis
deklari la oficejon oficiale malfermita; unue necesis disponi pri la tempo de
persono, kiu povus dediĉi sin al la laboro.
Harald
Thilander proponis al la tria ĝeneralkunveno de UABO en Varsovio (1937)
enoficigi personon, kiu, ricevante ioman salajron, povos doni al la laboro
parton de sia tempo. Laŭplane la materialo de la informejo estu komence
dividata laŭ nacioj, sed paralele estu kondukataj kartotekoj ordigitaj laŭ
temoj: edukado, labora prizorgo, sociala prizorgo, leĝdonado, pensioj,
eventuale kun siaj subfakoj. Jam de komenco la muziko formu specialan fakon,
ekzemple sub la nomo de ”Internacia muzika katalogejo por blinduloj”. Pri la
financa flanko de la entrepreno Harald Thilander proponis, ke UABO por la jaro
1938 destinu la sumon de 15 anglaj funtoj kiel salajron por la oficisto de
IBIS. Fakte nia Harald Thilander efike
komencis realigi sian proponitan planon, sed la eksplodo de la dua
mondmilito faris finon al ĝi.
Mondunuiĝo
de blindaj muzikistoj (MOBOMO) Laŭ propono de la nederlanda samideano
Créman estis fondita la ”Mondunuiĝo de blindaj muzikistoj” okaze de
la ”tria” en Nürnberg (1923) kaj formiĝis estraro sub la prezidanteco
de la hungara samideano Bela Holley. La unuiĝo, kiu fariĝis sekcio de
UABE, jam post du jaroj havis 13 delegitojn en 12 landoj kaj eldonis en brajla
preso du numerojn de informa bulteno. Post la morto de prezidanto Holley (1927)
mankis la gvidanta cerbo kun la rezulto, ke jam post kelka tempo MOBOMO
apartenis al la pasinteco. Tamen, poste, UABO eldonis tri numerojn de internacia
bulteno por blindaj muzikistoj sub la titolo ”Echo” kun artikoloj pri muzikaj
temoj redaktita de la ĉeĥa samideanino Rosa Drechsler. Krome iu
numero enhavis faman kanton: ”Kanto de Solveig” de Grieg, ”Renkonto” de
d´Albert kaj ”La veneniga amatino” de Dworák.
En
la ”dektria” (1934) estis akceptita propono de Georg Kuntze en Dresdeno pri
revivigo de organizaĵo de blindaj muzikistoj kaj artistoj, sed fakte ĝi
restis nur surpapera organizaĵo.
Tutmonda
asocio de blindaj metiistoj kaj manlaboristinoj (TABOMO) Ankaŭ ĉi tiu
asocio, fondita okaze de la ”tria” kun la ĉefa celo starigi internacian
vendejon de materialoj por blindaj metiistoj, ne sukcesis pro tio, ke la
germana prezidanto Georg Schröder ne estis la taŭga persono, kaj
krome tro multaj obstakloj valutaj, doganaj ktp. malebligis la aspiritan celon;
konsekvence, jam post du jaroj neniu plu parolis pri la asocio mortinta, sed
nia historio ne estus kompleta, se ni
prisilentus
ĉi tiun fakton.
14 La unua internacia kongreso de blindaj
esperantistoj en Praha 1921
Ŝajnas
al ni necese iom pli detale raporti pri la unua internacia kongreso de blindaj
esperantistoj okazinta en Praha, la ĉefurbo de la juna Ĉeĥoslovaka
respubliko de la 31-a de julio ĝis la 6-a de aŭgusto en la jaro 1921
samtempe kun la 13-a universala kongreso de Esperanto. Estis Karel Emanuel
Macan, la bonfama ĉeĥa muzikkomponisto kaj blindulpedagogo, unu el la
unuaj pioniroj de Esperanto inter nevidantoj, kiu havis la ideon organizi la
unuan kongreson blindulesperantistan kun
neimageble bona sukceso. Ĝin partoprenis 58 blinduloj kun 13 vidantaj
gvidantoj, sume do 71 personoj el 11 diversaj nacioj, inter ili laŭalfabete
1 anglino, 3 aŭstroj, 51 ĉeĥoslovakoj,
2 danoj, 3 francoj, 6 germanoj, 1 hispano, 1 hungaro, 1 nederlandanino, 1 svedo
kaj 1 sviso.
Per
sinceraj vortoj nia estimata kaj kara ”paĉjo de neviduloj”, prof.
Théophile Cart malfermis la kongreson. En sia parolado li klarigis, ke
danĝera okulmalsano de lia infano alkondukis lin al la nevidantoj. Ŝerce
li priskribis la unuajn kuraĝajn paĝojn por disvastigi la internacian
lingvon inter la blinduloj; ekzemple li intervenis ĉe diverslandaj reĝinoj,
el kiuj nur unu sendis vere ”reĝinan” donacon de cent kronoj; alia, la
rumana reĝino-poetino Elizabeto, ”Carmen Sylva”, promesis unusolan efikan helpon, dum aliaj kronumitaj kapoj
lasis lian ”rekomendite” senditan esperantan gramatikon porblindulan
neatentita. Kiam li rememoris sian amegatan filon mortintan sur franca
batalkampo, la subite el okuliĝintaj larmoj surverŝis lian noblan
vizaĝon kaj li pro troa emocio preskaŭ ne kapablis paroli. Same kortuŝiga
estis la momento, kiam li, parolante pri la meritoj de nia pioniro Macan, kliniĝis
al li, ĉirkaŭprenis kaj kisis lin.
En
la unua laborkunsido oni elektis laborkomisionon pritraktontan en specialaj kunvenoj
gravajn enprogramigitajn temojn. Krom la komisionaj kunvenoj okazis kvar
laborkunsidoj de la kongreso, en kiuj estis legitaj atentindaj referatoj kaj
faritaj gravaj proponoj, el kiuj ni menciu jenajn:
1.
Pri la stato de la aŭstra blindulafero, de Ignaz Krieger;
2.
Raporto pri la stato de la blinduloj en Brazilo, de F. de Almeida;
3.
Aranĝo de porblindula prizorgo en la Ĉeĥoslovaka respubliko, de
prof. Stanislav Stejskal; la aŭtoro estis vidanta mezlerneja profesoro kaj
la plej grava helpanto ĉe la organizo de la kongreso.
4.
Mallonga raporto pri la dana blindulafero, de Agnes Melchior, mem blinda
blindulinstruistino;
5.
Pri la porblindula prizorgo en Francujo, de E. Barrier, blinda muzikinstruisto
kaj komponisto;
6.
Stato de la blindula movado en Hispanujo, de Jakobo Bellfort;
7.
La blindulmovado en Nederlando, de W. J. Créman, sekretario de la
blindulligo en Amsterdamo;
8.
Raportoj pri hungaraj blindulaferoj, de d-ro inĝ. Bano Miklos;
9.
Pri la stato de la blindula afero en Svedujo, de Harald Thilander, kiu ne
partoprenis la kongreson;
10.
Pri la stato de la porblindula prizorgo en Svisujo, de Josef Liebich.
11.
Pri la sorto de la blindulinoj kaj la rimedoj por plibonigi ĝin, de Alma
Block, germana lingvoinstruistino;
12.
Postuloj de nevidantaj knabinoj pri enkonduko de instruado pri mastrumado kaj
hejmlaboroj, de Marie Ŝvecová, Ĉeĥoslovakio;
13.
Pri la blindulesperantista movado en Germanujo raportis Henriette Zapater;
14.
Proponoj de Julius Hasselbach, Berlino, pri fondiĝo de tutmonda organizaĵo
de blindaj esperantistoj, pri starigo de internacia brajla biblioteko kaj
starigo de internacia blindula statistikejo kaj informejo;
15.
Pri instruado de porvidula skribo en la germanaj blindullernejoj raportis Kurt
Filss el Erfurt, Germanujo.
Ne
estas eble citi ĉiujn referatojn kaj malpli gravajn proponojn, kiujn post
la kongreso eldonis en brajla preso sur 281 paĝoj mezformataj la ”Societo
de Ĉeĥoslovakaj nevidantaj esperantistoj” en Praha.
Plej
elstara okazintaĵo de la kongreso estis la publika koncerto de blindaj
virtuozoj, kiun aktive partoprenis la ĉeĥoslovakaj virtuozoj f-ino
Pollandová, Bartuŝka, Hlaty, Nepomucky, Perman, Ŝulc kaj
Toman; el Danujo f-ino Melchior kaj Bjarnhof; el
Francujo
E. Barrier; el Germanujo Probst kaj Zapater.
La
rezolucio akceptita de la kongreso konstatas unuanime,
1.
ke en ĉiuj siaj konferencoj la kongreso senescepte uzas nur la internacian
lingvon Esperanto;
2.
ke sekve de tio la konferencoj entute nur estas eblaj per helpo de la
internacia lingvo;
3.
la kongreso aprobas la malnovan postulon pri ĝenerala enkondukado de
Esperanto en ĉiujn blindullernejojn en la tuta mondo kiel deviga
lernobjekto.
La
laborkomisiono konsistis el dekdu personoj diverslandaj sub la prezido de Ignaz
Krieger el Vieno. Ĝi aranĝis tri kelkhorajn kunsidojn kaj publikigis
jenan protokolon:
1.
La laborkomisiono decidis krei ekzekutivan komitaton konsistantan el ĉiuj
konsuloj de blindaj esperantistoj en la tuta mondo aŭ el aliaj plej
kompetentaj kunlaborantoj. Ĝia celo estas: transdoni ĉiujn decidojn,
proponojn, rezoluciojn kaj dezirojn de la kongreso al ĉiuj blindullernejaj
direktoroj kaj instruistoj en la diversaj landoj;
2.
la kongreso publikigos en EL rezolucion pri la enkonduko ĝenerala de
Esperanto en la blindullernejojn ĉiulandajn;
3.
kreo de ”universala blindulorganizaĵo esperantista”. Por tiu ĉi celo
estis starigita kvinmembra komitato sub la prezido de Adolf Selten, el Breslau,
Germanujo;
4.
la projekton pri internacia materialvendejo por blinduloj oni ne povas realigi
nuntempe.
5.
starigo de internacia biblioteko porblindula en Leipzig, Germanujo;
6.
oni provos solvi la problemon pri starigo de internacia informejo kaj
statistikejo pri blindulaj aferoj iamaniere.
Sen
troigo oni povas aserti, ke la unua internacia blindulesperantista kongreso
faris gigantan laboron kaj per tio metis la fundamenton por estontaj kongresoj.
15 La internaciaj kongresoj de blindaj
esperantistoj ĝis la jaro 1939
Ne
estas kaj ne povas esti nia tasko tiel detale raporti pri ĉiu internacia
kongreso de blindaj esperantistoj, kiel ni faris pri la unua kongreso okazinta
en Praha, kiu ja ne nur metis la fundamenton, sed ankaŭ montris al ni la
vojon por la preparo kaj organizado de estontaj kongresoj. Oni konsideru la
fakton, ke ne ĉiu internacia interrenkontiĝo de blindaj esperantistoj
povis solvi gravajn problemojn kaj povis akcepti tiom gravajn decidojn, kiom
estis tiuj de la unuaj kongresoj, sed ili ĉiuj senescepte donis okazon al
la partoprenintoj reciproke interkonatiĝi, interŝanĝi ideojn kaj
spertojn sur la tereno de la internacia blindula afero kaj tiamaniere instigi
multajn samideanojn estonte pli aktive labori por nia komuna movado. Ni provos
raporti kronologie pli aŭ malpli detale pri ĉiuj kongresoj ĝis
la jaro 1939 donante kiel titolon la nombron de ĉiu kongreso.
La
”dua” okazis en la finnlanda ĉefurbo Helsinki de la 8-a ĝis la 16-a
de aŭgusto en la jaro 1922 kun 37 blindaj kaj 16 vidantaj partoprenintoj
el 12 nacioj laŭalfabete: Anglujo, Belgujo, Ĉeĥoslovakio,
Danujo, Finnlando, Germanujo, Hispanujo, Hungarujo, Ĥindujo, Jugoslavio,
Latvio kaj Sovjetunio. Stranga fakto estis, ke ne ĉeestis eĉ unu
reprezentanto el la najbaraj landoj Svedujo kaj Norvegujo.
John
Bergh, finna verkisto kaj prezidanto de la prepara komitato, malfermis la
kongreson, kiu elektis jenan komitaton:
prezidanto
John Bergh; vicprezidantoj prof. Stejskal (vidanta) kaj W. P. Merrick;
sekretarioj Bergroth, Finnlando, V. Hendriĉ (vidanta), Belgujo; kiel
protokolistinoj funkciis fraŭlinoj Sandström kaj Nieminen, Finnlando.
Ree nia ”amata paĉjo” prof. Th. Cart fariĝis honora prezidanto de la
kongreso. Prof. Stejskal salutis oficiale en la nomo de la ĉeĥoslovaka
ministerio pri publika instruado.
Okazis
kvin laborkunsidoj, en kiuj oni pritraktis jenajn temojn: fondiĝo de
internacia asocio de blindaj esperantistoj; internacia materialvendejo por
blindaj metiistoj; internacia informejo kaj statistikejo; internacia
biblioteko; internacia komuna muzikskribo; rusaj proponoj pri ŝanĝo
de kongrestitoloj kaj reguloj por la kongresoj kaj kelkaj germanaj proponoj pri
vojaĝrabatoj por blinduloj, kunlaborado de blinduloj por fakvortaroj ktp.
Inter la faritaj referatoj estas citindaj tiu de prof. Stejskal pri blinduloj
kaj alkoholismo; pri instruado de duonvidaj infanoj de Agnes Melchior, kiu mem instruas
blindajn infanetojn en la aĝo de kvar ĝis ses jaroj, kaj fine ree
referato de prof. Stejskal pri interblindula geedziĝo.
D-ro
Edmond Privat alparolis la kongreson dirante interalie, ke neniu pli bone
komprenis d-ron Zamenhof inter la homaro ol la blinduloj. En la jaro 1906 nia
majstro vizitis en Vevey, Svislando, la blindajn samideaninojn. Li kisis ilin
kaj babiladis kun ili dum tuta tempo kaj poste li diris: ”Vere, ili tiel bone
komprenas min!” La kongreso decidis nenion pri la fondiĝo de internacia
asocio de blindaj esperantistoj, sed rekomendis unue fondi naciajn
blindulesperantistajn societojn.
La
komisiono pri starigo de internacia materialvendejo por blindaj metiistoj
konkludis, ke ĉi tiu problemo ne estas solvebla pro valutaj malfacilaĵoj.
Prof.
Stejskal akceptis organizi en Praha la internacian informejon kaj statistikejon
por blindulaj demandoj kaj petis aktivan kunlaboradon.
Oni
informis la kongreson pri tio, ke la internacia biblioteko porblindula jam
estas fondita en Leipzig kaj bone funkcias dank’ al la sindona kunlaborado de
la vidanta bibliotekistino s-rino Lomnitz-Klamroth. Fakte ĉi tiu
biblioteko kopiigis kaj envicigis multajn esperantajn verkojn, sed bedaŭrinde
ili ĉiuj forbrulis en la dua mondmilito.
La
kongreso tute ne aprobis la rusajn proponojn pri ŝanĝo de
kongrestitolo, forigo de la vorto ”esperantistoj” por farigi la kongresojn vere
internaciaj blindulaj kongresoj kaj same ankaŭ nur parto el la proponitaj
reguloj estis aprobita. Ankaŭ dum tiu ĉi kongreso oni konigis multajn
spertojn kaj sukcesojn sur la tereno de la blindula afero.
Al
la kongreso okazinta en la germana urbo Nürnberg de la 1-a ĝis la 8-a
de aŭgusto en 1923 aliĝis 164 personoj el 21 landoj, sed pro la
malfacilaj politikaj kaj ekonomiaj kondiĉoj partoprenis 93 blindaj
samideanoj kaj 27 viduloj el 13 landoj laŭalfabete: Anglujo 4; Aŭstrio
3; Bulgarujo 1; Ĉeĥoslovakio 16; Danujo 1; Finnlando 9; Germanujo 60;
Hispanujo 1; Hungarujo 16; Latvio 2; Nederlando 3; Svedujo 3 kaj Sovjetunio 1.
Wilhelm
Reiner, direktoro de la blindulinstituto, mem esperantisto, salutis kaj
malfermis la kongreson per varmkoraj vortoj. Li estis la prezidanto de la
prepara komitato kaj loĝigis la kongresanojn en la tiea blindulinstituto,
kie ankaŭ okazis ĉiuj kunsidoj. Jena kongreskomitato estis elektita:
Joseph Kreitz, prezidanto; prof. Stanislav Stejskal kaj Adolf Selten,
Germanujo, vicprezidantoj; Ints Ĉaĉe (vidanta), Latvio, kaj Hermine
Gotthardt (vidanta), Germanujo, sekretarioj kaj ses kunlaborantoj el Anglujo,
Finnlando, Hungarujo kaj Svedujo. Preskaŭ ĉiulandaj pli grandaj
blindulorganizaĵoj oficiale salutis la kongreson. Same prof. Stanislav
Stejskal en la nomo de la Ĉeĥoslovaka registaro kaj Ints Ĉaĉe
laŭ komisio de la latvia ministerio por laboro oficiale salutis la
kongreson.
Okazis
kvar laborkunsidoj, en kiuj estis pritraktitaj tre gravaj proponoj kaj faritaj
atentindaj referatoj. Jam en la unua laborkunsido la kongreso pritraktis la
proponitan statuton por la ”Universala asocio de blindaj esperantistoj”, kiu
estis akceptita fortaplaŭde. Oni esprimis veran ĝojon pro la fakto,
ke la ”tria” definitive solvis tiun gravan problemon. Kun forta kaj longdaŭra
aplaŭdo nia ”amegata paĉjo”, prof. Th. Cart unuanime estis elektita
kiel honora prezidanto de la nova organizaĵo, post kio jam ĉe la
malfermo de la kongreso oni elektis lin kiel honoran kongresprezidanton.
Sekvis
du referatoj: la unua pri la stato de la blindula afero en Bulgarujo legita de
la vidanta samideano Kolev kaj raporto de prof. Stejskal pri la progreso de la
blindula movado en la Ĉeĥoslovaka respubliko en la du lastaj jaroj.
En
la dua laborkunsido estis legitaj propono de la nederlanda samideano
Créman pri fondiĝo de internacia asocio de blindaj muzikistoj
(MOBOMO) kaj alia propono pri unueca muzikskribsistemo. Por solvi la unuan
demandon, la kongreso elektis 12-membran komisionon, kiu en aparta kunsido
pritraktu la statuton proponitan de Ignaz Krieger, Vieno. Post referato de
Theresie Krackova, Aŭstrio, pri ”Kunvivado de nevidantaj geamikoj kaj
geedzoj” sekvis kelkaj proponoj pri instruado de nia internacia lingvo en
blindullernejoj kaj eldono de brajla libro pri blindulhelpiloj ktp.
Pri
la propono rilate interŝanĝon de blinduloj studantaj teorie fremdajn
lingvojn, la kongreso opiniis, ke tiu propono ne estas realigebla jam pro tio,
ke la statuto de la plej multaj blindulinstitutoj ne permesas akcepton de
alilandaj lernantoj.
Ege
interesa estis la legita referato de Krueger el Berlin-Siemensstadt sub la
titolo ”Solvita problemo”, en kiu la verkinto raportis, kiel en Germanujo dum
la milito aperis la ideo okupigi la blindulojn en diversaj industriaj branĉoj
kaj ke ĉi tiu okupado estas pli enspeziga ol ĉiuj ĝenerale
konataj kaj tipaj blindulprofesioj. Por klare demonstracii la laborojn de
blinduloj en la industrio, la 8-an de aŭgusto la kongreso en du grupoj
aranĝis sciencan ekskurson al Siemens-Schukkert-Werke en Nürnberg,
kie oni okupigis 25 blindulojn. Ĉefinĝeniero Eduard Stieber informis
la kongresanojn kaj montris al ili la laborojn faratajn de blinduloj disdonante
tiajn objektojn por elektra energio-mezurilaparatoj.
En
la tria laborkunsido Baldomero Zapater el Köln detale raportis pri la
laboroj de la 12-membra muzikkomisiono, kiu pritraktis la statutproponon de
Ignaz Krieger por la mondunuiĝo de blindaj muzikistoj (Mobomo). La statuto
legita de samideano Holley el Hungarujo estis akceptita kaj provizora estraro
estis elektita samtempe.
”La
kondukista hundo kaj ĝia dresado” estis la temo de referato de Hermine
Gotthardt el Braunschweig, Germanujo, kiu kaŭzis viglan diskutadon kaj
multajn demandojn pri la utileco de la kvarpiedulo por la blinduloj.
Same
longan kaj interesan diskutadon elvokis la propono de Ignaz Krieger pri
fremdlingvaj literoj en Esperanto-tekstoj. La proponinto deziris la eldonon de
libro enhavanta la parolmanierojn de kiel eble plej multaj lingvoj kaj literoj
uzataj en ili kaj ne apartenantaj al la esperantaj alfabetoj. Zapater opiniis,
ke la plej bona solvo estus la eldono de libro enhavanta brajle kaj nigre la
fremdlingvajn aŭ pli bone la naciajn literojn ne aperantajn en la
esperanta alfabeto, sed estus tre komplike klarigi en malgranda broŝuro
ankaŭ la diversnaciajn elparolmanierojn, opinio, kiun oni aprobis ĝenerale.
Post kiam d-ro Bano sciigis, ke Thilander intencas eldoni tian liblon
proponitan de Zapater, finiĝis tiu debato pri tiu afero.
Post
legado de iom tro longa raporto de Victor Hendriĉ pri la internacia
ekspozicio por militinvalidoj (blindulsekcio) en Gent, Belgujo, vespere la
blindulkongresanoj en la urba teatro ĝuis la Esperantlingvan prezentadon
de la bonega dramo ”Nathan la saĝulo” de Lessing.
En
la kvara kaj lasta laborkunsido oni pritraktis kelkajn malpli interesajn kaj
nerealigeblajn proponojn kaj elektis komisionon, kies tasko estos verki
statuton por internacia asocio de blindaj metiistoj.
En
la ferma kunsido oni elektis konstantan blindulkongresan komitaton konsistantan
el jenaj samideanoj: prof. Th. Cart; W. P. Merrick; d-ro Bano kaj Joseph
Kreitz.
Mencion
ankau meritas la ege bonsukcesa koncerto de blindaj virtuozoj en la
Katharina-preĝejo. Kunagis la kongresanoj: Mizzi Holzberger, pianistino;
Margit Riedel, koloratursoprano, ambaŭ el Budapest; Klara Neldner,
kantistino, Breslau, kaj Fritz Bunge, soloviolonisto el Leipzig; Thoman kaj
Vaclav Bartuŝka, la unua pianisto kaj la dua arbarkornisto, ambaŭ el Ĉeĥoslovakio;
Walter Bauer, pianisto el Weimar, kaj Baldomero Zapater, gitarvirtuozo el
Köln.
122
blindaj samideanoj kun vidantaj gvidantoj aliĝis al la kvara internacia
kongreso de blindaj esperantistoj okazinta de la 6-a ĝis la 13-a de aŭgusto
en 1924, samtempe kun la 16-a universala kongreso de Esperanto en la aŭstra
ĉefurbo Vieno; sed fakte partoprenis nur 96 geblinduloj kun akompanantoj
el 13 nacioj.
Ĉiuj
blindulkongresanoj loĝis kaj manĝis en la granda blindul-instituto
fondita de Iohann Wilhelm Klein jam en la jaro 1804. En ĝia festsalono
ankaŭ okazis la kunvenoj kaj ĉiuj ceteraj kongresaj aranĝaĵoj.
Ĵaŭdon,
la 7-an de aŭgusto, je la tria h. Posttagmeze, f-ino Steffi Zehetner en la
nomo de la prepara komitato proponis Joseph Kreitz kiel kongresprezidanton.
Formiĝis
jena kongresa komitato: s-ro Figerl, direktoro de la blindulinstituto: honora
prezidanto; J. Kreitz: prezidanto; Karel Emanuel Macan: unua vicprezidanto;
prof-roj Stanislav Stejskal kaj Anton Krtsmary: duaj vicprezidantoj; Victor
Hendriĉ: unua sekretario kaj f-ino Rosine Bauer, dua sekretariino. Kiel
konsilantoj: Agnes Melchior, d-ro Bano Miklos kaj W. P. Merrick. Inter la
legitaj salutleteroj kaj alvenintaj telegramoj ni citu tiujn de la aŭstra
respublika prezidanto d-ro Hainisch; vickanceliero d-ro Franck; urbestro de
Vieno, s-ro Peitz kaj la germanregna prezidanto Friedrich Ebert, kio,
kompreneble, kaŭzis longdaŭran aplaŭdadon fare de la
kongresanoj. Krom reprezentanto de ministerio de sociala prizorgo salutis la
kongreson la direktoroj aŭ reprezentantoj de tri blindulinstitutoj en Aŭstrujo,
ĉiuj prezidantoj de la aŭstraj blindulaj kaj porblindulaj organizaĵoj
kaj la eksterlandaj reprezentantoj.
Vendredon,
en la unua laborkunsido prof. Stejskal detale raportis pri la ĝisnunaj
atingaĵoj de IBIS, la internacia blindulinformejo kaj statistikejo en
Praha. Sekvis tre interesa raporto de samideano Koleff pri la situacio de la
bulgaraj blinduloj, kie fondiĝis la unua blindulorganizaĵo nur en
1921, kiu estas esperantema kaj helpas eldonon de esperanta lernolibro por
meminstruado. Tre interesis liaj informoj pri la rondvojaĝanta blindula
orkestro, kiu koncertas en multaj urboj.
Samideano
Aaron Cohen el Anglujo post kelkaj klarigaj vortoj submetas jenan proponon je
la aprobo de la ”kvara”: ”Estus dezirinde fondi internacian asocion de blindaj
diplomitaj masaĝistoj havantan similajn statuton kaj aliĝkondiĉojn
je tiuj aprobitaj de la anglaj masaĝistaj unuiĝoj: ”Chartered society
of massage and medical gymnastics” kaj ”Association of certificated blind
masseurs”. La societa lingvo estos Esperanto. La parolinto donis kelkajn
interesajn informojn pri la anglaj masaĝistaj societoj kaj kun aprobo de
la ”kvara” li prezentis la rezolucion posttagmeze al la kuracista kaj ruĝkruca
fakkunsidoj de la ĉefkongreso, kiuj ambaŭ akceptis la tekston per
jena deklaro: ”La Ruĝkruca fakkunveno akceptas la ĝi-supran
rezolucion kaj konsentas, ke blindaj diplomitaj masaĝistoj, membroj de la
internacia asocio aŭ de naciaj aprobitaj asocioj de masaĝistoj,
rajtas funkcii ĉe Ruĝkrucaj malsanulejoj kaj klinikoj, kie ili estos
enoficigataj kiel eble plej ofte”.
Tagmeze
okazis la metiista fakkunsido kaj tiu de la muzikistoj.
Sabaton,
la 9-an de aŭgusto UABE okazigis sian unuan ĝeneralkunvenon, pri kiu
ni raportis detale en la deka ĉapitro.
Posttagmeze
la blindulkongresanoj partoprenis la oficialan inaŭguron de memortabulo
pri nia majstro ĉe la hotelo Hammerand, Florianigasse, kie loĝis d-ro
Zamenhof dum okulkuracista studado en Vieno.
Vespere
okazis la tradicia koncerto de blindaj virtuozoj antaŭ la ĉefkongreso
kun bona sukceso. Kunagis en ĝi kvar ĉeĥaj; tri germanaj, po unu
jugoslava kaj hungara nevidantaj gevirtuozoj. Kun granda plezuro la esperantista
publiko aŭskultis ĝis la
fino
de la programo, kiu daŭris preskaŭ kvar horojn.
La
11-an de aŭgusto la ”kvara” aranĝis sian amuzvesperon kun vere
artista programo. Menciindaj estas la bela ĥora kantado de la vienaj
samsortanoj kaj ilia orkestra ludado. Kantado, deklamado kaj ludado fare de la
kongresaninoj Bauer,
Breiner,
Sonntag kaj Peters kaŭzis ĉarmoplenan ĝuon. Ni ne forgesu
pianludadon de la 15-jara Imre Ungar [1909–1972].
Lundon,
la 11-an de aŭgusto komence de la tria laborkunsido estis legita letero de
pola blindulinstruisto, kiu prezentis rezolucion pri deviga instruado de
Esperanto en la blindulinstitutoj. La kongreso decidis transdoni la
kompletigitan rezolucion al UABE, kiu ĝin sendu al kompetentaj instancoj ĉiulandaj.
Post
legita raporto de patero Agnello pri la blindulafera situacio en Belgujo Adolf
Selten enkondukis gravan diskutadon pri la temo: ”La blindul-insigno”, kiu ne
rezultigis decidon fare de la kongreso; estis tro multaj proponoj. Sekvis
pridiskutado pri jenaj temoj: ”internacia supera lernejo helpe de korespondado
kaj Esperanto”; ”komerco kaj blinduloj”; ”fremdaj vortoj en Esperanto-tekstoj”;
tamen ne estas eble citi ĉiujn pridiskutitajn temojn.
Mardon,
la 12-an de aŭgusto okazis laŭprograme la ferma kunsido, kiun tamen
oni daŭrigis la sekvantan tagon per mallongdaŭra kunsido. Post
referato de prof. Stejskal pri la ekspozicio de blindulkondukistaj hundoj en
Praha, Victor Hendriĉ raportis pri la societo ”Tiflos” ĵus fondita en
Bruselo, societo komerca kaj industria por kaj per blinduloj. La kongreso
respondis kvar gravajn demandojn pri blindulaj aferoj de patero Agnello el la
blindulinstituto en Bruselo.
D-ro
Bano donis tre koncizan raporton pri la laboroj kaj decidoj de la
alfabetosubkomisiono.
La
decidoj de la fakkomisiono pri litersignoj en Esperantotekstoj estis akceptitaj
de 35 kontraŭ 8 voĉoj. En akceptita rezolucio la kongreso rekomendis
al ĉiulandaj blindulorganizaĵoj uzi internacian insignon: flavan
rubandon kun nigraj punktoj laŭ tiu senco, ke ĝi ne devigu la
portadon de tiu insigno, sed nur la kreadon de tia internacia insigno por uzi
laŭbezone. La konstanta kongresa komitato estis reelektita.
Vespere
multaj kongresanoj ĉeestis la prezentadon de la teatraĵo ”La malŝparulo”
de Ferdinand Rajmund en bonega traduko de kolonelo Franz Zwach.
Merkredon,
la 13-an de aŭgusto posttagmeze kolektiĝis la kongresanoj je mallonga
kunsido kun jena tagordo: resuma raporto pri la muzikista kunveno; resuma
rezulto pri la metiista kunveno; resumaj rezultoj de la ”kvara”; rezultato de
la monkolekto por EL; adiaŭa parolo de la prezidanto.
19 La ”kvina” en Edinburgo 1926
La
jaron post la bonsukcesa kongreso en Vieno ne ekzistis ŝanco organizi
blindulesperantistan kongreson en Ĝenevo, la urbo de la 16 universala
kongreso, pro tio, ke tie ne nur mankis blindaj samideanoj por prepari la
kongreson, sed
ankaŭ
konvenaj ejoj por aranĝi ĝin.
La
kvinan internacian kongreson de blindaj esperantistoj okazintan en la skota ĉefurbo
Edinburgo de la 2 ĝis la 9 de aŭgusto 1926 ĉeestis 27 nevidantaj
samideanoj el 7 landoj, inter ili 9 gelernantoj de f-ino Holden, instruistino
en reĝa blindullernejo en Bradford. La kongreskomitato konsistis el W. P.
Merrick, prezidanto kaj organizinto de la kongreso; Aaron Cohen, vicprezidanto
kaj s-rino L. Merrick, protokolistino.
Okazis
kvar kunsidoj. En la dua kunsido Agnes Melchior informis la kongresanojn pri
nova invalidpensia leĝo en Danujo, la plej bona en Eŭropo por
blinduloj. Post raporto de samideanino Theyrer el Vieno pri la agado de la aŭstra
blindulunuiĝo vicprezidanto Cohen sciigis, ke en Britujo kaj la kolonioj
nun ekzistas asocio de blindaj masaĝistoj havanta preskaŭ 200
membrojn. Armeo da honoraj vicprezidantoj estas kuracistoj kun bonaj spertoj
pri blindaj masaĝistoj. La asocio disponas pri biblioteko kun 800 priprofesiaj
volumoj brajlaj, kaj ĉiumonate aperanta gazeto redaktata de kuracisto
informas la legantojn pri novaj kuracmetodoj.
La
kursoj pri masaĝo daŭras ĝis du jaroj kaj la gelernantoj devas
plenumi la ekzamenojn sub la samaj kondiĉoj kiel vidantoj.
En
la vendreda kunsido la honora prezidanto prof. Cart interese rakontis
interalie, kiel li, Monnier kaj Thilander fiksis ”internacie” la brajlan
Esperanto-alfabeton kaj kiel li fondis nian gazeton Esperanta Ligilo.
Ses
anoj de UABE petis la estraron eldoni plenan kaj koncizan raporton pri la agado
de la asocio por la kongreso en Danzig.
En
unu kunsido Julius Hasselbach atentigis pri tio, ke dum la”kvara” en Vieno oni
proponis, ke blinduloj portu brakrubandon flavan kun nigraj punktoj por eviti
akcidentojn pro la trafiko. Kun aprobo de la polico en Berlino jam multaj
blinduloj portas la rubandon, sed almozpetantaj blinduloj ne rajtas porti ĉin.
Estus dezirinde enkonduki ĝin internacie.
La
sesan internacian kongreson de blindaj esperantistoj, okazintan en la libera
urbo Danzig de la 28 de julio ĝis la 5 de aŭgusto 1927, partoprenis
38 personoj el 7 landoj: Anglujo 8; Ĉeĥoslovakio 6; Danujo 1;
Finnlando 6; Germanujo 10; Hungarujo 3; Norvegujo 2 kaj Skotlando 2. La
blindulkongresanoj loĝis, manĝis kaj kunsidis en la blindulinstituto
dank’ al komplezemo de ĝia direktoro Walter Neumann, kiu kune kun Joseph
Kreitz faris la tutajn preparajn laborojn, kvankam la direktoro mem ne estis
esperantisto.
La
malferma kunsido de la ”sesa” okazis en granda salono de la urbdomo de Danzig
en ĉeesto de vidantaj samideanoj. Jena kongreskomitato estis
elektita: J. Kreitz, prezidanto; W. P.
Merrick kaj A. Selten, vicprezidantoj; samideanino V. Järvenpää
kaj L. Ulmer, sekretarioj; prof. Stejskal, konsilanta komitatano.
La
kongreso akceptis novan kongresordon kun kelkaj ŝanĝoj.
Samideanino
Minny Miksch el Praha interese prelegis pri la temo ”Praktika instruado al
blindulinoj pri dommastrumado”. ”Radio kaj blinduloj” estis la titolo de
referato de J. Kreitz, kiu sciigis interalie, ke jam en 1925 la germana poŝtadministracio
dekretis, ke nevidantoj kaj institucioj por korpe difektitaj personoj ne
bezonas pagi ĉiumonatan abonprezon por radio-aŭskultado kaj ke
blinduloj ricevu laŭeble senpage radio-aparaton. Same en Anglujo la
blinduloj ĝuas senpagajn radio-disaŭdigojn.
Pri
”Porblindula pensio” prelegis finna blindulamiko A. Heliä kun la rezulto,
ke la kongreso akceptis rezolucion pri ŝtatpensio por blinduloj.
Pri
la kunsido de UABE ni jam detale raportis en la ĉapitro pri tiu organizaĵo.
Dimanĉon,
la 30-an de julio posttagmeze je la tria h. oni vidis la blindulkongresanojn en
Zopott, antaŭurbo de Danzig kaj fama banloko, kie la esperantistaro el
multaj landoj plantis kverkon omaĝe pri la kvardekjara ekzisto de
Esperanto. La loko estis nomita ”Esperanto-placo”. El multaj landoj oni portis
teron por ĵeti sur la radikojn de la kverko. Bedaŭrinde, post kelkaj
monatoj bubaĉoj detruis la kverkon plantitan de la esperantistoj,
forseginte ĝin ĉe la trunko. Vespere niaj samideanoj nevidantaj ĉeestis
la kvardekjaran jubilean feston de Esperanto en la ĉefkongresejo belege
ornamita.
La
lunda mateno estis libera por doni okazon al la blindulkongresanoj ĉeesti
la prelegojn de la ”Somera universitato”, kie parolis eminentaj samideanoj pri
interesaj temoj.
Posttagmeze,
en la tria laborkunsido prezidanto Kreitz varmkore salutis ĉeestantan
gaston, Felikso Zamenhof, kiu respondis per jena poemo:
Al blinduloj
Feliĉa
estas ofte vi, blindulo,
ho,
kiel ofte vin envias mi!
kiam
oreloj aŭdas, la okulo
via
ne vidas, kion aŭdis vi.
Vi
lumon, sunon havas en interno.
Malvarman
nokton ĉirkaŭ vi,
dum
ni, vidantoj, lumon en ekstero
kaj
nokton havas ni en ni.
Do
vi ne plendu sorton, ho blindulo,
malgajan
penson pelu ĉiam for,
kian
valoron havas la okulo,
se
surda, blinda estas nia kor’.
Poste
samideanino [Laina] Nieminen parolis pri MOBOMO kaj samideanino Bartuŝkova
raportis pri TABOMO, asocioj tiam jam preskaŭ mortintaj. Post referato de
Agnes Melchior pri ”Ekzercado de imagkapablo de blindaj infanoj”, prof.
Stejskal parolis pri ”Memorkapablo de blindaj infanoj”. Jam la saman tagon
okazis adiaŭa vespero en la blindulinstituta salono kun bela programo kune
kun la blinduloj el Danzig, ĉar la finnaj gesamideanoj en la sama nokto
jam devis perŝipe vojaĝi hejmen, kaj postan tagon kelkaj kongresanoj
el Germanujo vojaĝis al Königsberg por tie partopreni la germanan
kongreson pri blindulbonfarto.
La
2-an de aŭgusto matene la restintaj blindulkongresanoj vizitis la ”Someran
universitaton” por tie gŭi bonegan paroladon de d-ro Privat ”Pri
elparolado de Esperanto”. Ĉiu kongresano ricevis senpage gramofondiskon
kun la citita parolado.
Posttagmeze
multaj el ni vizitis la ferman kunsidon de la ĉefkongreso kaj ĝuis
belegan koncerton. Estis vere memorinda kongreso.
21 La ”sepa” en Antverpeno 1928
La
sepa internacia kongreso de blindaj esperantistoj okazis en Antverpeno de la
3-a ĝis la 11-a de aŭgusto 1928. Aliĝis 65 gesamideanoj, el kiuj
efektive partoprenis la kongreson 43 personoj (29 blinduloj kaj 14 vidantoj) el
6 landoj: Anglujo 22; Belgujo 7; Germanujo 10; Hungarujo 1; Irlando 1;
Skotlando 2. Ĝenerale la kondiĉoj estis malfavoraj pro tio, ke la
viroj devis loĝi en orfejo por knaboj kaj la blindulinoj en orfejo por
knabinoj, kio grave malfaciligis la kondukadon. Krome oni devis manĝi en
restoracioj kaj tial pasigi la tempon en la urbo. Ĉiuj blindulkongresaj
kunsidoj okazis en kunvenejo de la ĉefkongreso, kio havis la avantaĝon,
ke multnombraj vidantoj ĉeestis ilin.
Vendredon,
la 3-an de aŭgusto, la alvenintaj ”sepanoj” ĉeestis la internacian
vesperon kun muziko kaj dancado.
Matene,
la 4-an de aŭgusto, oni preparis la laboron de la kongreso kaj posttagmeze
multaj ĉeestis la koncerton en la zoologia ĝardeno, kie ĉiuj
kongresanoj ĝuis senpagan enirrajton. Vespere okazis la solena malfermo de
la Universala Kongreso kun la kutimaj alparoloj kaj salutoj.
Dimanĉe,
post Diservoj kaj promenado kvazaŭ procesia kun muzikistaroj kaj
standardoj, Joseph Kreitz kaj Victor Hendriĉ kiel reprezentantoj de UABE
estis ankaŭ invititaj al kunveno ĉe la urbestraro kaj ili profitis la
okazon por danki la urbestron Van Gau Welaers.
Lundon
matene okazis la malferma kunsido de la ”sepa”, bone vizitita ankaŭ de
vidantaj amikoj. D-ro Feliks Zamenhof estis elektita kiel honora prezidanto kaj
li, dankante, diris interalie: ”Unu peton mi havas al vi: bonvolu enigi min en
via koro, kiel plej sincera kaj vera kaj daŭra amiko”. Jena estraro estis
elektita: Joseph Kreitz, prezidanto; W. P. Merrick, vicprezidanto; Victor
Hendriĉ, sekretario kaj Julia Molnar, vicsekretariino. Post alparolo de la
prezidanto Aaron Cohen parolis pri la temo: ”Radio kaj blinduloj” kaj poste la
parolinto sciigis, ke li intencas fari frenologiajn eksperimentojn dum la
kongreso profite de EL. Vespere oni vidis la blindulkongresanojn en la franca
operdomo por ĉeesti koncertfeston.
Mardon
ne okazis kunsidoj kaj estis libera tago por la kongresanoj.
Merkredon
matene en la ĉambro B de la ”Cercle Artistitue” (ejo de la arta societo),
kiu estis rezervita por la blindulkongresaj kunvenoj, okazis la unua
laborkunsido.
J.
Kreitz faris retrorigardon pri la farita laboro post la kongreso en Danzig kaj
skizis la situacion de blinduloj en diversaj landoj. Interese Anna Friman
raportis letere pri la blindulmovado en Finnlando. Poste Aaron Cohen, nia masaĝafera
pioniro, raportis pri sia laboro en tiu kampo depost nia kongreso en Vieno. Por
starigo de la tiam decidita asocio de blindaj masaĝistoj li vojaĝis
al Praha, Budapest, Danzig, Krakow, Lwow kaj Varsovio. Jam ekestos asocioj en
Pollando kaj Finnlando. Li promesis daŭrigi sian laboron en Belgujo kaj
Hispanujo.
Pri
industria laboro por blinduloj oni raportis pri la stato en Anglujo, Belgujo, Ĉeĥoslovakio,
Hungarujo ktp. Sekvis diskutado pri aliaj malpli gravaj temoj.
Posttagmeze
la blindulkongresanoj ĉeestis la jubilean kunsidon de UEK kaj ili pasigis
neforgeseblan vesperon en la flandra operdomo, kie la Hamleto-tragedio estis
prezentita en Esperanto de profesiaj geaktoroj.
Ĵaŭdon
matene okazis la ĝeneralkunveno de UABE, pri kiu ni jam raportis en la ĉapitro
pri UABE. Vespere kelkaj ĉeestis la kostumbalon.
Vendredon
je la naŭa h. okazis la ferma kunsido kun la kutimaj dankesprimoj kaj
legado de kvar rezolucioj akceptitaj. Samideanino Julia Molnar invitis ĉiujn
partopreni venontjare nian ”okan” en Budapest.
Kiel
ni jam menciis en la deka ĉapitro, pro subita morto de prof. Stejskal, la
sekretario kaj protokolinto de la ”oka”, perdiĝis ĉiuj liaj protokoloj
pro tio, ke li mortis kaŭze de infekta malsano, kaj oni forbruligis ĉiujn
liajn dokumentojn interalie. Niaj legantoj do devas kontentiĝi je tiuj
informoj, kiujn ni sukcesis akiri.
La
oka internacia kongreso de blindaj esperantistoj okazis en la hungara ĉefurbo
Budapest de la 2 ĝis 9 de aŭgusto 1929. La plej multaj
blindulkongresanoj loĝis en la ”landa reĝa instituto por blinduloj
Palateno Jozefo”. El 180 aliĝintoj partoprenis 114 el 14 landoj. Granda
honoro por la kongreso estis la persona ĉeesto de nia amata H. Thilander
kun edzino [Varma Järvenpää 1899–1986] kaj multaj eminentuloj el
la blindularo. La blindulinstituto loĝigis senpage la plej multajn
kongresanojn kaj zorgis pri senpaga matenmanĝo, pri lokoj por la kunsidoj
kaj aliaj aranĝaĵoj, sed ĝi ne povis doni tag- kaj vespermanĝojn.
Senpage aŭtobusoj portis la karavanon alvenintan per vaporŝipo al la
kongresejo. La vaporŝipa veturado de Vieno ĝis Budapest kostis preskaŭ
neniom. Por grupaj veturadoj de blindulkongresanoj ĉiam servis senpage aŭtobusoj
ankaŭ okaze de la bonsukcesinta koncerto de blindaj virtuozoj, kiu eĉ
estis disaŭdigita per radio.
Kiel
prezidanto funkciis d-ro Bano Miklos kaj honora prezidanto estis H. Thilander.
Krom
la kvara ĝeneralkunveno de UABE, pri kiu ni detale raportis en la dekunua ĉapitro,
okazis tri laborkunsidoj, sed la aranĝo mem de la kunsidoj estis nova:
mallonga laborkunsido disigis la anoncitajn temojn al fakaj kunsidoj, en kiuj –
unu post alia – oni traktis la temojn samspecajn. Ties rezultojn konfirmis la
dua laborkunsido, kiu zorgis pri raporto kaj rezolucioj por la ĉefkongreso
Samideanino Koller el Aŭstrujo proponis vendi manlaboraĵojn faritajn
de blindulinoj dum la ĉefkongreso profite al EL. Post referato de Kreitz
pri la temo: ”La blindulo kiel komercisto”, Agnes Melchior raportis, kiel oni
devas uzi siajn kapablojn instruante blindajn infanojn. Pridiskutitaj estis
interalie jenaj temoj: instruado de malforte vidantaj infanoj; instruado de
surdmutaj blindaj infanoj; instruista ekzameno pri la lingvo Esperanto kaj
instruado. Ĉi tiujn diskutojn kaŭzis la referatoj de direktoro
Herodek kaj direktoro Adler. Menciindaj ankoraŭ estas la referatoj de
direktoro d-ro Toth pri la rezultoj de la tri kuracpedagogiaj kongresoj; Kuchar
pri agado de subtena societo de ĉeĥoslovakaj memstaraj blinduloj kaj
Verner Lundgren pri la blindulaferoj en Svedujo.
Pri
nia ”naŭa” okazinta en Oxford de la 2 ĝis la 9 de aŭgusto 1930
mankas ankoraŭ gravaj informoj; tamen ni klopodos sciiĝi detalaĵojn
pri ĝi. Ni nur scias, ke niaj karmemoraj gesamideanoj Merrick estis la
solaj aranĝintoj de la blindulkongreso, kiun partoprenis 74 personoj, el
kiuj 47 estis blinduloj el Britujo, Ĉeĥoslovakio, Francujo,
Germanujo, Irlando, Nederlando kaj Polujo. Ĉar en Oxford ne ekzistas
institucio porblindula, la kongresanoj loĝis en privataj loĝejoj tre
komfortaj kaj la kunvenoj okazis en kolegio Christ Church. Oportunan manĝejon
oni trovis en la ĉefkongresejo. La ĉefaj temoj pritraktitaj estis:
”blindul-emancipo”, ”blinduloj kiel masaĝistoj”, ”blinduloj en industrio”,
”gvidhundoj”, ”metia hejmlaboro” kaj raportoj pri blindula kaj esperanta
movadoj en diversaj landoj.
Speciale
interesa kaj instrua estis ekspozicio de porblindulaj helpiloj. [Eltiraĵo
el New Beacon, 1930, Thomas Forster La distra programo enhavis i.a. koncertojn,
teatraĵon kaj balon en naciaj kostumoj. Teatraĵon ”Charley´s
Aunt” en Esperanto produktis Julio Baghy. En ĝi aktoris reprezentantoj de
ses landoj. La unuan kaj la duan dimanĉon okazis Diservo en
Esperanto.
Ekskursoj en Londono okazis al la nacia blindulorganizo NIB (National Institute
for the Blind), brajla biblioteko, teksejo de blinduloj kaj zooparko.]
Ankaŭ
pri tiu ĉi kongreso, okazinta de la 1 ĝis la 8 de aŭgusto 1931
en la bela pola urbo Krakovo, ne estas multe por raporti, ĉar ĝin
partoprenis nur 13 personoj el 5 landoj. W. P. Merrick, la sola reprezentanto
de UABE, malfermis la kongreson memorante en sia parolado la morton de nia
amata ”paĉjo” prof. Th. Cart, kiun la kongreso memoris per ekstaro.
Tiam
li transdonis la parolvicon al Julius Hasselbach el Berlino, kiu estis la
organizinto de la kongreso. Li bonvenigis la kongresanojn kaj la vidantajn
gastojn, inter kiuj troviĝis ankaŭ d-ro Feliks Zamenhof, kiu diris
interalie: ”Ekzistas en la mondo multaj homoj, kiuj ne estas blinduloj kaj
tamen ne vidas, ili estas pli kompatindaj ol la blinduloj mem!” Salutis
reprezentantoj el Anglujo, Ĉeĥoslovakio, Finnlando, Francujo,
Germanujo kaj Polujo. Estis elektita jena kongresestraro: J. Hasselbach
(Germanujo), unua prezidanto; Arno Kichel (Polujo), dua prezidanto; Gizela
Masarova (Ĉeĥoslovakio), sekretariino. Kiel honoraj prezidantoj estis
elektitaj du polaj gesamideanoj vidantaj.
En
la unua laborkunsido oni legis raporton de J. Kreitz pri la agado de UABE. Li
menciis la fakton, ke la plejmulto el la Uabeanoj voĉdonis por nomŝanĝo.
Sekvis referato de samideanino Masarova pri la asocio ”Ĉeĥa
blindulpreso”.
En
la dua laborkunsido oni pridiskutis la proponon de J. Kreitz pri konstanta
blindulkongresa komitato, kiu decidu pri aranĝo de blindulkongresoj
esperantistaj.
Post
pridiskutado de kelkaj proponoj samideano Epstein el Francujo parolis pri masaĝo
kiel blindulprofesio, dirante interalie, ke tiu ĉi profesio estas nuntempe
la plej bona vivrimedo por blinduloj kaj ke en Francujo ekzistas faka lernejo,
kie
ankaŭ
alilandaj masaĝostudantoj estas akceptataj.
En
la ferma kunsido samideanino Drechsler parolis pri la edukado de blindaj
knabinoj en Ĉeĥoslovakio.
La
blindulkongresanoj partoprenis du ekskursojn de la ĉefkongreso. Ĝojige
estis, ke blindaj kaj vidantaj samideanoj intermiksiĝis.
25 La ”dekunua” en Parizo 1932
En
la kadro de la 24 universala kongreso de Esperanto en Parizo samtempe okazis la
dekunua internacia kongreso de blindaj esperantistoj de la 30 de julio ĝis
la 6 de aŭgusto 1932. La aranĝado kaj preparado plejparte kuŝis
sur la ŝultroj de nia agema samideano Albert Masselier kune kun la
vidantaj helpantaj samideanoj Robert kaj Belsola, kiuj devis venki gravajn
malfacilaĵojn ĉefe pro tio, ke la franca registaro rifuzis disponigi
la blindul-instituton por enloĝigo de la kongresanoj, tiel ke ili devis loĝi
en luitaj hoteloj, sed feliĉe bonegan helpon proponis la franca
blindulasocio ”Association Valentin Haüy”. Ĝi havigis senpagan
kongresejon kaj malmultekostajn manĝojn en sia hejmo. Aliĝis 59
kongresanoj el 12 nacioj: Anglujo 8; Ĉeĥoslovakio
5; Francujo 22; Germanujo 5; Hispanujo 1; Irlando 2; Italujo 2; Nederlando 7;
Norvegujo 1; Polujo 1 kaj Svedujo 2.
La
dimanĉon komencis multaj per ĉeesto en unu el du esperantlingvaj
Diservoj. Je la deka h. okazis en amfiteatro de la Sorbonne la solena malfermo
de la ĉefkongreso.
Posttagmeze
okazis ĉe ”Amitiés des Aveugles de France” (amikeco de francujaj
blinduloj) internacia mitingo de blinduloj kun alparoloj kaj salutoj de la
naciaj delegitoj.
La
1-an de aŭgusto okazis la malferma kunsido de la ”dekunua” per alparolo de
prezidanto Masselier. Laŭ lia opinio la ĉefa tasko de niaj kongresoj
estas konvinki la blindulojn kaj blindulamikojn pri la taŭgeco de
Esperanto por solvi blindulaferajn problemojn kun internacia signifo. Por
kongresa estraro estis elektitaj: A. Masselier, prezidanto; d-ro Tancredi, dua
prezidanto; R. Israëls, sekretario; Minny Miksch, dua sekretariino; Ilse
Haberland, protokolistino; W. P. Merrick kaj samideanino Maitrejean,
konsilantoj. Posttagmeze la kongresanoj vizitis la konatan de la 13-a jarcento
jam ekzistantan blindulejon ”Quinze-Vingts”. Tie ree salutoj kaj alparoloj.
La
2-an de aŭgusto la programo de la unua laborkunsido estis multampleksa:
propono de Masselier pri fondo de internacia instituto por socia adaptiĝo
de nevidantoj; referato de Ilse Haberland pri la blindulo kiel stenotipisto,
projekto de Masselier pri asocio de blindaj artistoj kaj propono pri fondo de
internacia ligo Braille por pliriĉigi la brajlan literaturon; referato de
Masier pri maloportuno de grandformataj brajlaĵoj; proponoj de Gonin pri
la blanka bastono kaj pri fondo de sindikato de brajlopresistoj; propono de
Haugness pri UABO; proponoj de Israëls pri aranĝo de estontaj
kongresoj kaj pri eldonado de literatura gazeto. Esceptinte la aldonaĵojn
la referatoj kaj la plene ellaboritaj proponoj antaŭe estis presitaj kaj
dissenditaj al la aliĝintoj. La vigla pritraktado kaj interdiskutado pri
la fondo de ligo Braille plenigis la tutan antaŭtagmezon, kaj fine oni
decidis starigi komitaton por plene ellabori la planon. Jen la membroj de la
komitato: Masselier, prezidanto; Israëls, sekretario; kaj membroj
konsilantaj: Tancredi, Karterud kaj Minny Miksch.
Posttagmeze
la kongresanoj vizitis la hejmon de la militblindigitoj, kie oni ĝuis la
gastame prezentitan ĉampanon post salutoj kaj alparoloj. Poste la
kongresanaro pilgrimis al la tombo de paĉjo Cart. En la konata tombejo
”Père Lachaise” kondukis longa aleo al la ripozejo de nia mortinta
amiko, kie la blindaj samideanoj impresite viciĝis ĉirkaŭ la
monumento, metante marmoran per bronza palmo ornamitan memorŝtonon kun la
(nur franclingva) surskribo: ”Al sia kara paĉjo Th. Cart, la
partoprenantoj de la dekunua kongreso de blindaj esperantistoj. Parizo, 30-an
de julio – 6-an de aŭgusto 1932”. Dum emocio regis nin kaj la ĉeestantojn,
prezidanto Masselier parolis: ”Jen apud vi estas viaj gefiloj, ho paĉjo! Ĉar
vi ne estas mortinta. En ni ĉiuj revivos via nobla spirito. Kaj niavice ni
naskos al vi aregon da spiritaj gefiloj en la tuta mondo.” Merkredon la
blindulkongresanoj vizitis la muzeon Valentin Haüy, kiu entenas abundajn
kolektojn da dokumentoj kaj oni rakontis pri la multaj klopodoj kaj malfacilaĵoj
por solvi la fingrolegan problemon tiel de francoj kiel de alilandanoj.
Posttagmeze
la blindaj samideanoj veturis al Coupvray, la naskiĝloko de nia antaŭulo
Louis Braille. Sur placo, kie staras sur relief-ornamita kolono bronza busto de
Braille, la kongresanojn akceptis la komunumaj estro kaj konsilantaro, dum ĉirkaŭstaris
preskaŭ la tuta vilaĝanaro. Post bonveniga alparolo de la vilaĝestro,
prezidanto Masselier respondis per parolado, en kiu li honoras la grandan filon
de Coupvray, kiu malfermis al tutmonda blindularo la vojon al lumo. Sinsekve
atestis la delegitoj de 12 reprezentitaj nacioj pri sia estimo al la rememoro
de Braille. Same kiel antaŭan tagon ĉe la tombo de paĉjo Cart,
ankaŭ marmora memorŝtono kun franclingva surskribo rememorigas pri la
pilgrima vizito de la dekunuanoj. Poste, en la pariza antaŭurbo
Saint-Mandé la kongresanaro vizitis la departementan instituton Braille.
Tre interesa vizito.
Ĵaŭdon
matene la tagordo anoncis laborkunsidon je la naŭa kaj duono ĝis la
dekdua h., sed kiam je la deka fine komenciĝis la kunsido, la prezidanto
anoncis, ke jam je la dekunua h., ĝi finiĝos por ree viziti la
muzeon. Kontraŭ tio arde protestis
Israëls kaj malmultaj aliaj, dirante, ke oni nur parolas,
paroladas, parolegadas, sed ne laboras.
Tamen
oni kunsidis nur unu horon, dum kiu oni nur aludis la demandon de ges-roj
Thilander pri interŝanĝo inter nacioj de blindaj lernejaj infanoj
sciantaj Esperanton dum feria tempo, sed la prezidanto ne diskutigis la temon
konkludante, ke estas dezirinde. Sekvis mallonga diskutado pri enkonduko de
mallongigoj en EL-on, ĉefe por kelkaj oftaj vortoj.
Posttagmeze
estis vizitoj al la biblioteko, presejo kaj laborejo de ”Association Valentin
Haüy”. Poste ree vizito al ”American Braille Press”, grandioza presejo.
Vendredon
matene ree nur unu horo estis disponebla por laborkunsido pri la ĉefa
temo: fondo de asocio de blindaj artistoj kaj por diskutado de proponoj jam
aluditaj.
Tamen
ankoraŭ kelkaj proponoj ne estis diskutitaj pro manko de tempo.
En
la ferma kunsido posttagmeze oni alprenis sendiskute rezoluciaron pri la
traktitaj kaj ne traktitaj proponoj kaj per dankvortoj de la delegitoj finiĝis
la kongreso.
26 La ”dekdua” en Kolonjo 1933
Kvankam
multaj eksterlandaj ĵurnaloj avertis, ke oni ne vojaĝu Germanujon pro
la nacisocialista reĝimo, kiu kaŭzos neantaŭvideblajn malfacilaĵojn,
tamen la dekduan internacian kongreson de blindaj esperantistoj, okazintan en
Kolonjo de la 29 de julio ĝis la 5 de aŭgusto en la jaro 1933,
partoprenis 52 personoj (27 blinduloj kaj 25 vidantoj) el 10 landoj: 4 angloj,
2 ĉeĥoj, 3 francoj, 33 germanoj, 2 irlandanoj, 1 italo, 1 japano, 4
nederlandanoj, 1 norvego kaj 1 svedo. Preskaŭ ĉiuj blindulkongresanoj
kaj iliaj gvidantoj loĝis, manĝis kaj ankaŭ kunvenis en mezranga
hotelrestoracio kun la stranga kaj dialekta nomo ”Emm decke Tomes” (en la dika
Tomaso).
Dimanĉe,
la 30-an de julio, post matena Diservo la blindulkongresanoj partoprenis la
solenan malfermon de la ĉefkongreso kaj samdimanĉe okazis la malfermo
de la ”dekdua” en salono de la ĉefkongresejo. Joseph Kreitz, la
organizinto de la kongreso kaj membro de la Loka Kongresa Komitato, malfermis
la kongreson dezirante al ĝi bonvenon en Kolonjo. Jena kongresestraro
estis elektita: prof. d-ro Raffaele Tancredi (Italujo), honora prezidanto; J.
Kreitz, prezidanto; Etienne Bouquin (Francujo) kaj W. P. Merrick,
vicprezidantoj; Ch. Hedqvist (Svedujo), sekretario kaj protokolanto; M. Miksch
(Ĉeĥoslovakio), dua sekretariino; Alf Arnesen (Norvegujo) kaj Dirk
Schipper (Nederlando), konsilantoj.
Post
alparolo de la prezidanto oni voĉlegis alvenintajn telegramojn kaj salutis
la diverslandaj reprezentantoj.
En
la unua laborkunsido, la 30-an de julio Minny Miksch el Praha prezentis
interesan referaton pri la historio, evoluo kaj nuna stato de la blindulmovado
en Ĉeĥoslovakio kun serio da deziroj kaj postuloj al kompetentaj
instancoj kaj la publiko. La prezidanto rekomendis transdoni la referaton al la
projektita mondkongreso de blinduloj okazonta en Amsterdam venontan jaron.
Sekvis
diskutado pri laboroj de blinduloj en la industrio, pri bonŝancoj de
blindaj muzikistoj kiel privatinstruistoj kaj kiel instruistoj en
blindulinstitutoj.
Propono
de la komitato de UABO pri kongresordo post diskutado pri kelkaj nepre necesaj ŝanĝoj
estis akceptita.
La
unua ĝeneralkunveno de ”Universala asocio de blindulorganizaĵoj”
(UABO) okazis la 1-an de aŭgusto. Pri ĝi ni detale raportis en la 12 ĉapitro.
La
ĉefa temo de la dua laborkunsido okazinta merkrede, la 2-an de aŭgusto,
estis la projektita porblindula kongreso okazonta en Amsterdam 1934 kun la
rezulto, ke la ”dekdua” komisiis al prof. d-ro Tancredi elverki rezolucion al
la aludita kongreso postulante allasi Esperanton kiel kongresan lingvon same
kiel kelkajn naciajn lingvojn.
Harald
Thilander kaj Charles Hedqvist prezentis referaton legitan de Ch. Hedqvist mem
sub la titolo ”Novaj vojoj por la blindula vivnutra laboro”, en kiu ili
proponis starigon de trimembra komisiono
kun la celo esplori la eblecojn por blindula laboro en la ĝenerala
industrio, parte en fabrikoj por viduloj, parte en fabrikoj speciale starigitaj
por blinduloj. Kiel anojn de la komisiono la kongreso elektis la samideanojn
Arnesen, Ezquerra (Hispanujo) kaj Kreitz.
Sekvis
referato de Alf Arnesen pri ebleco havigi al blinduloj compare malmultekostajn
skribmaŝinojn kaj aliajn aparatojn, tiamaniere ebligante al pli multaj
samsortanoj akiri tiajn helpilojn tiel necesajn, precipe al inteligentaj
blinduloj. La parolanto proponis starigon de trimembra komitato por esplori la
aferon, sed la kongreso decidis transdoni ĉi tiun taskon al la komitato de
UABO.
En
la ferma kunsido, okazinta la 4-an de aŭgusto, unue oni pritraktis kelkajn
malpli gravajn proponojn ne realigeblajn dum la nuna maltrankvila politika
situacio, kaj poste estis elektitaj kiel anoj de internacia blindulkongresa
komitato H. Thilander, prof. d-ro R. Tancredi kaj J. Kreitz.
Post
kelkaj klarigoj de W. P. Merrick pri masaĝo kiel blindullaboro en Anglujo,
Ch. Hedqvist varmkore invitis la”dektrian” okazontan en Stockholm de la 4 ĝis
la 11 de aŭgusto venontan jaron.
La
”dekdua” estis aranĝita plenakorde kun la ĉefkongreso, por ke blindaj
samideanoj povu senĝene partopreni ankaŭ ĉiuspecajn kunvenojn
porvidulajn, la prelegojn de la ”Somera universitato” kaj ĉiun programitan
amuzaĵon kune kun la vidantaj kongresanoj. Blindulkongresanoj do
partoprenis la interkonan vesperon, la ekskurson, la ”amuzan rejnlandan
vesperon” laŭ kolonja maniero kaj la internacian balon de la ĉefkongreso.
Menciinda
ankoraŭ estas la koncerto de la blindulkongreso okazinta la lastan tagon.
La kolonja miksita ĥoro (blindulĥoro) unue kantis la ”Preĝon sub
la verda standardo” de Zamenhof, komponitan por la kongreso de nia samideano
Schönewolf el Berlino. Poste la ĥoro kaj duobla kvarteto sub
direktado de Friedrich Donner brile kantis belajn germanajn popolkantojn en
Esperanto. Ege plaĉis la fortepiana ludo de Dirk Schipper (Nederlando), la
arta gitara ludado de Baldomero Zapater, sed ankaŭ grandan aplaŭdon
elvokis la kantoj de la koncertkantistinoj Josefiak kaj Sauer el Kolonjo
samkiel la eminenta koncertkantisto Georg Kuntze el Dresdeno, kiu bedaŭrinde
mortis dummilite kaŭze de bombatako.
27 La ”dektria” en Stockholm 1934
La
dektrian internacian kongreson de blindaj esperantistoj, okazintan en Stockholm
de la 4 ĝis la 11 de aŭgusto en la jaro 1934, ĉeestis 106
personoj el dekunu landoj: 57 alilandanoj kaj 49 svedoj, 80 blinduloj kaj 26
vidantoj. La ”dektria” ne alportis malbonon spite de la malbonfama kaj
popolsuperstiĉa nombro, sed male feliĉon, sukceson kaj harmonian
kunlaboradon de diversnaciaj samsortanoj-samideanoj.
Certan
garantion pri la sukceso de la kongreso jam antaŭ donis tiu cirkonstanco,
ke ĝi estis kunvokita de unu el la plej gravaj blindulorganizaĵoj de
la nordaj landoj, kaj ankaŭ, ne malpli la fakto, ke ĝin preparis
eminentaj svedaj blindulkondukantoj: direktoro Alarik Lundberg, prezidanto de
la invitinta organizaĵo ”De blindas förening”, rektoro Gustaf Ek,
estro de la reĝa blindulinstituto en Tomteboda, jur. kand. Ernst Retsler,
”Blindvårdskonsulent”, t.e. konsilanto de la tutsveda blindularo, kaj
niaj karaj Gethilander.
La
blindulinstituto en Tomteboda gastigis la kongreson dum tuta semajno.
Jam
sabate post partopreno en la malferma kunsido de la 26 universala kongreso de
Esperanto en la koncerta domo en Stockholm, interkona vespero kunigis ĉiujn
blindulkongresanojn en la gimnastika halo nun ŝanĝita en festsalonon
de la blindulinstituto. Ĝin malfermis nia Varma Thilander deklamante sian
mirinde verkitan dektristrofan poemon ”Bonvenon al ni Dektria!” kaj poste
Harald Thilander per kelkaj vortoj salutis aparte ĉiujn alvenintajn
alilandajn samideanojn tiele, ke oni sin sentis hejme en la internacia kunloĝejo.
Dimanĉmatene
nia norvega samideano pastoro Overvoll predikis en la preĝosalono de la
instituto pri Esperanto kaj mondharmonio. Poste busoj portis la kongresanojn al
la haveno por fari ekskurson tra la fama stockholma arkipelago. Fine, en plena
sunbrilo la ŝipo atingis la idilian insuleton Tynningö en la Balta
Maro. Sur tiu ĉi ĉarma insuleto troviĝas Phosphoros, malgranda
ripozhejmo de la svedaj blinduloj.
Post
salutoj kaj resalutoj oni promenadas eĉ sin banas en la Balta Maro. Ĉar
en Svedujo oni tagmanĝas vespere, post ĉi tiu belega ekskurso la
tagmanĝo bonege gustis al ĉiuj. Multaj kongresanoj poste ĉeestis
koncerton en la koncerta domo, kie konata sveda ĥoraro bone prezentis
svedajn popolkantojn, parte esperante, parte svedlingve.
Lunde,
la 6-an de aŭgusto je la naŭa h. direktoro Alarik Lundberg,
prezidanto de la invitinta organizaĵo ”De blindas förening” per forte
aplaŭdita bonveniga parolado en Esperanto salutis kaj malfermis la
”dektrian”, dirante interalie: ”Kiam mi dum la ”Tago de la blinduloj” pasintan
aŭtunon per radio disaŭdigis miajn bonvenigajn vortojn al la gesamsortanoj
en ĉiuj landoj, petante ilin kolektiĝi en la ĉefurbo de Svedujo,
mi apenaŭ kuraĝis esperi, ke mian inviton sekvos tiom da samideanaj
geamikoj, kiel nun okazis. Ĉie en la mondo la blindulafero ĉiujare
faras novajn paŝojn antaŭen; la socia kaj la humaneca justeco
konstante kreas al ĝi novajn konkerojn. Nia tempo neniel neas la signifon
de la internacia kunlaborado kiel levilo en la evoluo, nek la valoron de la
internacia lingvo Esperanto, kiu eĉ sur blindulmovada tereno certe povas
unuigi la popolojn en valoro por la komunaj celoj. Kun certeco ni supozas, ke
la ŝtata blindulpensio, unuanime akceptita kiel leĝo, altiras vian
specialan atenton, kiam ĝi nun inter aliaj gravaj demandoj estas eniĝita
en la kongresa programo. La sveda blindulmondo kore ĝojas pro sia ĵusgajnita
granda sukceso kaj volas en la pritrakto de la kongreso pri tiu ĉi gravega
afero vidi rimedon efektivigi ĝian definitivan venkon en ĉiuj landoj.
Do, nia kunigita celkonscia laboro helpu produkti rezultojn de daŭra
valoro en nia komuna afero. Tio estas mia sincera deziro kaj jen mi deklaras la
dektrian mondkongreson de blindaj esperantistoj malfermita”.
Laŭ
propono de la prepara komitato, la kongreso elektis jenan estraron: prezidanto:
Joseph Kreitz; vicprezidantoj: kapitano Jan Silhan, Polujo kaj redaktoro Edvard
Imsdahl, Norvegujo; sekretario: Charles Hedqvist kaj dua sekretariino: Ilse
Haberland. La prezidanto dankis pro la konfido montrita al li, uzante la okazon
por atentigi, ke la Esperanto-movado inter la blinduloj nunjare povas festi
sian tridekjaran jubileon, memorigante pri niaj grandaj pioniroj prof. Cart,
Harald Thilander, W. Percy Merrick, d-ro Bano k.a. Poste li gratulis la svedajn
samsortanojn pro tio, ke ili posedas inter si tian viron, kia estas direktoro
Lundberg, kaj li proponis, ke la kongreso montru sian grandan estimon kaj koran
dankon al la blindulkondukanto pro lia grava laboro por la blinduloj, elektante
lin honora prezidanto. Membroj de la honora komitato fariĝis unue rektoro
Gustaf Ek, kiu donis tiom valoregan helpon al la kongreso, due Ernst Retsler
kaj trie nia pioniro Harald Thilander.
Dum
la kutimaj salutoj de la naciaj reprezentantoj Einar Juvonen, prezidanto de la
finna centra ligo de blinduloj komunikis, ke la blindulpensia afero nun estas
en sufiĉe progresinta stadio, ĉar la finna registaro promesis fari
proponon pri tiukoncerna leĝo al la parlamento jam kunvenonta tiun ĉi
aŭtunon. La prezidanto petis interrompi la salutojn kaj aŭskulti
prelegon de jur. kand. Ernst Retsler pri la blindeca kompenso en Svedujo. La
preleginto skizis la tridekjaran laboron, kies rezulto estas la nunjare
alprenita leĝo pri blindeca kompenso, laŭ kiu ĉiu sveda
blindulo, kiu plenumas la kondiĉojn fiksitajn en la leĝo, ricevas 500
kronojn ĉiujare.
Laŭ
propono de Agnes Melchior, la kongreso sendis danktelegramon al la sveda
socialministro pro la grava helpo, donita al la svedaj blinduloj, kio certe
ankaŭ influos la evoluon de la blindulpensia afero en aliaj landoj.
Posttagmeze
la blindulkongresanoj partoprenis en la akcepta festo, kiun aranĝis la
urbo Stockholm por la tuta universala kongreso.
En
Tomteboda, je la kvara h. okazis la malfermo de ekspozicio, en kiu oni montris
al la diversnaciaj samideanoj multajn blindulhelpilojn ne nur produktitajn en
Svedujo, sed ankaŭ anglajn, germanajn kaj alilandajn.
La
7-an de aŭgusto je la 9 h. post la malfermo de la unua laborkunsido
direktoro Alarik Lundberg skizis dum vere interesa prelego la disvolviĝon
de la sveda blindulafero. Li mem aktive partoprenis la movadon kaj tial li plej
bone povis konstati la grandiozan evoluon dum tiu ĉi periodo. Ne estas
eble en la kadro de nia ”Historio” ripeti la enhavon de prelegoj, sed ni
atentigas, ke multaj el ili ekzistas en brajla preso. La prezidanto dankis al
direktoro Lundberg pro lia interesega prelego dezirante, ke la progresoj de la
blindulafero en Svedujo servu kiel ekzemplo kaj modelo por aliaj landoj, kie
oni ankoraŭ ne atingis tiom, kiom en la ĉi-jara kongresa lando.
Posttagmeze
la kongresanoj sekvis la inviton de direktoro Lundberg por viziti la instituciojn
de ”De blindas förening” en Majorsgatan. Oni rigardis la bibliotekon kun
12 000 volumoj, la laborejojn: korb- kaj brosfarejojn por sepdeko da viroj. En
la teretaĝo per elektromotoraj maŝinoj estas pretigataj la lignoj de ĉiuspecaj
brosoj. En alia domo troviĝas la loĝejoj por multaj nevidantaj fraŭloj
kaj edziĝintoj. Nuntempe la institucioj de la organizaĵo kun
oficejoj, propra brajla presejo kaj sonbendstudio ktp. troviĝas en
Gotlandsgatan en multe pli grandioza amplekso.
Dum
la muzikvespero la kongresanoj havis la plezuron ekkapti iom da muzikaj perloj
de kelkaj el la reprezentitaj nacioj. Post tio surprizo! En alia salono de la
instituto estis aranĝita scenejo; la aktorinoj ludis malantaŭ
kurteno. Sed kion ili ludis? Fabelludon verkitan kaj ankaŭ gviditan de
Varma Thilander sub la titolo ”Ĉe la lulilo; ludo pri feinoj, kiuj dotas ĵusnaskiton.”
Ravite oni sekvis la kantojn kaj la paroladojn de la feinoj en fabela lando.
Jen sin prezentis belstila, modela
Esperantopoemo, brile, flue parolata de belsonaj voĉoj.
La
8-an de aŭgusto UABO havis du kunsidojn de la dua ĝeneralkunveno, pri
kiuj ni raportis detale en nia dekdua ĉapitro.
La
9-an de aŭgusto je la naŭa h. dum la dua laborkunsido rektoro Ek
prelegis pri la blindulinstruado en Svedujo raportante, ke la instruado de
blinduloj estas deviga depost la jaro 1897 kaj ke ĉiuj blindullernejoj
estas ŝtataj. Plue li emfazis la fakton, ke oni penas fari la edukadon de
blinduloj kiel la plej racia kaj efika, por ke la nevidantoj estu utilaj
socianoj. Interese estis sciiĝi, ke fakultativa instruado estas donata pri
esperanta, angla kaj germana lingvoj. La prezidanto dankis la preleginton kaj
transdonis la parolvicon al Agnes Melchior, kiu prelegis pri ilustraĵoj en
la instruado de blindaj infanoj, pri kio en Danujo oni eksperimentis kun
kontentigaj rezultoj dum la lastaj jaroj. Finante la prelegon, ŝi petis
tiujn, kiuj interesiĝas pri la afero, esplori ĉi-koncernajn objektojn
en la ekspozicio kaj poste diri siajn opiniojn kaj ankaŭ kritikojn. Sekvis
mallonga diskuto, dum kiu oni demandis pri diversaj detaloj. Redaktoro Imsdahl
esprimis la deziron, ke oni povu publikigi la bildojn uzatajn en Danujo, por ke
ili utilu ankaŭ al alilandanoj.
Direktoro
Lundberg prezentis al la kongresanoj s-rinon Julia af Burén, kiu promesis
prelegi pri ”Kronprinsessan Margaretas arbetsnämnd för de blinda”
(porblindula laborkomisiono de kronprincino Margareta). S-rino af Burén
prelegis pri sia organizaĵo svedlingve interpretite de Varma Thilander. La
prelegintino rakontis pri granda interesiĝo por blinduloj, kiun montris la
forpasinta kronprincino Margareta, kaj kies rezulto estas la antaŭe nomita
organizaĵo, kiu nun havas komitatojn de vidantaj blindulamikoj en ĉiuj
gubernioj kaj en ĉiuj iom grandaj urboj. La bonege organizita unuiĝo
de blindulamikoj estas, laŭgubernie gvidata de la edzinoj de
guberniestroj. La organizaĵo helpas laŭpove kaj ĉiujare disdonas
konsiderindajn financajn subvenciojn kaj ĉefe estas, ke ĝi vendas
grandajn kvantojn da laboraĵoj produktitaj de blinduloj. Honora prezidanto
(sed tre aktiva honora prezidanto) estas la kronprinco de Svedujo.
En
Esperanto kaj germane la prezidanto dankis s-rinon af Burén pro ŝia
interesa prelego, sed precipe pro ŝia valorega laboro farata por la svedaj
blinduloj. Laŭ propono de kapitano Silhan, la kongreso sendis
danktelegramon al Lia Kronprinca
Moŝto.
Samtage
je la unua h. posttagmeze dum la tria laborkunsido d-ro Nils Juringius raportis
interese pri matematikaj skribsistemoj por blinduloj, aludante la laboron de
komisiono, kiu jam dum kvin jaroj aktive sin okupis por estigo de internacia
matematika brajlosistemo. Por demonstracii la sistemon, la brajla prelego
enhavas 4 ilustritajn tabelojn. Kelkaj kongresanoj dankas d-ron Juringius kaj
esprimas sian konvinkon, ke la laboro de la matematika komisiono estos
akceptita kun kontento kaj dankemo de la samsortanoj en ĉiuj progresemaj
landoj.
Post
raporto de Eduard Güterbock pri lingvaj skribsistemoj legita de la
prezidanto, W. P. Merrick raportis pri la stato de la laboro por estigi
internacian fonetikan skribsistemon, kio estas parto de la agado de la menciita
skribsistema komisiono. Post mallonga diskuto la kunveno decidis peti la
komitaton de UABO eldoni la fonetikan alfabeton en brajla preso.
Poste
Agnes Melchior raportis pri la blindulpensio en Danujo laŭ la nova leĝo.
Alvenis
telegramo de la sveda kronprinco. Por honori Lian Kronprincan Moŝton ĉiuj
kongresanoj stariĝis kantante la svedan nacian himnon.
Post
la kunsido la kongresanoj vizitis niajn karajn Gethilander en ilia bela vilao
en Stocksund. Tie oni rigardis kortuŝe la presejon, kie estas presata nia
”Ligilo”, kiu festas ĉi-jare la tridekan datrevenon de sia fondiĝo.
Pro tio, ke la okĉambra domo ne
estas sufiĉe granda por gastigi ĉiujn kongresanojn, multaj el ili
prenas la kafon en la ĝardeno.
Vespere
okazis literatura prezentado de la ĉefkongreso, kie oni povis admiri
verajn perlojn de nia Esperanto-literaturo.
Post
malfermo de la kvara laborkunsido la 10-an de aŭgusto je la naŭa h.
la parolvicon ricevis Minny Miksch, kiu raportis pri la ”Internacia blindula
informejo kaj statistikejo” en Praha, dirante interalie, ke post la forpaso de
prof-ro Stejskal mankas laborantoj kaj tial la oficejo ne povas plu plenumi
sian gravan taskon. Laŭ sugesto de Harald Thilander, la raportantino
proponis, ke oni translokigu ”IBIS” al Stocksund, sed dum longdaŭra
diskutado kelkaj parolantoj avertas kontraŭ troa ŝarĝado de nia
pioniro, kiu jam nun estas tro okupata. Fine la kunsido decides transdoni la
aferon al la komitato de UABO por plua esplorado kaj definitiva solvo.
Giovanni
Valiani, Italujo, sendis proponon pri verkado de historia libreto pri la
Esperanto-movado inter la blinduloj, skizante la ĉefpunktojn de la verko.
Laŭ propono de kapitano Silhan, oni decidis peti samideanon Valiani, ke li
mem prizorgu la realigon de la ”Historio”. La prezidanto promesis laŭpove
kunlabori kun li, sed bedaŭrinde Valiani ne povis plenumi la komision, ĉar
li mortis dum la milito kaŭze de insida malsano. Alia propono de Valiani
pri fondo de ”Amikeca societo de lingvostudantoj” estis transdonita al la
komitato de UABO kun la peto kiel eble plej bone helpi la blindajn studantojn.
La kongreso komisiis al samideano Kreitz reprezenti la blindulan kongreson ĉe
la ferma kunsido de la ĉefkongreso. Post kelkaj demandoj kaj respondoj kaj
respondoj pri ekzistantaj kantaretoj brajlaj en Esperanto, finiĝis la
kunsido.
La
11-an de aŭgusto je la 1.30 h. komenciĝis la ferma kunsido kun
reciprokaj dankesprimoj. Agnes Melchior transdonis donacon al la dommastrino
kaj monsumon al la geservistoj. La prezidanto transdonis donacon al niaj karaj
Gethilander, dankante pro ilia giganta laboro por la Esperanto-movado inter la
blinduloj ĝenerale kaj por tiu ĉi kongreso speciale. D-ro Tancredi
invitis tre kore nian ”dekkvaran” al Romo venontan jaron. Per tio finiĝis
unu el la plej sukcesaj kongresoj.
28 Antaŭparoleto al la ”dekkvara” 1937
En
la ferma kunsido de la ”dektria” en Stockholm d-ro prof-ro Angelo Rafaele
Tancredi, la itala delegito de UABO, sciigis, ke la ”dekkvara” okazos en Romo
1935, tamen la kongreso ne povis okazi pro diversaj kaŭzoj. Miskomprenoj
inter la aranĝantoj de la blindula kongreso kaj la loka ĉefkongresa
komitato kaŭzis multe da tempoperdo, tiel ke nur en aprilo de 1935 estis
eble publikigi la unuan oficialan komunikon en EL. Dua kaŭzo estis, ke la
komitato de UABO decidis, ke ne okazos ĝeneralkunveno dum 1935, sed ke ĝeneralkunvenoj
estonte okazos nur ĉiun trian jaron aŭ kiam cirkonstancoj estas
precipe favoraj. Plua malfacilaĵo estis, ke la blindulkongresa kaso estis
tre malforta kaj atingis nur la sumon de 1.100 italaj liroj. Fine ekiĝis
alia malhelpo: la loka kongresa komitato decidis, ke la gvidantoj de la
blinduloj, kiuj tradicie ĝuis senpagan kongreskarton, por la 27 kongreso
de Esperanto pagu almenaŭ la ”familian kotizon” de 60 italaj liroj. Ankaŭ
la malkvieto de la politikaj kondiĉoj ne favoris nian ”dekkvaran” tiel, ke
nur du angloj aliĝis kaj pagis, sed ne partoprenis la kongreson, kiu
cetere estis turisma kongreso, ĉar oni vojaĝis de unu loko al alia
kaj ne okazis kunsidoj kun pozitiva rezulto. Tamen, d-ro Tancredi ricevis
multajn salutleterojn preskaŭ el ĉiuj kulturaj landoj de la terglobo,
kiel li skribis fininte sian raporton per la vortoj: ”Al Vieno, do, ĉiuj!
Per Esperanto en Esperantujon, ĉiam antaŭen, ĉiam fiere alten
niaj koroj!” Fakte aperis en EL mallongaj sciigoj pri la ”dekkvara” en Vieno,
sed poste montriĝis, ke unue mankis sufiĉe da spertaj samideanoj taŭgaj
por prepari la kongreson, ke due ne estis eble trovi blindulkongresejon kaj
trie la ĉefkongresa komitato ne donis helpon pro tio, ke ĝi mem havis
kaj devis venki gravajn malfacilaĵojn pro la malfavoraj politikaj
cirkonstancoj, kiuj jam tiutempe
maltrankviligis Aŭstrujon.
Tial
ne estis mirige, ke jam frutempe en la jaro 1936 aperis en EL oficiala
komuniko, ke ne povos okazi la ”dekkvara” en Vieno, sed ke ĝi certe okazos
en Varsovio dum aŭgusto de la jaro 1937. Ĉi tiuj informoj estis
necesaj por klarigi, pro kio ne okazis blindulesperantistaj kongresoj dum du
jaroj.
29 La ”dekkvara” en Varsovio 1937
Ĉiuj
partoprenintoj de la ”dekkvara” kaj de la tria ĝeneralkunveno de UABO,
okazintaj en Varsovio de la 7 ĝis la 15 de aŭgusto 1937, estis
samopiniaj, ke ĉiufoje, sub la signo de la Esperanto-jubileo okazis vera
internacia blindulkongreso de granda signifo por la internacia blindulmovado.
Ne mirige, ĉar 23 organizaĵoj el 16 landoj, kunigitaj en UABO, ja
povis estigi kongreson, kiu rajtis pretendi pri la supre menciita respondeca
nomo.
114
personoj el dek kvar landoj: 66 alilandanoj kaj 48 poloj, 74 blinduloj kaj 40
vidantoj partoprenis la ”dekkvaran”, kiun organizis kaj gvidis kun nelacigebla
sinoferado kaj diplomata talento kapitano Jan Silhan kaj lia brava kaj senlaca
edzino.
La
plej multaj kongresanoj loĝis en la antikva blindulinstituto, en kies
salonoj okazis la kunsidoj. La ekspozicio apude aranĝita prezentis
multegon da interesaj presaĵoj, produktaĵoj, skribiloj, instruiloj
ktp. Ni menciu la jugoslavajn ”topanka”-ŝuojn, la ĉeĥan skribmaŝinon
kaj diversajn librobindajn novaĵojn, la japanan, por ni strangan
kalkulilon kaj specialajn danajn instruilojn por infanoj.
Pro
la favora vetero la kongresanoj povis konsumi ĉiam ĉe la ĝardenaj
tabloj siajn manĝaĵojn ĉiam bongustajn kaj abundajn je moderaj
prezoj, afabla servado kaj bonvola helpemo. Aro da servemaj skoltoj, senpagaj aŭtobusoj
kaj trambiletoj multe
helpis,
kiam la kongresanoj partoprenis aranĝojn ekster la instituto.
Teatro
kaj amuzaj vesperoj ne mankis. La radio-stacio en Varsovio disaŭdigis
prezentadon de kvar blindaj diverslandaj virtuozoj.
Post
la sabata interkona vespero nia belga samsortano-samideano honorinda patero
Agnello dediĉis dimanĉmatene sanktan meson favore al la kongreso.
Delegitaro
el ĉiuj nacioj vizitis en Belvedère, iama loĝoloko de marŝalo
Pilsutski, la memorŝtonon de la ”nekonata soldato” oferante florojn ankaŭ
de la blindula kongreso. Dum la solena malfermo de la jubilea
Esperanto-kongreso kapitano Silhan salutis kaj invitis la ĉefkongresanojn
viziti la malfermon kaj kunsidojn de la blindula kongreso.
La
saman dimanĉon posttagmeze je la 17 h. okazis la malfermo de la ”dekkvara”
en la festa salonego de la blindulinstituto, en kiu ĉeestis proksimume 300
personoj, inter kiuj estis oficialaj reprezentantoj de polaj ministerioj kaj la
estraro de la ĉefurbo Varsovio, sed ankaŭ ĉeestis la elito de la
tutmonda Esperanto-movado kolektiĝinta en Varsovio okaze de la ora jubileo
de Esperanto, inter kiuj oni vidis d-ron Adamon Zamenhof kun familio, f-inon
Lidia Zamenhof, la verkiston Julio Baghy kaj multajn eminentajn esperantistojn.
Konsilanto Klimecki salutis la kongreson proponante la elekton de jena estraro:
honora prezidanto: militblinda deputito de la pola parlamento majoro E. Wagner;
prezidanto: kapitano Jan Silhan; vicprezidantoj: honorinda patero Agnello
Vandenbosch; W. P. Merrick kaj Alf Arnesen; sekretarioj: d-ro M. Geffner (Aŭstrujo);
Petar Pesiĉ (Jugoslavio) kaj Charles Hedqvist.
La
prezidanto Jan Silhan salutis kaj bonvenigis la kongreson, dirante i.a.: ”Ni
scias, ke ankaŭ la forestantoj ĉi-momente per varme batantaj koroj
partoprenas nian feston, feston okazantan en Varsovio, en la urbo, el kiu antaŭ
duona jarcento eliris en la vastan mondon la elokventa broŝureto de d-ro
Esperanto por donaci al la homaro valoregan interhoman ligilon, kies grandioza
kultura rolo montriĝos en sia plena, luma signifo estonte!” Poste li
skizis detale la evoluon de la
Esperantomovado inter la blinduloj. Post la kutimaj salutparoloj
nepriskribebla estis la jubila aplaŭdo pro la surprize ĝojiga sciigo
de majoro Wagner, ke la ŝtatprezidento de la pola respubliko decidis
honorigi la sekretarion de UABO, redaktoron Harald Thilander pro lia multjara
grandioza kultura laboro por la blinduloj de la tuta mondo, donante al li la
altan ordenon ”Polonia restituta”. Thilander, kiu mem ne ĉeestis, poste
skribis: ”Ni ĉiuj scias, ke per tiu ĉi distingo la pola ŝtatestro
honorigis la bravegan laboron de blindulo por ĉiuj blinduloj”.
Vespere
la ĉefkongreso aranĝis feston de ”veteranoj”, honorante per ”Ora
stelo” tiujn, kiuj eklaboris por Esperanto antaŭ la unua de aŭgusto
1905 kaj per ”Arĝenta stelo” tiujn, kiuj depost la unua de aŭgusto
1912 laboris por nia kara lingvo. Dek kvin blinduloj ricevis oran kaj multaj
aliaj arĝentan stelon.
Lundan
matenon inter aliaj parolintoj Varma Thilander per efika poemo plorige kortuŝa
esprimis senfinan dankon de la blindularo ĉe la tombo de nia kara majstro
Zamenhof akcentante, ke Esperanto kaj ĝia ideo tiom servas al la blinduloj
kaj
96
Unua volumo – Dua parto faciligas ilian vivon en mallumo. En la nomo de la
”dekvara” oni metis florkronon.
Ĉiu
preteriranto ĉe la tombo klinis la kapon kaj metis floron aŭ
florbukedon. Kreskis la amaso da diantoj kaj lilioj. Kelkaj el la
preterpasantoj haltis por momento, volis paroli, sed… anstataŭ vortoj el
ilia buŝo…larmoj fluis el iliaj okuloj! Proksime al la hebrea situas la
katolika tombejo, kie ripozas Antoni Grabowski, la plej intima kunlaborinto de
nia majstro Zamenhof. Tie parolis prof. Bujwid kaj la germana samideano
Glück, kies parolado estis la plena esprimo de la korsentoj, kiuj nun
travivis la multlandaj disĉiploj pilgrim-alvenintaj al la tomboj de la
majstro kaj Grabowski. Estis neeble reteni la larmojn, kiam la blankbarbula
prof. Bujwid kisis la parolinton pro lia tiom profunda kaj tiom sento- kaj
esprimoplena parolado.
Sed
nun ni vizitu posttagmeze je la 16 h. la unuan laborkunsidon de la ”dekkvara”,
kiun la prezidanto malfermis per la sciigo, ke preskaŭ tridek prelegoj kaj
raportoj estas anoncitaj por la kongreso kaj ĝeneralkunveno de UABO. Pro
tio, ke la kongreso ne havos sufiĉe da tempo por pritraktado de ĉiuj
prelegoj kaj raportoj laŭeble UABO presos la tutan materialon por
disponigi ĝin al ĉiuj, sed fakte nur la plej gravaj prelegoj kaj la
rezolucioj aperis en brajla preso pro tio, ke la presigo de ĉio ampleksus
kelkajn brajlovolumojn. Post prelego pri la ŝtata blindulinstituto en
Varsovio la prezidanto prelegis pri la evoluo kaj nuna stato de la blindulafero
en Polujo, kiu elvokis demandojn kaj respondojn pri la edukado de polaj
nevidantaj masaĝistoj. Same okazis post la prelego pri la porblindula
muziklernejo ĉe la ŝtata blindulinstituto, verkita de direktoro J.
Niwinski. La prezidanto proponis, ke elektota redakcia komitato ellaboru la
precizajn tekstojn de ĉiuj rezolucioj kaj prezentu ilin ĉe la ferma
kunsido por definitiva decido. Petar Pesiĉ raportis pri la blindulafero en
Jugoslavio speciale menciante la eksperimentojn kun militblinduloj en
terkulturista laboro en Veternik. Sekvis sufiĉe longa diskutado pri ĉi
tiu temo.
La
7-an de aŭgusto en la dua laborkunsido Charles Hedqvist prezentis detalan
raporton pri la ”Parolanta libro” kun posta diskutado pri ĉi tu temo.
Estas necese klarigi al niaj junaj legantoj, ke ”parolanta libro” estis
gramofonaj diskoj, kiuj povis surhavi tekstojn por 25-minuta legado sur ĉiu
flanko. Estis multekosta procedo kaj oni investis milojn da dolaroj aŭ
anglaj pundoj sterlingaj. Post la dua milito en ĉiuj landoj oni profitis
la magnetofonan sonbendan sistemon kiel ”parolanta libro” por blinduloj; tamen
estas tre interese legi la referaton de Charles Hedqvist pri ĉi tiu temo.
La
11-an de aŭgusto je la 9.30 h. post la malfermo de la tria laborkunsido la
prezidanto sciigis, ke tiu ĉi kunsido estos dediĉata al diskutoj pri
blindeckompenso kaj aliaj al ĝi ligitaj blindulaferaj problemoj. Post
raporto de patero Agnello pri la invalidpensio en Belgujo kaj pri penadoj
havigi blindeckompenson al belgaj blinduloj sekvis longa diskuto pri ĉi
tiu temo, kiun partoprenis kongresanoj el Finnlando, la skandinaviaj landoj
k.a. Oni pritraktis la temon: Kiu estas blinda laŭ la leĝo pri
blindeckompenso? Patero Agnello informis, ke en Belgujo 1/50 de vidpovo estas
la ĝenerale aprobata limo de blindeco, dum en Svedujo ĝi estas 2/60
laŭ sciigo de Eric Olsson, sed blindeckompenson ankaŭ povas ricevi
tiu, kiu ne havas sufiĉan vidpovon por orientiĝi en fremda loko. En
Norvegujo la kompenson ricevas tiu, kiu ne havas sufiĉan vidpovon por
gvidi sin mem aŭ ne povas kalkuli fingrojn en distanco de unu metro. Poste
okazis diskutado pri ”bezonprincipo” kaj la laborproblemo de blindulo koncerne
blindeckompenson.
Post
prelego pri masaĝo en Anglujo, verkita de Aaron Cohen, la prezidanto
informis pri masaĝo en Polujo kiel profesio por blinduloj, kio elvokis
diskutadon. Alf Arnesen proponis, ke IBIS kolektu ĉiajn materialojn pri ĉi
tiu grava afero.
La
12-an de aŭgusto je la 9.30 h. la prezidanto en la kvara laborkunsido
donis la parolvicon al kolonelo Klobukowski, kiu prezentis referaton pri la
”Pola asocio de laborantaj blinduloj” kun la peto, ke la kongreso apogu kelkajn
proponojn de tiu
asocio.
La
prelego pri la temo ”La blindul-instruisto kaj ties preparo”, verkita de d-rino
M. Gregorzewska, direktorino de la instituto por speciala pedagogio en
Varsovio, elvokis viglan diskuton, en kiu partoprenis multaj kongresanoj,
interalie Agnes Melchior kaj Halvdan Karterud, kiuj mem estas geinstruistoj de
blinduloj.
Nakahara
Siuzi, japana samideano, prezentis raporton pri la blindulafero en Japanujo
petante, ke oni sendu kontribuaĵojn al porblindula ekspozicio aranĝota
en Kioto dum oktobro nunjare. Per aplaŭdoj la kongreso manifestis sian
simpation al la
japanaj
samsortanoj.
D-ro
Nils Juringius prelegis pri la temo ”La blinduloj kaj matematiko”. En la posta
diskutado oni postulis, ke en la brajla matematikografio estu efektivigota
internacia unueco.
Agnes
Melchior raportis interese pri novaĵoj el la dana blindulafero, interalie,
ke oni instaligis brajlan presejon en ŝtata malliberejo kaj ke kvar
malliberuloj presas librojn por blinduloj.
Per
cirkulero hispanaj instruistoj de blindullernejo petis sendi instruilojn al ili
pro tio, ke la civila milito en la lando malfaciligas la produktadon de tiaj
lerniloj en la lando mem.
La
saman tagon la kongresanoj vizitis la blindulejon Laski kun ĉ. 300
gelernantoj en ĉiuj aĝoj, multaj fakoj pri instruado kaj zorga
studado pri la blindulafero. Post raporto de inĝeniero Wionskowski pri la
agado de Laski, okazis koncerto de blindaj artistoj en la salonego de la
instituto.
La
13-an de aŭgusto je la naŭa h. la prezidanto dum la kvina
laborkunsido mallonge skizis la vivon de d-ro Dolanski, la verkinto de la
prezentota prelego pri ”La sesa sento de blinduloj”. La prelego mem kaŭzis
viglan diskutadon, kiun partoprenis ankaŭ
la prezidanto, kiu diris interalie: la psikologoj kaj fakuloj en ĉiuj
landoj kun granda interesiĝo akceptis la eksperimentojn kaj la hipotezon
de d-ro Dolanski.
Ĝi
prezentas teorie kaj eksperimente bone bazitan solvon de la problemo, pri kiu
la vasta publiko juĝas kutime malĝuste, atribuante al la nevidantoj
ian misteran kapablon.
Sekvis
prelego pri sterilizado, verkita de fama okulkuracisto d-ro A. Zahor, Praha.
Dum
la diskutado estis akcentata la graveco de la problemo, sed samtempe oni
substrekis la danĝeron de troigo dum la nuna neperfekta stato de la ĉi-koncernaj
sciencoj. Kelkaj el la parolantoj ankaŭ apogas la ideajn opiniojn kontraŭ
sterilizado, prezentitajn de d-ro Zahor.
Post
raporto pri blinduloj kaj skoltismo de H. M. Lochhead kaj W. P. Merrick la
kongreso komisiis al IBIS speciale kolekti materialojn pri tio en diversaj
landoj.
Raportis
d-ro Bano Miklos pri la ”Ruĝkruca movado” kaj la blinduloj en Hungarujo,
Einar Juvonen parolis pri la nuna stato de la blindulafero en Finnlando kaj
fine samideanino Pollandová informis pri la blindulafero en Ĉeĥoslovakio.
Samtage
la kongresanoj vizitis la polan porblindulan asocion ”Lanterno”, en kies brajla
presejo patero Agnello dediĉis belan paroladon al la centjara jubileo de
la brajla libro.
Dum
la ferma kunsido de la 14 de aŭgusto je la 15 h. Post multaj dankesprimoj
W. P. Merrick invitis la kongresanojn partopreni la ”dekkvinan” okazontan en
Londono venontjare. Agnes Melchior transdonis florojn al s-rino Margit Silhan
kore dankante ŝin. Vere ŝi meritis dankojn, ĉar ŝi voĉlegis
ses longajn prelegojn. Fine Varma Thilander deklamis poemon, per kiu ŝi
esprimis la sentojn de la kongresanoj forlasonte Varsovion. Pri la tria ĝeneralkunveno
de UABO ni raportis en la 12 ĉapitro.
Dum
la ”dekkvara” dek blindulinoj el sep landoj kunvenis por pridiskuti proprajn
aferojn. Ili prezentis al UABO rezolucion pri la problemoj de blindaj virinoj.
Plue oni rekomendis aranĝi ekspoziciojn de manlaboraĵoj de
blindulinoj kaj ankaŭ estus utile havigi konsilantojn pri manlaboro, por
ke novaĵojn pri modeloj, koloroj ktp. oni povu enkonduki kiel eble plej
baldaŭ. Agnes Melchior, kiu prezidis la kunvenon, akcentis la neceson havi
pli da blindaj virinoj inter la gvidantoj de blindulorganizaĵoj kaj ŝi
petis la ĉeestantinojn ĉiuj en sia hejmlando energie labori por tiu
celo. Fine oni konstatis, ke blinda edzino plej ofte bonege kapablas prizorgi
hejmon kaj infanojn.
La
”dekkvara” pridiskutinte surbaze de 23 referatoj la ĉefproblemojn de la
blindulafero, alprenis unuanime dekkvin rezoluciojn, redaktitajn de patero
Agnello Vandenbosch, d-roj Bano Miklos kaj Nils Juringius. Tamen ni ne povas
publikigi ĉiun rezolucion laŭvorte, sed nur koncize aludi la enhavon.
La
rezolucioj mem sen mallongigoj ekzistas en brajla preso. Jen do ili estas:
1:
La kongreso emfazis la neceson de energia, multflanka kontraŭbatalado de
blindeco per leĝoj de popolhigieno, vasta aplikado de profilaktikaj
rimedoj kontraŭ okulmalsanoj kaj akcidentaj blindiĝoj en industrio.
2:
La kongreso subtenas la rezolucion de ”Ligo de Nacioj” en la jaro 1932 pri ĝenerala,
deviga kaj senpaga instruado de blindaj infanoj substrekante krom tio la
neceson de prizorgo de blinduloj kaj spiritmalsanaj infanoj.
3:
La tria rezolucio rekomendas la edukadon de inteligentaj blinduloj por la
profesio de blindulinstruistoj.
4:
La kongreso esprimas la deziron, ke en la brajla matematikografio estu kreata
unueca sistemo.
5:
La kvina rezolucio rekomendas la kreadon de specialaj, racie organizitaj
muziklernejoj por blinduloj en ĉiuj landoj.
6:
Instruado pri masaĝo al blinduloj, posedantaj la necesajn kvalitojn por ĉi
tiu profesio, estas la temo de la sesa rezolucio.
7:
La sepa rezolucio pritraktas la problemon de agrikultura instruado al vilaĝaj
blinduloj ankoraŭ iom vidantaj.
8:
Ĉi tiu rezolucio sin okupas pri la ĝenerala laborprizorgo, unu el la
plej gravaj branĉoj de blindulprizorgo kun helpo de la ŝtato.
9:
Per la naŭa rezolucio la kongreso emfazas unuanime, ke la enkondukado de
blindeckompenso en la socialan porblindulan leĝaron en ĉiuj ŝtatoj
prezentas necesegan integralan parton de la moderna blindulprizorgo.
10:
La deka rezolucio emfazas la neceson de ĉiuspecaj socialaj avantaĝoj
porblindulaj, kiel fervojaj, tramvojaj kaj aŭtobusaj rabatoj ktp. kaj
specialaj aranĝoj de sanflegado.
11:
La kongreso rekomendas speciale la maljunajn kaj ne laborkapablajn geblindulojn
al sociala protekto.
12:
La 12 rezolucio ampleksas apartajn rezultojn de la virina sekcio de la kongreso
interalie postulantajn, ke oni donu al ĉiuj blindaj knabinoj mastruman
edukon en la blindullernejoj, kaj por plenkreskintaj blindulinoj oni aranĝu
specialajn
kursojn
pri mastrumado.
13:
Ĉi tiu rezolucio rekomendas la skoltan kaj ruĝkrucan movadojn al la
blinda junularo.
14:
La kongreso emfazas la utilecon de gvidhundoj por blinduloj.
15:
La lasta rezolucio pritraktas la raporton de UABO.
30 La ”dekkvina” en Londono 1938
Jam
trifoje niaj karmemoraj gesamideanoj Merrick preparis kaj organizes
blindulesperantistan kongreson: la ”kvinan” en Edinburgo, la ”naŭan” en
Oxford kaj la ”dekkvinan” okazintan en Londono de la 30 de julio ĝis la 6
de aŭgusto 1938 enkadre de la 30 ”Universala kongreso de Esperanto”, sed
bedaŭrinde mankas detalaj informoj pri ĝi, ĉar oni ne trovis
tempon por kolekti kaj aranĝi ekzaktan protokolon pro tio, ke la programo
estis malpli afereca ol ordinare, kvankam estis plenumita kvanto da utila
laboro por konigi al alilandanoj kaj eĉ britoj tion, kio estas farata en
la brita metropolo por la blinduloj.
Partoprenis
proksimume cent personoj, inter ili ĉ. 80 el Grand-Britujo kaj malmultaj
el Ĉeĥoslovakio, Finnlando, Francujo, Italujo, Nederlando, Svedujo
kaj Norvegujo.
Ne
nur la plej gravaj organizaĵoj porblindulaj subvenciis finance la
kongreson, sed ankaŭ multaj blindulamikoj kaj vidantaj esperantistoj
tiele, ke la blindulkongresanoj senpage povis loĝi kaj manĝi en du
hoteloj.
Post
la malferma kunsido, dum kiu generalo Bastien, prezidanto de la ĉefkongreso,
rakontis pri kelkaj interesaj blinduloj, kiujn li konis. Leonard Harding el
Portsmouth aranĝis koncerton de blindaj artistoj, en kiu partoprenis kaj
britaj kaj alilandaj muzikistoj, kelkaj ĉe piano, aliaj per kantado kaj
Pluchon el Parizo per violonludado.
Mardon,
posttagmeze du blindulinoj kun gvidhundoj vekis multan intereson, sed la tempo
ne permesis diskutadon pri ĉi tiu temo. La kongresanoj tre ŝatis la
viziton al la ĝeneralaj blindullaborejoj kaj al ”Rosedale House” merkrede.
Sapfabrikado estis speciala altiraĵo,
kaj samideanino Pollandová el Ĉeĥoslovakio trovis en ”Rosedale
House” kelkajn bonajn ideojn, kiujn ŝi esperas realigi en la
blindullaborejoj en Praha.
Sed
la vizito al la ”National Institute for the blind”, okazinta vendredon
posttagmeze, altiris la plej vastan partoprenon, ĉar ĉiuj interesiĝis
kaj volis rigardi la brajlopresajn metodojn, novajn aparatojn haveblajn ktp.
Vere, ne nur la alilandaj gesamideanoj,
sed eĉ el la anglaj, jes, eĉ multaj el Londono, miris pro la varieco
de utilaj objektoj kaj helpiloj akireblaj el la institucio. Kelkaj kongresanoj
interesiĝis pri specialaj maŝinoj. Fine estis vizito al la nacia
biblioteko por blinduloj, kie la kongresanoj renkontis la asistantojn, kiuj
sendas al ili regule prunte Esperanto-librojn por ĝojigi ilin, ĉar en
neniu alia lando ekzistas tiom da brajlaj libroj en nia lingvo.
Kelkaj
kongresanoj fervore atentis la grandan valoron de simplaj eltrovaĵoj por
protekti blindajn maŝinlaboristojn montritajn en ”Home office industrial
museum”, ĉar tiu ĉi vizito eble povas kunporti vastigon de la
okupadoj por blinduloj en Grand-Britujo kaj alilande.
Ne
mankis nombro da valoraj kaj interesaj prelegoj, plejparte havigitaj de spertaj
verkintoj el Grand-Britujo pri novaj okupoj porblindulaj; la instruo de
blinduloj en iliaj hejmoj kaj laboro donata al ili; spertoj de blindaj ĵurnalistoj;
pri stenografado.
Inter
la referatoj de alilandaj kongresanoj eble la plej rimarkinda estis unu pri
laboro farita de blindulinoj en Ĉeĥoslovakio prezentita de
samideanino Pollandová el Praha. Kiel pri antaŭaj kongresoj ankaŭ
tiuj ĉi referatoj povas esti konsiderataj kiel disŝutantoj de bonaj
semoj; povas okazi, ke kelkaj falos sur fruktodonan teron kaj iniciatos aŭ
kuraĝigos valoran kunlaboradon de kaj por ĉiuj blinduloj.
Nia
pioniro Harald Thilander estis elektita kiel unu el la tri vicprezidantoj de la
ĉefkongreso. La blindulkongresanoj kaj iliaj gvidantoj ne bezonis pagi
kongreskotizon.
La
plej multajn informojn por tiu ĉi raporto ni ĉerpis el artikolo
verkita de W. P. Merrick por la anglaj blindulfakaj gazetoj ”New Beacon” kaj
”Progress”, sed bedaŭrinde neniu el la prelegoj kaj referatoj aperis en
brajla preso.
Dum
nia vojaĝo tra niaj 15 internaciaj kongresoj ni alvenis ĉe la lasta
stacio, la ”deksesa”, la lasta antaŭmilita kongreso okazinta en Bern, en
Svislando, centro de la paco, sidejo de Ligo de Nacioj. Estis interese observi,
kiamaniere iom post iom pliboniĝis la sorto de la blinduloj en kompare
multaj landoj dum tiu ĉi epoko, kiam Esperanto disvastiĝis inter la
blinduloj kaj neniu povas kontesti, ke niaj kongresoj donis multajn konsilojn
kaj impulsojn al gvidantoj de la blindul-afero tiele, ke jam antaŭ 1939
estis metita la fundamento, sur kiu post la milito estis konstruata la moderna
sociala blindulprizorgado nun aplikata preskaŭ en ĉiuj kulturaj
landoj de nia terglobo.
La
”deksesan”, okazintan en Bern de la 29 de julio ĝis la 5 de aŭgusto
en la jaro 1939, partoprenis 54 personoj (35 blinduloj kun 19 vidantoj) el dek
nacioj: 13 britoj, 1 finno, 9 francoj, 8 nederlandanoj, 2 hungaroj, 1 italo, 1
jugoslavo, 1 norvego, 7 svedoj kaj 11 svisoj. Kiel gastoj de la svisa
blindulligo la kongresanoj ĝuis senpagan loĝadon kaj manĝadon en
la gastejo ”Zur Heimat”, en kiu okazis la interkona vespero kaj kunsidoj de la
kongreso.
Dimanĉmatene,
la 30-an de julio dum la malferma kunsido de la ĉefkongreso nia pioniro
Harald Thilander estis elektita vicprezidanto kaj d-ro Bano Miklos salutis la
kongreson en la nomo de la ”deksesa” kun dankesprimo al la svisa blindulligo.
Posttagmeze
okazis Diservo sur la monto Hurten.
Lundon,
posttagmeze d-ro Emil Spahr, prezidanto de la svisa blindulligo, malfermis la
”deksesan” per bonveniga paroladeto. Formiĝis jena kongreskomitato: honora
prezidanto: Harald Thilander; aktiva prezidanto: d-ro Emil Spahr;
vicprezidantoj: d-ro Tancredi kaj Merrick; konsilantoj: d-ro Bano kaj
Masselier; unua sekretario: Simon Roth (Jugoslavio); dua sekretario: J. H.
Meyer (Nederlando). D-ro Tancredi
prenis
sur sin la gvidadon de la kunsidoj. Post forte aplaŭdita alparolo de la
honora prezidanto Thilander sekvis salutparoloj de 14 reprezentantoj de naciaj
blindulorganizajoj kaj fine oni legis salutleteron de kapitano Jan Silhan,
prezidanto de UABO. Poste d-ro Spahr prezentis interesan prelegon pri la temo
”Nia ĉiutaga pano”, per kiu li skizis la evoluon de la blindulprizorgado
dirante interalie: ”Ni profitas de la maŝino kiel konsumantoj, sed
aliflanke, kiel produktantoj ni malnecesiĝas; la maŝino laboras tie,
kie antaŭe ni laboris, kaj fine tamen estas konsolo memori la diraĵon
de la grand-industriulo Henry Ford, ke en specialigita industrio troviĝas
pli multe da laborlokoj por blinduloj ol ekzistas blinduloj. Tiu deklaro de
kompetentulo konsolas la blindulojn kaj indikas al iliaj kondukantoj la
direkton de iliaj penadoj. Jen la vidpunkto, kiun mi volis klarigi per mia
referato pri la ĉiutaga pano!” Oni decidis prokrasti la pridiskutadon de
la temo.
Mardon,
la 1-an de aŭgusto, matene je la deka h. dum la unua laborkunsido Albert
Masselier en longa parolado postulis kelkajn ŝanĝojn en la esperanta
stenografio, kiujn li priskribis detale en specialaj brajlaj kajeretoj
distribuitaj al la kongresanoj.
D-ro
Tancredi forte defendis la malnovan sistemon kaj kontraŭstaris ĝian ŝanĝon,
dum d-ro Bano proponis, ke por eviti akriĝantan diskutadon kaj diferencon
de la opinioj oni akceptu simplan, facile lerneblan t.n. unugradan aŭ
elementan stenografion por tiuj, kiuj ne deziras lerni la kompletan
mallongigaron, kaj oni uzu nur la unuĉelajn mallongigojn, kiuj ne bezonas
specialajn klarigojn kaj regulojn.
Oni
decidis, ke la kongresestraro konigu akceptotan rezolucion pri la stenografia
problemo dum la ferma kunveno.
Post
vizito al Tierpark (zoologia parko) la kongresanoj partoprenis amuzvesperon en
Rosengarten.
La
2-an de agusto je la deka h. en la dua laborkunsido oni pridiskutis la
referaton de d-ro Spahr pri la ”Ĉiutaga pano”. D-ro Bano raportis pri la
hungaraj blinduloj laborantaj en fabrikoj, pri farado de kribriloj, retoj,
florkronoj kaj aliaj profesioj
montriĝantaj
taŭgaj por blinduloj. Masselier parolis pri la francaj blinduloj
laborantaj en fabrikoj, menciante ankaŭ la imitindan danan
industrilernejon por blindaj metallaboristoj. Pri jugoslavaj blindulinoj
laborantaj en la ŝufabriko Batka raportis Roth, kaj Meyer parolis pri la
radio-uzino Philips, en kiu laboras multaj nederlandaj blinduloj. Kompreneble
ankaŭ masaĝo kiel enspeziga blindulprofesio estis la ĉefa temo
de la diskutado. Interalie Varma Thilander komunikis, ke en Finnlando pli ol
cent blinduloj trovas enspezigan laboron kiel masaĝistoj; plue ŝi
menciis masaĝistojn en Svedujo kaj blindajn presistojn en Svedujo kaj
Norvegujo.
W.
P. Merrick rakontis pri la lernejo por blindaj masaĝistoj en Anglujo
proponante, ke mekaniko estu instruata en ĉiuj blindulinstitutoj. Aliaj
kongresanoj raportis pri blinduloj kiel muzikinstruistoj, instruistoj en
publikaj lernejoj kaj tajpistoj en oficejoj. Posttagmeze en la hejmo de la
blinduloj en Bern kaj ĉirkaŭaĵo oni informis la kongresanojn pri
la nuna stato de la blindulprizorgado en Svislando.
Ĵaŭdon,
la 3-an de aŭgusto, matene en la tria laborkunsido d-ro Spahr surprizis la
kongresanojn per prelego sendita el Germanujo sub la titolo ”Kiel la internacia
blindularo povas kontraŭbatali la militon?” Ĝi estis kolekto de la
opinioj de kelkaj germanoj pri la kaŭzo de milito kaj kiel inteligentaj
blinduloj povas batali per parolado kaj skribado kontraŭ la milito. Ne
estis eble sciiĝi, kiuj pli ol strangaj germanaj nevidantaj samideanoj
havis la absurdan ideon verki la aluditan prelegon por la kongreso dum tempo,
kiam la bruna reĝimo, reganta en Germanujo, jam perforte estis okupinta Aŭstrujon
kaj Ĉeĥoslovakion kaj ĵus preparis sin por komenci la duan
mondmiliton. Post sufiĉe longdaŭra diskutado pri ĉi tiu temo
d-ro Bano, Masselier kaj Merrick proponis, ke oni ne daŭrigu la
diskutadon, ke esperantistoj evitu politikon. Ĉiu homo povas krei pacon en
sia loko farante malgrandajn servojn al siaj kunhomoj tute egale, al kiu nacio
aŭ raso ili apartenas.
Vendredon,
la 4-an de aŭgusto komence de la ferma kunsido d-ro Bano raportis, ke la
du partioj interkonsentis pri starigo de tute simpla, elementa esperanta
stenografio aŭ pli bone: mallongigaro, facile lernebla. Oni publikigos la
projekton en EL, petante la aprobon fare de la legantoj. En rezolucio oni
esprimis la deziron baldaŭ uzi en aldonaĵoj pri ĝeneralinteresaj
temoj tiun ĉi mallongigaron, kaj ke ”Nia Mondo” uzu nur la
vortmallongigojn de tiu ĉi sistemo. Dua rezolucio rekomendis interalie, ke
la sesa punkto estonte estu nur la ĉeflitera signo uzota en niaj gazetoj.
La gazeto ”Nia Mondo” post eksplodo de la milito ĉesigis sian aperadon kaj
la plimulto el la legantoj de EL (la lasta numero aperis en marto 1940)
malaprobis kaj la proponitan unupunktan ĉefliteran signon kaj la elementan
mallongigaron.
Post
diskuto pri Esperanto-ekzamenoj por blinduloj, Masselier konigis du pluajn
rezoluciojn tuj akceptitajn de la kongreso. La unua rezolucio esprimas la
deziron subteni laŭpove ĉiun klopodon, kiu celas plibonigi la sorton
de la blinduloj, kaj petas ĉiun blindulorganizajon serĉi novajn
laboreblecojn por blinduloj. La dua rezolucio rekomendas al ĉiu blinda
esperantisto en sia loko fari sian plejeblon por la subteno de la paco,
helpante al rifuĝintaj samsortanoj.
Lastmomente
alvenis salutletero de patero Agnello en la nomo de ”Belga nacia unuigo de
blinduloj”, kaj dankletero de juda blindulino pro la helpo de blindaj
esperantistoj al judaj rifuĝintoj. Post dankesprimo precipe al d-ro Spahr,
lia edzino kaj ilia filo sekvis ĉarma sceno: samideanino Rosa Vogt, unu el
la unuaj disĉiploj de prof. Cart, transdonis vazon kun belaj floroj al
ges-roj Spahr, kiu kortuŝe akceptis la memoraĵon. Por inde fini la
tagon, oni aranĝis belan svisan vesperon en la gastejo ”Zur Heimat” kun
muziko kaj kantado.
Sabaton,
je 9.30 h. en la ferma kunsido de la ĉefkongreso la blindulkongresa
sekretario Simon Roth resumis en mallonga paroladeto la atingaĵojn de la
blindula sekcio, kaj Varma Thilander deklamis sian belegan poemon verkitan
speciale por la
kongreso.
Posttagmeze
la kongresanoj disiĝis, esperante renkontiĝi dum la venonta kongreso,
tamen… eksplodis la terura dua mondmilito!
32 Indekso de gravaj dokumentoj aperintaj en
brajla preso
Ne
estis eble en la kadro de la ”Historio” citi laŭvorte ĉiujn raportojn
de UABE UABO, proponojn, referatojn kaj prelegojn faritajn dum kongresoj, ĉar
ili ankaŭ plenigus ampleksan volumon; tamen, kredinde troviĝas inter
ni gesamideanoj, kiuj ŝatas ĝisfunde studi ne nur nian historion, sed
kunlige kun ĝi la disvolviĝon de la blindulafero en diversaj landoj.
Esperanta Ligilo, respektive la estraro de LIBE informos pri tio, kie la
dokumentoj estos pruntepreneblaj kondiĉe, ke la prunteprenonto promesos poŝtregistrite
resendi ilin por eviti perdiĝon en la poŝto.
Jen
do la titoloj de la dokumentoj kun koncizaj rimarkigoj: La jarraporto pri la
agado de ”Universala Asocio de Blindaj Esperantistoj” (UABE) dum la jaro 1931
sur 33 paĝoj ĉefe sin okupas pri propagando de Esperanto inter
blinduloj, i.a. ĉe la ”World conference of the blind” (mondkonferenco pri
blinduloj) okazinta 1931 en New York kaj ankaŭ inter naciaj
blindulorganizaĵoj. Fine vi trovos en ĝi liston de libroj eldonitaj
de UABE kaj aliaj brajlaj presejoj vendataj profite al EL.
106
Unua volumo – Dua parto La unua raporto pri la agado de ”Universala Asocio de
Blindulorganizaĵoj” (UABO) (antaŭe ”Universala Asocio de Blindaj
Esperantistoj”) dum la jaro 1932 sur 79 paĝoj enhavas interesajn informojn
pri propagando kaj novaj libroj en kaj pri Esperanto eldonitaj de diverslandaj
brajlaj presejoj kun historiaj resumetoj pri naciaj neesperantistaj
blindulorganizaĵoj kuniĝintaj kun UABO.
La
jarlibro de UABO por 1933 raportas sur 92 paĝoj pri ĝenerala agado de
la organizaĵo. Sekvas interesa artikolo de H. Thilander sub la titolo ”Nia
vojo”. Fine ni legas detalajn raportojn de la kuniĝintaj en UABO naciaj
blindul-organizaĵoj, kiuj donas al ni imagon pri la agado de la koncernaj
organizaĵoj por la bono de la nevidantoj.
La
raportoj de UABO pri la agado dum la jaroj 1935 kaj 1937 sur po 25 respektive
21 paĝoj klare montras, ke la politikaj kondiĉoj malfavoraj al nia
internacia lingvo influis ankaŭ la agadon de UABO.
Tre
interesa estas enketo de ”Internacia Blindulafera Informejo kaj Statistikejo”
(IBIS) pri komunikilaj avantaĝoj por la blinduloj eldonita de UABO 1938
sur 28 ĝoj. Delegitoj en 17 landoj pli aŭ malpli detale informas nin
pri la avantaĝoj, kiujn
blinduloj
ĝuas sur publikaj trafikiloj.
En
la jaro 1932 UABO eldonis la referatojn kaj proponojn faritajn dum la ”dekunua”
en Parizo, el kiuj ni citas la plej gravajn.
Haberland
Ilse: La blindulo kiel stenotipisto.
Israëls
Raff: Konciza raporto pri la stato de la blindulmovado en Nederlando.
Masselier
Albert: Internacia instituto por socia adaptiĝo de la nevidantoj.
—
Internacia ligo Braille por pliriĉigi reliefliteraturon.
Masier
Georges: Projekto por fondi Internacian Asocion de blindaj artistoj.
La
ĉefaj referatoj faritaj 1933 dum la ”dekdua” en Kolonjo: Arnesen Alf: Ĉu
UABO povas fari ion por provizi la blindulojn en ĉiuj landoj per pli
malmultekostaj skribmaŝinoj kaj alia aparataro? Miksch Minny: La
blindulafero en Ĉeĥoslovakio.
Tancredi
A. R.: Informoj pri Italujo.
Thilander
Harald kaj Hedqvist Charles: Novaj vojoj por la blindula vivnutra laboro.
Dum
la unua ĝeneralkunveno de UABO: Juvonen Einar: Kiel ni havigos
labormaterialojn por niaj manlaboristoj?
(Multajn
proponojn presitajn en la 75-paĝa kajero ni ne citis).
Prelegoj
dum la ”dektria” kaj la dua ĝeneralkunveno de UABO en Stockholm 1934.
Unua
kajero laŭvice, jur. kand. Retsler Ernst: La blindeckompenso en Svedujo.
Dir.
Lundberg Alarik: La sveda blindulmovado.
Rektoro
Ek Gustaf: La blindul-instruado en Svedujo.
Melchior
Agnes: Sociala helpo al la danaj blinduloj.
—
Iomete pri ilustraĵoj kaj desegnaĵoj kiel rimedoĉe instruado de
blindaj infanoj en Danujo.
af
Burén Julia: La problindula laborkomisiono de kronprincino Margareta.
Juvonen
Einar: Mekanterapio kiel blindulprofesio.
Dua
kajero: fil. d-ro Juringius Nils: Matematika skribo (kun ilustritaj tabeloj).
Güterbock
Eduard: Raporto pri la stato de la internaciaj laboroj pri la unuformigo de la
t.n. lingvaj skriboj brajlaj.
Merrick
W. P.: Fonetika alfabeto.
Ĉefaj
prelegoj kaj referatoj faritaj dum la ”dekkvara” kaj la tria ĝeneralkunveno
de UABO en Varsovio 1937. Dua parto.
D-rino
Gregorzewska Marie: La blindulinstruisto, ties prepara laborvaloro en la
blindullernejoj.
D-ro
Zahor A.: Sterilizado kiel rimedo kontraŭbatali la blindecon.
Hedqvist
Charles: La ”parolanta libro”.
Juvonen
Einar: Konciza raporto pri la finna blindulmovado.
D-ro
Juringius Nils: La blindulo kaj la matematiko.
Tria
parto: Lockhead H. M.: Skoltado por blinduloj.
Cohen
Aaron: Blindaj masaĝistoj en Anglujo.
Melchior
Agnes: Blindulaferaj novaĵoj el Danujo.
Silhan
Jan: La blindulafero en Polujo.
108
Unua volumo – Dua parto Pollandová E.: La ligo de Ĉeĥoslovakaj
blindulorganizajoj.
Arnesen
Alf: La blindeckompenso en Norvegujo.
Vandenbosch
Agnello (Patero): La blindeckompenso en Belgujo.
D-ro
Dolanski W.: La sesa sento de la blinduloj.
Pesic
P.: Blindaj terkulturistoj en Jugoslavio.
Aparta
kajero.
En
ĝi oni trovas laŭvorte ĉiujn rezoluciojn akceptitajn de la
kongreso kaj la ĝeneralkunveno de UABO.
Finfine
do vi havas la ”Historion” sub viaj fingroj! Ofte, eĉ tro ofte dum
kongresoj kaj dum privataj konversacioj oni debatis pri tio, ke iu intencas
verki historian verketon pri nia movado, sed poste… silento! Ne sufiĉas
bona intenco, sed same grave estas venki ĉiuspecajn malfacilaĵojn,
kolekti el multaj fontoj taŭgajn materialojn, ilin prilabori, disponi pri
kunlaborantoj, kiuj sufiĉe rapide povas resendi korektendajn manuskriptojn
kaj fine, kara leganto, ne estis facila tasko trovi iun, kiu finance subvenciis
la eldonon kaj intertrakti kun blindulorganizaĵo, kiu bonvolis presigi la
”Historion” sub ege favoraj kondiĉoj tiele, ke dank´ al preskaŭ
neimagebla helpemo bonkora ricevos senpagajn ekzemplerojn de tiu ĉi unua
volumo ĉiuj porblindulaj bibliotekoj pruntedonantaj esperantajn kaj
gesamideanoj laborantaj por la bono de nia afero, sed ankaŭ multaj
samideanoj pagos compare malaltan prezon por la verko.
Kredinde
kelkaj aŭ eĉ multaj el niaj legantoj kritikos, ke [en brajlo] la
vortoj Esperanto kaj blinduloj kun derivaĵoj aperas sen mallongigoj laŭdezire
de multaj el ni kaj, ke la hispana brajla presejo uzis la malferman kaj ferman
citilojn por enkadrigi fremdlingvajn vortojn anstataŭ la punktojn 2 kaj 5.
La
dua volumo, ankoraŭ ne preta, entenos biografiojn de elstaraj nevidantaj
pioniroj jam forpasintaj kaj tiun de nia ”paĉjo” prof. Th. Cart, la
karmemora fondinto de nia movado kaj… la daŭrigon de nia ”Historio” ekde
la jaro 1946 ĝis la nuna tempo supoze, ke la terestro donos sufiĉe da
tempo al la aŭtoro por plenumi ankaŭ ĉi tiun taskon.
J.
Kreitz [1898–1977]
Titolpaĝo de la originalo (1981)
Joseph Kreitz
Historio de la Esperanto-movado inter la blinduloj
Dua volumo
Tria parto:
Eminentaj pioniroj de la Blindulesperantista movado
kun
financa subteno de forpasinta sinjorino Constanze Zapater eldonis en brajla
preso Esperanto-Blindulligo de Germanujo (EBLoGo) 1981
En
la antaŭparolo al la ”Historio” oni promesis publikigi biografiojn de
eminentaj kaj elstaraj pioniroj de nia movado en tria parto. Oni povas plenumi
la promeson nur dank’ al la fakto, ke restis ankoraŭ sumo de tiu financa
subteno ofereme donita de nia karmemora, forpasinta bonfarantino, sinjorino
Constanze Zapater, por ebligi la eldonon de la verko.
Al
ŝi ni dediĉas ĉi tiun volumeton kun sento de profunda dankemo en
la koroj de nia internacia legantaro. Longtempe la aŭtoro meditis pri la
laŭvica aranĝo de la biografioj: ĉu ilin ordigi laŭalfabete,
laŭlande aŭ alimaniere. Ne trovante kontentigan solvon, ni decidis
publikigi la biografiojn unue de tiuj karmemoraj pioniroj, kiuj estis agemaj en
la unua periodo de nia movado, kvankam ne estis eble agi korekte laŭ ĉi
tiu principo, sed post la antaŭparolo vi trovas kompletan liston de
ĉiuj
biografioj.
Ni
konscias, ke mankas biografioj de kelkaj eminentaj gesamideanoj active
laborintaj en nia movado, sed estis neeble trovi datojn ekzemple pri profesoro
G. Couillard, la unua presisto de EL, Ella Bull, la elpensintino de nia
Esperanta Stenografio, i.a. la aŭtoro
atentigas, ke li ne verkis ĉiujn biografiojn, sed nur kompilis aŭ
kompletigis ilin laŭeble donante la nomojn de la verkintoj, al kiuj li
diras tutkoran kaj sinceran dankon.
Dankeme
ni memoru niajn forpasintajn pionirojn promesante dum silenta horo imiti ilian
ekzemplon, ilian fervoran laboradon por nia sankta afero.
Tio
estas la deziro de Joseph Kreitz
William Percy Merrick [Britio]
Henriette Zapater [Nederlando/Germanio]
Baldomero Zapater [Hispanio/Germanio]
José Ezquerra Berges [Hispanio]
Angelo Raffaele Tancredi [Italio]
Vasilij Jakovleviĉ Eroŝenko [Rusio]
Kapitano
Jan Silhan [Ukrainio/Pollando]
Halvdan
Karterud [Norvegio]
Miklos
Bano [Hungario]
Constanze
Zapater [Germanio]
Vincenzo
Musella [Italio]
Edgar
Guilbeau [Francio]
Charles
Hedqvist [Svedio]
Joseph
Kreitz [Germanio]
Pioniro de Esperanto
inter
la tutmonda blindularo Dum sia surtera ekzistado ĉiu homo ricevas
plenumotan taskon, konforman al la kvalitoj, kiujn li laŭkaraktere esence
ekhavas. La granda tasko, per kiu ni estas komisiataj, estas, ke ni en kaj per
la propra vivo, en konsidero kun niaj limigoj, evoluigu niajn esencajn
talentojn kaj niajn ŝancojn al kiom eble plej alta grado.
Foto
Synskadades Museum (vidu pdf- version)
La
vivo de Harald Thilander, nia granda kaj amata pioniro precipe sur la kampo de
la translimaj kontaktoj kaj kunlaborado de la tutmonda blindularo, montras
klare, ke la plenumado de tia vivkomisio ne dependas unualoke de fizikaj
kapabloj aŭ malkapabloj, sed ĉefe determiniĝas de la karaktero
kaj la spiritaj fortoj. Li estis homo kun rimarkinda inteligenteco, fortaj volo
kaj energio, kun profundreligia sento, intensa interesiĝo pri la sorto de
siaj kunhomoj kaj super ĉio, kun granda homamo. Certe la homa spirito
malofte pli brilante ol ĉe tiu ĉi viro montris tian povon leviĝi
al la lumo, spite la plej malfacilajn barojn, kiujn malfavora nature povas
amasigi en ĝia vojo.
Harald
Thilander naskiĝis la 25an de oktobro 1877 en la paroĥo de Breared en
la sveda provinco Halland, kie lia patro estis paroĥlerneja instruisto,
unu el tiuj, kiuj ne nur laboradas por la klereco, sed ankaŭ kun fervoro
kaj antaŭenrigardo staras en
la
fronto de la komunuma reformlaboro.
Pri
la edukmetodo de sia patro Harald Thilander mem rakontis jenan epizodon. Iu ŝajnas
terura kaj iel nekompreneble stranga: Du buboj en la lernejo luktis, kiel la
knaboj ja ofte ankoraŭ faras, unu la alian faligis sur la teron. Tiam la
trijara Harald ekkaptis martelon kaj alkuris por helpi la – venkinton. Li batis
kapon de la venkito tiel, ke li eksangis. Lia patro alvenis kaj prenis la etan
kruelulon sur la brakon kaj devigis lin longe rigardi la sangantan vundon de la
kamarado. Estis la sola puno – sed tre efika. Tiun ĉi lecionon Harald
neniam forgesis.
Foje
vizitis lian hejmon onklo, kiu al Harald ŝajnis laca kaj malgaja. Li volis
ĝojigi la onklon – kaj kredeble estis iam aŭdinta iun viron paroli
pri bona medikamento en tiaj situacioj. Li turnis sin al sia patro dirante: ”Paĉjo,
donu iom da brando al la onklo!” Kaj jam tio helpis, la onklo fariĝis
kortuŝita kaj diris: ”Kiu anĝelo tiu knabeto estas!”Li donis moneron
al Harald. Alian gaston eble li ne egale ĝojigis: Lia vartistino Maja
rigardis tra la fenestro kaj ekdiris: ”Jen la klaĉulino ree venas! Ĉiam
ŝi kuras tien ĉi!” Kiam la onklino eniris kaj havis bonan kukon por
doni al ili, la knabo malfermis sian buŝon: ”La klaĉulino ja estas
bona, ke ŝi ĉiam kuras al ni kaj ekportas bonajn kukojn!” Tiam la
onklino prenis sian kukon kaj foriris klake fermante la pordon.
La
gepatroj de Harald esperis, ke la filo fariĝos pastro, kio ja tiutempe
estis plej alta celo por filo de gepatroj. Li ankaŭ tre admiris pastron
kaj konstante ludis pastroludon: Li konstruis predikseĝon el ŝtonoj,
kolektis la lernejajn disĉiplojn ĉirkaŭ la predikejon kaj
ekpredikis. La aŭskultantoj staris momenton, poste aplaŭdis kaj
ekridis kaj – diskuris. La pastreto postkuris ilin kaj sukcesis atingi du
knabinojn.
Je
ĉiu mano li prenis unu knabinon kaj trenis ilin al la predikejo. Sed kiam
li ree staris supre kaj ekpredikis laŭtvoĉe, la knabinoj ekridis kaj
forkuris. Ankoraŭ multajn epizodojn ni povus rakonti pri la juna Harald!
La etulo kreskis sana kaj vigla kaj distingiĝis jam frue per nenormala
sopiro al sciado. Jam antaŭ sia kvina vivjaro li sciis legi kaj vizitadis
libervole la lernejan klason de sia patro por partopreni en la lernado! Kvazaŭ
lude la patro donis al li lernotajn taskojn, kaj rimarkante ke li sufiĉe
facile solvis ilin, li plipezigadis la taskojn. Ofte, kiam la kolegoj venis en
la frua matenhoro por hejti la lernoĉambregon por la lecionoj, li ŝteliris
el la lito al la ”hejtisto” por studi kun tiu ĉi geografiajn kartojn kaj
bildfoliojn. Estas kompreneble, ke la patro alligis grandajn esperojn al tiu ĉi
klarvideblaj naturdotoj de sia fileto. Kaj por la knabo mem estis granda feliĉo,
ke li antaŭ sia blindiĝo akiris plurajn pli-malpli klarajn impresojn
kaj bildojn.
Sed
baldaŭ la sorto ekbatis! En marto de la jaro 1884 li ekmalsaniĝis,
pro malboneca skarlatino kaj eble, kiel oni poste supozis, poliomjelito (infana
paralizo). Dum monatoj li ŝanceliĝis inter vivo kaj morto, – jes, unu
tagon li eĉ estis ŝajnmortinta.
Oni
jam volis fari la animsonoradon por li, sed la patro, kiu ne povis kredi tian
teruran veron, retenis ilin, kaj feliĉe – tiumomente la vivo revenis en
tiun ŝajne senvivan korpon. Baldaŭ oni konstatis, ke lia vidpovo
estis malpli bona, sed neniu pensis jam pri blindeco. Sekvis ankoraŭ
multaj semajnoj de febro kaj deliro; kiam li fine iun tagon vekiĝis
senfebra, ĉio ĉirkaŭ li montriĝis senluma! Tremante pro
timo je la nepenetrebla mallumo, kiu ne estis distrata per la kandeloj, kiujn
oni laŭ lia peto metis antaŭ lin, li laste konsciiĝis pri la
terura vero. Kaj krome, ankaŭ lia aŭdpovo ne plu estis en plena ordo.
Poste,
ĝis ĉirkaŭ sia 30-jara aĝo, li povis aŭdi nur iomete
per ia aŭdilo; tiuj aparatoj tiutempe ankoraŭ estis primitivaj. Nun
sekvis du jaroj kaj duona de senokupado kaj devigata ripozo. La laŭnaturo
vigla knabo tiom sciema suferis pli ol eble estus farinta alia infano dum tiu ĉi
senlabora, malluma estado, kaj ofte agonio kaj senkuraĝo atakis lin tiel
potence, ke li malespere devis elkrii en tiun malamikan mallumon kaj
mortfantazioj, alie tiel nekonataj al infanoj turmentadis lin. Sola konsolo
estis lia fratineto, kiu ludis kun li kaj helpis lin. Neniu vidulo ekpensis pri
instruado al tia por la vivo perdita estulo; nur ĉe la fino de sia naŭa
jaro li lernis trikadon kaj snurfaradon per iu aparateto.
Jam
baldaŭ post la blindiĝo de sia fileto la patro malsaniĝis, en
kio kredeble la korskua ĉagreno malbone efikis. Antaŭ sia morto li
deziris kiomeble prizorgi la estontecon de sia kompatinda filo. Ĉar tiu daŭre
estis malsanema, ŝajnis neeble enigi lin en ordinaran blindulinstituton.
Tamen, en Stockholm ekzistis la Eugenia-hejmo fondita de bonfarema princino
Eugenia por kriplaj kaj nekuraceblaj infanoj; tien Harald venis en novembro de
1886 kaj kelkajn monatojn poste mortis lia patro en 1887. Post la venko de la
unua sopiro je la gepatra hejmo komenciĝis por la sciema knabo, kies cerbo
nun dum kelkaj jaroj ripozis, vera diboĉado je la frukto de scio.
Li
konatiĝis kun la brajla skribo, sed ankaŭ tiu ĉi feliĉo ne
estis longdaŭra. Estis ankoraŭ alia komplikaĵo de lia malsano:
li suferis ian ostoputriĝon, precipe en la maldekstra mano. Transporto al
flegejo porinfana montriĝis necesa; tie li kusadis, blinda kaj surdeta,
izole kaj malgaje en la lito dum duona jaro, ĝis la kuracistoj opiniis
necese amputi la manon. Eksciante tion, Harald falis denove en teruron kaj
malesperon, kaj pasie plorante li petegis al Dio kaj al la homoj indulgi lin,
ne forigi tiun korpoparton. Kiam oni lin enportis en la operaciejon, li ankoraŭ
laŭte ploris kaj per tio altiris al si la atenton de la cefkuracisto,
profesoro Rudolf Berg, kiu demandis lin afable, kial li ploris. Ekĝemante
la knabo ripetis siajn petojn, ke oni ne forigu lian manon. La scienculo klinis
sin super la malsanulo atentege ekzamenante la manon. Subite li rapide ekstaris
kaj diris ĝoje: ”Aŭskultu, mia knabo, ni ne forprenos vian manon;
nenecese. Ni provos alie kuraci vin.” Ne estas do mirige, ke la knabo eksentis tion kiel senperan helpon de
la ĉielo. Kaj efektive li iom post iom resaniĝis, kvankam la mano
neniam plene kuraciĝis; baldaŭ li revenis al la Eugenia-hejmo, kie li
estis la sola blindulo kun sana menso. Nur pri la Luthera kateĥismo kaj
bibliaj rakontoj li ricevis regulajn taskojn, tamen oni permesis al li ĉeesti
ankaŭ la ceterajn lecionojn, kvankam neniu pripensis fari lin utila ano de
la laboranta socio.
Fine,
dekokjara, revekiĝis lia junaga sopiro al sciado. En Svedujo ne ekzistis
punktskribaj libroj, nur gazeto por blinduloj, kiu jam en 1888 komencis aperi,
tiutempe falis en liajn manojn. En ĝi li legis, ke en Francujo, la lando
de Louis Braille, ja ekzistis tiaj libroj kaj li decidis lerni la francan
lingvon. Ĉiun ricevitan moneron li ŝparis por pagi al vidanta
kamarado, Axel Forslin, kiu konsentis diktadi al li. Senmetode li elektis
sescentpaĝan gramatikon. Ne estis facile, pro lia jam malforta aŭdpovo
malfacile komprenis ĉiujn diversajn sonojn de la helpanto, kiu ja sciis
neniom pri la fremda lingvo, sed pacience ili laboregis kelkajn monatojn.
Tiam
hazarde la estrino de la hejmo iutage surprizis lin dum tiu ĉi laboro laŭ
si tute senvalora. Indigne ŝi eĉ malpermesis ĝin aldonante, ke
estus permeseble se li lernus la propran, svedan gramatikon. La junulo komence
sentis malĝojon, sed iom kolerete li cedis, faris dum kelka tempo nenion,
tamen fine li decidis eklerni la svedan; poste li dankeme pravigis la estrinon:
li ja bezonis firman bazon por sia kleriĝo. Li elektis svedan gramatikon,
kiun oni studis en mez-gradaj lernejoj.
Lia
kamarado Axel Forslin, kiu tre ŝatis lin kaj kiu de la direktorino tiucele
ricevis liberiĝon de alia laboro, senlace asistis lin, kaj kun
seninterrompaj fervoro kaj persistemo Thilander kopiadis kaj studadis monaton
post monato, jaron post jaro, almenaŭ dum 12 jaroj. Post la gramatiko
sekvis aliaj fakoj de la mezgrada lernejo kaj nur poste angla, franca kaj
germana lingvoj. Daŭre kaj ĉiam pli firme kreskis en li la konscio,
ke li, por helpi siajn samsortanojn, unue devas prizorgi sian propran
kulturan
nivelon.
Dume
Thilander legis, krom siaj studoj, la gazeton por blinduloj eldonatan de
Svedujo. Mirige estas, kiel li per sia pure aŭtodidakta studado funde
alproprigis al si tiun vastan spiritan evoluon, kiun ni ĉiuj, kiuj pli
poste ekkontaktiĝis kun li, tiom admire konstatis. Dum siaj studoj li ofte
ekpensis, ke ne nur li sin klerigu, sed ke tio same necesas por la samsortanaro
kaj li komencis konsideri, kiom da laboro povus esti ŝparata kaj kiom
plimultiĝus la rezultato de la laboro, se ĉiuj blinduloj
komprenus
unu saman lingvon. La malgranda sveda gazeto kun siaj malmultaj legantoj povus
tiam atingi legantaron de miloj el la tuta mondo. Lia unua kaj facile
komprenebla ekpenso estis, ke la angla lingvo kun sia kompare simpla gramatiko
estus plej oportuna kiel internacia lingvo por la blinduloj. Li komencis
koresponde instrui iujn blindajn samlandanojn pri tiu lingvo, sed baldaŭ
li konstatis, ke la rezultatoj estis malkontentigaj pro tio, ke ili bezonus
vortaron, kaj kiel akiri ĝin? Lia propra vortaro ampleksis granndformatajn
volumojn; preskaŭ neniu el ili havus la tempon, la okazon kaj la paciencon
same kopiadi ĝin. Dum iom da tempo li pensis je la latina lingvo, la
internacia lingvo de la instruituloj, sed jam baldaŭ konvinkiĝis, ke ĝi
estas multe tro malfacila por taŭgi kiel interkontaktilo inter la
blinduloj.
Ĉu
ne ekzistas alia vojo? Ho jes, jen estas Volapuk, kiu lingvo tiam cetere jam
malprogresis; ĝia artefariteco neniel plaĉis al la serĉanta
Thilander.
Iutage
s-rino Amy Segerstedt, direktorino de la surdmutula instituto Stockholm,
vizitis lin en la Eugenia-hejmo. Ŝi sciis Esperanton kaj aŭdinte pri
la sopiroj de Thilander pri fremdaj lingvoj ŝi rakontis pri tiu nova
internacia lingvo kaj por pruvi al li ĝian simplecon, Ŝi montris al
li liston de la korelativaj pronomoj, sed ĝuste ĝi faris al li la
impreson de plena artefariteco kaj senrezerve li turnis sin for de ĝi.
Pasis
monatoj, antaŭ ol la Zamenhofa lingvo duan fojon estis metata en lian
vojon, kaj nun de la hazardo aŭ la providenco mem. Estis en la hejmo antaŭ
la matenmanĝo. Kamarado, kiu interesiĝis unue pri Volapuk kaj poste
pri Esperanto, sciante ke Harald malŝatis tiun lingvon, legis laŭte,
por veki lian atenton:
En
la mondon venis nova sento,
Tra
la mondo iras forta voko;
Per
flugiloj de facila vento
Nun
de loko flugu ĝi al loko.
La
bonsono de la vortoj tuj kaptis lin kaj li petis la kamaradon, denove legi
tiujn vortojn, kiujn li kredis italaj. Kaj mirindaĵo! Li, kiu sciis
francan, anglan, germanan kaj iom latinan lingvojn, komprenis ĉiujn
vortojn de la nekonata lingvo. ”Ho, kiel facile do estas la itala lingvo!”, li
ekkriis. Sed Bernhard, la kamarado, ekridis: ”Esperanto, mia maljunuleto !”
Estis
sunbrila tago de la jaro 1901. Thilander iris en laŭbon de la malproksima
angulo de la parka ĝardeno, kaj vere, tie sidante sur benko li pasigis la
tutan tagon, farante nenion krom pensadi kaj meditadi. Lia emocio estis
grandega, solena! Li preĝis, dankante Dion pro tio, kio laŭ lia sento
farigos beno por li kaj por la tuta samsortanaro. Sekvis kompreneble nerveca
laboro. Sinjorino Amy Segerstedt havigis al li Esperanto-gramatikon kaj
vortareton en brajla skribo. Kompare de liaj antaŭaj studoj, tiu ĉi
estis ludo, sed li neniel rigardis ĝin kiel ludon, ĉar nun li
komprenis ravite, ke li estis trovinta la tiel longtempe serĉitan
internacian lingvon de la blinduloj. Sed tiu ĉi penso, kiu ekravis lin,
alportis kun si alian, pli personan, kiu ankoraŭ pligrandigis lian feliĉon.
Li, la mizerulo de la socio, kiu ŝajne nur estis destinita kiel ŝarĝo
de aliaj, estis trovinta vivtaskon. Gravaj propagandaj artikoloj verkitaj de
Thilander aperis en diverslandaj brajlaj gazetoj kaj li influis preparadon de
gravega artikolo, kiun redaktoro Ahlberg publikigis en ”La lingvo internacia”
en 1901 kaj kiu altiris atenton de multaj bonkoraj esperantistoj vidantaj kaj
blindaj, kiuj ekkonis la gravecon de la nova lingvo por la blinduloj. Kun helpo
de la sveda gazeto porblindula li baldaŭ povis prezenti al sialandaj
samsortanoj lernolibron pri Esperanto kun vortaro en brajla preso.
Lia
unua provo disvastigi la lingvon ankaŭ en Francujo ne sukcesis. La fama
franca asocio Valentin Haüy, kiu en tiu lando ĉefis la laboron de la
blinduloj kaj kiu nun tiel multe faras por la diskonigado de Esperanto inter la
blinduloj, volis unue vidi, kio fariĝos el la unua lingvo, antaŭ ol
komenci eksperimenton per ĝi, kio kaŭzis, ke en la lando de Louis
Braille, kie la blinduloj ankoraŭ ne uzis siajn alie bonegajn brajlajn
gazetojn por interŝanĝi pensojn kaj opiniojn, estis ankoraŭ
silento, ĝis fine ankaŭ tie estis aŭdita ”voĉo de vokanto”,
la voĉo de prof-ro Th. Cart, kiu estis gajnita por la internacia lingvo.
Li
gajnis por sia ideo prof-ron Edgar Guilbeau, kiu okupis eminentan pozicion en
la blindula mondo kaj iom post iom disrompis la glacian barilon, kiu malhelpis
la disvastigadon de la lingvo. Estis ankaŭ Thilander, kiu proponis la
nunan Esperantan alfabeton tiel, ke prof-ro Cart povis eldoni en brajla preso
la unuan numeron de Esperanta Ligilo kaj poste kelkajn malgrandajn librojn kaj
radikarojn por diversaj lingvanoj.
Pli
granda estis la sukceso de Thilander en Anglujo, kie la gazeto ”Progress” kun
intereso kaj bonvolo malfermis al li siajn kolonojn kaj baldaŭ okazis
vigla interŝanĝo de opinioj inter britaj blinduloj pri la nova ideo.
Eugenia-hejmo
komence estis nur eduka kaj lerneja instituto, sed inter la edukitoj estis
pluraj, kiuj neniel kapablus memstare vivi en la socio. Pro tio fondiĝis
en 1901 aparta azilo por tiaj korpdifektitoj, kie ili povis restadi post la lerneja
tempo. Iun vesperon la estrino komunikis al Thilander, ke li dum sia tuta vivo
povus restadi en la azilo. Kompreneble estis al li trankviliga penso ke li
estonte neniam bezonus havi zorgojn pri nutraĵo aŭ hejmo, sed tamen…
Profunda melankolio ekkaptis lin pro la penso, ke li dumvive restus senlabora,
dependa, sensignifa por si mem kaj por aliaj. Tiu prema ideo ne plu forlasis
lin, kaj ju pli li kleriĝis kaj interkontaktiĝis kun la cetera mondo,
des pli kreskis en li la sopiro forlasi la azilon, vivi kaj zorgi por si mem
kaj … labori por la samsortanaro.
Multan
apogon kaj helpon en ĉi tio li ricevis de la blinda muzikinstruistino
f-ino Karin Höjer, ankaŭ esperantistino, kun kiu li konatiĝis
jam antaŭ la jaro 1901, sed precipe kun helpo de grafino Amanda Taube kaj
s-rino Lotten Folin.
Fine
en la jaro 1907 li ricevis permeson forlasi la azilon. La estraro de la
Eugeniahejmo decidis subteni lin dum kelka tempo, la unuan jaron per 600, la
duan per 300 kronoj. Sed kion fari por la vivnutrado? Li estis lerninta la
brosfaradon, sed liaj amikoj opiniis lin tro talenta por tia profesio. Li luis ĉambron
en la sama loĝejo, Majorsgatan 12, Stockholm, kie loĝis Karin, sed ĉe
alia familio. Poste li ricevis monsubtenon de onklo, konsulo Hök en
Halmstad, kaj kun helpo de la fondaĵo ”Lars Hiertas Minne”, konsulino
Maria Ekman, la Eugenia-hejmo kaj aliaj li sukcesis aĉeti malnovan
stereotipmaŝinon kaj same malnovan presilon. Karin disponigis unu el siaj ĉambroj
kiel laborejon kaj helpite de sia amikino nia pioniro komencis sian presistan
profesion. Unue li eldonis literaturaĵojn en la internacia lingvo, sed dum
tio kompreneble li devis batali kontraŭ senhaveco, unu el la plej gravaj
baroj en tia batalo, kaj ne sukcesis produkti tiel multe, kiel li en sia
brulanta fervoro estus dezirinta. Tial lia situacio grave malboniĝis kaj
jam minacis la neceso reiri en la azilon, kiam ree la providenco savis lin. En
1907, post la forpaso de la eldonisto kaj redaktoro de la ĉiusemajna
gazeto por la svedaj blinduloj, kiu estas subtenata de ŝtato, oni komisiis
al Thilander la redaktadon kaj presadon. Karin kaj la bone konata angla
blindulamiko s-ro Adams kaj aliaj ebligis al nia Thilander aĉeti germanan
stereotipmaŝinon kaj anglan prespremmaŝinon. De nun li havis financan
ekzistobazon, kaj post kiam li estis ordiginta la komencajn malfacilaĵojn
rilate al la gazeto, lia tasko estis kompare pli facila, kaj li jetis sin kun
nova fervoro en la batalon. Li komencis eldoni propagandan gazeton kun parte
svedaj, parte Esperantaj tekstoj kaj vortaretoj.
Jam
kelkfoje aperis artikoloj de Thilander en ”Ligilo”, sed post eldonado de kelkaj
specimenaj numeroj de la nomita gazeto en la aŭtuno de la jaro 1912, per
kiuj li montris sian kapablecon, li akceptis komence de 1913 la redaktadon kaj
enigis en ĝin freŝan, personan spiriton. Temoj de diskutado estis
proponitaj kaj la enhavo estis elektita kun konsidero de la bezonoj kaj plaĉoj
de la legantaro. La amplekso de la gazeto estis pligrandigita ĝis la
duoblo kun 28 paĝoj 22-liniaj kaj 41 literoj linie. De ĉiuj lokoj en
la mondo la nova redaktoro ricevis leterojn entuziasmajn de dankemo kaj ĝojo.
El multaj landoj la legantoj mem kontribuis al la enhavo per valoraj sciigoj aŭ
artikoloj, naskĝis sub lia inspira gvido nia rimarkinda
blindulesperantista sfero.
Ankaŭ
en vidula medio kreskis la interesiĝo pri nia movado. Iuj influriĉaj
personoj instigis kelkajn blindullernejojn instrui Esperanton, pro kio la
nombro de samideanoj kreskis konsiderinde.
En
1914 eksplodis la unua mondmilito kaj silentigis dum kvin jaroj nian amatan
”Ligilon”. Kvankam ni ne havas informojn pri tiu terura periodo, ni povas
imagi, kiom Thilander suferis spirite, sed lia volo tiom forta neniel rompiĝis,
ĉar tuj post la fino de la milito li ree energiis. La ĝenerala
situacio ŝajnis senespera; ĉia kontakto perdiĝis, la homoj estis
skeptikaj pri interpopolaj kunlaboroj, la vivbezonaĵoj estis multekostaj,
monon oni ne havis. Tamen nia brava pioniro Harald Thilander kun siaj amikoj energie laboris por reeldoni
nian internacian gazeton tiel, ke jam en la jaro 1919 povis aperi tri ”okazaj
numeroj” kun salutoj de Skandinavio, Anglujo kaj Finnlando al la tutmonda
blindularo.
Dum
la pasintaj jaroj Karin kaj Harald konstante kunlaboradis en plena harmonio.
Kvankam
ili tre amis sin reciproke, ili ne kuraĝis geedziĝi pro la necerta
ekonomia stato, parenca kontraŭstaro kaj aliaj motivoj. Tamen en 1919 ili
decidis kunligi sian ekzistadon kaj komencis feliĉan geedzan vivon.
Bofrato de Karin, kiu estis ĉefpastro en suda Svedujo, venis por edzigi
ilin la 16an de junio.
Estus
neeble raporti pri la vivo de nia pioniro, ne samtempe ankaŭ parolante pri
lia admirinda edzino Karin. Certe ne ĉiuj scias, kiel ŝi ĉiam
staris je lia flanko, partoprenante ĉiujn liajn interesojn kaj laborojn,
apogante kaj helpante lin. Foje Thilander mem diris: ”Sen Karin mi estus ankoraŭ
en la azilo de Eugenia-Hemmet; se Karin ne estus … Se Karin ne estus, mi nenion
povus fari!” Karin Höjer naskiĝis kiel filino de Gustaf Höjer, ĉefinspektoro
de la sveda lumturaro, en la jaro 1866. En la unuaj jaroj de ŝia infanaĝo
ne montriĝis difekto en ŝiaj okuloj, sed jam antaŭ ŝia
dektria vivjaro ŝi estis perdinta iom post iom sian vidpovon. La vigla,
kuraĝa knabino frutempe montris muzikan talenton, kaj sepjara ŝi jam
ricevis muziklecionojn kaj kiel okjara knabineto ŝi jam mem komponis
malgrandajn, simplajn muzikpecojn admirindajn pro tio, ke ili perfekte kunformiĝis
al la leĝoj de harmonio.
Ŝi
ankaŭ ofte mirigis siajn ĉirkaŭantojn, kiam ŝi,
hejmenveninte el koncerto, ludis longajn fragmentojn el la nur unufoje aŭditaj
muzikpecoj. Unu el la unuaj muzikpecoj de la knabineto ŝi nomis ”La brueto
de la arbaro”, kaj poste sekvis multaj belaj komponaĵoj, precipe kantoj.
Havante 12 jarojn, dum somero ŝi anstataŭis la lokan orgeniston en la
kampara preĝejo, kie ŝia avo estis ĉefpastro, kaj perfekte ŝi
plenumis sian oficon esceptinte, ke ŝiaj mallongaj kruroj ne povis atingi
la pedalojn de la malnova orgeno. La kamparanoj multe ĝuis, kiam la
”malgranda Karin” ludis, kaj ili aparte penis por bone kanti. Post kiam ŝi
pasigis kelkajn jarojn kiel taglernantino en la blindulinstituto en Stockholm,
ankaŭ lernante je aliaj instruistoj, ŝi estis akceptita, deksepjara,
en la muzik-konservatorion, kie ŝi dum sep jaroj studis orgenon,
fortepianon, kantadon, kontrapunkton kaj komponadon.
Ŝi
akiris la diplomon de instruistino pri kantado kaj muziko, pri orgeno kaj preĝeja
kantado, kaj ankaŭ ŝi ricevis la medalon de la akademio. Dum postaj
jaroj ŝi donis lecionojn pri muziko kaj kantado.
Kiam
Karin Höjer interkonatiĝis kun Harald Thilander, tuj ambaŭ
eksentis, ke ili havas multajn komunajn interesojn, pro kio ili komencis viglan
kaj regulan korespondadon. Poste, kiam Thilander ricevis stereotipmaŝinon,
Karin mem lernis uzi ĝin, por ke ŝi povu helpi lin en kazo de bezono.
Dek
tagojn post ilia senceremonia geedziĝo venis eksterordinare ĝojiga
letero de amiko W. P. Merrick, ke la angla ”nacia instituto por la blinduloj”
(Royal National Institute for the Blind) estis decidinta la eldonon de ”Ligilo”
subteni per sufiĉe alta monsumo. Poste aliaj blindulorganizaĵoj
sekvis la ekzemplon, tiel ke la abonantaro de la gazeto kreskis de jaro al jaro
malgraŭ kelkaj krizoj. Pro tio, ke Thilander presis ankoraŭ aliajn
gazetojn, inter ili literaturan, porvirinan, porinfanan, religian ktp. en sveda
lingvo, li bezonis ĉiam pli da helpantoj en la presejo. Laŭeble li
elektis por tio geblindulojn kaj kiam li krome bezonis vidulojn, li prefere
dungis iun kun korpa handikapo. Baldaŭ la preseja spaco ne plu sufiĉis,
nepre necesis pli vasta ejo. Feliĉe li povis aĉeti belan, por la celo
tre oportunan vilaon Älfhem (elfhejmo) en Stocksund, kien translokiĝis
la presejo en 1926.
Jam
baldaŭ post ilia geedziĝo Karin ne plu povis helpi en la preseja
laboro pro kormalsano, tamen ŝi neniel ĉesis asistadi, korektante la presprovaĵojn
helpante en la daŭre kreskanta korespondado. Fine do ŝia sanstato
treege malpliboniĝis kaj en 1927 trafis lin la terura bato: Karin mortis.
Neporteblaj estis lia doloro, lia sento de soleco, kiujn li nur povis regi per
streĉa laborado, al kiu li per sia forta volo sin devigis dum la sekvintaj
monatoj. En artikolo skribis nia nederlanda samideano R.
Israels
laŭvorte: ”Fine, kiel Joseph Kreitz tiom trafe foje skribis: Venis al li
anĝelo el Finnlando, la sindonema, klera, praktika kaj ĉiam ĉarma
poetino Varma Järvenpää”.
Ŝi
naskiĝis la 1an de majo 1899, en finnlanda kampara regiono, kie ŝia
patro havis terkulturan kaj brutbredan bieneton, elkreskis inter naŭo da
gefratoj kaj blindiĝinte fariĝis masaĝistino.
Dum
kvin jaroj ŝi praktikis tiun profesion en la vastaj finnlandaj kamparejoj,
kie tiu laborado por senviduloj estas sufiĉe malfacila kaj streĉa. La
19an de novembro en la jaro 1928 Harald kaj Varma geedziĝis, kaj en 1929
ili kune vizitis la Esperantokongreson en Budapest. Netakseble grandsignifa por
la tutmonda blindularo fakte estis ŝia kunligiĝo kun nia pioniro.
Same kiel li ŝi havis la spiritan privilegion dediĉi siajn talentojn
al la fratiga idealo de Esperanto. La laboro en la presejo allogis ŝin,
tiel ke ŝi dekomence lian agadon partoprenis dum tridek jaroj de komuna
kunlaborado en amo kaj harmonio. Kun nova energio li daŭrigis siajn
okupojn, konsilante, kuraĝigante, inspirante la tutmondan samsortanaron.
Influriĉaj
homoj, precipe en Usono, volonte helpis lin kaj lian verkon; pro tio li kapablis
dum kvar jaroj antaŭ la dua mondmilito eldoni grandformatan, eĉ
reliefe ilustritan popularsciencan periodaĵon ”Nia Mondo” (kun subtitolo:
Kultura aldono al Esperanta Ligilo); ĝi estis nova faceto de lia kleriga
laboro, tiu laboro sendube kontribuis al la strebado ke ankaŭ la senvidulo
trovu sian ”lokon en la socia vivo”.
Kovrilpaĝo
de ”Nia Mondo” kun palpeblaj ornamaĵoj Foto Synskadades Museum (vidu pdf-versijn)
Kvankam
Thilander en sia alnaskita humileco neniam celis al publika honoro, li, kiun
oni jam kiel blindan, surdan, kriplan destinis por sennome vivi kaj morti en
azilo, superŝutiĝis per honoraĵoj; multnombraj estis la unuiĝoj,
kiuj elektis lin honora membro, i.a. okaze de lia 75-jara naskiĝjubileo la
”Mondkonsilantaro por la Bono de la Blinduloj”; kaj ne malpli estis la
oficialaj omaĝoj: Okaze de la jubilee kongreso okazinta 1937 en Varsovio
li ricevis de la pola registaro la ordenon Polonia Restituta, la plej altan
ordenon por civiluloj, pro ”lia grandioza kultura laboro inter la blinduloj de
la tuta mondo”. Kelkajn monatojn poste de la sveda registaro la kavaliran
Vasa-ordenon, de la norvega registaro la ordenon de Sankta Olavo; el Finnlando
li ricevis medalon ”pro benignitate humana” kaj de Stockholma pacunuiĝo
medalon kun 840 svedaj kronoj, kiun sumon li metis en la kason de ”Ligilo”.
Saman malavaran geston li estis farinta jaron antaŭe, kiam li heredis mil
kronojn post forpaso de onklo.
Aliflanke,
bedaŭrinde, de tempo al tempo estis en nia propra rondo homoj, kiuj en si
mem ne povis trovi kontentiĝon kaj harmonion kaj pro tio kontraŭstaris,
malaprobis, atakis aŭ eĉ ofendis lin. Kun sincera admiro li neniam
koleriĝis aŭ sentis sin ofendita, male per kelkaj mildaj vortoj li
provis kontentigi la kontraŭulon kaj fari lin denove kunlaboranto.
Dua
volumo 121
Harald
kaj Varma Thilander en Esperanto-renkontiĝo. Ili sidas meze mano en mano.
Harald havas aŭdilon kun tubo kaj funelo. Varma mantenas funelon. Foto
Synskadades Museum (vidu pdf-versijn)
Pri
lia agado tiom sukcesa en niaj organizaĵoj UABE-UABO vi legis pli detale
en aliaj ĉapitroj de ĉi tiu ”Historio”. La dua mondmilito akre
perturbis ĉian kunlaboron.
Svedujo
havis la grandan feliĉon denove resti ekster la mondmilito, tiel ke la
suferado, la materia mizero, la vivdanĝero, la angoro pro la sorto de
proksimuloj, kaj ĉio alia, kio akompanis la hompeladon kaj hombuĉadon
en la batalantaj landoj, ne trafis geedzojn Thilander; tamen konante ilin ni
scias, ke ne estas priskribebla ilia spirita suferado pro terurasorto, kiu
trafis tiom da iliaj plej amataj geamikoj kaj kunlaborantoj. Kaj ni spertis,
kiel volonte kaj dediĉeme ili post la milito klopodis materie helpi, kie
tio eblis, konsili, konsoli, partopreni en ne rebonigebla doloro kaj mizero.
Kun
nova energio Thilander eklaboris, kaj iom post iom restariĝis la Perdita
kunagado kaj la fido rompiĝinta ankaŭ en nia rondo. Lia centra figuro
ludis ankaŭ en tio gravan, pacigan rolon. Sed dum la plialtiĝo de lia
aĝo, lia sanstato grade malpliboniĝis; precipe li suferis pro
malfortiĝanta koro, kiu ofte malhelpis lin labori konforme al sia ankoraŭ
forta menso. Tamen, li laboradis, preskaŭ ne permesante al si ripozon.
Kelkfoje dum la lastaj dek vivojaroj li ankoraŭ vizitis niajn kongresojn,
faris iafoje malgrandan vojaĝon, sed cetere, dum feria periodo, kiam la
asistantoj estis for, li tiom pli forte plenumis la necesajn aŭ
dezirindajn taskojn.
Kaj
eble plej mirige en tio estas, ke li neniam tion kiel ŝarĝon
priplendis, sed kiel feliĉigan okupon aprezis! Enviinda spirita stato!
Fakte ĉiam li estis gaja, bonhumora, kontenta, ĝuanta la vivon, la
vivon ankoraŭ konsistantan el laboro por la kunhomo.
Per
speciala aparato li kapablis aŭskulti radion, sed pro sia laboremo li aŭskultis
nur diservojn kaj informojn pri novaĵoj. Dum sia lasta vivjaro li plendis
ofte, ke tio lacigas lin. Aliflanke li optimisme planis kaj revis pri rotacia
presilo por eldoni propran semajngazeton en sveda lingvo, sed Varma, praktika
kaj sobra, ja konsciis, ke ĉi tio tamen superus lian forton, bremsis lin
en tio, kiom ajn dolorige ŝi sentis tiun neceson.
Laŭ
instigo de kelkaj amikoj, Thilander dum kelkaj jaroj serĉis jam kapablan
anstataŭanton por la redakcia funkcio de EL. Kiam la unua klopodo
malsukcesis, li reprenis la taskon al si, sed kiam li fine, kvar monatojn antaŭ
la morto, en plena fido povis transdoni ĝin al nia samideano R. Gonin, li
volonte faris tion.
Venis
sabato, la 13a de decembro en la jaro 1958. Dum la pasintaj aŭtunaj
monatoj li fartis sufiĉe bone kaj laboris energie. Tiun sabatan antaŭtagmezon
li ĝojis, ĉar la laboro pri EL nun estis tiom progresinta, ke ĝi
certe povos aperi antaŭ kristnasko. Vigle li stereotipis Informilon, la
organon de EBLoGo, kiam li vokiĝis al tagmanĝo. Dum la tagmanĝo
li partoprenis en iu interesa interparolo. Sed finante la manĝadon, subite
li havis atakon de apopleksio, kiu post du minutoj, sen agonio aŭ
rimarkebla suferado, finis lian vivon. Ne estas imageble, kiel tiu neatendita
batego ektrafis lian amatan kaj amantan edzinon…! Ni ne klopodu priskribi ŝiajn
sentojn de doloro kaj de izoleco.
Granda
malĝojo kaj funebro ankaŭ regis en la mondo de la blindularo kiam ĝi
eksciis pri la forpaso de sia estiminda kaj de ĉiuj amata amiko. La
januara numero de ”Ligilo” tute al lia omaĝo dediĉita klopodis per
vortoj esprimi ĉi tiujn sentojn kaj
pensojn.
La
enterigo okazis sabaton, la 20an de decembro, en Danderyd, apud Stockholm, al
kiu paroĥo apartenas Stocksund. La funebrantoj kolektiĝis en tiea
gasthejmo kaj veturis komune al la bela, mezepoka preĝejo. Granda nombro
da florkronoj kovris la ĉerkon,
inter ili unu de la ”Mondkonsilantaro por la Bono de la Blinduloj”. En sia
funebra parolado teol. d-ro Bellerström skizis la verkon de la forpasinto,
kiu tiom efikis pro lia amoplena kaj oferema koro; eminenta kantistino Esther
Berggren kantis du himnojn, multaj reprezentantoj el blindulaj kaj vidulaj
asocioj kaj rondoj esprimis sian funebron pro forpaso de unu el la plej famaj
blinduloj.
Okaze
de la 80-jara naskiĝjubileo de Thilander li ricevis donace de en- kaj
eksterlandaj organizaĵoj kaj individuaj personoj sumon de ĉ. kvin mil
kronoj por aĉeti eventualan rotacian presilon, sed ĉar ne efektiviĝis
lia plano, li metis tiun sumon en bankon por vidi, kiel li povus poste aranĝi
la aferon pri aĉeto de la dezirita presilo, kiu kostis multe pli ol tiu
sumo. Post lia morto Varma ankoraŭ aldonis mil kronojn kaj kune kun jam
ekzistintaj akcioj kaj konsiderindaj sumoj de la sveda centra organizaĵo
por blinduloj ”De Blindas Förening” fondiĝis la Thilander-fonduso kun
kapitalo de ĉ. 25.000 kronoj, kiun administras la menciita organizaĵo
kaj kies interezo estas por ”Ligilo” tiel longe kiel aperas la gazeto.
Feliĉe
Varma Thilander trovis en si forton kaj energion kontinuigi la laboron de sia
mortinta edzo presante nian karan gazeton ankoraŭ tiom da jaroj ĝis
tiu tempo, kiam ŝi pro manko de helpantoj en la presejo kun vera bedaŭro
devis peti la estraron de Libe transdoni la presadon al alia presejo. Tamen ŝi
ankoraŭ presis poste malgrandajn svedajn gazetojn, cirkulerojn ktp.
Pli
aĝa VarmaThilander ĉe presmaŝino en presejo en Stocksund Foto
Synskadades Museum (vidu pdf-versijn)
Harald
Thilander ne plu estas en nia rondo, sed lia ideo de ”Esperanto inter la
blinduloj”, kiun li kreis per sia inteligenteco kaj nobla animo, ne malaperis
kaj dumlonge ne malaperos, spirite li mem ne malaperis. Lia vivo havis por li
mem, por liaj proksimuloj kaj por la blindularo tian benitan signifon, kian
homo nur povus deziri.
Laŭ
artikoloj de John Bergh, Raff Israels, Agnes Melchior kaj Joseph Kreitz
Fondinto
de Esperanta Ligilo Kreinto de nia movado en la unua tempo - foto (vidu pdf-versijn)
Post
la biografio pri Harald Thilander ŝajnas al ni konsilinde sekvigi ankaŭ
biografion pri prof. Th. Cart, kiu ne nur estis la fondinto de nia ”Ligilo”,
sed ankaŭ la efektiviginto de la ideo pri Esperanto kiel internacia lingvo
por la blinduloj. Oni pripensu, ke li kreis – kvazaŭ el nenio – la unuajn
lernolibrojn brajlajn, kreis nian ”Ligilon”, kreis per tio tiun kunlaboradon
kaj tiun interamikiĝon de la tuta blindularo, kiu nun ĉirkaŭtenas
kvazaŭ per retego ege multajn landojn de nia terglobo. Ne mirige do, ke
prof. Cart estis nomita ”Paĉjo” de la blindulesperantistaro dum kaj ekster
la kongresoj kaj eĉ vidantaj samideanoj diris, ke li estis ”La dua patro”
post Zamenhof.
Depost
pli ol unu jaro sur lia skribotablo, ĉe kiu li pasigis laborante tiom da
horoj tage kaj nokte, kaj ĉe kiu li ankaŭ mortis, konstante staris la
bronza statueto, kiun la modesta dankemo de la tutmonda blindulesperantistaro
estis al li oferinta okaze de lia
sepdekkvina naskiĝjubileo, kun sur la soklogravurita dediĉo: ”Al sia
Paĉjo Th. Cart, la tutmonda blinda esperantistaro. La 30an de marto,
1930”.
Estis
statueto, kiu prezentis ”semanton”, kaj vere li dissemis sian ideon pri unueco
de Esperanto tra la tuta mondo per vortoj kaj skribado, ĉar li estis aŭtoro
de gravaj verkoj, kritika, vigla kaj sagaca redaktoro de la ”vortoj de la
blankbarbulo”. Tiuj el ni, kiuj atente studis precipe la unuajn ĉapitrojn
de la ”Historio”, certe konstatis kun sento de dankemo, kiom nia ”Paĉjo”
Cart faris por estigi nian gazeton venkante ĉiujn penseblajn malfacilaĵojn,
financajn kaj alispecajn obstaklojn per sia persista laborado.Tial kredinde
estos interese sciiĝi por multaj el ni, kion li skribis en numero 1/1904
en Esperanta Ligilo: ”Karaj legantoj kaj samideanoj! Programon ni ne bezonas:
Nia revueto mem estas sufiĉa programo. Sed tion ni devas tamen diri, ke ni
uzos nur la Zamenhofan lingvon kaj akceptos nenian ŝanĝon, eĉ
plibonigantan, ĉar en la nuna momento
ĉia ŝanĝo, ĉu en la alfabeto (por viduloj aŭ
por blinduloj), ĉu en la gramatiko povus esti pereiga por nia bela
entreprono. Ni ne faru kiel fama kuracisto, kiu, ne trovinte korpon de infano
konforma je proporcioj juĝataj de li normalaj, mallongigis la krurojn,
elkurbigis la bruston, rektigis la ŝultrojn, kaj ovaligis la kapon tiel,
ke la infano irinte lerte, pro sia perfektiĝo mortis. Kontraŭe ni
vivigu Esperanton tian, kia ĝi estas: Ne venis ankoraŭ la tempo ĝin
korekti.” Nun iom pri la vivo de la bonfarinto de la nevidantoj kaj fondinto de
EL.
Théophile
Cart naskiĝis la 31an de marto en la jaro 1855 en Saint Antoine
(Dordogne), Francujo. Li studadis klasikan kaj modernan filologion en Lausanne,
Basel, Berlin, Roma, Paris kaj Uppsala (Svedujo) kaj fariĝis licenciato en
beletristiko en 1880 kaj ”agrégé de l’université de
France” en 1885 (kun ”La unua loko”). Li estis instruisto en la ”Ecole
Alsacienne” en Parizo (1881–1897), en Toulouse (1890–1891), en Uppsala
(lektoro), sendita de la franca registaro por studi la svedajn lernmetodojn
(1891–1892) kaj fine en Lycée Henri Quatre en Parizo kaj en la alta
lernejo por politikaj sciencoj.
Prof.
Cart publikigis en 1881 libron pri la restado de Goethe en Italujo (du
eldonoj), diversajn eldonojn de germanaj klasikaj verkistoj, multegon da
artikoloj pri skandinava literaturo en ”Grande encyclopédie”,
lernolibrojn pri Esperanto kaj aliajn librojn. Li estis de multaj jaroj ano kaj
poste prezidanto de la esperanta akademio kaj direktoro de la ”Komuna vortaro”.
Prof.
Th. Cart edziĝis en 1888 kaj havis kun sia edzino kvar infanojn, el kiuj
du mortis ankoraŭ junaj. La du pli aĝaj partoprenis kiel volontuloj
en la unua mondmilito. El ili unu estis mortigita ĉe Somme kaj la alia dum
longa tempo estis
kaptito
en Germanujo.
Pro
siaj multaj servoj prof. Cart ricevis la krucon de la franca honora legio.
La
20an de majo en 1931 prof. Th. Cart post trankvila vespero, dum kiu li ankoraŭ
korektis ĝis la 23a h. novajn presprovaĵojn, post same trankvila
nokto li subite iom antaŭ la sesa leviĝis dirante, ke li sufokiĝas
kaj sentas malvarmon. Dum lia edzino rapidas prepari ion varman, li forlasis
sian dormoĉambron kaj aliras, kvazaŭ puŝite de mistera
instinkto, sian laborĉambron sian kutiman apogseĝon antaŭ sia
labortablo. Sed, preskaŭ sammomente li ŝanceliĝis kaj subtenate
de la brakoj de sia edzino li falegis en la seĝon kaj li estis, ho ve! jam
frapita de mortiga, sed sendolora koratako. La bono, kiu de li estis kreita en
la mondo, lin rekompencu, rekompencos certege. ”La bono estas sia propra
rekompenco” estas certe unu el la leĝoj de la naturo.
Albert
Masselier kaj Joseph Kreitz
William Percy Merrick (1868–1956)
Brita
kaj tutmonda pioniro de Esperanto inter la blinduloj Certe neniu el la legantoj
de nia ”Historio” kontraŭdiros kaj riproĉos nin, ke ni provos koncize
raporti pri la vivo kaj agado de nia karmemora pioniro W. P. Merrick, ĉar
li kune kun Harald Thilander kaj prof. Théophile Cart metis la
Fundamenton de nia ideala movado, kies avantaĝojn ĝuos multaj el ni
kaj ĝuos ankoraŭ pli multaj samideanoj post ni. Bedaŭrinda estas
nur la fakto, ke ni scias tro malmulte pri nia pioniro pro tio, ke eĉ al
la plej bonaj kaj plej fidelaj geamikoj li neniam rakontis pri sia vivo kaj
tute silentis pri tio, kion li faris kaj kiom da mono el propra poŝo li
elspezis por nia komuna afero kaj precipe por nia gazeto ”Ligilo”. W. P.
Merrick naskiĝis la 2an de novembro en la jaro 1868 kiel filo de
bienposedanto. Li kaj lia same blinda frato Francis vendis la grandan patran
bienon sciante, ke ili mem ne povos administri ĝin, kaj ili ambaŭ
ekloĝis ĉiu en sia propra domo kun komuna muro, signo de harmonia
kuneco. En la jaro 1905 oni elektis nian pioniron al la administra konsilantaro
de Royal National Institute for the Blind, kaj kiam li emeritiĝis en la
jaro 1953, oni elektis lin unu el la vicprezidantoj de la nomita instituto. Dum
tiu tempo li servis kiel membro de la komitatoj pri sciencaj esploroj. Kvankam
li streĉe laboregis por plibonigi la sorton de la blindularo, ĉiam li
opiniis, ke edukado estas la plej bona ŝlosilo, per kiu malfermi la pordon
de sukceso. Kunlaborante kun ĉiu individuo aŭ asocio, kiuj samopinias
kun li, li fariĝis bonkonata kiel fervora blindulĉampiono. Inter la
jaroj 1900 kaj 1916 li kvazaŭ pioniris pri la kolektado kaj publikado de britaj
popolkantoj, kaj li estis aŭtoro de la broŝuro ”La muziknotado de
angloj”. Merrick fariĝis spertulo pri la fonetikscienca metodo kaj kune
kun d-ro W. Potthoff li publikigis verketon ”La internacia fonetika alfabeto”
en la jaro 1932.
En
la unua ĉapitro mem verkita por la ”Historio” de nia karmemora Merrick li
rakontis interalie, ke estis nia Thilander, kiu iniciatis lin lerni la
internacian lingvon, tamen, kion li ne rakontis, estas la fakto, ke kiam
Thilander unue proponis al li lerni Esperanton kaj instrui la belan
Mondlingvon, pro eta kono de Volapuk li iom malĝentile respondis al
Thilander: ”Mia tempo vere ne sufiĉas por infana ludilo!” Poste Merrick
disvastigis Esperanton en sia propra lando kun bona sukceso, sed nur post
multaj jaroj de senlaca laborado li preparis fruktodonan terenon por starigo de
brita asocio de blindaj esperantistoj. Jam antaŭ la unua mondmilito li
vigle klopodis varbi vidantojn pretajn ellerni brajlan skribon por brajligi
librojn Por National Library for the Blind en Londono. Tiamaniere li sukcesis
aldoni multajn verkojn al la libraro. Oni rajtas diri, ke estis nia Merrick,
kiu fondis la esperantan fakon en la biblioteko, kiu nun ampleksas pli ol mil
verkojn esperantajn.
Nur
en la jaro 1916 li edziĝis al unu el siaj Esperanto-transskribistinoj,
Lottie. Dum multaj jaroj nia pioniro skribis meznombre 30 leterojn ĉiutage,
dum lia edzino mirinde helpis lin dum pli ol 30 jaroj, ĝis ŝi tragike
mem blindiĝis kaj forpasis antaŭ li.
W.
P. Merrick estis kasisto de nia ”Ligilo”, sed li estis multe pli ol kasisto.
Sir Arthur Pearson trovis nian gazeton tiel utila, ke Royal National Institute
for the Blind donis po 240 pundojn sterlingajn dum du jaroj, ĝis la antaŭmilitaj
subtenantoj ree povos doni sian subtenon. Kaj poste, dum regis inflacioj en
preskaŭ ĉiuj eŭropaj landoj tiel, ke multaj abonantoj ne povis
pagi abonprezon, ree estis nia amiko Merrick, kiu savis la gazeton de la
malapero, sed pri tio vi ja detale legis en la oka ĉapitro pri Esperanta
Ligilo.
Por
la esperantaj diservoj okazintaj en Londono la duan dimanĉon ĉiumonate
Merrick ĉiam brajligis himnojn por la blindaj partoprenantoj. Tiamaniere
li instigis ankaŭ neesperantistajn blindulojn lerni la belan internacian
lingvon. Multaj scias pri la verketoj, kiujn li presis per sia presilareto kaj
disdonis senpage al siaj blindaj samideanoj. Post la forpaso de lia edzino lia
sola, sed granda ĝojo estis helpadi siajn samsortanojn. Ĉiam li
aspektis trankvile ĝoja, eĉ dum la tempo, kiam li devis multe suferi
pro tio, ke li falis kaj disrompiĝis lia femura osto ne plu resaniĝonta.
Nur dum la lasta tempo de sia vivo li kapablis iomete iri per helpo de ia
stablo, kio tre ĝojigis lin.
La
7an de novembro en la jaro 1956 nia tim amata pioniro forpasis post mallonga
malsano kaŭze de malvarmumo. La forpasinto ne apartenis nur al Britujo, la
tuta mondo estis lia paroĥo kaj ni paroĥanoj konstante konservos
korvarmigan memoron koncerne la vivon kaj ofereman ekzemplon de nia unika
misiisto, kiu preferis cedi personan komforton por dediĉi sin kaj sian propraĵon
al samsortanoj tra la tuta mondo.
Laŭ
kompletigitaj informoj de Harald Thilander
Karel Emanuel Macan (1858–1926)
Fondinto
de la Esperanto-movado inter ĉeĥoslovakaj blinduloj kaj iniciatinto
de la unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj Karel Emanuel Macan
naskiĝis la 25an de decembro 1858 en la ĉeĥa urbeto Pardubice
kiel filo de fama fervoja inĝeniero. Kiel lernanto de reala lernejo
(duagrada lernejo) en Praha, kien estis transloĝiĝinta la familio, li
perdis unu okulon pro eksplodigo de kapsulo trovita en tirkesto de skribtablo
de sia patro.
La
duan okulon li perdis poste pro ekpuŝo al eĝo de infana kalkulilo en
malluma ĉambro, estante studanto de kemio en teknika altlernejo. (foto - vidu pdf-versijn)
Jam
depost sia junaĝo Macan treege ŝatis muzikon bonege ludante
fortepianon. Tial li decidis studi serioze muzikon en la jaro 1882 ĉe la
fama muzikpedagogo kaj artisto Zdenek Skuhersky en trijara orgenista lernejo,
kiun li absolvis kun eminenta sukceso kaj jam baldaŭ li vekis atenton pro
siaj komponaĵoj. Fininte tiun lernejon, li daŭrigis studojn pri
muzikkomponado private ĉe fama ĉeĥa muzikkomponisto Zd. Fibich.
Tiucele li eĉ akiris ŝtatan stipendion fare de la registaro en Vieno
(nuna Ĉeĥoslovakio estis antaŭ la jaro 1918 parto de la aŭstra-hungara
monarkio). Venis la unuaj publikaj sukcesoj de la blinda komponisto Macan. Liaj
kantkolektoj ne nur estis eldonitaj, sed ankaŭ kantitaj dum koncertoj de
plej eminentaj ĉeĥaj kantistoj, kaj unu lia meso estis kantita pro
rekomendo de J. Brahms en viena preĝejo. La arĉinstrumenta kvarteto
f-mol apartenis siatempe (ĝi estis komponita en 1889) al la plej bonaj ĉeĥaj
komponaĵoj tiuspecaj.
Tamen,
kiam subite malboniĝis la materia situacio de lia familio, Macan ne povis
vivteni sin kiel komponisto. En tiu tempo proponis al Macan la fama prahaa
blindulpedagogo Klar instruistan postenon en blindulinstituto de li direktita
sub la kondiĉo, ke Macan por ĉiam forlasu la muzikkomponadon por ne
esti pro ĝi ĝenata en sia nova profesio de lerneja (do ne muzika)
instruisto. Li sukcese partoprenis blindulinstruistan kurson en Vieno, kaj la
5an de januaro en la jaro 1891 li fariĝis blindulinstruisto de la
blindulinstituto de Klar en Praha, kie li ĉefe instruis pri literaturo,
disdonante malavare al nematuraj, eĉ al plenkreskaj lernantoj el riĉaj
domoj de sia spirito kaj koro.
Kontraŭvole
li devis ĉesigi la muzikkomponadon, des pli fervore li dediĉis sin al
sia lerneja laboro kaj al organizado de kultura vivo de ĉeĥaj blinduloj,
kies plej gravaj rezultoj estis la fondo de la asocio ”Ĉeĥa
porblindula Preso” 1916, la ĉeĥa brajlogazeto ”Zora” (1917), kiun li
mem redaktis ĝis sia morto, kaj la porblindula biblioteko en Praha (1925).
Jam
tuj post la apero de la unuaj numeroj de EL en la jaro 1904 li eklernis
Esperanton kaj laŭdokumente jam en la jaro 1905 li aranĝis la duan
Esperantokurson (por knabinoj) en la blindulinstituto de Klar en Praha. Li ankaŭ
estis inter tiuj blindaj samideanoj, kiuj en la jaro 1907 partoprenis la unuan kunvenon
de blindaj esperantistoj en la kadro de la tria universala kongreso de
Esperanto en Cambridge. Kvankam li sukcesis akiri monrimedojn por partopreni
kun grupo de ĉeĥaj blindaj samideanoj la unuan jam bonege organizitan
blindulesperantistan kongreson en Parizo 1914, la eksplodo de la unua
mondmilito malebligis la vojaĝon jam bone preparitan.
Macan
mem verkis esperantan lernolibron, kiun li poste eldonis en brajla preso en
1918. En 1920 li fondis la esperantan aldonaĵon ”Aŭroro” al la brajla
gazeto ”Zora” kaj en 1921 li organizis la unuan bonege sukcesintan kongreson de
blindaj esperantistoj en la kadro de la dektria universala kongreso de
Esperanto en Praha, kiun li mem prezidis. Samjare li fondis ”Societon de ĉeĥaj
nevidantaj esperantistoj”.
Dum
la milito Macan fariĝis ”pedagogia direktoro” de tiu lernejo, en kiu li
estis laborinta dum proksimume kvarona jarcento kaj ankaŭ dum kaj post la
milito li instruis ĉeĥajn blindigitajn soldatojn, al kiuj li per sia
propra ekzemplo kaj profunda vivrigardo redonis perditan kredon je senco kaj
celo de la vivo.
El
la muzikverkaro de Macan ni citu nur la kantociklojn ”Juna amo”, ”Malĝoja
amo”, ”5 kantoj”, ”15 kantoj” kaj ”Ruĝaj sunsubiroj”, la arĉinstrumentan
kvarteton (ankaŭ surdiskigitan), du mesojn, virajn kaj virinajn ĥorverkojn,
melodramon ”Amarus” (recitaĵo kun orkestra akompano) kaj malgrandajn
komponaĵojn por fortepiano kaj por violono kun fortepiana akompano.
De
kelkaj jaroj suferante pro diabeto, nia pioniro Karel Emanuel Macan forpasis la
6an de februaro en la jaro 1926 post sukcesplena vivlaborado ne nur por siaj
samsortanoj samlandaj, sed ankaŭ tutmondaj.
Kompilita
laŭ diversaj informoj
Dana
blindulafera probatalanto; pioniro de Esperanto inter blinduloj
Johan
Wulff, tre agema kaj plej konata probatalanto en la dana blindulmovado, naskiĝis
la 30an de novembro 1850 en Kopenhago. Jam dum la lerneja tempo lia vidpovo
malboniĝis tiom, ke li devis peti edukadon en blindulinstituto kiel
junulo.
Li
estis edukita kiel muzikisto kaj agordisto. Poste li deĵoris kiel preĝeja
kantisto.
Tamen,
en la jaro 1883 li estis unu el tiuj, kiuj fondis la grandan blindulasocion,
kiu unue nomiĝis ”De blindes understøttelses-og læse-forening
1883” (subtenokaj lego-asocio de la blinduloj, fondita 1883) kaj poste ŝanĝis
sian nomon al ”Foreningen for Danmarks blinde” (asocio por la blinduloj de
Danujo), unu el la plej fidelaj subtenantoj de EL. Jam per la unue nomita
asocio li metis la fundamenton por brajla presejo kaj biblioteko. En la asocio
li havis la postenon de oficejestro kaj presejestro ĝis la jaro 1932, kiam
post preskaŭ 50-jara agado li forlasis la estraron, kiu nomis lin honora
membro. Johan Wulff laboradis konstante por siaj samsortanoj, kaj meritplene
kaj energie li kontribuadis al la disvolvigo de la tuta danuja
blindulprizorgado. Li, multflanke talentoplena homo, treege utilis al siaj
danaj samsortanoj ankaŭ per diversaj inventaĵoj, elpensante
punktskriban tabulon por ambaŭflanka skribado kaj rapidskriban brajlomaŝinon.
Kvankam la laste menciita inventaĵo nun estas superita de ankoraŭ pli
rapidaj samspecaj maŝinoj inventitaj alilande, ĝi certe ludis gravan
rolon por la evoluigoj de tiuj maŝinoj, kaj la skribtabulo estas uzata
ankoraŭ. Sed por ni esperantistoj estas plej grave ekscii, ke Wulff estis
sindonema samideano.
Jam
dum la unuaj jaroj de nia jarcento, kiel redaktoro de la dana, ĉiusemajna
brajla gazeto ”Budstikke” (la informilo) li enpresigis en sian gazeton
esperantajn legaĵojn, eĉ jam antaŭ la estiĝo de EL. Same
frue li eldonis la lernolibreton de Cart en danlingva traduko kaj
esperantan-danan vortareton. Li kunlaboradis ankaŭ kun vidantaj
esperantistoj kaj partoprenis la ”provkongreson” 1907 en Cambridge. Ofte li
rakontis, ke li renkontis d-ron Zamenhof mem kaj havis okazon pridiskuti kun li
lingvajn problemojn. La 25an de februaro en la jaro 1935 forpasis Johan Wulff,
unu el la unuaj probatalantoj por Esperanto inter la tutmonda blindularo.
Laŭ informoj de Poul Glygaard
Post
Johan Wulff certe Agnes Melchior, la fratino de la mondfama kantisto Laurits
Melchior, meritas laŭdan mencion en nia historia libreto pro tio, ke ŝi
ne nur propagandis sukcese nian internacian lingvon inter sialandaj, sed ankaŭ
inter eksterlandaj samsortanoj. Dum multaj kongresoj inter 1921 ĝis 1939 ŝi
interese prelegis pri blindulfakaj temoj, prezentante eĉ ilustraĵojn
kaj ilojn taŭgajn por instrui ĉefe blindajn infanetojn en la antaŭlerneja
aĝo aŭ iom pli laŭbezone. Ankaŭ ŝi estis tiu
samideanino kiu petis kiel unua financan subvencion de la ”Asocio por la
blinduloj de Danujo” por nia ĵus fondita UABE kaj estis Agnes Melchior,
kiu apartenis al tiuj, kiuj kolektis multan monon por nia ”Ligilo” dum tempo,
kiam minacis pereo al ĝi pro tio, ke regis inflacio en multaj landoj kaj
ankaŭ ”the Royal National Institute for the Blind” en Londono decidis doni
monhelpon nur al britaj legantoj de EL kaj ne al la gazeto mem, kiel antaŭe.
Kune kun Johan Wulff ŝi iniciatis la fondon de ”Dana asocio de blindaj
esperantistoj” (DABE), kies prezidantino ŝi restis ĝis eksplodo de la
milito.
Agnes
Melchior naskiĝis en Kopenhago la 15an de julio 1883. Unue ŝi estis
edukita kiel kantistino, sed post ĉiam pliiĝanta ekblindiĝo ŝi
decidis eklerni la profesion de infanflegistino intencante dediĉi sian
vivon estonte al blindaj infanetoj suferantaj kun ŝi la saman sorton. En
la jaro 1921 ŝi do kiel infanflegistino ekdeĵoris en la
blindullernejo en Kalundborg, kie ŝi dum preskaŭ 24 jaroj kun patrina
amo ludante edukis la blindajn infanetojn tie, kiuj ŝin nomis ”onklino
Agge”.
Tro
frue, la 25n de februaro en la jaro 1945 post insida malsano Agnes Melchior
forpasis dum tempo, kiam ni bezonis ŝian helpon por rekonstrui nian
Esperanto-movadon interblindulan.
Laŭ informoj de P. Glygaard
La
svisa Esperanto-pioniro Paul Ketterer estis unu el la unuaj esperantistoj
nevidantaj, unu el tiuj, kiuj kun nia Paĉjo prof. Th. Cart revis kaj
planis pri utiligo de Esperanto por la blinduloj kaj iliaj specialaj interesoj.
Paul
Ketterer naskiĝis la 13an de aprilo en la jaro 1870 en La
Ferièrere, vilaĝo en la kantono de Bern, kiel filo de terkulturisto
deveninta el la Nigra Arbaro. Li estis naŭjara knabo, kiam li ekblindiĝis
pro falego sur la glacio. Ekde la jaro 1880 ĝis 1890 li frekventis la
blindullernejon en Lausanne, kie li dekomence estis la plej inteligenta
lernanto, sed ĉar ne ekzistis ŝanco studi por blinduloj, li eklernis
la profesion de lignoskulptisto, kiun profesion li praktikis du jarojn en La
Chaux-de-Fonds, kien intertempe estis transloĝinta lia familio. Ĉiam
nia pioniro multe legis por kompletigi siajn sciojn. En 1892 oni revokis lin al
Lausanne por doni al li tie la bonŝancon por partopreni kursojn en
seminario kaj jam en la jaro 1895 li fariĝis instruisto pri matematiko kaj
franca lingvo en la tiea blindullernejo. Samjare aperis la unua volumo kun liaj
poemoj sub la titolo ”Rayons dans la nuit” (radioj en la nokto) kaj jam en 1901
sekvis la dua volumo sub la titoto ”Voix et brises” (voĉoj kaj
ventetoj).
En
1902 Ketterer fariĝis estro de la brajla presejo ĵus nove instalita
en la blindulinstituto. Okaze de la provkongreso de blindaj esperantistoj
okazinta en Cambridge 1907, dum unu el la oficialaj kunsidoj sub prezido de nia
angla blindulamiko Alfred J. Adams, Paul Ketterer faris sian belan paroladon,
pri kiu vi legis en la tria ĉapitro de nia historia libreto. Kvankam liaj
vivkondiĉoj ne permesis al li multe labori oficiale por Esperanto, li
konservis tra la jaroj sian kredon je ĝia estonto kaj je ĝia forto
por bori al si vojon. En 1910 li fondis la brajlan gazeton ”Le petit
progrès”, kiun li redaktis ĝis 1936. 1911 li estis inter tiuj
samsortanoj, kiuj fondis la ”Svisan blindulligon”, kaj 1923 li fariĝis
redaktoro de la nigrepresita revuo ”Le messager suisse des aveugles”. En tiuj ĉi
nomitaj gazetoj de tempo al tempo li aperigis artikolojn kaj notojn pri la
Internacia Lingvo kaj ĝia utileco por la blinduloj. Paul Ketterer, patro
de sep infanoj, laboris por siaj samsortanoj ĝis la momento, kiam li
forpasis la 21an de novembro en la jaro 1936. Laŭ kompletigitaj informoj
de Roger Cosandey
Pioniro
de la blindulesperantista movado en Norvegujo Edvard Imsdahl naskiĝis la
3an de majo 1886 en Gudbrandsdal. Kiel dekdujarulo li ricevis baton en okulon,
kiu post longdaŭra inflamo iom post iom kaŭzis kompletan ekblindiĝon
tiel, ke li devis frekventi ”Klæbu offentlige blindeskole” apud Trondheim
ekde 1899 ĝis 1905, kie li sukcesis tiel bone, ke neniu antaŭlerninto
ricevis tiom brilan ateston. Krom la edukaj objektoj li eklernis la ŝuistan
kaj ankaŭ iom la lignaŝistan metiojn, tamen, tia laboro estis malbone
pagita kaj cetere ne interesis lin. Tial li revenis al la lernejo por en aldona
lingvokurso studi la anglan kaj germanan lingvojn, pri kiuj li poste perfektiĝis
aŭtodidakte. Same aŭtodidakte li lernis Esperanton laŭ dana
brajla lernolibro.
Jam
kiel tiama lernanto en la jaro 1904 nia pioniro Imsdahl estis inter tiuj
samsortanoj, kiuj fondis distriktan, kcidentlandan blindulasocion ”Vestlandske
blindeforbund”, en kiu li gvidis multspecajn labortaskojn dum jardekoj. En
februaro 1907 la asocio elsendis la unuan numeron de tre malgranda, en kelkaj
manskribitaj ekzempleroj cirkulanta dumonata revuo. Ĝi ricevis la elvokan
nomon ”Norges blinde” kaj estis la modesta origino de la organo de ”Norges
blindeforbund” (norvega blindulligo). En 1909 Imsdahl troviĝis inter la
fondintoj de la tutlanda ”Norvega blindulligo” kaj kiam en la konstitucia
kunveno oni decidis eldoni brajlan ĉiusemajnan gazeton ”Norges blinde”,
estis Imsdahl la unua elektita redaktoro. Dum la kvar unuaj jaroj li devis ne
nur redakti, sed ankaŭ stereotipi kaj per manforto presigi la gazeton. En
intima kunlaboro kun Harald Thilander li iom post iom evoluigis modernan
brajlan presejon Bergen. Mem li estis eksterordinare lerta kaj taŭga
stereotipisto. Depost la jaro 1911 Imsdahl ankaŭ redaktis dum multaj jaroj
la porvidulan ĉiumonatan revuon ”Blindesaken” (blindulaferoj). Dum lia
sperta administrado la brajla presejo multe kreskis: Ĉiam pli multaj
gazetoj, ĉiuspecaj lernolibroj, beletristiko, diversfaka literaturo ktp.,
sed, kio ankaŭ estis tre grava, multaj muzikverkoj eliris el la presejo al
la tiamablindularo, kies scivolemo estis neestingebla.
Kiel
fervora esperantisto Imsdahl vigle propagandis kaj jam en sia junaĝo prizorgis
eldonadon de brajla lernolibro kun la plej necesaj vortaroj por lerni
Esperanton. Poste sekvis bonaj libretoj, malgranda propaganda gazeto ”Antaŭen”
kaj pli ampleksaj verkoj. Dum multaj jaroj li estis konsulo resp. delegito de
EL, UABE, UABO kaj LIBE. Kompreneble li ankaŭ estis inter tiuj norvegaj
gesamideanoj, kiuj okaze de la ”dektria” en Stockholm, dumnokte, 1934, fondis
la ”Norvegan asocion de blindaj esperantistoj” (NABE), kiun li ame prizorgis ĝis
eksplodo de la mondmilito.
Estis
neeviteble, ke nia pioniro dum tiom da jaroj devis preni sur sin treege gravajn
taskojn en la administracio de ”norvega blindulligo”. Kun entuziasmo li
partoprenis la unuan nordlandan blindulaferan konferencon en 1920, kaj poste
fervore laboris por krei pli bonajn kontaktojn translimajn. Imsdahl eluzis ĉiujn
siajn fortojn en streĉiga laboro por plibonigi la vivkondiĉojn de la
blinduloj. Fidele li restis en siaj gravaj postenoj kiel redaktoro kaj
presejestro ĝis la jaro 1948, kiam serioza malsano trafis lin kaj kaŭzis
lian forpason la 4an de majo en la jaro 1950. (Ĉi tiujn biografiajn notojn
ni dankas al nia veterano Halvdan Karterud, kiu dum jardekoj kiel ĝeneralsekretario
de ”Norges Blindeforbund” fidele kunlaboris kun Edvard Imsdahl.)
Pionirino
de la Esperanto-movado inter la blinduloj Henriette Zapater, naskita baronino
de Chalmot, devenis el nederlanda nobela familio kaj naskiĝis la 4an de aŭgusto
en la jaro 1867 en Arnhem, Nederlando, kiel filino de supera postadministracia
oficisto. Depost ŝia naskiĝo, ŝi jam estis iom malbonvida, kaj
en la plej frua infanaĝo ŝi perdis unu okulon per operacio, tamen ŝi
povis frekventi privatan normalan lernejon por knabinoj. Specialan intereson ŝi
montris por fremdaj lingvoj tiel, ke jam en la aĝo de dekdu jaroj ŝi
bone parolis, krom la nederlanda lingvo, la anglan, francan kaj la germanan
lingvojn. Poste ŝi lernis aŭtodidakte la italan, latinan, laste
Esperanton kaj la hispanan lingvojn. En 1901 Harald Thilander publikigis
bonegan propagandan artikolon pri Esperanto en la angla porblindula gazeto
”Progress”. Henriette de Chalmot legis ĝin, sed mem posedante tiom da
fremdlingvaj scioj, ne vidis unue la valoron de Esperanto kaj tial per alia
artikolo publikita en la sama gazeto akre kontraŭbatalis la opinion de
Thilander. Tamen, per privata korespondado Thilander sukcesis konvenki ŝin pri la valoro kaj
utileco de Esperanto speciale por blinduloj; karakteriza por ŝia sincera
kuraĝa spirito estas tio, ke ŝi tuj publike konfesis, ke ŝi
konvinkiĝis pri la graveco de la internacia lingvo. Depost tiu tempo ŝi
laboris fervore por nia afero, ne nur inter blinduloj, sed ankaŭ inter
vidantoj, ne nur en Germanujo, kie ŝi jam loĝis kelkajn jarojn, sed
ankaŭ en ekstergermanaj landoj. Ĉie ŝi propagandis, laboris kaj
skribis por nia lingvo, fariĝante per tio vera pionirino de nia alta ideo,
al kiu ŝi restis fidela ĝis la lasta spiro. Ŝi partoprenis la
universalajn kongresojn de Esperanto en Cambridge, Dresden kaj Barcelona antaŭ
la unua mondmilito kaj post ĝi tiujn en Den Haag, Praha kaj Nürnberg.
Dum la kongreso okazinta en Barcelona ŝi interkonatiĝis kun la
hispana gitarvirtuozo Baldomero Zapater, kun kiu ŝi edziniĝis poste.
De tiu tempo Esperanto estis kaj restis la familia lingvo de la diversnaciaj
geedzoj.
En
la jaro 1906 nia pionirino faris propagandan paroladon en la aŭlo de la
komerca altlernejo (nune universitato) en Köln, kiu tiom bone sukcesis, ke
fondiĝis la ”Esperanto-societo 1906 en Köln”. Alia rezulto de ŝia
publika propaganda parolado estis tio, ke ŝi ricevis permeson gvidi
Esperanto-kursojn dum tri jaroj en la nomita komerca altlernejo tiel, ke multaj
intelektuloj fariĝis esperantistoj. Kiel konsulino de la blindaj
esperantistoj en Germanujo ŝi donis multajn informojn al eksterlandaj
gesamideanoj pri la germana blindulafero. Jam antaŭ kaj post la unua
mondmilito ŝi publikigis kelkajn propagandajn artikolojn pri la utileco de
Esperanto por la blinduloj en la brajla gazeto ”Mitteilungen des Vereins der
deutschredenden Blinden” (sciigoj de la unuiĝo de la germane parolantaj
blinduloj). Depost la fondiĝo de EBLoGo, la Esperanto-blindulligo de
Germanujo, kiun ŝi kunfondis, ŝi seninterrompe apartenis al ties
estraro kiel kasistino. Kiam en Nürnberg fondiĝis la ”Universala
Asocio de Blindaj Esperantistoj” (UABE), ŝi fariĝis germana
delegitino de la nomita organizaĵo. Post la kongreso en Nürnberg ŝi
pasigis kelkajn semajnojn en Hispanujo, sed revenante ŝi jam sentis sin
iom malsana kaj de tiu tempo ŝi suferis multe, tamen nian aferon ŝi
ne malzorgis ĝis la morto, kaj dekdu horojn antaŭe ŝi eĉ
sub-skribis ĉekon de EBLoGo. La duan kristnaskan tagon en la jaro 1928 ŝi
forlasis nin por ĉiam. La ĉielo ploris, kiam multaj geamikoj kaj
vidantaj esperantistoj postiris ŝian ĉerkon, sur kiu kuŝis la
florkrono de EBLoGo kun jena dediĉo en Esperanto: ”Lasta adiaŭa
saluto al nia kara kasistino kaj fidela animo de EBLoGo, Henriette Zapater.”
Kvarteto de la Kolonja Blindulunuiĝo kantis ĉe ŝia tombo. Theo
Jung, eldonanto kaj redaktoro de la ĉiusemajna Esperanto-gazeto ”Esperanto
triumfonta”, kaj J. Kreitz omaĝis la meritojn de la forpasintino por nia
movado.
Joseph
Kreitz
Anna Friman (1878–1937) - Finna blindulafera
probatalantino (foto - vidu pdf-versijn)
Anna
Friman naskiĝis la 14an de julio 1878 kaj blindiĝis jam kiel infano.
Tre frue jam Esperanto ektrenis ŝin en sian sorĉorondon, kiel skribis
pri ŝi finna brajlogazeto. Ŝi partoprenis la fondon de la asocio de
finnaj blindaj esperantistoj
”Steleto”
en la jaro 1919, kies prezidantino ŝi estis ĝis 1927, kiam ŝi
fariĝis sekretariino, kiun oficon ŝi administris konscience ĝis
la morto. Ankaŭ ŝi estis la unua sekretariino de ”Universala Asocio
de Blindaj Esperantistoj” (UABE) kaj partoprenis kelkajn blindulesperantistajn
kongresojn, sed ankaŭ en la hejma ĝenerala Esperanto-movado ŝi
agis aktive. Ŝi korespondis kun multaj samideanoj diverslandaj cefe pri
literaturaj temoj kaj mem ŝi publikigis proprajn kontribuojn en EL.
En
1930 ŝi fondis ”La literaturan asocion por blinduloj”, tre riske-kuraĝan
entreprenon en niaj cirkonstancoj. La menciita asocio publikigis du
nigrepresajn revuojn: ”Varjojen mailta” (el la mondo de ombroj) kaj ”Finlands
Blindorgan” (blindulorgano de Finnlando). La celo de la asocio estas al
literature talentaj blinduloj publikigi siajn verkaĵojn kaj doni al la
blindaj verkantoj okazon enspezi ankaŭ sur tiu laborkampo. Anna Friman
estis respondeca redaktorino de tiuj revuoj ĝis sia morto, sed ankaŭ
la brajlan gazeton de la finnaj blinduloj ŝi redaktis dum multaj jaroj kun
varma sindonemo. Multaj iniciatoj, poste realigitaj de aliaj, havis sian
originon en la ideoriĉa cerbo de Anna Friman kaj ĉiam ŝi estis
preta helpi per konsilo kaj ago. Malmultajn monatojn antaŭ sia forpaso la
20an de aprilo en la jaro 1937 ŝi ankoraŭ sendis saluton el la
malsanulejo al la legantoj de EL petante, ke ĉiuj kunlaboru fervore por
disvastigi nian internacian lingvon inter la tutmonda
blindularo.
Varma Thilander
Baldomero Zapater (1883–1961) - Probatalinto de
la Esperanto-movado inter blinduloj
Nia
pioniro Baldomero Zapater naskiĝis la 11an de marto 1883 en Candiel, vilaĝo
en la provinco Castelon de la Flana, Valencia, kaj ekblindiĝis en la kvina
vivjaro. Kaŭze de tio liaj gepatroj transloĝiĝis al Barcelona,
kie troviĝis eminentaj okulistoj
kaj la Reĝa Instituto porblindula. Jam la ĝojo, kiun la sono de la
patra gitaro enportis en lian mallumon, konvinkigis liajn gepatrojn pri la
talento de la knabo, des pli multe, kiam li sur malgranda propra instrumento
montris konsiderindan lertecon perfektiĝintan dank’ al la instruo per la
fama gitarvirtuozo Nogués en la nomita instituto porblindula, kie li
post elementa instruado ekde la 13a ĝis
la 24a vivjaro studis muzikon, muzikteorion kaj la grandan hispanan
gitartradicion de Sor-Aguano kun granda sukceso tiel, ke poste dum du jaroj li
mem instruis pri gitaro, muzikteorio kaj literaturo en la Reĝa Instituto
porblindula.
En
la jaro 1907 li dank’ al fama vidanta samideano Sabadell en Barcelona konatiĝis
kun Esperanto, kies lernado estis por li tre facila pro lia bona lerneja
instruo. Jam en la jaro 1909, okaze de la kvina universala kongreso de
Esperanto en Barcelona, li konatiĝis kun la nederlanda samideanino
baronino Henriette de Chalmot, kiu ankaŭ ne estis normalvida kaj poste
tute blindiĝis. El tiu ĉi interkonatiĝo rezultis ilia geedziĝo.
Ŝi loĝis en Kolonjo kaj ĉar la arto de gitarludado tiutempe en
Germanujo estis en stato de evoluo, por li estis favore loĝi en granda
urbo. Li ne sciis unu vorton germanan kaj lia edzino ne jam sciis la hispanan
lingvon; tial al ili estis nur eble kunvivi per Esperanto. Per Esperanto ŝi
instruis lin pri la germana lingvo, sed la internacia lingvo restis ilia
familia lingvo ĝis la forpaso de lia edzino en la jaro 1928.
En
Kolonjo li komencis sukcese sian agadon kiel instruisto pri la gitarludado kaj
ne troigante oni povas aserti, ke multaj, eĉ la plej multaj postaj famaj
gitarkoncertistoj germanaj estis lernantoj ĉe la gitarvirtuozo Baldomero
Zapater. Li koncertis ne nur en preskaŭ ĉiuj pli grandaj germanaj
urboj, sed ankaŭ germanaj radiostacioj kaj i.a. tiuj en Londono, Prago kaj
Vieno disaŭdigis liajn koncertojn. Ne miro do, ke multaj tag- kaj fakĵurnaloj
raportis pri lia sukcesa kariero, sed li konfesis pri si mem, ke ĉiujn
sukcesojn li ŝuldas grandparte al Esperanto, ĉar sen tiu ĉi
lingvo li malgraŭ eksterordinaraj muzikaj kapabloj estus restinta nekonata
ekster Barcelona. Jam antaŭ kaj dum la unua mondmilito geedzoj Zapater
publikigis valorajn
artikolojn
en du germanaj brajlaj gazetoj pri la utileco de Esperanto por la blinduloj,
kaj dank’ al ilia varbado kompare multaj germane parolantaj samsortanoj lernis
la internacian lingvon. Baldomero Zapater estis unu el la fondintoj de EBLoGo,
kaj estis li, kiu donis la nomon al ĉi tiu organizaĵo. Ne nur
hispanajn, sed ankaŭ multajn germanajn kantojn li esperantigis vere
modele, ne parolante pri la rakontoj, kiujn li tradukis el la hispana lingvo.
Post
sukcesa koncerto disaŭdigita de la radiostacio BBC en Londono nia pioniro
decidis geedziĝi kun sia iama lernantino, la poŝtoficistino Constanze
Saxer, kiu entreprenis kun li multajn koncertvojaĝojn kaj eĉ kunagis
en kelkaj koncertoj kiel kantistino: Sur Ballu-tabulo li desegnis planon, laŭ
kiu arkitekto konstruigis ilian domon tute moderne instalitan en Rodenkirchen
apud Kolonjo, kie ili pasigis feliĉan tempon ĝis eksplodo de la dua
mondmilito.
Estis
la ĉefa hobio de nia pioniro formi el kartono ĉiuspecajn ludojn
porblindulajn (damo, paciencludo), kaj eĉ li bindis malgrandajn brajlajn
libretojn modele, sed ankaŭ li sin volonte okupis pri matematiko kaj aliaj
sciencoj. Ĉio interesis lin.
En
la jaro 1943 aviadilaj bomboj ankaŭ difektis lian domon tiel, ke geedzoj
Zapater devis forlasi ĝin, sed ĉie ili spertis la sekvojn kaj danĝerojn
de la milito, precipe en Köniksberg post koncerto en la tiea radiostacio,
kiam ili estis enfermitaj en hotela kelo. Post vagado tra kelkaj urboj kaj
urbetoj dank’ al helpado de usonaj oficiroj ili povis jam reveni hejmen en
junio 1945. Post forigo de la ĉefaj damaĝoj ĉe la domo, nia
pioniro ree instruadis kaj koncertadis ĝis kormalsano longdaŭra faris
finon al la agema vivo de la gitarvirtuozo Baldomero Zapater la 18an de oktobro
en la jaro 1961.
J. Kreitz
José Ezquerra Berges (1880–1965) - Hispana
blindulafera probatalanto (foto - vidu
pdf-versijn)
José
Ezquerra Berges naskiĝis la 25an de junio en la jaro 1880 en la vilaĝo
Benachite, regiono de Aragon, ekblindiĝis pro okula malsano en la 13a
vivjaro kaj en la jaro 1898 li fariĝis lernanto de la blindullernejo
Escuela municipal de ciegos
en
Barcelona, kie li edukiĝis kaj fariĝis metiisto en 1907. Ekde la jaro
1909 li mem instruis pri manlaboraj metioj kaj brajla presado al blinduloj en
la nomita instituto. Eble tiu lia profesio estis la cefa kaŭzo de la
granda interesiĝo, kiun li montris pri la problemoj rilataj al la
plibonigo de la ekonomiaj kaj moralaj vivkondiĉoj de la hispana
blindularo. Sukcese li aranĝis tiucele kaj estris prizorgajn societojn de
aŭ por blinduloj, lokajn aŭ provincajn, verkis dekojn da artikoloj
por lokaj kaj naciaj ĵurnaloj kaj gazetoj koncerne la blindulproblemojn,
kreante la 26an de februaro en la jaro 1931 la unuan federacion de hispanaj
blinduloj ”Federacion hispanica de ciegos”, kiun li prezidis seninterrompe ĝis
ĝia nuligo en 1938 kaŭze de la hispana dekreto pri la starigo de la
”Nacia organizaĵo de blinduloj de Hispanujo” ”Organisacion nacional de
ciegos de España” (ONCE), kiu estis fondita en Burgos, urbo tiutempe
apartenanta al la faŝisma teritorio hispana, sed José Ezquerra tiam
loĝis en Barcelona apartenanta al la respublikana teritorio dum la hispana
civilmilito kaj sekve li ne povis ĉeesti
la
fondiĝon. Ezquerra fondis kaj redaktis la brajlan blindulfakan gazeton ”El
Tiflofilo”, kiun presis nia altŝatata Harald Thilander, kvankam ĝi
estis hispanlingva; tio pruvas, ke nia samideano neniam perdis kontakton kun la
Esperanto-movado. Tamen, li tute dediĉis siajn energion kaj talenton al la
organizo kaj envojigo de la blindulmovado por atingi la realigon de la ĝusta
kaj homa idealo de la socia renormaligo de la blindularo en Hispanujo. Tial
”Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj” (TKBB) distingis lin per
honora membreco.
Post
la starigo de ONCE la tiama estro de tiu asocio, Javier Gutiérrez de
Tobar, donis al José Ezquerra la oficon de provinca delegito de
Barcelona, kaj tiutempe li fondis kaj redaktis la gazeton ”Relieves”
(reliefoj), enkondukis en ĝi esperantan paĝon poste fariĝanta
aldona esperantista bulteno, kiu finfine malaperis, sed nuntempe ONCE ree ĝin
eldonas en la madrida presejo. En 1949 la hispana registaro donis al nia
fervora samideano la oficon de nacia estro de ONCE. Per sia oficiala influo kaj
persona agado li ege kontribuis al la restarigo de la Esperantomovado enlanda,
kiu travivis malfacilegajn momentojn pro la civilmilito kaj la atmosfero de la
dua mondmilito. Konsekvence kelkaj esperantistaj grupoj, i.a. Madrida
Esperanto-liceo, Bilbaoa Esperanto-grupo kaj Hispana Esperanto-Aŭroro
(HEA) por danki kaj konstatigi sian efikan agadon nomis lin honora membro aŭ
honora prezidanto.
José
Ezquerra faciligis la kreon de HEA, la hispana blindulesperantista asocio, kaj
la disvolviĝon de la Esperanto-movado inter blinduloj. Tiucele li havigis
monhelpon por la blindaj ĉeestantoj de hispanaj Esperanto-kongresoj, se
ili petis ĝin oficiale. Li sendis partoprenanton al la internaciaj
kongresoj en Lyon kaj Mainz, kaj li mem ĉeestis la kongreson en
München.
En
la jaro 1959 li rezignis la altan oficon de estro de ONCE pro sia aĝo. La
hispana registaro distingis lin per ”Cruz de oro del orden de beneficencia”
(ora kruco de la ordeno de bonfarado) por premii liajn meritojn kaj klopodojn
favore al la hispana
blindularo.
La 17an de aŭgusto 1965 forpasis nia pioniro José Ezquerra en la ĉeesto
de siaj filo kaj filino, kiuj kun neordinara sindonemo helpis lin en ĉiuj
cirkonstancoj, ekde kiam ili estis tre junaj.
Angel Figuerola
Angelo Raffaele Tancredi (1878–1955)
Iniciatinto
de la Esperanto-movado inter italaj geblinduloj; fondinto de ”Itala Asocio de Blindaj
Esperantistoj” (IABE)
Filo
de malriĉaj gepatroj, Angelo Raffaele Tancredi naskiĝis la 19an de
aprilo 1878 en San Marmo in Lamis (suditala provinco Foggia); post normala
infanaĝo kaj fruktoriĉaj studadoj, li, scivola junulo, fariĝis
fervoja inĝeniero kaj trovis okupon
ĉe la ŝtata fervojaro. Ŝajnis, ke naturo donis al li ĉion
plej bonan, kion malriĉa homo povas deziri: Li sukcesis atingi kontentigan
laboron, edziĝis kaj havis infanojn; ĉio ja prosperis, ĝis oni
komisiis al li taskon ĉe laboro, kies ekstrema humideco igis lin malsana
pro reŭmatismo. Estis tagoj teruraj, tiuj en marto de 1910, kiam, vekiĝinte
iun matenon, li konstatis, ke li plu ne povis vidi sunlumon. Pripensu, kiel
konsternige senespera devas esti kondamno de kuracistoj por klera 32-jarulo,
kiu plenan feliĉon povis atendi el la vivo: ”Senutila estas espero, ke via
vidkapablo renormaliĝos! Vi ĉiam estos blinda.” Kelkaj homoj ĉi
tia-cirkonstance freneziĝus; aliaj eĉ rezignaciante, ne trovus en si
memkapablon sufiĉan por ŝanĝi kaj rekonstrui sian vivon; li,
kontraŭ, ĉerpis el filozofio forton por bataladi kaj volon por venki
la obstaklojn enŝovitajn de la malbona sorto.
Jam
antaŭ tiu tempo Tancredi aŭdis pri Esperanto kaj ties movado; sed nur
tiam li konsciis la utilon kaj neceson de tia granda ideo, ĉar ĝuste
per nia internacia lingvo li povis ricevi helpon el eksterlando, kiun la tipaj
kondukantoj de blindula intelekta mondo ne sciis oferti en lia lando. Dume li
studis, studadis, ĝis en 1914 li doktoriĝis pri filozofio kaj
beletro. Por blindulo la instruado en ordinara mezlernejo tiam estis revo, kiun
eble nur vidinto povis eĉ konjekti. Fakte, neniu blindulo okupis tian
postenon; eĉ al la plej agemaj kaj progresemaj tio ŝajnus utopia. Nia
pioniro, tamen, sukcesis ricevi provizoran katedron, nur poste konfirmitan de
la instancoj, por kontentiga deĵoro.
De
tiam ĝis en 1944 Tancredi ĉiam instruis en mezlernejoj – komplementa
kaj komerctipa lernejo – ŝatata de siaj superuloj kaj kolegoj, amata de
siaj lernantoj. Apud li, lia edzino ne nur estis la patrino de liaj infanoj,
sed ankaŭ la helpantino bona kaj komprenema, ĝis ŝi kormalsaniĝis
kaj mortis en 1945, kio lin ĵetis en profundan izolecon. Kvazaŭ tio
ne sufiĉus, kelkajn jarojn poste ankaŭ mortis la filino, kun kiu li
kunvivis post la forpaso de sia edzino – akra, profunda sortobato, al kiu
aldoniĝis pli kaj pli kreskanta surdiĝo. Denove li enprofundiĝis
en la studadon – ĉia problemo nome lin allogis. Tamen, sendube nia
Esperanto ĉiam estis lia ĉefa agokampo ĝis la lasta momento.
Plene taksante gian valoron ĉiel li helpis tiujn, kiuj deziris ellerni la
lingvon. Jam en 1914 li sukcesis presigi la lernolibron de Cart en itala, sed
nur en 1930 li verkis kaj presigis en brajlo radikaron, kiu enkoraŭ nun
estas uzata. Ĉi tiuj estas elstarantaj rezultoj en lia laboro rilate al
Esperantoinstruo en lia lando. Sed aliajn rezultojn ne malpri trafajn, kvankam
eble malpli evidentajn, li atingis tiel en internacia kiel en nacia medioj.
Internacie
li estis vere konata ĉe universalaj kaj blindulesperantistaj kongresoj,
trovante vastan eĥon en la blindula medio: Li estis ja dua sekretario de
UABO ĝis la militeksplodo, altirante al si ĉies simpation. Specialan
mencion meritas tio, ke per ĉiaj rimedoj – ofte uzante propran monon - nia
pioniro kapablis starigi, gvidi kaj defendi la italan asocion de blindaj
esperantistoj en la plej malfacila periodo de la landa historio.
Ankaŭ
en la matematika kampo – precipe en la brajlonotacio – li ellaboris interesan
sistemon de li nomatan ”Arit”, sed menciinda ankaŭ estas la fakto, ke li
dum multaj jaroj estis redaktoro de la ŝakfako de EL, ĝis la milito
malebligis la aperadon de la gazeto, sed la fundamenton de tiu fako li
konstruis. Li eĉ verkis italan gramatikon en Esperanto por tiuj
gesamideanoj, kiuj deziras lerni la italan lingvon. La kialo de tio, ke tiu
gramatiko ne estis presita, estas – ha! kiel kutime! – manko de monrimedoj.
La
12an de januaro 1955, matene ĝuste ellitiĝinta, kiam, tre frue kiel
kutime, nia pioniro d-ro inĝ. prof-ro A. R. Tancredi intencis komenci sian
taglaboron, atakis lin terura paralizo kaj – ho ve! – saman vesperon li
forlasis nin por ĉiam.
Guglielmo
Vassio
[Inter krampoj estas korektoj
kaj kompletigoj provizitaj de s-ino KIKUSIMA Kazuko.]
Vasilij Jakovleviĉ Eroŝenko (1890–1952) - Verkisto, poligloto
kaj vojaĝanto (foto - vidu
pdf-versijn)
Apenaŭ
oni trovus pli konvinkigan pruvon pri praktika utileco de Esperanto ol tiun,
kiun al ni prezentas la mirinda vivkariero de tiu ĉi rusa blinda verkisto,
poligloto kaj vojaĝanto, kiun ebligis sole Esperanto. La scipovo de lingvo
[kaj homrilatoj-homretoj per Esperanto] ebligis al li plenan disvolviĝon
de lia inteligento, liajn vojaĝojn kaj ellernon de multaj lingvoj. Certe,
ke multaj neordinaraj hazardoj, neordinaraj mondpartoj kaj neordinara epoko
helpis formadon de tiu neordinara, preskaŭ nekredinda vivhistorio.
Vasilij
Jakovleviĉ Eroŝenko naskiĝis la 12an de januaro en la jaro 1890 kiel
filo de [riĉa] kamparano en rusa vilaĝo Obuĥovka en regiono de
urbo Bjelgorod. [Ĝis la revolucio la familio estis la plej riĉa en ĉi
tiu loko (temas pri ”la vilaĝo kaj ĝia ĉirkaŭo”) posedanta vastegon
da tereno kaj multegojn da ĉevaloj kaj bovoj, kaj plu entreprenanta prosperan
drinkejon, sed la revolucio forprenis ĉion de la familio eĉ la loĝdomon
pro la fajro. Obuĥovka estis siatempe en la orienta parto de la regiono
Kursk, sed poste pro la reordigo de regiondividoj la granda regiono estis
dividita, kaj nun la vilaĝo Obuĥovka estas apud la urbo Staryj Oskol,
en la nord-orienta fino de la regiono Belgorod. (Laŭ la nuna mapo la urbo Staryj
Oskol estas ĉ. 150 km norde de la landlimo de Ukrainio dum Belgorod, la ĉefurbo
de la regiono, situas en la norda apudo de la landlimo.)] Kvarjara li blindiĝis
pro [febrego de morbilo. Tiun informon s-ro TAKASUGI gajnis de s-ro TORII, kiu Fotita
en 1917 en Birmo
Kyoto
Lighthouse, Kyôto aŭdis pri tio de Eroŝenko mem.] Dekjara li
fariĝis lernanto de la blindullernejo en Moskvo. [Fininte la lernejon en
1907, 17-jara Eroŝenko aliĝis al blindula orkestro en Moskvo.
Tiutempe li renkontis esperantistinon, Anna Ŝarapova (1863–1923, bofratino
de Pavel Birjukov, disĉiplo kaj biografo de Lev Tolstoj, de kiu ŝi
mem esperantigis kelkajn verketojn). Ŝi parolis pri Esperanto kaj konsilis
lin lerni ĝin kaj iri al Anglio por plu studi muzikon. Tio estis la unua
turnopunkto en lia vivo. (p. 71 en ”Kruĉo de sagêco” el ses-voluma
”Elektitaj verkoj de Eroŝenko” kompilita de MINE Yositaka)].
Li
ellernis Esperanton, ĉar en februaro 1912 li entreprenis vojaĝon al
Londono por perfektiĝi ankaŭ pri scio de la angla lingvo, kiun li
tiam ankaŭ ekstudis.[Lia celo estis plu studi muzikon.] La vojaĝon
tra Berlino, Kolonjo, Calais kaj Dover li povis efektivigi nur helpe de
esperantistoj en la traveturaj urboj kaj ĉefe helpe de esperantistoj
londonaj, kiuj akiris por li akcepton por dumonata restado en la ”Normala
Kolegio por Blinduloj” en la tempo de la 20. de majo ĝis la 23. de julio 1912.
[Ĉu tiuj datoj estas nova eltrovaĵo laŭ dokumento de la lernejo?
Li estis tro aĝa, jam 22 aŭ 23, por lerni muzikon tie.] En tiujara
septembro li revenis Moskvon kaj daŭrigis sian agadon en la dancorkestro.
En la sekva tempo li okupiĝis pri la japana lingvo. [Li lernis la japanan
lingvon de japana studento (s-ro SIMANO Saburô) en Moskvo unu fojon
semajne por 4 horoj, kun honorario. Li deziris iri al Japanio por lerni masaĝarton,
ĉar li en Londono de MERRICK aŭdis ke en Japanio blinduloj vivas
ekonomie sendepende kiel masaĝistoj.] En aprilo 1914 li forvojaĝis al
Tokio. [En 27 aprilo li aperis en la oficejo de d-ro NAKAMURA Kiyoo (2 junio 1855
– 3 januaro 1930), la estro de la Centra Meteologia Observatorio, akademiano, kaj en Esperantio la unua
prezidanto (1926–1930) de Japana Esperanto-Asocio, delegito de UEA. S-ro
NAKAMURA de tiam zorgegis, ankaŭ finance, la vivon de Eroŝenko en
Japanio. Pro la helpo de s-ro NAKAMURA kaj japanaj esperantistoj Eroŝenko
vizitis al la ŝtata Blindullernejo de Tokio en 11 majo, kaj la komprenema lernejestro
MATIDA Norihumi (22 decembro 1856 – 23 novembro 1929) permesis ke li jam de
sekva tago lernu kiel neregula gastlernanto masaĝon kaj aliajn. Sed li ne
povis lerni en ordinaraj lecionoj. Tial la lernejo eĉ nur por li kaj
instruiston posedantan la rusan kaj apartan instruiston pri masaĝo. Eroŝenko
fervore lernis, kaj ankaŭ ludis-kantis en lernejaj muzikprezentadoj. Li
eklernis en la Blindullernejo 11 majo 1914, laŭ ”Sesdek-jara historio de
la Blindullernejo de Tôkyô”, 1935, la ministerio pri edukado.
Ekde
la komenco de 1916 per kunlaboro de vidanta esperantisto ASAI Erin (25 marto
1895 – 9 oktobro 1969), studento pri lingvistiko, Eroŝenko komencis organizi
Esperanto-kursojn kaj en sia Blindullernejo de Tokio kaj en alia private blindullernejo.
La plej lerta kaj grava lerninto estis lia samlernejano TORII Tokuzirô (1888–1970),
kiu fariĝis la plej grava japana amiko de Eroŝenko.
En
21 februaro 1915 vespere Eroŝenko vizitis la hejmon de fama
dramisto-verkisto AKITA Uzyaku (akita uĵaku, 30 januaro 1883 – 12 majo
1962), loĝanta proksime de la blindullernejo kaj de tiama loĝejo de
Eroŝenko. AKITA estis simpatia pri blinduloj, ĉar lia patro estis
blinda. Per tiu renkontiĝo AKITA eksciis pri Esperanto, kaj, laŭ la
taglibro, jam sekvan tagon li eklernis Esperanton kaj de tiam preskaŭ ĉiutage
lernis kaj eĉ komencis ĉeesti en diversaj kunsidoj de Esperanto.
AKITA kaj Eroŝenko kune vizitis teatron kaj Eroŝenko pere de AKITA
konatiĝis kun diversaj homoj en la artisma/intelektula socio. Eroŝenko
ofte prelegis en Esperanto, kun interpreto de AKITA, por informadi pri
Esperanto. Ekz. en aprilo 1916 Eroŝenko, kune kun AKITA kaj famega
pentristo TAKEHISA Yumezi (16 septembro 1884 – 1 septembro 1934) vojaĝis
al la urbo Mito, ĉ. 100 km norde de Tokio, por prelegi en tri lokoj. Tiam
Eroŝenko parolis pri rusa popolkanto temanta pri la problemo de
virinoj.]
Onidire li tie kontaktis ankaŭ kun la grandfama hinda poeto Rabindranath
Tagore, kiu tiam vivis certan tempon en Tokio. [ Eroŝenko, AKITA k.a. nur ĉeestis
la prelegkunsidon de Tagore (1861–1941) en 11 junio 1916 en la Universitato de
Tokio (kun ĉ. 1500 aŭskultantoj). Tagore neniam ”vivis” en Japanio,
sed nur ”vizitis” 5 fojojn inter 1916 kaj 1929 (plejlonge restadis en 1916 iom
pli ol tri monatojn).
Eroŝenko
komencis verketi, nome dikti kaj en Esperanto kaj en la japana. AKITA notis kaj
poste aŭ esperantan tradukis japanen, aŭ japanlingvan plibonigis, por
sendi al gazetoj, en kiuj li mem ofte verkis. AKITA interpretis ankaŭ
prelegojn de Eroŝenko. Ankaŭ ĵurnalistino KAMITIKA Itiko (kamiĉika
iĉiko, 6 junio 1888 – 1 aŭgusto 1981) per notado kaj plibonigado de
buŝe diktita japanlingvaĵo ebligis al Eroŝenko gajni monon. Lia
unua originala verko en la japana (diktita) estas ”Rakonto pri lanterno”
aperinta en la gazeto ”Kibô (Espero)” januara numero de 1916, kaj poste
en ”Por la homaro”, 5 oktobro 1924, la tria volumo de lia originala verkaro. La
verkaron, tri-voluman (la unua en julio 1921, la dua en decembro 1921, sed la
tria nur en oktobro 1924, ĉar pro la tertremego en Tokio en 1 septembro 1923,
la ĵus presota materialo komplete perdiĝis kaj lasita estis nur
presprovaĵo, de kiu oni nove kompostis). AKITA kaj aliaj projektis por
gajni monon kaj sendi al Eroŝenko en Ĉinio senmona. Jes, en 1916
naskiĝis ”verkisto Eroŝenko” en Japanio, en la japanlingva medio.
Sekve en 1916 lia japanlingva verko ”Paskotago” aperis sed nur brajle en la
numeroj junia kaj julia de brajla organo ĉiumonata ”Mutubosi no hikari
(Brilo de ses steloj)” de la finintoj de la Blindullernejo de Tokio. (TAKASUGI sciis
nur la titolon, sed ne trovis la verkon.)
Alia
speciala afero en Tokio por Eroŝenko estas kontakto kun la Bahaismo, pro la
esperantista misiisto bahaa s-ino Agnes ALEXANDER (1875–1971). Ŝi multe helpadis
Eroŝenko ankaŭ finance dum la tuto de lia restado en Sud-Aziaj
landoj. Kaj plie en Birmo kaj en Hindio Eroŝenko estis helpita de
bahaanoj, ne nur de japanoj kaj esperantistoj. Eroŝenko tamen forlasis la
Blindullernejon kaj forveturis cele al Siamo, la nuna Tajlando, per ŝipo
de Kôbe, apud Ôsaka, en 10 julio 1916.
Tiel
finiĝis lia unua restado en Japanio por 2 jaroj kaj 2,5 monatoj. Li iris
al la ĉefurbo Bangkok por longa restado, ĉar la celo estis fondi
blindulan lernejon.] En Tokio Eroŝenko multe interrilatis kun japanaj
esperantistoj. [Sen helpoj de esperantistoj li ne povis travivi diverssence. Li
kontaktis esperantistojn ne nur en Tokio. Plie li ankaŭ prelegis,
prelegvojaĝis por informi pri Esperanto.] Ĉu tio okazis ankaŭ en
Bangkok, tion oni ne scias. [En Bangkoko, la ĉefurbo de Siamo, li ne havis
kulturajn kontaktojn kun lokaj intelektuloj. Dum restado helpadis lin juna
japano oficdeĵoranta
tie.]
Onidire
la kaŭzo de lia tajlanda restado estis studoj pri tiea folkloro. [La celo
de lia vojaĝo kaj restado en Siamo estis fondi tie porblindulan lernejon.
(Tio estas klara el la taglibro de la estro de la Blindullernejo de Tokio, kaj
en leteroj de Eroŝenko al TORII kaj aliaj el Bangkoko.) Sed ne trovinte
intereson de homoj nek kunlaborontoj/subtenontoj, Eroŝenko decidis iri al
Birmo. Li forlasis Bangkoko en 13 januaro 1917 per ŝipo, ”Bangkoko –
Singapuro – Rangoon (la nuna Yangon)” (laŭ lia letero al TORII.)] Li fariĝis
direktoro de novfondita blindullernejo. [Ne. En la fino de lia unua restado, de
januaro (verŝajne de la fino de januaro) 1917 ĝis 4 novembro 1917, en
la blindullernejo de Moulmein (la nuna Mawlamyain) ”La komitato proponis al mi
fariĝi lernejestro, proponis preni ĉion en la manoj, sed mi, mi
rifuzis...”. Kaj la lernejo ne estis nove fondita, ĉar laŭ liaj
leteroj la lernejo estis funkcianta jam de antaŭ ol lia alveno. Ĉiuokaze
li plaĉis al tieaj homoj kaj lernantoj tiom, ke ili nomis lin ”Kokoĝi”,
kiu signifas ”granda frato”.] En la samjara novembro li forlasis la postenon.
(Pri la komenciĝo de venkoplena socialisma revolucio li certe tiam ankoraŭ
ne povis scii.) [Li sciis. En la letero de 27 novembro 1918 el Kalkuto al TORII
li skribis, "post la revolucio en Rusujo oni ekparolis pri aresto de ĉiuj
rusoj en Hindujo. Miaj rusaj amikoj petegis min reveni kune kun ili Rusujon sur
unu Rusa Vaporŝipo, mi rifuzis…”.
Laŭ
TAKASUGI, kiu gajnis informojn pri Eroŝenko en Kalkuto ankaŭ de
japana esperantisto, kiu helpis Eroŝenko en la komenco de lia vivado en
Japanio kaj poste en novembro 1917 renkontis Eroŝenko en Kalkuto, kie li
estis ofice, skribis, ke en Kalkuto Eroŝenko loĝis ĉe la estro
de tiea blindullernejo, hindo studinta en la Royal Normal College and Academy
for the Blind, en Britio, kaj Eroŝenko legadis anglalingvajn librojn en
brajlo en la granda librodeponejo de la hinda sinjoro.
Verŝajne
tiu legado estis la fontoj de la rakontoj de Eroŝenko bazitaj sur hindaj popolrakontoj
ktp.]
Li
do revenis komence de 1918 al Birmo, sed la direktora ofico estis jam okupita
de alia persono kaj Eroŝenko devis akcepti nur oficon de instruisto. [Lia
dua restado en Birmo estis de marto ĝis 8 septembro 1918. Li ne estis
direktoro en la antaŭa restado en Moulmein.] En septembro 1918 li ree
forvojaĝis al Kalkuto. La celo de tiuj vojaĝoj estas nenie konkrete
indikita, sed la fakto, ke li estis en la jaro 1919 fare de britaj koloniaj aŭtoritatoj
ekzilita al Japanujo, supozigas nin, ke temis pri agado politike revolucia. [En
la letero de 27 novembro 1918 li skribis: ”la okan de septembro mi lasis la
lernejon kaj reiris al Calcutta, por klopodi pri permeso reveni al kara lando
de leviĝanta suno...”. Li ja deziris reveni al Japanio. Tamen permeso de forvojaĝo
ne venis. Ŝipo al Japanio foriris en 15 oktobro. Kaj en 20 oktobro venis
la permeso. Tial tiam ne havis sufiĉan monon, sed li ŝanĝis la
enhavon de sia peto: ”al Francujo”. Sed en junio 1919 oni resendis lin al
Japanujo, de kie li venis.]
Cetere,
iujn anarĥismajn trajtojn oni povas observi en lia rilato al la ideologio reganta
en Sovetunio, kun kiu li de tempo al tempo konfliktis. Persona amiko de Eroŝenko,
la blinda rusa poeto Ŝojev, diris al mi en jaro 1956 en Moskvo, kun pardonanta
rideto: ”Homo li estis ege bona, sed politikisto – ege malbona” [Lia la dua
restado en Japanio, de la fino de junio 1919 ĝis 3 junio 1921, iom malpli ol
du jarojn, havis tute alian karakteron ol la unua. La unua estis ĉefe ”en
blindula mondo”, kaj tamen enhavis komenciĝon de kontaktoj kun artismaj
homoj pere de AKITA. La dua estis ĉefe en la socio ne-blindula. Li loĝis
ĉe la apartamento, kie li jam loĝis en la fino de la unua restado.
Temas pri apartamento posedata de la prosperanta panejo NAKAMURA-YA, en kies
salono kunsidis multaj intelektuloj dum la geedza paro entreprenanta la panejon
subtenadis senmonaj artismaj homoj, inter kiuj troviĝis ankaŭ homoj
kun socialismeca ideo. Eroŝenko emis diskuti pri diversaj aferoj, ideoj
profunde, sed en siatempa Japanio nur tiuj socialismecaj homoj, inkluzive de
parto de esperantistoj, emis diskuti pri diversaĵoj insiste.
Rezulte
Eroŝenko amikiĝis kun ili kaj ofte ĉeestis en iliaj kunsidoj.
Lia aspekto, absolute fremdula, estas tro klare evidenta inter japanoj, do liaj
ĉeestoj en tiaj kunsidoj estis konata de la polico, kaj antaŭ ĉio
en tiu tempo ajnaj rusoj estas suspektataj. En 1920 lian portreton du
pentristoj ole-pentris samtempe samloke de malsamaj direktoj. Unu estas
NAKAMURA Tune (1887–1924), kies ”Portreto de Vasilij Eroŝenko” gajnis
premion en prestiĝa ekspozicio kaj nun kiel la ŝtata kultura valoraĵo
estas konservata en la ŝtata Muzeo pri Moderna Arto, en Tokio. La alia estas
TURUTA Gorô (1890–1969), kies verko ”Blinda Eroŝenko” estas posedata
de NAKAMURA-YA.
En
28 majo 1921 noktomeze polico forportis Eroŝenko pro la registara ordono forpeli
lin el Japanio pro la ebleco malbonidee influi al la japana socio. Siatempe ne li
aparte sed ĉiuj rusoj kaj eĉ de homoj el aliaj eŭropaj landoj
estis suspektataj de la sekreta polico. Kaj en 3 junio li estis forsendita ŝipe
al Vladivostok.]
Tiun
ĉi fojon tamen ne logas lin Rusujo, sed Ĉinujo. [Ne tiel. Eroŝenko
deziregis reiri al Rusio. Tio estas klara pro lia letero al AKITA el
Vladivostok de 12 junio 1921, aperinta en tagĵurnalo, en kiu Eroŝenko
diras, ke li ekiros en tiu tago al Habarovsk, Ĉita, Irkutsk, kaj plu al
laborista Rusio, nome Sovetunio. Sed pro la politika malordo en Siberio ne
ebligis al li okcidenten vojaĝi ol Ĉita. Al li restis sola ebleco
suden iri, al Ĉinio. Laŭ la esploro de japana prof. HUZII
Syôzô de Univ. de Tokio, ne esperantisto sed fakulo pri la ĉina
lingvo, Eroŝenko parolis, en la anglalingva prelego ĉe la
Esperanto-kunveno tuj post la alveno en Ŝanhajo, ke li ne povis eniri la
Sovetan Rusion ĉar li ne estis ano de la komunista partio.
En
Harbin lin trovis kaj gastigis monaton japana muzik-esploristo NAKANE Hirosi,
kiu iam renkontis lin en Japanio.] Tra Ĥarbin li alvenas en oktobro 1921 al
Ŝanhajo. En februaro 1922 li venis al Pekino, kie li [estis akceptita kiel
docento pri Esperanto (instruis angle) kaj rusa literaturo, kun aparte favorega
salajro. La Esperanto-kurso estis malfermita jam en 1921. Kaj pri lia vivo en
Pekino kaj liaj laboroj en la Pekina Universitato estas detala esploro fare de
japana prof. HUZII Syôzô per atestoj per amaso da ĉinlingvaj
dokumentoj. En Pekino Eroŝenko loĝis ĉe la granda domo de Lusin
(1881–1936), famega verkisto, kiu jam sciis pri Eroŝenko per japana ĵurnalo,
kaj antaŭ ol la alveno en Ĉinion de Eroŝenko jam tradukis el la japana
en la ĉinan ”Malvasta kaĝo” kaj publikigis en gazeto. Poste li
tradukis verkojn de Eroŝenko el la japana en la ĉinan, ĉar Eroŝenko
verkis japane ankaŭ en sia restado en Ĉinio. Sed poste Eroŝenko
verkis en Esperanto (kompreneble neniom en la ĉina). Plijuna frato de
Lusin, s-ro ZHOU Zuoren [esp-e prononcu ĝou zŭoĵen] (1885–1967),
esperantisto, verkisto, tiam profesoro de Pekina Universitato, loĝanta en
la sama tereno kun Lusin, multe helpis. Dum la restado en Pekino 3 studentoj esperantistaj
funkciis kiel kvazaŭ sekretario-helpanto de Eroŝenko. Oni multe parolis
pri li, havigis multajn okazojn prelegi, sed li sentadis solecon kaj sopiris al
sia ‘rusa panjo’ kaj en 1922 julio li forveturis al Helsinki por 14a UK, kaj
poste vizitis propran familion, post 8 jaroj de la ekiro al Japanio en 1914. La
vojaĝon al la hejmloko akompanis japano s-ro WADA Kiitirô, tiam
instruisto de la japana lingvo en lingva lernejo en Moskvo, kies raportoj en
gazeto kaj en lia libro ”Migrado en Rusio” 1928, aparte la ĉapitro ”Vojaĝis
kun Eroŝenko en la Malgranda Rusio” (tiu ”Malgranda Rusio” temas pri
siatempa, en 1922, ne-ĉefa parto de Rusio, kaj WADA uzis por montri
Ukrainion), multe helpis la verkadon de TAKASUGI pri Eroŝenko en Rusio.] Sed
tiun postenon li ne okupas longe. Eroŝenko [senanonce monaton pli malfrue
ol la promeso] revenis al Pekino en 4 novembro 1922. Nun logis lin Eŭropo.
En aprilo 1923, tra Moskvo, li vojaĝis al Germanujo, kie li fariĝis
gasto de germana blinda violonisto samideano Fritz Bunge. Lia celo estis
partopreno en la 15. Universal kongreso de Esperanto kaj la tria
blindulesperantista kongreso en Nürnberg, okazintaj en aŭgusto 1923.
[En tiu UK, kiun Eroŝenko partoprenis kiel esperantisto el Ĉinio, kaj
li gajnis laŭdon de la kongreso deklaminte sian poemon ”Antaŭdiro de la
ciganino”. En la kongresa adresaro troviĝas ”Erosenko Bazilo, Gekino”
(Gekino estas preseraro de Pekino).]
Tuj
post la kongreso li forveturis al Parizo, kie li interrilatis kun la rusaj
elmigrintoj, verkistoj, artistoj, kaj li aŭskultis prelegojn en la pariza
universitato. Volonte li pli poste rakontis al siaj lernantoj pri siaj rilatoj
al la mondfama rusa ŝakmajstro Aljeĥin. Tie li ankaŭ
interrilatis kun G. Raverat, sekretario de la pariza brajla presejo de la
amerika organizaĵo ”The American Braille Press”. [En 1923 la ŝanhaja
Esperanto-organizaĵo eldonis] la esperantlingvan kolekton de prozaĵoj
de Eroŝenko: ”Ĝemo de unu soleca animo”.
Komence
de la jaro 1924 li revenas al Germanujo. Li aŭskultas kelkajn universitatajn
prelegojn en Göttingen kaj pli poste li vivas en Leipzig, kie li paroladas
pri Ĉinujo kaj Sovetunio en kunveno de laboristaj esperantistoj. De la 6a ĝis
la 13a de aŭgusto 1924 li partoprenas [en Vieno] la 16an universalan kongreson
kaj la kvaran blindulesperantistan kongreson. Tie mi persone konatiĝis kun li. Li
iradis ĉie sola, sen akompananto. Li portis la tipan rusan ĉemizon
(ne ĉiam tute puran), kiun oni ne metas en la pantalonon.Vienaj tag-ĵurnaloj
alportis lian foton kaj intervjuojn kun li. Ŝajnas, ke li sciis por si
fari reklamon. Li estis tre vigla, parolis per alta tenora voĉo kun tipe
rusa mola prononcado. Mi multe babilis kun li pri rusa literaturo. Eta okazintaĵo
el unu laborkunsido de la ĉefkongreso restis klare en mia memoro.
Reprezentanto de la internacia ligo de policanoj-esperantistoj komencis raporti
pri ties agado. Eroŝenko ekstaris, frapis per pugno forte la tablon kaj
kriis: ”Hontu paroli pri polico! Mi ne povas ĉeesti kunsidon, kie oni parolas
pri polico!” kaj li foriris frapante kolereme la plankon per sia bastono. Mi rememoras,
ke mi aŭdis lin ĉiam diskuti en la koridoroj, en la ĝardeno de
la viena blindulinstituto, kie ni loĝis, sed pri lia partopreno en la
diskutoj de ”nia kvara” mi ne rememoras. Li havis neniun referaton. En la jaro
1924 li forvojaĝis al Moskvo kaj jam ne forlasis Sovetunion. En la jaroj
1924–1927 li laboras kiel interpretisto de la japana sekcio de la komunista universitato
por la studantoj de la malproksima oriento en Moskvo. Li ankaŭ instruas
Esperanton kaj en la jaro 1926 li partoprenas internacian kongreson de laboristaj
esperantistoj en [la nuna Sankt-Peterburgo.] Dum la jaroj 1929–1930 li entreprenas
vojaĝon al la duoninsulo Ĉukotka, [la nordorienta ekstremo de
Siberio, frontanta la Alaska, Usono, trans la malkolo Bering, nur 86 m larĝa.
Kaj la celokialo de la vojaĝo estis kaj studi la vivkondiĉojn de
tieaj blinduloj, kaj por revidi sian pliaĝan fraton Aleksandr, kiu estis
bestkuracisto, esploranta tie pri cervoj.] Lia literatura rezulto estis [kvar]
esperantlingvaj rakontoj: ”La blindaj ĉukĉoj. Ili estis verkita en
1929 kaj aperis en ”Esperanta Ligilo”: [”La ĉukĉa elegio” en n-ro 3, 1933
(kaj varianto ”Ĉukĉa elegio” en ”Ligilo por vidantoj” n-ro 12, en
1933); ”Ĉukĉa idilio” en n-ro 4, 1933; ”Blindaj Ĉukĉoj” en
n-roj 5–8, 1933. (”Blindaj Ĉukĉoj” estas dividitaj en pecoj;
enkonduko al ”Blindaj ĉukĉoj” en EL; ”Filip Onkudimov” en EL, kaj
verkita unue en la rusa lingvo kaj publikigita en rusa revuo ”Vivo de Blinduloj”,
n-roj 7–8, 1930; ”La destinita vivi” en EL kaj varianto en ”Ligilo por
Vidantoj”, n-ro 14, 1934.) Ankaŭ longa ”La trimova ŝakproblemo” havis
subtitolon ”-- Tri skizoj el la ĉukĉa vivo --”, kaj aperis en
”Aldono” al EL, decembro 1947.] Dum la jaroj 1930–1932 li instruas matematikon
kaj rusan lingvon en profesia blindullernejo en Niĵnij Novgorod. La
sekvajn du jarojn li laboras kiel korektisto de moskva brajla presejo.
En
novembro de la jaro 1934 li forveturas al Aŝĥabad en la turkmena
respubliko kiel gvidanto de grupo, kies celo estis la ”likvido de brajla
analfabetismo” inter la turkmenaj blinduloj. Li [laboris komence kiel estro sed
poste kiel simpla instruisto] de la blindul-lernejo en Kuŝka, proksime de
la ŝtata limo al [Afganio. (ĉ.100 km pli orienta de la punkto, kie la
limoj de Irano, Afganio kaj Turkumenio renkontas.)] Tie li pasigis plenajn dek
jarojn (1935–1945), kio estis sendube la plej longa tempo,
kiun
Eroŝenko en sia vivo pasigis samprofesie kaj samloke. Sed eĉ la
48-jarulon ree logis la malproksima mondo. Laŭ rakontado de Ŝojev (en
la oficialaj materialoj mi ne trovis tiun fakton) Eroŝenko volis sekrete
transpaŝi la ŝtatan limon, kion li tamen ne sukcesis. Kompreneble li
ne povis plue okupi la instruistan postenon, sed oni ebligis al li pluajn
okupo-ŝancojn. Li revenis al Moskvo. En 1945–1946 li instruis matematikon
kaj rusan lingvon en muziklernejo por militblindiĝintoj en Zagorsk apud
Moskvo. Dum sekvaj du jaroj li instruis la anglan lingvon en moskva
blindullernejo. Fine de 1949 li venis al uzbeka ĉefurbo Taŝkento por
lernigi tie blindajn plenkreskulojn. En la jaro 1951 li ankoraŭ
entreprenas vojaĝon al la orientsiberia urbo Jakutsk, sed baldaŭ li
revenas al Moskvo.
Malsana,
sola, forgesita, li revenas al sia naskiĝvilaĝo Obuĥovka, kie li
mortis la 23an de decembro en la jaro 1952. Li kunportis tien eĉ sian arĥivon,
kiun oni post lia forpaso volis dediĉi al la plej proksima filio de la
tutrusia blindulasocio, sed tiu tute ne interesiĝis pri la afero. Oni do
forbruligis la amason da papero. En la lastaj 15 jaroj de la vivo de Eroŝenko
ni jam malmulton ekscias pri la esperantista agado. Ankoraŭ en 1935 li serĉas
en ”Esperanta Ligilo” blindan muzikinstruiston-esperantiston por sia
blindullernejo en Kuŝka.
Jen
la vivhistorio de Vasilij Jakovleviĉ Eroŝenko, la blinda vojaĝanto,
servanta ne nur per vortoj, sed per agoj al Esperanto kaj al blinduloj. Por tiu
ĉi skizo mi utiligis la faktojn publikigitajn en antaŭparolo al la
ruslingva libro ”Koro de aglo”, ankaŭ la novesplorojn pri Eroŝenko de
Pankov kaj Masenko.
[La
libro ”Koro de Aglo”, la tradukaro en la rusa, estis eldonita en 1962 kaj
represita en 1977. En Japanio en 1959 TAKAZUGI Itirô (17 julio 1908 – 9
januaro 2008), kiu jam en 1956 eldonis la unuan biografion de Eroŝenko,
eldonis trivoluman verkaron de Eroŝenko. La ĉefa enhavo de la tria
volumo estis la noveleca biografio de Eroŝenko verkita de TAKASUGI kaj
aldone estis diversaj dokumentoj inkluzive de ĉinaj. Li sendis la
kompletojn al Rusio, kaj pro tio rusoj eksciis la verkojn de Eroŝenko. Laŭ
la artikolo japanlingva de Sergej ANIKEEV, siatempe instruisto en la branĉa
lernejo en Hakodate, en Hokkaidô, de la Rusa Ekstremorienta Univ., 2004, la
rusa eldono enhavis 15 verkojn kaj el ili 7 estis tradukita el la japana, sed
kelkaj estis duoble tradukita el la ĉina traduko, kaj iuj estis tradukita
el Esperanto. La rusa antaŭparolo povus esti verkita surbaze de la verko
de TAKASUGI, verkita laŭ la esploro komenca. Poste TAKASUGI pli kaj pli ĝustigis
la enhavon gajninte pliajn informojn per esplorado kaj per vizitoj al Rusio,
sed la enhavo de la rusa ŝajnas resti sama.]
Iniciatinto
de internacia organizaĵo de blindaj esperantistoj kaj kunfondinto de
Esperanto-Blindulligo
de Germanujo (EBLoGo)
Julius
Hasselbach naskiĝis la 28an de aprilo 1874 en Berlino kiel filo de simpla
laboristo.
Kiam li estis frekventinta la popollernejon, li eklernis la lignaĵistan
metion
kaj kiel migranta metiisto dum kelkaj jaroj li tramigris tutan Germanujon
kaj
eĉ la najbarajn landojn. Pro tio, ke post lia edziĝo ankoraŭ
estis grava manko
de
laboro en la lignaĵista metio, li elmigris Brazilon, kie li laboris unu
jaron kaj
duonon.
Mallongtempe post reveno al Berlino, li tute ekblindiĝis dum unu nokto.
Dua
volumo 151
Tamen,
ankaŭ tiam li ne perdis la kuraĝon kaj la esperon fariĝi utila
ano de la homa
socio
kaj mem perlabori vivnutron por si kaj sia familio. Rapide li lernis la brajlan
skribon
kaj samtempe li eklernis novan profesion fariĝante agordisto de pianoj, en
kiu
metio li laboris multajn jarojn. Jam en 1913 li lernis Esperanton aŭtodidakte
kaj
havis la firman intencon partopreni la blindulesperantistan kongreson en
Parizo,
1914, sed intervenis la terura mondmilito, kiu detruis ĉiujn liajn
esperojn.
Dummilite,
li ankaŭ estis unu el la partoprenantoj de la rondira leteraro kaj li
vigle
pridiskutis
aferojn kaj projektojn realigendajn dum venonta paca tempo. Jam en
1920
li konfesis, ke li vivas ”nur por Esperanto”. Dum la unua blindulesperantista
kongreso
okazanta en 1921 en Prago, li kun Ignaz Krieger iniciatis fondon de
internacia
organizaĵo de blindaj esperantistoj, kiu tamen realiĝis nur en la
jaro 1923.
Kun
kelkaj germanaj blindulkongresanoj li fondis la Esperanto-Blindulligon de
Germanujo
(EBLoGo), kaj li estis inter tiuj, kiuj en la loĝejo de geedzoj Zapater en
Kolonjo
kunverkis statuton de la nomita organizaĵo, kies dua prezidanto li estis ĝis
1933,
kiam la bruna reĝimo kontraŭbatalis nian internacian lingvon.
Pro
senvaloriĝo de la germana mono Julius Hasselbach ne povis partopreni ”nian
duan”
en Helsinki, 1922, sed li ne mankis en niaj kongresoj en Nürnberg, Wien,
Edinburgh,
Danzig (nun: Gdansk [Polujo]), Antwerpen, Budapest, Oxford,
Krakovo,
Paris kaj Köln. Certe, ĉiuj nejunaj samideanoj, kiuj havis la bonŝancon
interkonatiĝi
kun nia ”gaja berlina kongresbabilanto”, memoras lin. Li estis la
ĉefa
kunlaboranto de Eugen Reiche, kiu verkis ”Instruajn leterojn de Esperanto”
eldonitajn
en brajla preso. Lia aŭtobiografio finiĝas per la vortoj: ”Unu solan
deziron
mi
havas ankoraŭ antaŭ mia morto: Mi ŝatus denove ĉeesti
internacian kongreson
esperantistan,
mi volus renkonti kaj interbabili kun karaj geamikoj el multaj landoj.”
La
23an de aŭgusto en la jaro 1936, Julius Hasselbach forpasis post longa kaj
suferplena
malsano, unu el tiuj, kiuj laboris por niaj idealistaj celoj.
Joseph
Kreitz
Kapitano
Jan Silhan
(1889–1971)
Pioniro
de Esperanto inter pola blindularo, fondinto de la revuo ”Pola Stelo”
Jan
Silhan naskiĝis la 1an de novembro 1889 en Kievo, kie lia plene matura
vivo
ligiĝis
kun liaj inĝenieraj studoj en la tiea politeknika lernejo kaj poste – post
lia
transloĝiĝo – en la politeknika lernejo de Lvovo (tiama Lemberg).
Liajn
studojn
interrompis la enarmeigo. Ankoraŭ dum la soldatservo eksplodis la unua
152
Dua volumo
mondmilito.
Sur la militfronto, jam en novembro de la jaro 1914, ege vundita,
li
perdis la vidpovon. En la hospitalo en Vieno, li ekkonis sian postan edzinon
Margit,
asistantinon en la kirurgia hospitalo. Pro la blindiĝo, Jan Silhan elektis
la
profesion
de blindulinstruisto, ĉar ne estis eble finstudi politeknikon, kaj helpata
de
sia vivkamaradino Margit, laŭ alvoko de vienaj aŭtoritatuloj li
establis en Lvovo,
1917,
rekapabligan centron por milit-blindigitoj, kiun li administris ankaŭ post
la
transpreno de polaj aŭtoritatuloj ĝis 1926 kun granda sukceso,
donante al pli ol
200
militviktimoj multflankan rekapabligon kaj novan vivkuraĝon. Dumtempe
li
profundigis la filozofiajn studojn. Poste li dum dek jaroj plenumis
agrikulturan
agadon
ne nur en la propra farmo, sed samtempe li gvidis la regionan terkulturistan
asocion,
samkiel la regionan ligon de la polaj militinvalidoj.
Post
la dua mondmilito Jan Silhan ankaŭ apartenis al tiuj, kiuj devis forlasi sian
hejmregionon,
perdinte sian tutan havaĵon. Tamen, li ne perdis la kuraĝon, sed
male
post la milito, kiu alportis al la povra pola nacio tiom da nedireblaj suferoj
kaj
perdoj, Jan Silhan tuj kunagis, helpante la rekonstruadon de la tutlanda
blindulmovado,
mem aktive kunlaborante en ĉiuj fakoj. Li redaktis apartajn
rubrikojn
en la asocia ĉeforgano, en ”virina voĉo”, ”nevidanta kooperativisto”,
krom
sia
partopreno en la kunagado kun diversaj asociaj instancoj kaj en la komisiono
vojevodia
por saneco kaj sociala protekto.
Kapitano
Jan Silhan, kiu jam sciis sep lingvojn, fariĝis esperantisto en la jaro
1931,
kaj
jam en 1933 li fariĝis vicprezidanto de UABO kaj dank’ al liaj klopodoj la
pola
asocio
de militblinduloj aliĝis kiel unu el la unuaj neesperantistaj organizaĵoj
al
UABO.
La ”dektrian” en Stockholm li ĉeestis persone jam aktive kunlaborante en
komisiono,
kies grava tasko estis verki rezolucion, kiu instigu la blindulorganizaĵojn
tutmondajn
energie batali por la principo pri kompenso pro malpliiĝinta
laborkapablo
pro blindeco, pli simple dirite, al ĉiu blindulo doni monhelpon. En la
jaro
1936 kapitano Jan Silhan jam fariĝis prezidanto de UABO dum ege malfavora
tempo
por internaciaj organizaĵoj.
Venis
la jaro 1937, la plej brila en la kariero de nia pola pioniro, ĉar li,
kune kun
sia
edzino Margit, modele organizis la ”dekkvaran” en Varsovio kaj kiel prezidanto
li
povis saluti 114 partoprenantojn kaj reprezentantojn de 14 blindulorganizaĵoj
el
14 nacioj. (Legu la 29an ĉapitron sur paĝo 185 en la unua volumo de
la
”Historio”[brajla
eldono].
Estis
ankaŭ li, kiu en 1959 organizis en Varsovio sub pli malfavoraj kondiĉoj
la
”dudeknaŭan”,
sed en la vivo de nia pioniro la plej brila punkto estis la kreado de tre
ampleksa
brajla revuo sub la titolo ”Pola Stelo”, kiu jam de multaj jaroj kiel bonvena
Dua
volumo 153
gasto
venas al kelkcento da legantoj en multaj landoj, kun sciigoj aktualaj pri la
blindula
movado tutmonda. Ĉi tiun revuon li redaktis dum 12 jaroj kun ege granda
sukceso.
Dank’
al liaj klopodoj en la jaro 1957 la pola blindulasocio eldonis en brajlo la
unuan
lernolibron poresperantan, fundamentan vortaron esperantan-polan kaj
fine
de la jaro 1971 aperis 9-voluma pola-esperanta vortaro. Dum multaj jaroj
nia
pioniro ankaŭ estis redaktoro (moderatoro) de ”Anguleto por la nevidantaj
esperantistoj”
disaŭdigita de Pola Radio unufoje ĉiun monaton.
Dum
la ĝeneralkunveno de LIBE, okazinta en 1969 en Helsinki, laŭ propono
de la
estraro
la kunsidantaro decidis per unuanima aplaŭdado nomi kapitanon Jan Silhan
honora
membro de LIBE, okaze de lia okdekjariĝo. Tamen, li ne nur estis honora
membro
de LIBE, sed li estis distingita per plej alta ŝtatordeno, kaj la ĉefestraro
de
Pola
Blindulasocio honorigis lin per ora distingo kiel rekonesprimo pro lia vasta
laboro.
Per similaj distingoj li estis dekoraciita de la Ligo de Polaj Militblinduloj,
de
Pola
Esperanto-Asocio, kaj de la nacia urba konsilantaro en Krakovo.
Ne
troigante oni povas diri, ke ĉio, kio en Pollando estis farita sur la
kampo
”blindulesperantista
movado”, – preskaŭ ĉio estis farita de kapitano Jan Silhan.
La
29an de junio en la jaro 1971, posttagmeze je la 12 h., forpasis kapitano Jan
Silhan,
unu semajno post operacio en la aĝo de 81 jaroj. Li ripozas en la krakova
tombejo
Hakowice. Liapersone forpasis unu el niaj plej elstaraj pioniroj de nia
movado.
Jozef
Ŝmietanko
Halvdan
Karterud
(1894–1972)
Probatalanto
de la blindula afero kaj la Esperanto-Movado en Norvegujo
Halvdan
Karterud naskiĝis la 4an de decembro 1894 en Løten, kampara
distrikto 12
kilometrojn
nordoriente de Oslo. Lia patro, iama instruisto, poste estis terkulturisto,
kaj
lia patrino estis instruistino. Li estis blinda de sia naskiĝo kaj en 1904
fariĝis
lernanto
de la blindullernejo en Oslo (tiama Kristiania).
Precipe
lin interesis muziko kaj lingvoj, kaj fininte la elementan lernadon, li
ekstudis
pian-
kaj orgenludadon ĉe la muzika konservatorio en Oslo. Sian orgenistan
154
Dua volumo
ekzamenon
li sukcese plenumis en 1912, kaj poste li komencis studi ĉe instruista
lernejo
proksime al sia hejmo. Tiutempe la blinduloj devis peti la ministerion pri
permeso
realigi instruistan edukadon, – permeso kiun li ricevis, sed li mem devis
pagi
la instruadon.
Laborante
en la hejma komunumo kiel orgenisto, li havigis al si la bezonatan
monon
tiucele. En 1916 li finis siajn studojn en la instruista lernejo kaj poste dum
unu
jaro i.a. gvidis ĥoron en Løten. Samtempe li preskaŭ tute aŭtodidakte
preparis
sin
por la ekzameno por la mezgrada lernejo, kiun li plenumis brile en la jaro
1917,
kaj
ekde aŭtuno samjare li deĵoris kiel instruisto ĉe Dalen
–Blindullernejo apud
Trondheim
en la centra parto de Norvegujo, – ĝis en 1965, kiam li emeritiĝis.
Jam
en 1912 Karterud havis kontakton kun la relative nova blindulorganizaĵo,
kaj
en
1916 oni elektis lin membro de la Reprezentantaro, decida instanco de la centra
blindulorganizaĵo,
de kiu li eĉ estis prezidanto mallongtempe, sed dum 29 jaroj li
okupis
la prezidantecon de la regiona blindulasocio. Tiu ofico aŭtomate donis al
li
sidlokon
en la estraro de la centra asocio, kies sekretario li estis dum multegaj jaroj.
Ankaŭ
profesie li plenumis eminentan blindulaferan agadon, instruante blindulojn
kaj
krome informante la ĝeneralan publikon pri blindulafero.
Do,
ne estas mirige, ke en la jaro 1960, okaze de la 60-jara jubileo de ”lia”
regiona
blindulasocio,
oni honorigis lin per la Reĝa Ora Medalo pro Merito.
Tamen,
la pure blindulafera laboro ne sufiĉis por Karterud. Jam estante lernanto
de
la elementa lernejo, li legis brajlan danlingvan lernolibron pri Esperanto, sed
li
konsideris
sin vera esperantisto nur ekde la jaro 1909, kiam vidanta esperantisto
instruis
la lingvon al kelkaj blindullernejanoj, inter kiuj ankaŭ estis Karterud.
Jam
tre
frue li kontaktiĝis kun Thilander, kaj li multe kontribuis al la disvastiĝo
de la
internacia
blindulesperantista movado. Precipe lin interesis UABO, kiu estis asocio
de
blindulorganizaĵoj kaj tial havis internacian karakteron, dum LIBE, laŭ
lia opinio,
ne
havas sufiĉan aŭtoritaton. Nia pioniro faris grandegan klopodon por
enkonduki
Esperanton
en la blindullernejon. Jam frue sporade li instruis la novan lingvon al
interesiĝintoj
en la blindullernejo, sed nur en 1933 li atingis sian celon: ke Esperanto
estu
devige instruata en tiu lernejo. Escepte de la militaj jaroj, la instruado daŭris
ĝis
en
1965. Kiam oni reformis la elementan instruadon, la ceteraj instruistoj
sukcesis
ĉesigi
la devigan instruadon de Esperanto, sed kvankam la decido estis farita antaŭ
ol
Karterud finis sian laboron, li instruis Esperanton ĝis sia emeritiĝo.
Ankaŭ
sur la internacia tereno Karterud batalis por enkonduki Esperanton en la
blindullernejojn,
kaj nur dank’ al lia sindonemega laboro aprobiĝis la tiutempa
Dua
volumo 155
rezolucio
dum la konferenco de blindulpedagogoj en Hannover, 1961. Poste li
fariĝis
honora membro de LIBE. Tamen, en la jaro 1952, li sukcese kunorganizis kaj
prezidis
la 22an internacian kongreson de blindaj esperantistoj en Oslo.
Laŭ
lia instigo en kunlaborado kun eminenta vidanta samideano la brajla presejo
en
Bergen eldonis jam la unuan volumon 140-paĝan de esperanta-norvega
radikaro
kompilita
laŭ la ”Plena Ilustrita Vortaro”. Post la forpaso de nia pioniro Karterud
lia
edzino Aslaug daŭrigis lian laboron energie tiel, ke povis aperi tri
volumoj de la
nomita
vortaro. Por ŝi estis vere malfacila, sed dankinda laboro. Tutajn tagojn
dum
kelkaj
monatoj ŝi intense laboris memore al sia edzo forpasinta.
Pri
la edzino de Karterud estas menciinde, ke en 1922 li edziĝis kun Borghild
Adde,
kun
kiu li vivis ĝis ŝi forpasis en 1939. Tri jarojn poste li edziĝis
kun Aslaug Wiggen,
instruistino
en la sama blindullernejo, en kiu li mem instruis. Aslaug fariĝis
esperantistino
dank’ al sia edzo. Ambaŭ vivkunulinoj multe helpis grave nian
pioniron
kaj pro tio ankaŭ meritas laŭdon.
Ankaŭ
en la ĝenerala esperantomovado Karterud estis aktiva: li estis prezidanto
de
Grupo
Esperantista en Trondheim, kaj li estis honorigita per diversaj insignoj pro
meritplena
laboro en la movado. Ne nur en la blindullernejo, sed ankaŭ al vidantoj
li
instruis pri muziko laborante kiel muzikrecenzisto por ĵurnalo en
Trondheim,
kaj
fine li havis postenon en la estraro de tutlanda asocio de muzikinstruistoj,
kies
honora
membro li estis.
Interalie,
li fondis klubon de blindaj ŝakludantoj en Trondheim, do, li laboris sur
multaj
terenoj.
La
20an de Junio 1972 forpasis Halvdan Karterud, unu el la plej elstaraj pioniroj
de
nia
movado, post laborplena vivo.
Otto
Prytz
Miklos
Bano
(1890–1973)
Pioniro
de la blindulesperantista movado,
fondinto
de organizaĵo de hungaraj blindaj esperantistoj
kaj
probatalanto de la blindulafero en Hungarujo
Miklos
Bano naskiĝis la 4an de januaro 1890 kiel filo de inĝeniero en la
hungara
urbo
Miskolc, kie li estis lernanto de la popollernejo ĝis la jaro 1898, kiam
lia
familio
transloĝiĝis al la ĉefurbo Budapest. Tie li lernis en gimnazio ĝis
1907. Post
156
Dua volumo
grandsukcesa
maturekzameno, li komencis inĝenierajn studojn en la universitato ĝis
la
jaro 1912, kiam li akiris la inĝenieran diplomon. Poste li laboris en
Transsilvanio
kiel
inĝeniero kaj konstruis pontojn, reguligis riverojn, planis fervojliniojn
kaj
ferkonstruaĵojn.
Jam kiel studento, Miklos Bano konatiĝis kun la brajla skribo kaj
eĉ
legis franclingvajn brajlaĵojn, ne sciante, ke ankaŭ en Hungarujo li
povus trovi
tiujn
librojn. Tiutempe li ankoraŭ vidis perfekte per unu okulo, tamen, en 1914
li
perdis
sian vidkapablon kaj kiam li samjare ekpartoprenis universitatan kurson pri
ekonomia
scienco, li per franca poŝa brajlotabulo faris siajn notojn dum la
prelegoj,
laŭ
de li elpensita mallongigara sistemo. En 1917 oni promociis lin doktoro pri
ekonomiaj
sciencoj. Poste li laboris kiel komercisto. Kiam en 1918 fondiĝis hungara
blindulligo,
unu el la plej aktivaj fondintoj estis nia d-ro Miklos Bano. Unuafoje nia
pioniro
renkontiĝis kun Esperanto kiel triaklasa gimnaziano, sed tiam li ankoraŭ
ne
interesiĝis
pri la nova lingvo.
En
1911 li eksciis el ĵurnalo, ke ekzistas esperantista kunveno en budapeŝta
kafejo.
Li
vizitis ĝin, kaj post lego de la tiutempe populara gramatiketo – ”Ŝlosilo”
– li
partoprenis
la kunvenojn aŭskultante tie la prelegojn. Ĉar li sciis jam kelkajn
fremdajn
lingvojn, unue li opiniis, ke tio sufiĉis, sed baldaŭ li spertis, ke
li devas
lerni
la lingvon fundamente. Tiam li ne havis konkretan celon.
Dum
la unua mondmilito, nia pioniro instruis pri Esperanto en du laboristaj
sindikatoj,
laŭ la metodo de Robicsek, kiu redaktis taŭgan kurson en ses
lecionoj. La
sama
lernolibro, kompletigite kaj revizite, poste aperis ankaŭ en brajla preso
en la
jaro
1920 kun ministra permeso, kaj laŭ ĝi instruis tiam en la instituto
porblindula
la
karmemora samideano Elek Tolnai, lia frato Paŭlo kaj ties edzino Rozinjo
Göngör.
Tiutempe oni ne permesis, ke blindulo instruu ion, escepte de muziko, al
blinduloj.
Poste Miklos Bano mem instruis pri Esperanto en la Societo de Blinduloj.
Al
liaj lernantoj en privata blindulinstituto apartenis Stefano kaj Miĥaelo
Lantos,
Ludoviko
Ulmer, la fama jam forpasinta pianvirtuozo Imre Ungar, kaj – Iren Antal,
lia
posta edzino.
Nia
biografio ne estus kompleta, se ni ne mencius la fakton ke Miklos Bano jam
en
la jaro 1912 ĉeestis la Universalan kongreson de Esperanto en Krakovo, kiu
ege
impresis lin donante al li la impulson, estonte agadi kaj varbi por nia movado.
Tamen,
nur en la jaro 1918 li konatiĝis kun la nevidanta aŭstra samideano
Ignaz
Krieger,
kiu entuziasme rakontis pri Harald Thilander, la eldonanto kaj presisto
de
”Esperanta Ligilo”. Lia amikeco kun Thilander efikis tre fekundige por la
blindulesperantista
movado dum jardekoj. En 1921 Miklos Bano partoprenis la
unuan
kongreson de blindaj esperantistoj en Prago. La sekvan jaron li fondis la
blindulesperantistan
grupon ”Belhoro”, kiu kun siaj preskaŭ kvindek membroj aliĝis
Dua
volumo 157
al
Hungara Esperanto-Societo. Miklos Bano sukcesis akiri brajlan presmaŝinon,
per
kiu
li presigis lernilojn, vortaretojn, bulteneton kaj eĉ dum 15 jaroj
kalendaron por
blinduloj.
Kun Harald Thilander nia pioniro renkontiĝis unue post la kongreso en
Helsinki
en 1922 en lia sveda hejmo.
D-ro
Bano kunfondis la unuan internacian organizaĵon de blindaj esperantistoj
sub
nomo UABE okaze de la tria blindulesperantista kongreso, 1923, en
Nürnberg.
Li
fariĝis redaktoro en la provizora estraro kaj li redaktis kaj presigis en
Budapest
tri
numerojn de la organo de UABE sub la titolo ”Ligilo por vidantoj” en nigra
preso.
Tamen, lia plej granda merito estis la verkado de ”Naciaj literoj”, kajeroj
eldonitaj
de Harald Thilander, kiuj montras por la blinduloj la skrib- kaj presliterojn
de
la diversaj popoloj, sed li ankaŭ kunlaboris plivastigante la nunan
esperantan
stenografion
brajlan.
Koncerne
stenografion, estas sciinde ke Miklos Bano post la abiturienta ekzameno
jam
en la jaro 1907 akiris la rajton instrui stenografion al vidantoj. En 1925 li
instruis
al eta grupo brajlan stenografion adaptitan de li mem al la hungara brajla
skribo.
La
adepto de nia movado verkis iom pli ol 200 poemojn hungarlingve kaj en nia
internacia
lingvo. Liaj poemoj parte estis okazaj versaĵoj, tradukaĵoj,
salutpoemoj,
modaj
kaj klasikaj kantoj, rimaj ludoj, kaj tradukoj el la hungara lingvo presitaj
sub
diversaj pseŭdonimoj. Kune kun aliaj nevidantoj li partoprenis la
literaturajn
konkursojn
”Floraj ludoj en Katalunujo” . Tie lia poemo ”Renkontiĝo” en la jaro
1926
gajnis la ”Naturan floron” . La nomita poemo estis svata poemo al Iren
Antal,
kun kiu li edziĝis en 1929. Ankaŭ lia filino parolas Esperanton. Ŝi
eĉ havas
esperantan
nomon: Klara Varma Bano. Varma estas laŭ la finna baptopatrino kaj ĝi
signifas
finne ”certeco” aŭ ”pruvaĵo”.
Ĉeforganizinto
kaj prezidanto de la 8a internacia blindulesperantista kongreso,
okazinta
en 1929, estis d-ro Miklos Bano. La kongreso, en kiu li ankaŭ aktive
kunlaboris,
estis nia 16a en Bern, 1939, do la lasta kongreso antaŭ eksplodo de la
dua
mondmilito.
Post
tiu terura milito li daŭrigis sian benoplenan agadon ĉefe en
Hungarujo
donacante
la samlandanojn per du tre utilaj libroj: ”Reguloj de la hungara
brajlouzo”
kaj ”Brajlouzo en la matematiko kaj kemio”. Kun la helpo de la edzino
kaj
samideano Farkashalmi li pretigis la brajlan presigon de la vortaroj
esperantahungara
kaj
hungara-esperanta. Dank’ al liaj klopodoj la biblioteko porblindula
en
Budapest povis envicigi ne nur hungarlingvajn librojn, sed ankaŭ multajn
en la
158
Dua volumo
internacia
lingvo. Multajn jarojn li instruis brajlan skribon al blinduloj pliaĝaj
dum
52
horojn monate kaj zorgis la fremdlingvan korespondadon de la asocio, ĉar
li sciis
krom
Esperanton la lingvojn anglan, germanan, francan kaj iom serban, turkan kaj
hebrean.
Ankoraŭ
multe ni povus rakonti pri nia pioniro, sed unu aferon ni ne forgesu:
Kiam
en la jaro 1956 okazis la popola ribelo kontraŭ la tiama registaro, kaj ĝia
konsekvenco,
regis granda mizero inter la hungaraj blinduloj: Mankisĵoj, mankis
ĉio,
kaj estis (certe vi devenas) d-ro Miklos Bano, kiu dissendis helpkrion al la
blindulesperantistaro
tutmonda kun bona sukceso, kaj el Germanujo kaj multaj aliaj
landoj
venis nutraĵoj, eĉ plektokano, al la suferantaj hungaraj samsortanoj.
En
1958 la hungara registaro rekonis la grandajn meritojn de nia pioniro kaj
distingis
lin per ”honora medalo por socialisma laboro”. li estis honora prezidanto
de
Hungara Blindulligo kaj honora membro de LIBE. Estis granda ĝojo por li,
ke li
povis
helpi per bonaj konsiloj la preparon de ”nia tridekkvina” en Budapest en 1966.
Netroigante
oni povas diri, ke niaj hungaraj samsortanoj-samideanoj vere amis nian
neforgeseblan
pioniron, al kiu ili aldonis la nomon ”Miklos bacsi” (onklo Nikolao).
La
eminenta vidanta hungara samideano Paŭlo Balkanyi, kiu intervjuis nian
veteranon
okaze de lia 75-jara naskiĝjubileo, finis sian cetere interesan intervjuon
per
la vortoj: ”Oni nomis inter si lian ĉambron ”tutmondan plendoficejon”, kaj
vere
li
povis plenumi ĉies plendojn, demandojn, donis konsilojn, trankviligis
animojn,
akiris
por ili la deziritajn librojn aŭ aliajn objektojn. Pri si mem li ne
pensis, neniam
plendis,
kaj ĉion eltenis, ĉiam helpante al aliaj.”
Dum
la lastaj semajnoj li multe suferis pro kormalsono tiel, ke oni devis lin porti
en
malsanulejon la 12an de aprilo, kie li forpasis la 16an sammonate en la jaro
1973.
Kun d-ro Miklos Bano la tutmonda blindulesperantistaro perdis unu el la
plej
eminentaj, plej fervoraj pioniroj. Nenia miro do, ke ne nur Hungara Radio, sed
ankaŭ
la budapeŝta gazetaro laŭde akcentis lian sinoferan agadon en la
intereso de
la
blinduloj kaj liajn meritojn por Esperanto. Multnombraj blinduloj, nevidantaj
kaj
vidantaj
esperantistoj ĉeestis lian enterigan ceremonion, dum kiu estis faritaj
multaj
funebraj
paroladoj omaĝe al d-ro Miklos Bano, tre konata persono en Budapest.
Laŭ
biografiaj artikoloj de Gyula Farkashalmi, Paŭlo Balkanyi kaj
kompletigoj
de Joseph Kreitz
Dua
volumo 159
Constanze
Zapater
(1890–1973)
Ĝenerale
ni ne raportis pri vidantaj samideanoj laborintaj por disvastigo de nia
internacia
lingvo inter la blinduloj, escepte de prof. Théophile Cart, al kiu ni,
nevidantaj
esperantistoj tutmondaj, ŝuldas senliman dankon pro tio, ke li fondis
la
unuan internacian gazeton en brajla preso sub la titolo ”Esperanta Ligilo” nun
irantan
al kvardeko da landoj por ĝojigi multnombrajn gesamideanojn el ĉiuj
profesioj.
Ni faras duan escepton dediĉante malmultajn biografiajn notojn al
kaj
pri Constanze Zapater. Al ŝi ni ja ŝuldas koran dankon pro tio, ke ni
povis
eldoni
la unuan volumon de la ”Historio” kaj disponigi senpage kompare multajn
ekzemplerojn
al diverslandaj gesamideanoj post pagado de la modestaj preskostoj al
la
hispana brajla presejo el ŝia subvencia sumo, kiu sufiĉas por
malaltigi la prezon de
la
dua volumo nun troviĝanta en viaj manoj. Constanze Zapater ankaŭ
alimaniere
finance
helpis nian movadon, kvankam ŝi ne aktive partoprenis en ĝi, sed ŝi
meritas
nian
dankon!
Constanze
Zapater, naskita Saxer, naskiĝis la 9an de decembro 1890 en Bonn
kiel
filino de oficisto. La familio Saxer transloĝiĝis al Kolonjo, kiam
Constanze
ankoraŭ
estis infano. Post plenumo de la mezlerneja finekzameno ŝi deĵoris ĉe
la
poŝtĉeka
oficejo; tamen, post la deĵora tempo ŝi studis kantarton kaj lingvojn
en
vesperaj
kursoj. Post la unua mondmilito ŝi hazarde ĉeestis en la angla
frontteatro
koncerton
de la gitarvirtuozo Baldomero Zapater kun la rezulto, ke ŝi decidis
studi
gitarludadon ĉe li. Ok jarojn poste, ŝi koncertis kun sia instruisto
Zapater
komune
en la radiostacio en Kolonjo. Ŝi sub pseŭdonimo Else Fröhlich
kantis
kantojn
de Schubert, Brahms k.a., kiujn li akompanis gitare, kaj li ludis hispanajn
koncertpecojn.
Post
la unua mondmilito komenciĝis la koncertkariero de Baldomero Zapater,
kaj
post forpaso de lia unua edzino en 1928 estis Constanze Saxer, kiu prizorgis
lin
kaj ankaŭ estis lia konstanta akompanantino dum koncertvojaĝoj. Post
unu el
la
plej brilaj koncertoj donita en la brita radiostacio BBC en Londono ili decidis
geedziĝi.
Jam antaŭe, la direkcio de la poŝtĉeka oficejo devige
eksoficigis ŝin pro
malfidindeco,
ĉar tro ofte ŝi ne ĉeestis la deĵorajn horojn dum ŝi
akompanis la
koncertvirtuozon
en liaj koncertvojaĝoj.
En
la jaro 1943, dum la dua mondmilito, la dometo de geedzoj Zapater estis ege
difektita
per kelkaj el aeraj bombatakoj tiel, ke la geedzoj devis forlasi ĉion. Por
ili
komenciĝis vera odiseo tra multaj germanaj urboj, pri kio Constanze emocie
rakontis
en nigrepresa libreto, en kiu ŝi skizis la vivlaboron de sia edzo. Kiam
ili
160
Dua volumo
revenis
al Rodenkirchen, estis la unua tasko de Constanze Zapater, helpi en forigo
de
ĉiuj ĉefaj damaĝoj, sed poste ŝi diktis muziknotojn al nia
pioniro, kiujn li adaptis
por
gitaro. I.a. ŝi verkis multajn ŝercajn kaj seriozajn poemojn en
kolonja dialekto
por
gazeto aperanta en Rodenkirchen.
La
14an de aprilo 1973 Constanze Zapater mortis post longa sufero. Ŝi restas
en
luma
memoro de ĉiuj siaj geamikoj.
Joseph
Kreitz
Vincenzo
Musella
(1894–1973)
Pioniro
de la itala esperantistaro kaj kunfondinto de
Itala
Asocio de Blindaj Esperantistoj (IABE)
La
veterana esperantisto Vincenzo Musella naskiĝis en Napoli (Italio) la 2an
de
aprilo
en la jaro 1894. Jam en la plej frua infanaĝo, tre grava akcidento
blindigis
lin.
Estante nur kvarjara knabeto, li eniris la blindulinstituton en Napoli por
ricevi
elementan
instruadon.
Kiam
li estis dekjara, li havis la bonŝancon eklerni Esperanton sub la sperta
gvidado
de
sia blinda instruisto, kiu ankaŭ estis esperantisto. Sekve tiu feliĉa
okazintaĵo ludis
gravan
rolon dum lia tuta vivo. Ja Esperanto ne nur faciligis al li la ellernadon de
diversaj
lingvoj, klasikaj kaj modernaj, sed ankaŭ aperigis antaŭ li
sukcesplenan
vojon.
La inteligenta kaj studema knabo Vincenzo, post epizodplena batalo kontraŭ
la
gepatra volo, kiuj estus dezirintaj por li muzikajn studadojn, sukcesis
frekventi
publikan
gimnazion kaj liceon kune kun vidantoj por sin dediĉi al la plej ŝatataj
klasikaj
studoj. Poste li daŭrigis sian studadon ĉe universitato kaj brile
doktoriĝis
pri
klasika filologio kaj, poste, pri filozofio, akirante du diplomojn (en
pedagogio kaj
lingvoj:
franca kaj angla). en 1918 li ree eniris la blindulinstituton en Napoli, sed,
ĉi-foje,
kiel instruisto!
Tie
li restis dum naŭ jaroj, precize ĝis la momento, en kiu li atingis
katedron por
filozofia
kaj historia instruadoĉe supera lernejo en Roma, postenon, kiun li gardis
dum
pluraj jaroj, ĝis li estis nomita ”bibliotekisto ĉe la nacia
(porvidula) biblioteko”
en
Roma.
Tuj
post la dua mondmilito li helpis la renaskiĝon de la brajla presejo en
Firenze
(Florenco)
kaj de la nacia brajla biblioteko en Monza, kiel membro de konsulta
Dua
volumo 161
komisiono
por elekto de transskribendaj kaj presendaj libroj.
Ne
estas eble, en mallonga skizo paroli pri ĉio, kio koncernas la intelektan
produktadon
de profesoro Vincenzo Musella, sed estas grave remarkigi, almenaŭ,
ke
li aparte kaj profunde studadis pri Dante, mondfama aŭtoro de ”la Dia
Komedio”,
kaj,
sekve de tio, li verkis gravan komentarion, farante multajn interesajn
prelegojn
pri
Dante. Sur la speciala kampo de Esperanto li akiris naciajn kaj internaciajn
diplomojn,
kaj en 1950 li gajnis la unuan poezian premion donitan de la Universala
Kongreso
de Esperanto, estante la sola konkursano nevidanta. Dum multaj jaroj
li
estis redaktoro de ”Itala Ligilo”, oficiala organo de IABE, kiun li pliriĉigis
per
memtradukitaj
kaj originale verkitaj artikoloj kaj poemoj. Ankaŭ nia EL publikigis
kelkajn
el liaj poemoj (aparte karaj al li restis lia ”Kanto al la ĝojo”, en kiu
li prikantis
blindecon
kiel fonto de interna ĝojo kaj spirita leviĝo). Ankaŭ li estis
eksterlande kaj
enlande
konata publicisto kaj prelegisto. Multajn jarojn Radio Roma havis lin kiel
ĉefan
kunlaboranton en disaŭdiga Esperanto-programo.
Resume
ni povas diri, ke prof. Musella por spertaj malnovaj samideanoj estis
aktiva
kunlaboranto kaj vigla kamarado dum multaj internaciaj kongresoj, kie liaj
paroladoj
ĉiam trovis merititan aplaŭdon.
Bedaŭrinde,
la lastajn kvin jarojn nia pioniro Musella fariĝis pli kaj pli surda kaj
kaduka,
kaj la 18an de aŭgusto en la jaro 1973 li serene forpasis post vere aktiva
ekzistado.
Laŭ
artikoloj de Carla La Manna (s-rino Da Costa) kaj
Guglielmo
Vassio
Edgar
Guilbeau
(1850–1930)
Filantropo,
verkisto, esperantisto
Edgar
Guilbeau naskiĝis en Angers (ĉefurbo de departemento Maine-et-Loire)
la
19an de januaro 1850 kaj perdis la vidpovon, kiam li estis kvarjara. Li eniris
la
Nacian Instituton por junaj Blinduloj en Parizo (1858) kaj bone lernadis, ĉefe
muzikon.
En 1872 li estis nomita profesoro en la lernejo, kie li estis edukita. Dum
tridek
jaroj, helpeme kaj multpacience, li instruis historion kaj geografion. Certa,
ke
lernado de geografio estas neperfekta sen mapoj, li farigis multe da ili,
donante
pli
da valoro al tiu instruado kaj plibonigante la palpan kaj direktan senton de
siaj
lernantoj.
162
Dua volumo
Tre
agema kaj havante multe da sciaĵoj, Edgar Guilbeau multe partoprenis la
filantropian
agadon, kiu pli kaj pli kreskis de 50 jaroj favore al blinduloj. Amiko de
Maurice
de la Sizeranne li estis membro de la administra konsilantaro de Asocio
Valentin
Haüy tuj depost ĝia fondo. En 1886 li ekstarigis la muzeon Valentin
Haüy,
la
plej abundan kolekton tra la tuta mondo pri la intelekta kaj manuza ilaro por
la
blinduloj.
Li
konis lingvojn anglan kaj germanan, kaj Esperanton, vigle partoprenis multajn
kongresojn,
multe vojaĝis tra Francujo kaj eksterlande, kaj amikiĝis kun multe da
personoj.
Li ofte skribis al blinduloj kaj tiflofiloj tra la mondo. Edgar Guilbeau
multe
verkis. Li skribis multe da artikoloj por brajlaj kaj nigraj ĵurnaloj kaj
gazetoj.
En
1906 li eldonigis historion de Nacia Instituto ekde ĝiaj devenoj. Ankaŭ
li verkis
ĉiujn
specojn de poezioj, eĉ unuaktan teatraĵon, ”Metellus”, faritan kvazaŭ
dum
antikvepoko,
kaj longan poemon, ”Eugénie” en li priskribis sian programon por
blindulin-instruado.
La
poema verkaro de Edgar Guilbeau ”Kantoj kaj legendoj de la blindulo” havas
specialan
aspekton: la verkisto forĵetis ĉiun aferon nepercepteblan de blindulo.
Tio-ĉi
donas al liaj tre malsamaj poezioj sincerecan aspekton, kiu honorigas lin
tiom,
kiom liaj verkistaj kvalitoj. Muzikigis plurajn el liaj odoj kaj kantoj blindaj
majstroj
(Lebel, Marty, Syme k.a.).
En
1911 Edgar Guilbeau forlasis instruadon. Li vivis en kamparo, kie li rapide kaj
bone
alkutimiĝis, mastrumis vastan bienon, kulturis legomojn kaj vinberujojn,
kaj
ankaŭ
intelekte laboris. Ĉiam sciante la novaĵojn rilate al blinduloj, li
restis, preskaŭ
ĝis
la forpaso, por nia ĵurnaloj utilega kaj lerta kunlaboranto. Li multe
okupis sin pri
la
surdblinduloj, li nomiĝis ilia ”aveto”.
Ĉe
la fino de septembro 1930, post vojaĝo tra Pireneoj, li suferis la unuajn
simptomojn
de la malsano, kiu mortigis lin post malpli ol du monatoj. Dank’ al sia
fido
al Dio li toleris kruelegajn dolorojn kaj forpasis la 23an de novembro 1930 en
Savennières
(Maine-et-Loire).
Dum
sia vivo, li tute sindonemis al blinduloj, donante al ili sagacajn konsilojn
kaj
helpon.
Pierre
Chaillet
Dua
volumo 163
Charles
Hedqvist
(1910–1975)
Elstara
figuro en internacia, nordlanda,
ĉefe
sveda blindulafero, kaj subtenanto
de
Esperanto inter blinduloj
Charles
Hedqvist naskiĝis la 14an de marto
1910
en Boden en norda Svedujo kiel filo de
la
terkulturistoj Petrovia kaj Erik Hedqvist.
Estante
suĉinfano, li perdis la vidpovon pro
okuldifekto
kaŭzita de la sunlumo.
Kiel
tiom da blinduloj, tiel ankaŭ Charles Hedqvist devis ”elekti” inter la
malmultaj
profesiedukaj
eblecoj, kiuj ekzistis ĉe la blindullernejoj.
Li
devis dum kvin jaroj lernadi brosfaradon kaj korbfaradon, fakoj, por kiuj li
havis
tre
malmultan interesiĝon. Sed en 1934 li ”devojiĝis” kaj ekfrekventis
gimnazion. Li
faris
tre bonan abiturientan ekzamenon en du jaroj.
Kaj
Charles Hedqvist tre baldaŭ trovis aplikon de siaj scioj. En la gimnazio
li
speciale
interesiĝis pri lingvoj. Tio utilis al li dum la milito, per tio, ke la
ministerio
pri
eksterlandaj aferoj dungis lin kiel ”radio-observiston”, t.e.: Li ekhavis la
taskon
aŭskulti
fremdajn radiostaciojn kaj raporti pri aferoj kiuj interesis la ministerion. Li
havis
tiun laboron ĝis 1947. Poste li fondis kaj mastrumis sian propran firmaon,
kiu
faris
diversajn formojn de sekretaria servado por kunvenoj, kongresoj k.s.
En
1942 Charles Hedqvist fariĝis sekretario de ”De blindas förening”,
(la sveda
blindulasocio)
kaj en 1957 li elektiĝis prezidanto kaj dungiĝis direktoro de la
organizaĵo.
La oficojn de prezidanto kaj direktoro li okupigis ĝis sia morto.
Charles
Hedqvist lasis daŭrajn postsignojn sur multegaj kampoj de la blindulafero.
La
spaco ne permesas detalan mencion de ĉiuj entreprenoj, kiujn li iniciatis
kaj
antaŭenpuŝis. Tamen estu menciita lia pionira laborado por krei
modernan
sonlibran
bibliotekon kun ampleksa priservado de la blinduloj kaj malfortevidantoj
de
Svedujo. Li estis la ĉefa forto de la granda monkolektado, kiu havigis la
ekonomian
bazon de revolucio en la biblioteka servo de la sveda blindulorganizaĵo.
Sed
Charles Hedqvist ne kontentiĝis, ludante historian rolon en la sveda
blindulafero.
Li ankaŭ estos memorata kiel centra figuro de la sveda handikapula
164
Dua volumo
movado,
kie li havis vicon da honor-oficaj postenoj kaj partoprenis la ellaboradon
de
multaj gravaj raportoj signifoplenaj por ĉiuj kategorioj de handikapuloj
en
Svedujo.
En
1969 Charles Hedqvist elektiĝis al la plej alta honor-ofica posteno de la
blindulafero,
tiu de prezidanto de Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la
Blinduloj
(TKBB). Dum lia prezidanteco, ĝis en aŭgusto 1974, la organizaĵo
trapasis
preskaŭ
kompletan metamorfozon. Antaŭ ĉio, dank’ al la personaj laborado kaj
lerteco
de Charles Hedqvist, TKBB estas forta komuna organizaĵo, kiu ĝuas
estimon
kaj
ĉe naciaj kaj ĉe internaciaj politikaj aŭtoritatoj.
Arne
Husveg
Jam
frue Charles Hedqvist havis kontakton kun nia pioniro Harald Thilander, kiu
kuraĝis
lin studi kaj ankaŭ proponis al li loĝejon en sia hejmo. Ne estis do
mirige, ke
Charles
Hedqvist ankaŭ fariĝis esperantisto. Dum lia tuta vivo li montris
grandan
simpation
al la internacia lingvo. Sed por partopreni kongresojn li nur havis
malmulte
da okazoj. Partoprenante, li faris atentindajn prelegojn pri la blindula
afero.
Regule li abonis kaj legis nian gazeton ”Esperanta Ligilo”, kies aperadon li
ĉiam
apogis, influante je kompare forta financa subtenado de sialandaj organizaĵoj.
Tuj
post la forpaso de nia memorinda pioniro Harald Thilander, Charles Hedqvist
faris
konsiderindajn proponojn pri daŭrigo de nia gazeto EL, kiu laŭ lia
opinio estas
kanalo
de internaciaj informoj. Fakte liaj proponoj multe helpis venki malfacilaĵojn.
Dank’
al lia propono, TKBB finance subtenis la eldonadon de EL, pro kio li meritas
nian
dankeman memoron.
Joseph
Kreitz
La
14an de aprilo 1975 d-ro Charles Hedqvist mortis en malsanulejo. Restas
ankoraŭ
kelkaj aldonindaj detaloj. En 1971, sveda universitato honordoktorigis lin.
Tiun
distingon li rigardis distingo al la sveda blindulorganizaĵo, ĉar
modesta kaj
realisma
li ĉiam restis. Du el liaj gvidaj maksimoj estis, ke ”Politiko estas la
arto pri
tio,
kio estas ebla” (certe ne lia inventaĵo, sed ĉiam bona gvidlinio),
kaj ”Dezirante
ion
farita, oni prefere faru ĝin mem.” Bedaŭrinde ni ne scias ion pri
liaj personaj
cirkonstancoj,
en la de la aŭtoro, Joseph Kreitz, postlasitaj manuskriptaĵoj ni
trovis
nenion,
kaj ni pietate forlasas tiun flankon. Li havis du gvidhundojn, ambaŭ el
Anglujo,
la unuan helpe de nia angla Esperanto-pioniro William Percy Merrick. Al
mi,
li impresis tre (se ne tro) paceme, dum ununura oportuno lin renkonti, en
Kopenhago,
1970, dum kunsido de Eŭropa Regiona Komitato de TKBB.
Hans
Breitenbach
Kaj
nun, finfine, la aŭtoro mem:
Dua
volumo 165
Joseph*
Kreitz
(1897–1977)
Kunfondinto-sekretario
de EBLoGo,
multjara
gvidhava ofichavinto en
UABE,
UABO kaj LIBE
La
taskon skribi ĉapitron de libro, kies
aŭtoro
jam estas mortinta, kaj skribi ĝin
ĝuste
pri li, ja ne akompanas agrablaj
sentoj.
Tiom pli, ĉar sen kelkaj malhelpoj
li
mem ankoraŭ estus povinta teni la
libron
en siaj manoj. Sed eĉ li kelkfoje
bremsis
esprimante la deziron enlibrigi
ankaŭ
tiun aŭ tiun biografieton.
Konsolo
estas ke li aliflanke rikoltis multe
da
aplaŭdo pro siaj agadoj, laŭ la
cirkonstancoj
pli-malpli modestaj. Laŭ
eksteraj
observoj, li havis nur amikojn.
Li
naskiĝis la 29an de januaro 1897, la plej juna el ok gefratoj, en Kreuzau
apud
Düren
(Rejnlando). Lia patro estis ĉarpentisto.
En
la unua jaro de sia vivo li jam blindiĝis de morbiloj. Post la tiama
kutima okklasa
”kuriklo”
en blindullernejo, li lernis seĝplektadon kaj brosfaradon. Tiujn laborojn
li
poste
faris en Kreuzau. Esperanton li lernis estante adoleskulo, kaj ĝi baldaŭ
ekŝovis
sin
en lian sorton. En la domo de Baldomero Zapater, li renkontis fraŭlinon
Anna
Eversheim.
El renkontiĝo fariĝis gefianĉiĝo kaj, finfine, en somero
1929, geedziĝo.
La
nupta paro vojaĝis Budapeŝton por tie, interalie, partopreni la
kongreson.
Esperanto
trovis duan vojon por enŝovi sin en la sorton de nia ”Joĉjo en feliĉo”:
kun
helpo de bonaj (transbaltmaraj) amikoj li sukcesis eskapi la tristan mondon
de
seĝplektado kaj brosfarado, kaj malfermi propran vendejon de nutraĵoj
en
Ehrenfeld,
antaŭurbo de Kolonjo.
Nu,
kion faras blindulo en sia vendejo? Hodiaŭ iu tia apenaŭ ekzistas.
Sed ni ja
troviĝas
ĉi tie en la tempo de antaŭ kvindek jaroj. Tre, tre frumatene, li
povis,
prefere
kun vidanta helpanto, marŝi al grandmerkato, aĉeti kaj surĉarigi
tomatojn,
bananojn,
terpomojn, brasikojn k.a., kaj poste ŝovi la plenplenan ĉaron hejmen.
166
Dua volumo
Matenmanĝi,
kaj poste porciumi ĉiujn varojn en plej ofte bezonatajn kvantojn…
Kaj
poste fari Esperanto-laboron.
Sed,
ho ve, la historio ne iras plu tiel glate supren. Dum la milito: tri – foje
elbombite!
Ĉio for! Vestaĵoj for! Ĉambroj kun ĉiu enhavo – for! Eble
nur kofreto
kun
plej gravaj dokumentoj, iom da mono, nutraĵkuponoj… ”Loĝado” en
bunkro
kun
densigita amaso da homoj; malbona aero, pedikoj…
Post
la milito: laborado en fabriko. Malgranda pensio pro militdamaĝoj. Aktiva
kunlaboro
en la estraro de la kolonja blindulunuiĝo. Kaj antaŭ ĉio:
Esperanto.
Subite:
argenta strio ĉe horizonto. Adopta filo, fajrobrigadisto, konstru(ig)as
domon
iom
for de la granda urbo, kun aldonaĵo por Gekreitz. Sed ho ve, la feliĉo
ne estis
por
longe: Post grava malsano Anna mortis la 13an de decembro 1968, kaj Joseph
restis
sola, zorgate de la adopta filo kaj ties familio. Ankaŭ lia sanstato pli
kaj pli
malboniĝis.
La
29an de januaro 1977, oni festis kun li, en bone aranĝita kadro, la 80an
datrevenon
de lia naskiĝo (li bone sciis, kaj ankaŭ publike diris, ke estis
lasta fojo
ke
li povis festi sian naskiĝtagon). Iom pli ol tri monatojn poste, la 7an de
majo, li
mortis
en malsanulejo.
Hans
Breitenbach
*
Kiel montriĝis ĉe la rutinaj postmortaj formalaĵoj, en la
registrejaj aktoj estis
skribite:
”Josef ”.
Dua
volumo 167
Datoj
kaj faktoj el la esperantistaj vivo kaj agado de Joseph Kreitz
En
la unua volumo de ”Historio” oni povas legi la jenajn citaĵojn skizajn pri
la
blindulesperantista
pioniro Joseph Kreitz: [koncernas paĝojn de la brajla eldono.]
Neforgesebla
en mia vivo restos memorinda tago dum la monato marto en la jaro
1919,
kiam mi plen-atende kaj scivole havis la grandan plezuron la unuan fojon
interkonatiĝi
kun mia hispana amiko Baldomero Zapater… (p. I – dediĉo – 1. frazo)
La
germanaj partoprenantoj de la unua blindulesperantista kongreso en Prago
decidis
fondi germanan blindulesperantistan organizaĵon, tamen nur poste la
samideanoj
Julius Hasselbach, Joseph Kreitz kaj Adolf Selten kunvenis en Köln en la
loĝejo
de la blindaj geedzoj Zapater ne nur por pridiskuti kaj fiksi statutproponon,
sed
ankaŭ por interkonsenti pri provizora estraro konsistanta el:
Adolf
Selten, unua prezidanto, Julius Hasselbach, dua prezidanto, Joseph Kreitz,
unua
sekretario kaj afergvidanto, Kurt Filss, dua sekretario, kaj Henriette Zapater,
naskita
baronino de Chalmot, kasistino… (p. 61 malsupre, daŭrigo p. 67)
Jam
en la jaro 1920, Joseph Kreitz eldonis manskribitan gazeton (”La Blinda
Esperantisto”),
kiu enhavas rakontojn, novelojn, poemojn k.t.p., sed post la fondiĝo
de
EBLoGo li kiel unua sekretario transprenis la redakcion de la oficiala organo,
kiu
post la inflacia tempo povis aperi kvaronjare kun literatura felietono titolita
”La
bona
amiko” … (p. 64 lasta triono, kaj komenco de p. 65)
Pro
malpermeso de Esperanto en Germanujo fare de la nacionalsocialisma reĝimo,
ankaŭ
EBLoGo en 1937 devis ĉesigi sian agadon. Do ĝis refondo post la dua
mondmilito,
ĉiuj aktivecoj de J. Kreitz haltis (pp. 65-67).
La
sekvantaj citaĵoj el la unua volumo montras la rolon de Joseph Kreitz en
UABE-UABO.
Belga
tiflofilo Victor Hendrick kune kun Joseph Kreitz denove pristudis la tutan
materialon
pri la intencita fondiĝo de UABE inkluzive de bona statutpropono
verkita
de rumana samideano Prezenti Levy por la pariza kongreso (ja ne okazinta)
en
1914. Ili kompilis novan, ne tro ampleksan statutproponon prezentotan de
Joseph
Kreitz al ”nia tria” en Nürnberg.
(ekde
la mezo de p. 78)
La
3an de aŭgusto, 1923, posttagmeze, estis akceptita la statuto de UABE,
okaze de
”nia
tria” en Nürnberg. Prezidanto fariĝis Joseph Kreitz. (pp. 78–79)
168
Dua volumo
En
1931 ŝanĝiĝis la nomo de UABE al UABO. Joseph Kreitz fariĝis
denove unua
prezidanto
de la organizaĵo kun ŝanĝita statuto. (p. 97, malsupre)
En
1936, Joseph Kreitz demetis la oficon de prezidanto de UABO, pro malpermeso
de
Esperanto en Germanujo. Lin anstataŭis Jan Silhan (Polujo). (p. 113,
supre)
Dum
la tempo de la ”tria regno” Joseph Kreitz kelkfoje havis malfacilaĵojn
fare de la
lokaj
aŭtoritatoj pro esperantoaktivecoj, sed li neniam perdis la esperon pri
fino de
nacisocialismo
kaj milito kaj pri renaskiĝo de la Esperanto-movado en Germanujo.
Kompreneble
li apartenis al la novfondintoj de EBLoGo post la milito kaj restis
unua
sekretario kaj afergvidanto ĝis la jaro 1969. Dum multaj jaroj li redaktis
la
oficialan
organon de EBLoGo, kiu kvaronjare aperis sub titolo ”Informilo”. Kaj en ĝi
kaj
en EL Joseph Kreitz ofte publikigis memtradukitajn literaturaĵojn kaj
poemojn
propreverkitajn.
En
1951 okazis la Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj en Munkeno,
kie
fondiĝis LIBE. Dum kelkaj jaroj Joseph Kreitz estis prezidanto de ĉi
tiu
organizaĵo.
En 1969, la ĝeneralkunveno de LIBE faris lin honora prezidanto.
Tiam
lia sanstato jam malboniĝis tiom, ke li, kiu partoprenis la plej multajn
postmilitajn
kongresojn, jam ne prenis sur sin streĉajn vojaĝojn al kongreslokoj.
Dum
siaj lastaj vivjaroj li multe laboris por finigi la ”Historion de la
Esperanto-movado
inter la blinduloj”, kies unua volumo aperis en [1972].
Joseph
Kreitz dum sufiĉe longa tempo estis la motoro de la Esperanto-movado
inter
germanaj blinduloj. Granda nombro el la germanaj blindaj esperantistoj
hodiaŭ
vivantaj de li ricevis la motivacion por lerni la internacian lingvon. Agante
tiamaniere,
li neforgeseble eniris la historion de la Esperanto-movado inter la
blinduloj.
Theodor
Speckmann kaj Karl-Heinz Hoffmann
Tria
volumo 169
Titolpaĝo
de la originalo
Historio
de la Esperanto-movado inter la blinduloj
Tria
volumo [1990]
Eminentaj
pioniroj de la blindulesperantista movado (daŭrigo)
Redaktis:
Raymond Gonin kaj Rudolf Krchňák
Finredaktis:
Attila Varró
Komisiite
de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj
Brajle
eldonas: Pola Asocio de Nevidantoj Esperanto-Sekcio 1990
Skribis:
I. Stankiewicz
Korektis:
D. Jagiello kaj St. Makowski
Antaŭparolo
Verkante
la antaŭparolon por ĉi tiu volumo, mi havis la pezan taskon, sekvi la
modelan
ekzemplon de la eminentulo Joseph Kreitz, kiu enkondukis la unuan kaj la
duan
volumojn de la Historio de Esperantomovado inter la blinduloj. Ĉar mi
certe
ne
sukcesis kompili tian altkvalitan tekston, mi nur modeste povas klopodi veki
intereson
en la legantoj pri la enhavo de tiu ĉi jubilea eldonaĵo.
Okaze
de la 54-a Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj inter la 2-a kaj la 9-a
de
aŭgusto 1986 en Stubenberg (Aŭstrio) la ĝeneral-kunveno de LIBE
esprimis la
deziron,
ke dum la grava jaro 1987, kiam la tuta Esperantistaro festos la centjaran
jubileon
de nia altkvalita internacia lingvo, aperu la tria volumo. Pri la koncepto,
laŭ
kiu la libro estu kompilita, du ideoj sin prezentis: ĝi – same kiel la unua
volumo
–
enhavu ĝeneralajn detalojn pri la historio de la pasintaj jardekoj kaj
mallongajn
raportojn
pri la kongresoj okazintaj post 1939, aŭ ĝi konsistu el biografioj
pri
elstaraj
blinduloj, kiuj daŭrigis la laboron de la eminentuloj menciitaj en la dua
volumo,
donante siajn tutajn fortojn kaj kapablojn por disvastigi Esperanton
inter
la samsortanoj kaj por pligrandigi la influon de nia agado en la universala
esperantomovado.
Estis malfacile elekti, sed la kunveno la duan ideon opiniis pli
oportuna.
La
verkintoj, s-roj R. Gonin kaj R. Krchňák konstatis, ke ili ne
sukcesis doni
detalojn
pri ĉiuj, kiuj laŭ ilia opinio meritus okupi lokon inter la
altranguloj. Povas
170
Tria volumo
do
esti, ke ili – malgraŭ akurata, konscienca laboro – ne menciis kelkajn personojn,
kiuj
nepre ne devus esti forgesitaj. Bonvolu kompreni kaj akcepti tion.
En
ĉi tiu volumo vi trovos biografiojn pri konataj blinduloj, kiuj ludis
elstaran rolon
en
nia movado, kaj ankaŭ pri personoj, kiuj laboris en la fono. Certe vi
samopinios
kun
la verkintoj kaj kun mi mem, ke en ĉiu kazo temas pri kuraĝaj,
sindonemaj
homoj,
kiuj plene meritas resti en nia memoro kaj en nia koro.
Gerda
van der Sijde (Nederlando)
EMINENTAJ
PIONIROJ DE LA BLINDULESPERANTISTA
MOVADO
ANGLIO
Eunice
Hughes (1926–1985)
Ŝi
estis unu el la gvidantaj personoj de la Esperantomovado inter la anglaj
geblinduloj
dum la lastaj 30 jaroj de ŝia vivo. En la jaro 1956 ŝi fariĝis
sekretariino
de
BABE (Brita Asocio de Blindaj Esperantistoj) sub la kondiĉo, ke tio ne daŭros
longe.
Tamen ŝi plenumis tiun postenon ĝis 1972, kiam ŝi fariĝis
prezidantino ĝis sia
morto.
Eunice
Hughes naskiĝis la 29-an de julio 1926 kiel Eŭnice Woodget. En la
sesa
vivjaro
ŝi malsaniĝis je meningito kaj ne nur blindiĝis, sed ankaŭ ŝia
aŭdpovo iĝis
parte
difektita.
Ŝi
vizitis lernejojn por blinduloj, por malfortevidantoj kaj viduloj. Finfine ŝi
troviĝis
en
Kolegio de la Reĝa Instituto por Blinduloj. Post ĝenerala edukado tie
ŝi brile
sukcesis
en la stenotajpista fako.
Dum
kelkaj jaroj ŝi laboris ĉe industria entrepreno kiel stenotajpistino.
Ĉirkaŭ
la
jaro 1949 ŝi komencis instrui brajlan stenografion ĉe la komerca
kolegio
administrata
de la Reĝa Instituto por Blinduloj. Tiu kolegio celis ellernigi la
stenotajpadon
dum unu jaro, anstataŭ dum kvar jaroj aliloke. Ke tio sukcesis,
oni
dankŝuldas nemalgrandparte al Eunice. Estante membro de komisiono, kiu
en
1955-59 reviziis la brajlan stenografion, Eunice (kiel kutime) havis ege tedan
laboron.
Tria
volumo 171
Dum
kelkaj jaroj ŝi estis talenta en grupo de blindaj geaktoroj, ricevante
apartan
mencion
pro pluraj siaj plenumoj. Bedaŭrinde la kreskanta surdiĝo trudis al ŝi
rezignon
pri tiu hobio.
La
interesiĝo pri Esperanto vekiĝis en ŝi, kiam ŝi – ankoraŭ
lernantino – legis
tiulingvan
flugfolion de interinstituta gazeto. Instruisto tiam klarigis, kio estas
tiu
stranga lingvo, kaj Eunice persvadis lin instrui ĝin al grupeto da
lernantoj. Ŝia
intereso
reviviĝis kelkajn jarojn poste, kiam ŝi legis en anglalingva gazeto
referaĵon
pri
la Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj en Parizo en 1950. Ekde tiam
Esperanto
kaj ŝi fariĝis nedisigeblaj. Ŝi ĉiam denove pruvis sin inda
postsekvantino
de
sia iama amiko W. Percy Merrick.
Al
BABE estas neeble esprimi kiom ĝi ŝuldas pro la sennombraj servoj,
nelaciĝemo
kaj
prudento de Eunice. Ŝi fondis la unuan porblindulan sonbendan servon.
Certe
multaj
partoprenintoj kaj aŭskultintoj memoros la du ”internaciajn sonbendojn”,
kiujn
ŝi iniciatis – tiun en 1959, omaĝe al la centa datreveno de la naskiĝo
de
Zamenhof
kaj tiun en 1961, okaze de la 31-a IKBE en Harrogate. Tiu kongreso, kiel
ankaŭ
la 39-a en Londono 1971, ne estus okazinta sen ŝia diligentega laboro.
BABE
ankaŭ
dankŝuldas al ŝi pro la bonega perkoresponda kurso kaj pro ŝia
kelkjara
redaktado
de ties duonjara bulteno.
Aparte
valora ŝi opiniis la esperantobrajlan transskriban servon de BABE por la
Nacia
Biblioteko de Blinduloj. En 1962 ŝi edziniĝis al unu el la motoroj de
tiu servo,
John
Hughes. Ilian kontenton kruele interrompis lia forpaso en 1974.
Eunice
ankaŭ multe klopodis por LIBE, kies estrarano kaj helpsekretario ŝi
estis
dum
multaj jaroj. Ŝi ofte partoprenis niajn kongresojn, ekz. en Rimini,
Helsinki,
Vieno
ktp.
Ŝi
ŝatis korespondi, vekante simpation kaj apartan kortuŝon per siaj
leteroj pri ĉies
individuaj
problemoj. Ŝi ĉiam penadis progresigi Esperanton en sia loĝloko,
kaj
havis
multajn geamikojn inter la vidantaj gesamideanoj. Ŝi kolektadis monon kaj
prelegis
nome de la societo de gvidhundposedantoj. Ŝi fakte faris multon por helpi
al
homoj en ŝia komunumo. Eĉ spite al sia lasta malsano, ŝi
organizis prizorgan
servon
por helpi parencojn de mensmalsanuloj, kaj ŝi deziris, ke post ŝia
morto oni
sendu
mondonacojn al tiuj personoj anstataŭ aĉeti florkronojn por ŝi.
Ŝi
mortis la 30-an de januaro 1985. Ŝi suferis pro kancero. Kuraĝe sed
vane ŝi luktis
kontraŭ
tiu malsano.
Laŭ
nekrologo en Esperanta Ligilo, majo 1985
172
Tria volumo
AŬSTRALIO
Matilda
(Tilly) Ann Aston (1873–1937)
Tiu
verkistino, poetino, instruistino, muzikistino kaj esperantistino naskiĝis
la
11-an
de decembro 1873 en Carisbrook, ĉe la urbo Toter en la ŝtato
Viktorio. Ŝi
naskiĝis
kun unu malforta okulo, kaj sepjara ŝi tute blindiĝis. Okjara ŝi
venis al la
blindullernejo
en Melburno, kie ŝi poste trovis sian okupon kiel instruistino por
multaj
jaroj.
En
1892 ŝi komencis en Melburno la universitatajn studojn. Ŝi sukcesis
trovi grupon
da
studentoj, kiuj por ŝi transskribis bezonatajn librojn en brajlon. Tiu ĉi
grupo estis
la
fundamento por la ekesto en 1895 de societo de blindul-amikoj de Viktorio. La
societo
kreis porblindulan bibliotekon, kiu ekzistas ĝis nun, disponante pri
libroj ne
nur
brajlaj sed ankaŭ sonbendaj kaj grandliteraj. En 1895 ŝi fondis ankaŭ
societon
por
progresigo de la blindulafero, kiun ŝi prezidis ĝis sia morto en la
jaro 1937.
Ankaŭ
ĝi funkcias ĝis nun, kaj havas en sia estraro ankaŭ blindulojn.
Dum
la unua milito ŝi organizis grupon el blindaj membrinoj de Ruĝa
Kruco, kiuj
trikis
puloverojn por la soldatoj.
En
la jaro 1907 ŝi aliĝis al la Melburna Esperantoklubo. Ŝi
instruis Esperanton al
blinduloj
kaj profitis Esperanton por progresigo de la blindul-afero. Per Esperanto
ŝi
korespondis brajle tra la tuta mondo.
Per
paroladoj kaj solkantado ŝi aktive partoprenis du Esperantistajn
kongresojn en
Aŭstralio.
Dum la unua, en Adelaide (1911), ŝi prelegis pri la temo ”Kion signifas
Esperanto
por la blinduloj?”. Ŝi tiam ankaŭ solkantis per sia agrabla voĉo.
Simila
estis
ŝia aktiveco dum la dua kongreso en Melburno (1912).
Ŝi
estis sukcesa verkistino, pri kio atestas ŝiaj naŭ volumoj de prozo
kaj poezio. Ni
menciu
ekzemple: ”Memoirs of Tilly Aston” (rememoroj de T. A.) el 1907, ”Singable
songs”
(kanteblaj kantoj), ”Old timers” (malnovtempuloj) kaj ”Songs of light”
(kantoj
de lumo) el 1913.
Jen
malgranda specimeno de tradukista kapableco de Tilly Aston. Temas pri eta
poemo
de angla poeto, Robert Herrick (1591–1675), ”To Electra”:
Tria
volumo 173
Mi
timas peti kison,
rideton
eĉ de vi,
ĉar
se mi ilin havus,
fiera
iĝus mi!
Ne,
jen la sola ĝojo
por
mi, ho amatin’,
nur
kisi la aeron,
ĵus
kiu kisis vin.
Harold
Charles Dickinson (1909–1983)
Alia
elstara esperantisto inter la aŭstraliaj blinduloj estis Harold Charles
Dickinson.
Li
studis Esperanton dum la tridekaj jaroj, verŝajne dank’ al Tilly Aston. Li
estis
lingve
talenta, reganta ankaŭ francan kaj germanan lingvojn. Kun Tilly Aston
li
kontaktis perletere kaj ili eĉ renkontiĝis pere de Esperanto. Li fariĝis
ne nur
entuziasma
studanto, sed poste ankaŭ instruisto de Esperanto. La internacia lingvo
pliigis
liajn interesojn pri muziko, poezio kaj pri internaciaj aferoj.
H.
Ch. Dickinson naskiĝis en 1909 en Londono. Ankaŭ lia pli aĝa
frato Eddi estis
blinda.
La familio transloĝiĝis al Aŭstralio. En 1915 li venis tie en
blindullernejon,
kie
jam estis ankaŭ Eddi. Laŭ lia aŭtobiografia libro ”Over the next
hill” (malantaŭ
la
plej proksima monteto), aperinta en 1982, ĝi estis severa, nealloga domo,
sed
tie
li komencis lerni muzikon, lian tutvivan ĝojon. Dum la dudekaj jaroj li
migris
kun
sia frato tra aŭstraliaj regionoj, prezentante koncertojn, kies celo estis
veki
intereson
en la loĝantaro pri la problemo de blinduloj. Li ludis violonon kaj lia
frato
fortepianon. Iliaj avo kaj patro estis lertaj lignaĵistoj. Ties
manlertecon heredis
ambaŭ
knaboj. Ili ambaŭ ŝatis fari diversajn lignajn objektojn, precipe
boatojn.
Ili
fondis meblofabrikan entreprenon, kie oni sub ilia gvidado produktis meblojn
por
butikĉenoj kaj ankaŭ por privataj klientoj. En 1941 H. Ch. Dickinson
eldonis
volumon
da versaĵoj. En 1967 al li estis aljuĝita la titolo ”Membro de la
brita
imperio”
pro liaj pioniraj meritoj sur la kampo de laboro de blinduloj kun diversaj
instrumentoj
kaj maŝinoj en la industrio. Kvankam li funebris pro la morto de Eddi,
de
ambaŭ gepatroj kaj de la edzino, li daŭrigis la ŝrankfabrikadon.
En 1962 li denove
edziĝis
al nevidanta instruistino de blinduloj, posedanto de universitata diplomo.
En
1963 li komencis labori kiel direktoro de la reĝinlanda rekapabligejo por
blindaj
junuloj
kaj plenaĝuloj. Kune kun la nova edzino li gvidis tiun instituton al plena
prospero.
En 1978 li emeritiĝis kaj dediĉis sin al siaj hobioj, kiel ekz. al
riparado de
horloĝoj
kaj de muzikskatoloj kaj al legado. Post longa malsano li mortis en 1983.
Herbert
kaj Fay Koppel
174
Tria volumo
FINNLANDO
Einar
Juvonen (1898–1979)
Finnlando
apartenas al tiuj landoj, kie jam
baldaŭ
post la fino de la unua mondmilito
prosperis
la esperanto-movado inter la
blinduloj.
Ĝi estis la lando, kiu tuj pretis
organizi
nian duan kongreson de blindaj
esperantistoj,
post la brila sukceso de la
kongreso
unua en Prago 1921. Tiu dua
okazis
en Helsinki en 1922. Ni ne scias ĉu
kaj
kiom en ĝi aktivis s-ano Einar Juvonen.
Ni
tamen scias, ke li estis la plej grava
reprezentanto
de la dua generacio de finnaj
blindaj
esperantistoj, dediĉante 26 jarojn
de
sia vivo por la plenumo de la funkcio de
prezidanto
de ”Steleto”, societo de blindaj esperantistoj en Finlando.
Li
naskiĝis la 6-an de aprilo 1898 en la komunumo Värtsilä, en la
karelia parto de
Finnlando.
La vidpovon li perdis, kiam dum la civitana milito ĉe la urbo Viipuri en
1918
lin vundis pafila kuglo celinta lian kapon.
Li
baldaŭ komencis interesiĝi pri la blindulafero. Diversajn funkciojn
li plenumis
dum
kvindek jaroj. En 1926 oni elektis lin prezidanto de la centra organizaĵo
de
finnaj blinduloj, kiun funkcion li plenumis dum dek jaroj. 30 jarojn li estis
prezidanto
de la societo de finnaj blindaj masaĝistoj. Profesie li estis
fizioterapiisto.
Masaĝo
kaj fizioterapio estas la plej oftaj profesioj inter la viddifektitoj en
Finnlando.
Dum la jaroj 1927–1945 li estis ĉefredaktoro de la brajla gazeto ”Sokeain
Airut”
(heroldo de blinduloj). Tiun taskon li plenumis akurate ankaŭ dum la
milito.
Helsinki
estis ofte bombatakata, sed li restis ĉiam en la urbo kaj zorgis, ke la
legantoj
ricevu
regule sian ŝatatan gazeton. Kiel fakulo kaj spertulo, Juvonen ofte estis
invitata
en diversajn registarajn komisionojn, kie oni pritraktis aferojn koncerne
blindulojn.
Tie li ĉiam sukcese agis. Lia tutviva agado estis ĝenerale alte
taksata.
Tion
pruvas plej bone la ordeno de blanka rozo, per kiu lin distingis la prezidento
de
la finna respubliko en 1953. Kvar jarojn poste li ricevis de la finna registaro
la
rangon
de sociala konsilanto.
La
finnaj blinduloj honoras s-ano Einar Juvonen kiel meritplenan kaj ŝatatan
veteranon
de sia movado.
Rudolf
Krchňák
Tria
volumo 175
FRANCIO
Albert
Masselier (1886–1976)
Inter
ambaŭ mondmilitoj Albert Masselier
estis
unu el la plej elstaraj personoj de la
blindul-esperantista
movado en Francio
kaj
li fariĝis tre konata ankaŭ sur
la
internacia kampo.
Naskiĝinte
en Rosendaël, apud la
belga
landlimo, li studis en lernejo
por
estontaj pastroj, sed li ne sentis
altiron
por la pastreco, kaj forlasis
la
lernejon. Antaŭ la unua mondmilito
li
havis brilan kaj promesplenan
situacion
en komerca entrepreno.
La
sorto frapis lin: sur la batalkampo kuglo
trafis
liajn okulojn kaj li restis tute blinda. De tiam li dediĉis sin al siaj
sortfratoj.
Komence
li rekuraĝigis kaj revigligis la blindigitajn soldatojn. Poste li aktive
partoprenis
en la movado por progresigo de la blinduloj. Sed lia vera agadkampo
estis
blindulesperantista movado.
Oni
ne konas la precizan daton de lia esperantistiĝo, sed verŝajne ĝi
okazis dum la
unua
jardeko post la milito. Evidente li baldaŭ fariĝis varma apostolo de
internacia
lingvo
kaj de ĝiaj kvazaŭ-harmonoj: aspiroj al mondpaco kaj universala
frateco,
same
kiel virtualaj eblecoj por kunigi kaj progresigi la tutmondan blindulaferon.
Albert
Masselier kunlaboris kun Théophile Cart, fariĝis ”konsulo” de la
Blindaj
Esperantistoj
(tiel oni nomis tiam la EL-delegitojn). En EL li aperigis multajn
artikolojn
kaj tradukojn pri blindulaferoj aŭ aliaj temoj; en francaj gazetoj,
brajlaj
kaj
porvidulaj li skribis pri la blinduloj kaj pri Esperanto. En 1932 li estis la ĉefa
organizanto
de la 11-a IKBE en la kadro de la 24-a universala esperantokongreso.
Poste
li starigis laŭleĝe nian landan grupon sub la nomo FABE (Franca
Asocio
de
Blindaj Esperantistoj). Prezidanto kaj kasisto de FABE estis du vidantaj
blindulamikoj,
Em. Robert kaj R. Curnelle; A. Masselier fariĝis sekretario. Aliaj
estraranoj
estis Et. Bouquin, R. Gonin, f-ino A. Niquet, J. Pascal kaj G. Pluchon.
Sed
A. Masselier mem faris grandan parton de la laboro: li verkis artikolojn kaj
propagandilojn,
kontaktis kun multaj organizaĵoj, faris varbprelegojn en diversaj
urboj,
ktp. Li ankaŭ helpis la novajn FABE-anojn en la lernado de Esperanto.
Bedaŭrinde,
pro la tiam dividita blindulmovado en Francio, FABE ne povis resti
filio
de UABO.
176
Tria volumo
Albert
Masselier, aliparte, estis talenta homo. Li verkis poemojn kaj kantojn franckaj
esperantlingve,
kaj tradukis al Esperanto multajn popolkantojn, se ne paroli pri
artikoloj.
Post
la dua mondmilito lia aktiveco iom malvigliĝis, sed li ĉiam konservis
sian
fidelecon
al Esperanto, sian fidon al ĝia estonteco. Verŝajne lia lasta
partopreno en
kongreso
estis en Harrogate (1961). Lia familia vivo estis nefacila: plurfoje li fariĝis
vidvo.
Iom post iom li perdis la aŭd- kaj la palp-kapablon, kaj dum la lastaj
monatoj
de
sia vivo li estis paraliziita kaj preskaŭ senkonscia.
Albert
Masselier meritas resti en la memoro de la blindaj esperantistoj kiel modelo
de
homo, kiu ĉion oferis por la progresigo de Esperanto, kaj kiu, malgraŭ
la
obstakloj,
la miskomprenoj, neniam forlasis sian idealon.
Serge
Gyors
La
12-an de aŭgusto 1958 mortis Serge Gyors.
Li
estis unu el tiuj homoj multe konataj kaj
ŝatataj
en diversaj medioj dank’ al sindona,
senlaca
kaj efika laborado, sed pri kies intima
personeco
oni scias preskaŭ nenion. Li vivis
sola
en propra dometo kiel muzikinstruisto.
Vigla
defendanto de la rajtoj kaj aspiroj de la
blinduloj,
li estis eficienta sekretario de la
Unuiĝo
de Blinduloj de Chaumont kaj regiono
dum
la dek kvin lastaj jaroj de tiu organizaĵo,
kiu
malaperis pro la dua mondmilito. Sed post
tiuj
teruraj jaroj li reprenis la batalon:
i.a.
li fondis, redaktis kaj mem presis brajlan
gazeton
”Le réveil des aveugles” (la vekiĝo de la blinduloj), kies ĉefa
celo estis lukti
kontraŭ
ĉiuspecaj kaj ĉiuflankaj antaŭjuĝoj suferataj de la
nevidantoj. Tiu batalemo
devigis
lin multfoje interveni ĉe oficialaj instancoj kaj publikaj administracioj.
Sed
la aktiveco, interesiĝo kaj helpemo de Serge Gyors ne limiĝis je tio.
Li krome
presadis
tri franclingvajn periodaĵojn – poezian, katolikan, ŝakan. Post lia
morto oni
eksciis,
ke li mem verkis poemojn sub pseŭdonimoj.
En
1950, okaze de la parizaj UK kaj IKBE, la nevidantaj esperantistoj en nia lando
decidis
revivigi la iaman grupon FABE (Franca Asocio de Blindaj Esperantistoj).
Tria
volumo 177
Serge
Gyors estis inter la fondintoj de la nova organizaĵo: SBEF (Societo de
Blindaj
Esperantistoj
en Francujo), kiu poste fariĝis FUBE (Franca Unuiĝo de Blindaj
Esperantistoj).
Ĝis sia morto li plenumis la taskon de ĉefsekretario de FUBE, kaj
li
redaktis kaj presis la trimonatan organon de tiu grupo: ”Nia voĉo”. Dum
pluraj
jaroj
li ankaŭ prizorgis la perkorespondajn kursojn de FUBE: li ja perfekte
regis la
internacian
lingvon.
Internaciskale
li estis tre konata, ne nur ĉar li korespondadis kun multaj landoj kaj
partoprenis
en pluraj internaciaj kongresoj, sed precipe ĉar li estis la iniciatinto,
fondinto,
administranto kaj gastiganto en propra domo de IEBB, la ”Internacia
Esperanta
Brajla Biblioteko”. Tiu kreaĵo fariĝis lia ĉefa zorgo, lia plej
granda merito.
Por
ĝi li mem kopiis multajn volumojn kaj kolektis monon en vidulaj medioj. Ĉe
lia
morto, interkonsente kun LIBE, la plej granda parto de la trezoroj de IEBB
estis
sendita
al la Nacia Librarejo por Blinduloj en Londono (nun en Stockport), kiu
daŭre
pruntedonas al eksterlando.
Laŭ
lia propra konfeso Serge Gyors ofte laboris de la kvina matene ĝis la oka
vespere.
Kredeble por li la laboro kompensis la solecon. Tamen ni povas supozi, ke
tio
okazis je la kosto de lia sano, kaj ke lian subitan forpason kaŭzis tiom
da penado
dediĉata
al la kunhomoj.
Pierre
Chaillet (1923–1980)
Pierre
Chaillet naskiĝis la 22-an de januaro en Audincourt (departemento Doubs).
Jam
kiel naŭjara knabo li perdis sian patron, tiel ke la patrino, energia
virino, ludis
tre
gravan rolon en lia vivo. Estante 14-jara li tute blindiĝis pro okulnerva
malsano.
Sed
li ne senesperiĝis; li lernis brajlon kaj readaptiĝis. En 1945 li
iris al Parizo,
kie
li studis dum du jaroj en la profesia reeduka Centro de Asocio Valentin
Haüy,
post
kio li ricevis la ŝtatan diplomon de masaĝisto-kineziterapeŭto.
Tiun profesian
laboron
li plenumis unu jaron en Villard-de-Lans (Isère), poste en sia naskiĝa
urbo,
kaj
fine, ekde 1959, en Chalon-sur-Saône (Saône-et-Loire). Homo ĝentila,
diskreta,
afabla,
bonkora, li rapide adaptiĝis al la nova urbo kaj akiris abundan
klientaron.
Baldaŭ
li fariĝis tipa silueto por la enloĝantoj. En 1972 mortis lia
patrino, lia ĉiama
helpantino.
Li tamen spitis la sorton kaj daŭrigis sian profesian laboron dank’ al la
kuraĝiga
helpo de bonaj najbaroj kaj de sindona parencino. Sed ĉi tiu ankaŭ
mortis
post
kelka tempo, kaj tiam Pierre Chaillet decidis emeritiĝi.
Sed
por homo kiel Pierre Chaillet la profesia retiriĝo neniel signifis la ĉesigon
de ĉia
aktiveco.
Male, li dediĉis sin al multaj taskoj kaj hobioj, kiuj faris lian vivon
plena
kaj
utila. En 1975 li ricevis gvidhundon de la Flandra Klubo en Wasquehal. Tio
178
Tria volumo
estis
por li grava liberiga helpo, tiel ke du jarojn poste, kiam la hundo mortis pro
gorĝkancero,
P. Chaillet tuj ricevis novan de la sama fondaĵo.
Je
la granda miro de sia ĉirkaŭantaro, Pierre Chaillet estis
filatelisto: kun la helpo
de
vidanto kaj dank’ al brajlaj slipoj kaj simplaj procedoj li ordigis sian belan,
mondampleksan
kolekton de poŝtmarkoj. Li multe interesiĝis ankaŭ pri muziko
kaj
registris multajn kasetojn. Por li brajla skribo estis ĉiam objekto de
zorga
priatento:
li havis bonan personan bibliotekon kaj ricevis multajn revuojn, tiel ke li
grandkvante
legis. Li ankaŭ abunde kopiis, ne nur por si mem, sed por bibliotekoj
kaj
asocioj, kun kiuj li kunlaboris: li deziris, ke blinduloj, precipe la junaj, ne
neglektu
brajlon, tiun plej valoran liberigilon. Ŝatante tiflologian agadon, li
vigle
kunlaboris
kun organizaĵoj kiel la loka sekcio de AVH, al kiu li havigis i.a. multajn
librojn.
Sed
en la vivo de Pierre Chaillet tute apartan lokon havis la internacia lingvo,
kiun
li
lernis dum sia profesia tempo en Audincourt. Li rapide atingis bonan nivelon
almenaŭ
en la skribado de Esperanto, dank’ al diligenta kaj racia studado. Ĉar li
ne
havis oftajn okazojn paroli, li aĉetis la kasetojn de la metodo Assimil,
kaj li eĉ
brajligis
la koncernan ampleksan libron. La avantaĝoj de Esperanto kaj la idealo
al
ĝi ligita tuj kaptis la menson de la scivolema kaj komunikiĝema
Pierre Chaillet.
Kvankam
li partoprenis nur unu internacian kongreson, tiun de Lyon en 1957, li
estis
multlande konata dank’ al intensa korespondado.
Por
FUBE li estis efika kunlaboranto. Kiam nia asocio fondis en 1978 sian kulturan
bibliotekon,
li tuj kaj entuziasme akceptis prizorgi ĝin; li ne nur bone konsilis la
uzantojn,
sed konstante klopodis pliriĉigi la librokolekton.
Sur
la plano de LIBE li ankaŭ estis multvalora aktivulo. Li unue helpis kiel
landa
delegito
de la malnov-gazeta servo, tiam vigla. Sed lia plej ŝatata kaj plej
sukcesa
agado
koncernis la malnov-libran servon. Kiam la fondinto de tiu servo, nia
nederlanda
amiko Albertus Baerveldt petis landajn kunlaborantojn, Pierre Chaillet
senhezite
proponis sin kaj baldaŭ fariĝis unu el la plej agemaj
malnovlibro-servaj
delegitoj.
Sekve, kiam kelkajn jarojn poste pro malbona sanstato A. Baerveldt devis
rezigni
pri la gvidado de tiu grava, temporaba kaj spacpostula fako, li tute nature
konfidis
ĝin al Pierre Chaillet, kiu daŭrigis la taskon en la sama sindona
spirito.
Ĉiujare
la nova servestro prezentis modele redaktitan raporton, kiu prilumis ĉiun
faceton
de la rezultoj de tiu agado vere utila al tiom da personoj kaj bibliotekoj kaj
trafa
rimedo por pruvi la praktikan valoron de Esperanto eĉ por neesperantistoj.
Sed
la raportoj ne menciis, ke tre ofte, kiam petita libro ne estis disponebla en
la
rezervo,
Pierre Chaillet mem, propramone, aĉetis ĝin por kontentigi la
petinton.
Tria
volumo 179
La
6-an de novembro 1980, akompanate de 76-jara helpantino, Pierre Chaillet
transiris
trafikplenan straton, kaj subite peza kamiono mort-renversis ambaŭ
personojn.
Tiel do, tragike finiĝis la vivo kaj la agado de tiu neordinara,
multflanka
kaj
helpema pioniro.
Raymond
Gonin
FEDERACIA
RESPUBLIKO GERMANIO
Hans
Breitenbach (1924–1980)
Al
la plej elstaraj agantoj por disvastigado de la internacia lingvo en okcidenta
Germanio
sendube apartenis post la dua mondmilito Hans Breitenbach. Dum 20
jaroj
li gvidis la Esperanto-Blindul-Ligon de Germanio (EBLOGO), kaj li aktive
laboris
en la estraro de LIBE i.a. kiel ĝeneral-sekretario.
Li
naskiĝis la 27-an de januaro 1924 en Erfurt (Turingio). Blindiĝinte
en frua junaĝo
li
ricevis lernejan kaj profesian (stenotajpistan) edukadon en la blindullernejo
en
Halle-Saale. Tie oni certe rimarkis ankaŭ lian muziktalenton, kaj instruis
al
li
pianludon kaj agordadon. Laboron li trovis post la militfino en Berlino ĉe
la
radiostacio.
Post transloĝiĝo al la okcidenta parto de la urbo li estis dungita de
la
Berlina
Banko, kie li laboris ĝis la morto.
Kvankam
ni precize ne scias, kiam li esperantistiĝis, estas certe, ke li apartenis
al
la unuaj membroj de EBLOGO post ĝia refondiĝo. Ankaŭ en la ĝenerala
movado
li aktivis kiel vicprezidanto de la berlina esperantounuiĝo kaj eldonanto
de
ties informilo. Inter 1959 kaj 1979 li estis unua prezidanto de EBLOGO. La
organizaĵo
multe profitis de liaj ideoj kaj kapabloj. De la pioniro de la germana
blindulesperantista
movado, Joseph Kreitz, li transprenis la eldonadon de la brajla
revuo
de EBLOGO. Sub la nomo ”Panoramo” ĝi estis ankaŭ internacie konata
kaj
ŝatata.
Breitenbach ne nur estis ĝia redaktoro, ĉefa kontribuanto kaj
tradukanto,
sed
dum libertempo kaj semajnfinoj, li mem produktis la kliŝojn per malnova
presmaŝino
de la berlina blindulpresejo. Ne ĉiuj ŝatis lian kelkfoje iom akran
skribstilon,
sed ĉiuj respektis lian laboron, kiun li faris tiel perfekte kiel eble.
Veki
interesiĝon pri la internacia lingvo Breitenbach konsideris kiel ĉefan
taskon
de
esperantounuiĝo. Varbofolioj de li verkitaj aperis en rimarkinda kvanto.
Alte
li
taksis integriĝon de la blindaj esperantistoj en la ĝeneralan
movadon. Li mem
kunlaboris
en la germana esperanto-asocio, kaj en la tiama ”Germana Esperanto-
Revuo)
ofte aperis liaj kritikaj observoj pri radioelsendoj.
180
Tria volumo
Multajn
internaciajn kongresojn li vizitis. Li organizis seminariojn de blindaj
esperantistoj
en Rheinbreitbach 1967 kaj la 42-an IKBE en Hamburg 1974.
Post
pli ol 20 jaroj de aktiva laboro por disvastigo de Esperanto en la jaro 1979
kancermalsano
devigis lin demisii de ĉiu posteno, ĉesigi la laboron. La internacia
kongreso
en Lucerno 1979 estis por li la lasta okazo renkontiĝi kun multaj
gesamideanoj.
Tro frue, la 19-an de februaro 1980 li mortis en Berlino.
Hans
Breitenbach estis homo kun multaj talentoj. Li kapablis gvidi kunsidon kaj
poste
amuzi la ĉeestantojn per pianludo aŭ per spritaj kabaredaĵoj
memverkitaj.
Al
diskonigo kaj disvastigo de Esperanto li dediĉis multe da tempo kaj
laborforto.
Kvankam
la kunlaboro ne ĉiam estis facila, restas fakto, ke Hans Breitenbach ludis
gravegan
rolon en la esperantomovado de germanaj blinduloj.
Fritz
Karow (1913–1987)
Li
sendube apartenis al la plej konataj aktivuloj de la blindulesperantista
movado
post la dua mondmilito. Dum pli ol 40 jaroj li estis membro de la
blindulesperantista
ligo de Germanujo (EBLOGO), kies financojn li majstris
inter
la jaroj 1959–87. En 1978 oni elektis lin estrarano de LIBE. Komence li estis
vicprezidanto,
kaj inter 1980-83 prezidanto. Al liaj tiutempaj klopodoj ni dankŝuldas
la
brajlan dekvoluman eldonon ”Plena Analiza Gramatiko de Esperanto”. Inter
1951-85
li partoprenis la plej multajn ”niajn” kaj ankaŭ multajn universalajn
kongresojn.
Tie li interkonatiĝis kaj -amikiĝis kun multaj gesamideanoj. Alte
taksata
estis lia societemo kaj helpemo. Li estis kunorganizanto de la renkontiĝo
en
Rheinbreitbach
1967, poste de kongresoj en Hamburg 1974 kaj en Augsburg 1985.
Li
ĉiam estis garantio por glata traktado de financaj aferoj. Ekde 1983
oreldifekto
malhelpis
lin partopreni en multpersonaj kunvenoj. Fritz Karow estis homo, kiu
preferis
praktikan laboron al iluzioj kaj belsonaj paroladoj.
Li
naskiĝis la 16-an de februaro 1913 en la tiam germana, baltmara havenurbo
Stettin,
kiu depost la dua mondmilito apartenas al Pollando kaj nomiĝas Szczecin.
Blindiĝinte
kiel dekjarulo li vizitis la blindullernejon de sia hejmurbo. Tie la lernejoj
havis
la eblecon lerni ankaŭ Esperanton. Post studado de eklezia muziko en la
mezgermania
urbo Aschersleben, li ricevis postenon de orgenisto en Stettin. Kiel
milionoj
el liaj samlandanoj, post la militfino li devis forlasi sian hejmon. Unue li
venis
al Timmendorfer Strand, ĉemara banloko proksime al la okcident-germana
urbo
Lübeck. Post kelkaj jaroj en Hannover li transprenis agentejon, kiu peris
koncertojn
de blindaj artistoj sur la tuta teritorio de FR Germanujo. Ĝis 1966 li
mem
vojaĝadis kiel koncertpianisto kaj akompananto de gekantistoj. Ekde la jaro
Tria
volumo 181
1958
li loĝis en Kolonjo, kie li en 1966 transprenis orgenistan postenon ĉe
granda
tombejo.
Du jarojn antaŭe li geedziĝis kun lia dua edzino Christa. Lia unua
edzino
Lucie
mortis en 1962. Post la emeritiĝo en 1982 li transloĝiĝis al la
banloko Hoon-
Bad
Meinberg, kie li travivis tro malmultajn jarojn sen profesia laboro en bela
ĉirkaŭaĵo.
Pli
ol 50 jarojn F. Karow aktive partoprenis en la blindulmovado. Jam en Stettin li
aliĝis
al la blindulunuiĝo de sia regiono kaj post la milito li apartenis al
grupo de la
fondantoj
de la nova blindul-unuiĝo de la federacia ŝtato Schleswig-Holstein.
En
Kolonjo
li dum multaj jaroj estis estrarano de la loka blindul-unuiĝo, kiun li
prezidis
inter
1973–76. Ĝis sia morto li estis vicprezidanto de la germana komisiono por
brajla
muzikskribo. Li mortis la 16-an de aprilo 1987. En la ferma kunsido de la
augsburga
kongreso, en kies preparon li investis multe el sia energio, li deziris piane
akompani
kantadon de la himno, bone sciante, ke por li tio estas la lasta okazo.
Li
estis agema kaj helpema homo, fidinda amiko, parolanta bonegan Esperanton.
Theodor
Speckmann
ITALIO
Guglielmo
Vassio (1914–1985)
La
27-an de januaro 1914, en Biella, li naskiĝis sana kaj vigla, sed post 15
monatoj
perdis la vidpovon pro meningito. La elementan lernejon li vizitis ĉe
la
blindulinstituto en Torino, kie li okjara komencis lerni violonludadon. La
postajn
studojn li havis inter vidantoj, en klasika liceo. En 1928 li eniris muzikan
konservatorion
kiel la unua blindulo. Altkvalitan diplomon pri violono li ricevis
en
1934, gajnante la unuan premion ”Antonio Brasso” kiel la plej lerta studanto el
la
tuta violonkurso. Intertempe li studis ankaŭ komponadon kaj ĥorkantadon.
Kiel
privata
studento en 1938 li akiris ankaŭ diplomon pri fortepianludo. Tiam li dediĉis
sin
al privata instruado.
En
1939 li edzinigis sian dumvivan kunulinon, Dina. Ilia unua filo, naskiĝinta
en
1943,
pro bedaŭrinda akcidento vivis nur 22 monatojn. Dua filo naskiĝis en
1947.
En
1966 li ekgvidis muzikan edukadon en la blindulinstituto en Torino. De 1969
ĝis
sia emeritiĝo en 1984 li instruis samfake en tieaj ŝtataj
mezlernejoj, ĝuante ĉie
grandan
estimon flanke de la gekolegoj kaj gelernantoj.
Jam
en 1946 li estis elektita estrarano de la torina sekcio de la itala blindulunuiĝo,
182
Tria volumo
kiun
taskon li plenumis dum multaj jaroj. En 1967 li fariĝis prezidanto de la
brajla
muzikskriba
komisiono ĉe la Tutmonda Konsilantaro por la Bono de Blinduloj.
Li
partoprenis la ĝeneralkunvenon en Hindujo (1969) kaj kunvenojn de la
subkomisiono
en Parizo, dufoje en Kolonjo, krome en Madrido, Moskvo kaj lastfoje,
en
aprilo 1985, en Ĉeĥoslovakio. Tiu agado tamen ne ĝojigis lin
plene, ĉar, malgraŭ
ĉiuj
liaj streboj, oni ne atingis la deziratan unuecigon. Li mortis la 26-an de
oktobro
1985.
G.
Vassio esperantistiĝis kiel dekkvinjara knabo en 1929, kaj jam samjare li
travivis
sian
unuan blindulesperantistan kongreson en Budapeŝto. Li havis nur 19 jarojn,
kiam
– kun profesoro Tancredi kaj aliaj pioniroj de la itala blindulesperantista
movado
– li partoprenis en la fondo de IABE (Itala Asocio de Blindaj Esperantistoj),
kies
gvidadon post la milito transprenis li mem. Dum kelkaj jaroj li sukcesis
transformi
ĝin el malgranda grupo de blinduloj, ligitaj de komuna entuziasmo al
Esperanto,
en veran asocion. Ĝi kunigis rimarkinde grandan membraron el la tuta
lando,
kreante grupon da fervoraj kunlaborantoj. Atinginte financan solidecon, ĝi
komencis
aperigi sian bultenon ”Itala Ligilo” kaj eldoni brajlajn studlibrojn. En ĝia
kadro
baldaŭ ekfunkciis perkoresponda lernejo, regule okazis fakkunvenoj. Dum la
gvidperiodo
de G. Vassio IABE akiris veran prestiĝon en la itala blindulmovado. Li
estis
en la centro de ĉiuj iniciativoj, li estis la motoro kaj direktilo, la
menso kaj koro
de
IABE.
Paralele
li aktivis en la ĝenerala esperantomovado de Italio. Li partoprenis ĉiujn
kunvenojn
de la torinaj samideanoj, gvidis multajn esperantokursojn. En 1937 oni
elektis
lin en la estraron de Itala Esperanto-Federacio, kie li deĵoris multajn
jarojn.
Se
granda estis la agado de Guglielmo Vassio inter la italaj esperantistoj, verŝajne
ĝi
eĉ pli imponis sur la internacia kampo. Li estis unu el la ĉefaj
elstaruloj de la
blindulesperantista
movado. Li fondis Ligon Internacian de Blindaj Esperantistoj,
kaj
estis ĝia prezidanto ĝis la jaro 1958. Tiam, por la bono de nia
organizaĵo, li
surprenis
la administran taskon, modele plenumatan dum 19 jaroj. Li estis la
ĉeforganizanto
de du IKBE-oj (Bolonjo 1955 kaj Rimini 1972).
Li
estis ĉiam preta helpi per konsiloj kaj per laboro. Ĉu iam okazis, ke
letero de iu
samideano
estis nerespondita? Certe ne! Same ne eblas forgesi la konvinkiĝon kaj
la
persiston, kun kiu li ĉiam penadis gardi la kompletan unuecon de nia
movado
malgraŭ
la diversaj opinioj kaj politikaj sistemoj, por ke burokrataĵoj kaj
pagteknikaj
malfacilaĵoj
ne dividu nian mondon en orienton kaj okcidenton.
Apenaŭ
20 tagojn antaŭ lia forpaso, la 26-an de oktobro 1985 en hospitala lito li
Tria
volumo 183
diris
al s-ano Aldo Grassini: ”Mi plenumis mian taskon, nun IABE estas konfidita
al
vi, junaj fortoj, kiuj estas la kolonoj de nia kara asocio”. Tio estis
transmanigo
de
torĉo. Ne tiom longe antaŭe, al la partoprenantoj de la 54-a IKBE en
Tirrenia
li
donacis la lastan perlon de sia juvelaro: primuzikan prelegon, elegantan kaj
interesan,
kiel kutime. Ĝi estis lia ”cigna kanto” en nia movado.
Laŭ
du artikoloj de d-ro Aldo Grassini
JUGOSLAVIO
Veljko
Ramadanoviĉ (1874–1943)
En
la historion de la blindulesperantista movado enskribis sian nomon ankaŭ
kelkaj
personoj
vidantaj. La plej grava el tiuj sendube estis T. Cart, pri kiu estas troveblaj
materialoj
en la du antaŭaj volumoj. La situacio kun la persono, pri kiu temas ĉisube,
estas
ankoraŭ pli specifa.
Veljko
Ramadanoviĉ nek estis blinda nek li parolis Esperanton, sed – precipe por
la
jugoslaviaj
blindaj esperantistoj – lia nomo restas karmemora. Kiu li estis?
Li
naskiĝis en Korbovo (nord-orienta Serbio) kiel filo de instruisto. Tiun
profesion
ankaŭ
li konsideris vivdestino por si. Li specialiĝis por eduki handikapitojn,
inter ili
ankaŭ
blindulojn. Li ellaboris la unuan serban brajlo-alfabeton.
Ramadanoviĉ
fondis tutan aron da diversaj institucioj por blinduloj kaj aliaj
handikapuloj.
Ramadanoviĉ
morale kaj eĉ materie apogis la disvastigon de Esperanto inter la
jugoslaviaj
blinduloj. La blindullernejo en Zemun (nun kvartalo en Beogrado),
fondita
de li, inter la du mondmilitoj estis vera semanto de Esperanto. Tie
Ramadanoviĉ
Esperanton faris deviga lernobjekto por ĉiuj lernantoj. La lerneja
presejo
tiutempe eldonis 26 brajlajn kaj tri nigrapresajn librojn en la internacia
lingvo.
Ili tre malmultekoste aŭ tute senpage venis al multaj blindaj
esperantistoj
ankaŭ
eksterlande. En 1927, kun aprobo de Ramadanoviĉ, oni fondis tie societon
de
blindaj esperantistoj kun la nomo ”Nova Lumo”. Kiel reprezentanto de la
jugoslaviaj
blinduloj, en 1932 ĝi aliĝis al UABO, kies estrarano samjare fariĝis
ankaŭ
Ramadanoviĉ.
La
blindullernejo en Beogrado nun portas la nomon de ĝia fondinto, Veljko
Ramadanoviĉ.
Laŭ
Vladislav Stefanoviĉ
184
Tria volumo
Vladislav
Stefanoviĉ (1915–1987)
Li
estis unu el la ĉefaj agantoj en la blindulesperantista movado de
Jugoslavio.
Favorajn
kondiĉojn por tiu agado kreis por li la fakto, ke li estis instruisto pri
Esperanto
en la blindullernejo Veljko Ramadanoviĉ en Beogrado. Lia tiflopedagogia
profesio
kondukis lin al diversspeca aktivado en la jugoslavia blindulmovado.
Li
naskiĝis la 25-an de marto 1915 en Dolovo (Vojvodina, nun parto de Jugoslavio)
en
terkulturista familio. La familio baldaŭ transloĝiĝis al urbeto
proksima al
Beogrado.
Tie li vizitis la bazan lernejon la gimnazion kaj en la tria klaso de
la
instruista lernejo li blindiĝis pro okulvundiĝo. Tiam (1932) li venis
al la
blindullernejo
en Zemun (nun Beogrado), kie li post rekapabligo estis enlaborigita
en
la blindulpresejo. En 1940 li forlasis tiun postenon kaj vivtenis sin kiel
tabakvendisto.
Nur en 1949 li revenis al la zemuna blindullernejo kiel tiflopedagogo,
plenuminte
intertempe la necesajn ekzamenojn. Tie li laboris ĝis sia emeritiĝo,
instruante
la germanan lingvon kaj Esperanton, kiu estis tiam deviga fako por ĉiuj
gelernantoj
tie.
Post
la dua mondmilito Stefanoviĉ aktiviĝis en Popolliberiga Fronto de
Jugoslaviaj
Blinduloj,
fariĝinte unu el la kunfondintoj de la blindulorganizaĵoj por Serbio
kaj
por
Beogrado. Li estis ankaŭ pioniro de blindulŝako en Jugoslavio. Li
apartenas al
la
fondintoj de JUBE (Jugoslavia Unuiĝo de Blindaj Esperantistoj), kiun li
prezidis
dum
multaj jaroj. En 1973 li estis la ĉeforganizanto de IKBE en Beogrado.
Li
kontribuis speciale al la kulturpolitika edukado de blinduloj per prilaborado
de
tiufakaj
enlandaj kaj eksterlandaj spertoj kaj per senlaca tradukado. Dum sia tuta
vivo
li ĉiam laboris kun kaj por la blinduloj. Pro siaj grandaj meritoj li
estis multfoje
distingita.
Inter tiuj distingoj eble la plej grava estis la premio ”Filip Viŝnjiĉ”
(de
Blindul-Asocio
de Serbio).
Plej
multe li okupis sin pri disvastigo de Esperanto inter la blinduloj, ĉiam
emfazante
la grandan signifon de tiu lingvo por ili cele al kontaktoj kun
eksterlandanoj,
interŝanĝo de spertoj kaj pli facila solvado de specifaj problemoj.
Ĝis
la lasta momento li regule vizitadis kunvenojn de nia esperantista sekcio.
Li
ĉiam vigle partoprenis en ĉiuj niaj aktivaĵoj. Li vizitis
kelkajn internaciajn
kongresojn
de blindaj esperantistoj kaj ofte gastigis eksterlandanojn en sia hejmo.
Sekve
de nekuracebla malsano li subite mortis la 25-an de marto 1987 en aĝo de
73
jaroj.
Lia amiko Duŝan Anĝelkoviĉ pri li diras, ke li estis sincera
kamarado, pacienca
kunlaboranto,
saĝa konsilanto, prudenta patro, delikata edzo, ĉiam aŭskultema
avo.
Tion
povas konfirmi ĉiu, kiu Vladislavon Stefanoviĉ konis intime.
Duŝan
Anĝelkoviĉ kaj Nedeljka Loĵajiĉ
Tria
volumo 185
NEDERLANDO
Rafael
Israëls [1887–1975]
La
nomo de Rafael Israëls inter la blindaj esperantistoj internacie estas
konata ĉefe
pro
la lernolibro de la brajla esperantostenografio, kiun li verkis tiel majstre.
Okaze
de lia okdeka naskiĝtago en 1967 vizitis lin s-ano Jan Verheule
[1930–2000]
por
transdoni bondezirojn de NOSOBE (Nederlanda Societo de Blindaj
Esperantistoj).
Ĉe tiu okazo s-ano Israëls rakontis pri sia partopreno en la
esperantista
movado de la nederlandaj blinduloj. S-ano Verheule raportis pri tiu
vizito
en memorlibro, kiun NOSOBE eldonis okaze de sia 45-jara ekzistado en 1974.
El
ĝi ni ĉerpis la jenon:
Inter
la jaroj 1920 kaj 1930 en Nederlando plivigliĝis la interesiĝo pri
Esperanto kaj
en
la vidula kaj en la blindula medio. En la blindulinstituto de Bussum tio okazis
sub
entuziasma gvidado de la instruisto Roosdorp; en la katolikaj blindullernejoj
en
Grave tion faris fratulino Kaspara por knabinoj kaj fratulo – kies nomo estas
jam
forgesita – por knaboj La direktoro de la protestant-kristana blindulinstituto
en
Zeist, s-ro Laansma estis sperta esperantisto, sed li neniam oficiale instruis
Esperanton.
Leginte
artikolon de s-ano Roosdorp en nederlanda brajlogazeto pri la valoro de
Esperanto,
s-ano Israëls komencis lerni la lingvon. El la blindulbiblioteko de Hago
li
pruntis modestan lernolibron de Esperanto. Kontaktis perletere kun H. Thilander
kaj
eksciis, ke tiu eldonas internacian brajlogazeton (Esperanta Ligilo), abonatan
jam
de 15 nederlandanoj, kies reprezentanto estas Jaap Créman (posta
sonorilaristo
de
Zwolle). En 1928 Israëls plenumis ekzamenon por akiri B-diplomon, kiu
rajtigis
lin
instrui Esperanton. La necesajn brajlajn librojn por sin prepari al tiu
ekzameno li
pruntis
el la blindulbibliotekoj en Londono kaj en Hamburgo.
La
unuan de julio 1929 li kaj Créman kunvokis la fondan kunvenon de
Nederlanda
Societo
de Blindaj Esperantistoj, kiun ĉeestis 30 personoj. Créman elektiĝis
la
prezidanto
kaj Israëls la sekretario. Tiutempe la geblinduloj en Nederlando estis
organizitaj
en laŭ konfesaj grupiĝoj: katolikaj, protestantaj kaj neŭtralaj.
NOSOBE
estis
la unua, kies anoj varbiĝis el ĉiuj tri grupoj. Baldaŭ post la
fondiĝo NOSOBE
komencis
eldoni la unue manskribitan kaj poste presitan ”Interkontaktilon”,
redaktitan
de Israëls.
Ankoraŭ
en 1929 Israëls fariĝis la nederlanda reprezentanto en la Universala
Asocio
de Blindaj Esperantistoj (kiu poste ŝanĝiĝis al Universala
Asocio de Blindul186
Tria
volumo
Organizaĵoj)
kaj post jaro ties dua sekretario, dum Thilander deĵoris kiel sekretario
unua.
Laŭ
iniciato de NOSOBE jam antaŭ la dua mondmilito ĉe ĉiuj
nederlandaj
blindulbibliotekoj
ekestis Esperantfakoj, kiuj pruntis ankaŭ al eksterlando.
(Nuntempe
tio validas ankaŭ por sonlibroj.) Granda atingo de NOSOBE estis en
1934
eldono de la 13-voluma granda Esperanta-nederlanda vortaro de Van Straaten.
La
necesan monon al tiu granda entrepreno oni akiris organizante loterion. Helpe
de
alia loterio estis eldonita de NOSOBE ankaŭ ”Fundamenta Krestomatio” por
ebligi
al multaj blindaj esperantistoj plenumi ekzamenon de A-diplomo. Por
kontaktoj
kun vidantaj esperantistoj NOSOBE komencis publikigi nigrapresan
bultenon
dufoje en jaro kun la titolo ”El nia medio”. Dum multaj jaroj ĝin redaktis
R.
Israëls. En 1940 la germanaj okupantoj ordonis konfiski la posedaĵojn
de ĉiuj
nederlandaj
esperanto-asocioj. La estraro de NOSOBE tiam sukcesis ŝajnigi, ke la
kaso
estas malplena, tiumaniere la mono estis savita por la postmilita agado.
Post
la militfino NOSOBE – sub la prezido de Israëls (poste Verlinde) –
rekomencis
sian
agadon kun pli ol cent membroj. La vaste konata revuo ”La Kontakto” ekaperis
en
1946, redaktita de Israëls. En ĝi li publikigis societajn sciigojn,
raportojn pri
gravaj
okazintaĵoj de la ĝenerala nederlanda esperanto- movado, popular-sciencajn,
kulturajn
kaj etikajn artikolojn. Tiun stilon transprenis ankaŭ la posteuloj de
Israëls,
kiu
en 1955 estis elektita honora prezidanto de NOSOBE.
POLLANDO
Vivo
kaj agado de Jozefo Smietanko (1913–1984)
La
elstara pola esperantisto Józef Smietanko naskiĝis la 7-an de
decembro 1913, en
malnova
fervojista familio. Same kiel la avo kaj la patro, ankaŭ li kaj liaj tri
gefratoj
estis
destinitaj kontinuigi la familian profesion, do la juna Jozefo finis
fervojistan
faklernejon.
Poste li studis en supera militlernejo, ĉar multe pli allogis lin la
militistaj
uniformo kaj servo.
Komenciĝis
la dua mondmilito. La gefratoj de Jozefo daŭrigis sian fervojistan
servon,
kaj li mem komencis batali kontraŭ la hitlerana atako. La aktivan
militservon
li finis, kiam internigita de la soveta armeo li fuĝis al sia naskiĝloko,
proksime
al Varsovio. Ĝuste tie la simplan sed militaspektan civilulon kaptis la
germanoj
kaj ekzilis al Hannover, sekve Smietanko devis eklabori ĉe la tiea fervoja
nodo.
En 1942, pro sabotaĵo, oni arestis kaj sendis lin al la koncentrejo
Lübbenau.
Tie,
multfoje kruele turmentata kaj batata de la faŝistoj, li perdis la
vidpovon,
Tria
volumo 187
sed
perfidis neniun el siaj kamaradoj. Feliĉe, lian vivon savis nekutime
humana
mallibereja
kuracisto. Okazis, ke la duonblindigita Smietanko faris desegnaĵon per
kreto
sur nigran tabulon pri ĉevalo transsaltanta barilon. La bonkora kuracisto,
certe
ravita de la figuro kaj kompata al pereanta talento, resendis la desegninton
kiel
tifmalsanulon
al Pollando.
En
Varsovio plej bonaj okulkirurgoj operaciis lin kelkfoje – sed senefike. Post la
lasta
operacio, dum la varsovia insurekcio, li definitive perdis eĉ la
lumsenton. En
tiu
momento la sanga vivlinio dispartigis la vivon de Jozefo Smietanko. Ĉiuj
liaj
junecaj
revoj, planoj, aspiroj kaj ĝenerale la tuta vivo ŝanĝiĝis.
La iama sportisto,
fervora
ĉasisto, brava ĉevalrajdanto kaj samtempe poeto, iom desegnisto,
subite
fariĝis
analfabeto. Dolore seniluziiĝinta li devis moviĝi mallerte en la lin ĉirkaŭanta
senlumeco.
Kaj en tiu griza nebulo Jozefon trovis helpema mano de Maria. Ili
interkonatiĝis
ankoraŭ en hanovra stacidomo, kie ankaŭ ŝi laboris devigite, kaj
Maria
nun fariĝis lia fidela, helpopreta, amanta edzino kaj kunulino de lia
malfacila
vivo.
La
geedzoj Smietanko ekloĝis en malgranda urbeto, kie la edzino laboris kiel
kasistino
ĉe la stacidomo, dum li komencis aŭtodidakte lerni la skribadon de la
brajla
sistemo. Tiu scipovo ebligis al li verki poeziaĵojn (lirike tristajn –
skribitajn
al
”tirkesto”), artikolojn por la nacilingva blindulgazeto kaj leterojn, per kiuj
li povis
kontaktiĝi
kun la ekstera mondo. Ĝuste tiuj artikoloj kaŭzis, ke konata
nevidanta
aganto
pri blindulgazetoj, la esperantisto Jan Silhan ekinteresiĝis pri la juna,
talenta
blindula.
Leterinterŝanĝo kaj eĉ persona vizito de tiu eminenta homo ĉe
Smietanko
instigis
lin al esperantolernado.
En
1954 geedzoj Smietanko transloĝiĝis al Varsovio. Tie li komencis
labori kiel
presisto
en la brajla presejo ĉe la novkreita organizaĵo, Pola Asocio de
Nevidantoj.
Li
ankaŭ partoprenis kelkajn rekapabligajn kursojn. Poste li fariĝis la
estro de la
Varsovia
Filio de la blindul-asocio.
Jozefo
Smietanko ĉiam laboris kaj agis fervore, solide kaj perfekte, neniam serĉis
materiajn
aŭ honorajn profitojn. Senĉese evoluigante sin en Esperanto, li
helpis
al
Jan Silhan redakti la revuon ”Pola Stelo”: li kolektis materialojn, tradukis
malgrandajn
artikolojn kaj zorgeme kontrolis ĝian presadon. Tiu agado ebligis al
li
profundigi la lingvokonon kaj fariĝi sperta esperantisto. Jan Silhan, vera
patro
de
la pola blindulesperantistaro, en la persono de Jozefo Smietanko trovis sian
anstataŭnton.
La posteulo rajte estas nomata kreinto de la memstara, tutlanda
sekcio
de nevidantaj esperantistoj. Tamen pasis ankoraŭ longa tempo, ĝis li
atingis
tiun
celon.
188
Tria volumo
En
la jaro 1969 la fondinto kaj ĝistiama redaktoro de ”Pola stelo” Jan
Silhan, pro
grava
malsano transdonis la redaktoradon al Jozefo Smietanko. Tuj montriĝis liaj
ĵurnalistaj
kaj literaturaj kapabloj. Komenciĝis dekkvinjara periodo, kiun Smietanko
dediĉis
senreste al persista, longperspektive planita poresperanta laboro. Tiutempe
la
estraranoj de PAN Esperanton ne opiniis utila por nevidantoj kaj neglektis
tiurilatajn
penojn. En tiel malfacila situacio la nova redaktoro starigis konkretajn
taskojn
kaj celojn por si mem. Unue li devis konvinki la PAN-estraranojn, ke
Esperanto
estas ne nur privata hobio por li kaj aliaj blindaj samideanoj, sed ĝia
lernado
estas la plej aplikinda formo de vere intelekta rekapabligo. Laŭ lia
instigo
ĉiuj
blindaj esperantistoj komencis forte emfazi la nepran bezonon disvastigi la
ideon
de Esperanto en la blindulmedio. Iumomente la ĉefa estraro de PAN povis
konstati,
ke inter la nevidantoj, precipe intelektuloj, estas rimarkinde multaj
esperantistoj.
Nur tiam, post sepjara strebado, individuaj interparoloj, konferencoj,
artikoloj,
finfine J. Smietanko atingis la unuan gravan sukceson: jen en la jaro 1976
la
prezidumo de la ĉefa estraro de PAN aprobis kaj jure konfirmis la statuton
de
Tutlanda
Sekcio de Blindaj Esperantistoj, kies prezidanto fariĝis ĝia kreinto.
La
unua sukceso ne haltigis la strebadon. La sekcio deziris ĉiujaran
kursoferiadon,
por
ke la nevidantaj polaj esperantistoj povu profundigi sian lingvokonon. PAN
akceptis
tion kaj konsentis financi dusemajnan feriadon (komence du-, poste
ĉiujare).
Pli poste Smietanko akiris ankaŭ financadon de trisemajna pedagogia
kurso
por prepari nevidantajn esperantoinstruistojn. Estis plene agnoskita la
kultura
kaj kleriga funkcio de la esperantomovado kiel formo de la plej konvena
rekapabligo
de nevidantoj. Kun tio ligiĝas konstanta permeso organizi senpagajn
esperantokursojn.
Por
vigligi la esperantoagadon, en 1979 Smietanko fondis en Varsovio la unuan
esperantoklubon
ĉe la filio de PAN. Li postulis, ke ĉiuj vojevodiaj kaj kooperativaj
grupoj
aranĝu similajn klubojn kaj tiuj tenu vivajn kontaktojn inter si.
La
integriĝon de blindaj al vidantaj esperantistoj Smietanko konsideris grava
elemento
por pligrandigi la valorsenton en la samsortanoj. Li mem neniam
neglektis
kultivi la kontaktojn kun vidantaj samideanoj, partoprenante ĉiujn
oficialajn
kunvenojn, kongresojn kaj simplajn klubajn renkontiĝojn. Akorde
kun
tio, dum deko da jaroj li pretigis por la esperantosekcio de Radio Polonia
dekkelkminutajn
mesaĝojn pri la vivo, laboro kaj atingoj de la polaj nevidantoj.
Estas
lia merito, ke oni surbendigis gravajn verkojn esperantigitajn (”La Faraono”,
”Quo
vadis”).
Tria
volumo 189
Ekde
la momento kiam Smietanko fariĝis la redaktoro de ”Pola Stelo”, lin gvidis
la
ideo transformi la revuon el soci-politika en soci-kulturan. Tiu modifo
ebligis
plivalorigi, pliriĉigi la enhavon. Li evitis la strikte politikajn
informojn,
anstataŭigante
ilin per artikoloj prezentantaj kulturajn kaj sciencajn novaĵojn.
Rezulte
rapide kvarobliĝis la nombro de la legantoj, la revuo fariĝis legata
en 41
landoj,
en kvin kontinentoj. Necesas substreki, ke J. Smietanko ne estis aligita al
la
ĝenerala redakcio de la pola brajlogazetaro. Li laboris sen aldonaj
privilegioj,
redaktis
la revuon en sia propra, unuĉambra loĝejeto, kiu servis ankaŭ
kiel loko por
renkontiĝoj
kun landaj kaj eksterlandaj samideanoj, multaj amikoj kaj eĉ oficialaj
gastoj.
Sed
la plej ambicia revo, por kies realigo J. Smietanko dediĉis multe da
pripensoj,
leteroj
kaj interparoloj, estis aliĝo de la polaj nevidantaj samideanoj al la
internacia
organizo
de blindaj esperantistoj, LIBE. Surbaze de konsiloj kaj apogo de
eksterlandaj
amikoj, li fine solvis la problemon. La ĉeestantoj de la 51-a, budapeŝta
kongreso
de blindaj esperantistoj vidis lin grave malsana, sed ĉiumomente
preta
batali kaj argumenti, ke tiu aliĝo profitigos ne nur polajn kaj
diversnaciajn
esperantistojn,
sed eĉ LIBE mem. Dum tiu, por Pollando historia, budapeŝta IKBE
en
1983, la LIBE-anoj decidis agnoski la senpagan havigadon de ”Pola Stelo” kiel
financan
kontribuon al la blindulesperantista movado. Per la aliĝo de Pollando kiel
la
unua orienta asocio, LIBE pligrandiĝis je 150 fervoraj, aktivaj, al la
esperantoideo
sincere
sindonaj polaj membroj. La supre priskribita evento estis la lasta sukceso de
Jozefo
Smietanko. Ĝi fierigis lin kaj pribrilis lian lastan jaron.
Kiel
blindulo, li dediĉis la tutan duan parton de sia vivo por plibonigi kaj
plinobligi
la
ekzistadon de siaj samsortanoj, uzante tiucele Esperanton. La 5-an de novembro
1984
mortis la homo, kies historian signifon por la esperanto-movado perceptas
ankoraŭ
ne ĉiuj el liaj multaj posteuloj. Jozefo Smietanko, la patrioto, homo
modesta
kaj dignoplena, prezentis humane pacan vivsintenon, konforman al la
esperanto-idealo.
Liajn atingojn surkampe de la esperanto-movado Pola Esperanto-
Asocio
aprezis, aljuĝante al li la dignon de Honora Membro de PEA, samtempe
honorigante
lin per la distingilo ”Merita esperantisto”. Liajn meritojn por la polaj
samsortanoj
la ŝtataj kaj asociaj aŭtoritatoj rekonis per Kavalira Kruco de la
Ordeno
de
Renaskiĝo de Pollando.
Zofia
Soroka
190
Tria volumo
SOVETUNIO
Pjotr
Vasiljeviĉ Gorĉakov (1915–1979)
Tiu
rusa esperantomovadano, ŝakisto, muzikisto, radioamatoro, blindul-asocia
aktivulo,
gvidinto de multaj esperantokursoj por blinduloj, estis naskita la 10-an
de
januaro 1915 en Siberio, proksime al la fama lago Bajkal. Okjara, pro meningito
li
preskaŭ tute perdis la vidpovon. Li fariĝis radioamatoro jam 12-jara,
mem
konstruanta
siajn aparatojn.
Nur
en la jaro 1931 li venis en la blindullernejon de la ekstremorienta urbo
Svobodnij.
La Internacian Lingvon li ekkonis tie, en 1932. Al sia amiko, Masenko,
pri
tio li skribis pli poste, rememorante: ”Mia instruisto estis Ivan Kiriloviĉ
Kalaŝnikov.
Li estis esperanto-entuziasmulo kaj ofte konversaciis kun ni. Li ebligis al
ni
legadon de Esperanta Ligilo kaj baldaŭ mi korespondadis kun samideanoj el
dek
landoj.”
En
1933 li estis akceptita en la leningradan blindulprofesian lernejon, kaj en
1937
sekvis
sukcesa eniro al la fama Pedagogia Instituto de Gercen. Dum du jaroj (1936–
1937)
li estis prezidanto de la organizaĵo de la leningradaj blindaj studentoj.
Esperanto
interesis lin pli kaj pli. Tion montras, ke en tiu tempo li havis jam ĉ.
30
korespondantojn,
estis regula leganto de esperantogazetoj, fervora aŭskultanto de
esperanto-elsendoj
de la leningrada radio, kaj viglajn kontaktojn li havis ankaŭ
kun
vidantaj samideanoj. Ĉiam volonte li akceptis esperantistojn el aliaj
urboj,
zorge
preparante la renkontiĝojn inter ili kaj la leningradanoj. Signifaj estis
por li
ekzemple
renkontiĝoj kun Eroŝenko (ĉe ŝaktabulo) en Leningrado
(1938) kaj en
Moskvo
(1948). En 1958, okaze de leningrada leĝeratletika konkurso por blindaj
junuloj
el socialismaj landoj, formiĝis vera esperantorenkontiĝo kun la pola
Jan
Silhan,
la ĉina Huang Nai kaj la rumana Dumitrescu.
Dum
longaj jaroj la soveta reĝimo konsideris Esperanton suspektinda, burĝe
kosmopolita,
malamika al la proletara internaciismo (kvankam Lenin mem
aliopiniis
siatempe), sed en la kvindekaj jaroj la situacio pliboniĝis. Tiam s-anoj
Verbickij,
Gorĉakov kaj Ŝiŝa fondis grupon, kies celo estis reaktivigi la
esperangoagadon.
Ili
publikigis artikolojn en porblindulaj revuoj, serĉis malnovajn blindajn
esperantistojn
kaj klopodis varbi novajn. Rezulto estis, ke oni eldonis en brajlo
esperantolernolibron
de Devjatnin, poste tiun de Sergejev.
Dum
la lastaj jaroj de sia vivo s-ano Gorĉakov, pro malsano kaj pro familiaj
malfacilaĵoj,
malpliaktiviĝis en la movado, sed li ĉiam restis fidela esperantisto
kaj
bonkora
amiko. Li mortis pro kormalsano, en la jaro 1979.
Tria
volumo 191
Miĥail
Ivanoviĉ Verbickij (1904–1986)
Perdinte
la vidpovon en sia 16-a vivjaro, li venis en la blindullernejon de Saratov.
Ekde
1926 li estis studanto en la porblindula muziklernejo en Leningrado.
Verbickij
konatiĝis kun Esperanto jam en la saratova blindullernejo, en 1922, dank’
al
la vidanta N. Ĵimskij, kiu organizis tie esperantorondeton. Tiel la blinda
junulo tuj
havis
kontakton ankaŭ kun vidantaj esperantomovadanoj.
Veninte
al la leningrada muziklernejo – kie li renkontis junan blindan
esperantistinon,
Zinajda Jakovleva (poste Ŝamina) – li aliĝis al la esperantoasocieto
de
blinduloj kaj ankaŭ al tiu de vidantoj. Baldaŭ li fariĝis membro
de la leningrada
urba
esperantokomitato, kadre de kiu li plenumis propagandan agadon inter la
blinduloj,
ĝis organizi esperantokursojn.
La
vidantaj amikoj helpis al Verbickij akiri adresojn de eksterlandaj blindaj
esperantistoj.
Lia koresponda rilataro fariĝis vere vasta. Letera amikeco ligis
lin
i.a. al la itala G. Valiani, al la angla P. Merrick kaj, kompreneble, al la
sveda
H.
Thilander. Li ege bedaŭris, kiam tiuj kontaktoj devis interrompiĝi
dum la dua
mondmilito.
Post
la milito Verbickij, kune kun s-anoj Gorĉakov kaj Ŝiŝa, daŭrigis
la
esperantoaktivadon.
En la jaro 1956 ili sukcesis brajle aperigi la libron
”Internacia
Helplingvo Esperanto” de Andrejev.
La
helpema, sperta Verbickij ĉiam entuziasme apogis la unuajn paŝojn de
la
komencantoj,
kiuj turnis sin al li. Tiel Esperanto al multaj sovetiaj geblinduloj
donis
la eblecon plivastigi sian spiritan vivon kaj pliriĉigi la kontaktojn kun
la
ekstera
mondo. Kiam en 1979 komencantaj blindaj esperantistoj estis organizantaj
esperantoklubon
ĉe la leningrada porblindula kulturdomo, la veterano Verbickij
proponis
nomi ĝin ”Amikaro”, omaĝe al la iama leningrada blindulesperantista
asocio,
ekzistinta dum la tempo de lia juneco.
Miĥail
Verbickij dum multaj jaroj estis la soveta delegito por EL. Tiun funkcion li
havis
ĝis la jaro 1972, kiam en lian lokon paŝis A. Masenko.
Verbickij
estis laboristo, sed dum multaj jaroj li gvidis blovinstrumentan orkestron,
prelegis
pri Esperanto, kaj ĉiam havis multflankan interesiĝon. Laŭ lia
propono oni
produktis
en Sovetunio interpunktan brajlan skribtabulon. Li estis korespondanto
de
diversaj brajlaj revuoj. Pro siaj meritoj li estis distingita per multaj medaloj
kaj
nomumita
Honora membro de Tutrusia Blindul-Asocio.
Li
mortis pro kormalsano la 12-an de julio 1986.
Nadja
Ĵukova [1928–2012]
192
Tria volumo
Zinajda
Ivanovna Ŝamina:
Kiel
mi esperantistiĝis (iom mallongigita)
En
la jaro 1919 mia familio loĝis en Saratovo. Tiam mi estis 14-jara. Foje
mia frato
aĉetis
ie la libron de Saĥarov ”Plena Kurso de la Lingvo Internacia Esperanto”.
La
frato rakontis al mi pri Esperanto kaj proponis, ke ni okupiĝu kune pri ĝi.
Mi
meditis:
kion donos al mi artefarita lingvo? Neniu ja presos en Esperanto librojn por
blinduloj,
kaj vojaĝi, ĉu mi povos? Certe ne! Kaj mi respondis al la frato:
”Anstataŭ
okupiĝi
pri artefarita lingvo, helpu al mi laŭeble ellerni aŭ almenaŭ
konatiĝi kun
franca
aŭ germana lingvo!”. La frato ne diskutis kaj plenumis mian peton. Dum
unu
jaro mi havis tre malgrandajn sukcesojn. Mi povis eldiri nur kelkajn frazojn
kaj
memoris
nur du-tri gramatikajn regulojn.
En
1921 mi venis Moskvon al infanlernejo, kaj niaj okupiĝoj kun la frato
interrompiĝis.
Dum unu novembra dimanĉo venis en nian lernejon aktiva vidanta
esperantisto
V. F. Ĵavoronkov. Li tre interese rakontis al ni pri V. Eroŝenko, kiu
nian
lernejon
forlasis kelkajn jarojn antaŭ mia alveno. Dank’ al Esperanto Eroŝenko
plenigis
sian vivon per interesa enhavo kaj donis grandan utilon al la homaro. Ni
volis
imiti lin kaj petis, ke Ĵavoronkov dediĉu al ni iom da tempo. Li
konsentis.
Ĉiun
dimanĉon matene ni lernis diligente Esperanton, malgraŭ multaj
malhelpoj
(malfavoro
de la lernejestro, mokoj de edukistoj, malsato kaj malvarmo). La
dimanĉaj
matenoj fariĝis por ni veraj festoj. Malsame ol la franca kaj la germana,
la
esperantogramatiko
estis komprenebla kaj memorebla preskaŭ senstreĉe. La vortoj
firme
kuŝis en la memoro kaj la prononco ne kaŭzis embarason. La
temperaturo en
la
klasĉambro faladis ĝis nulo, iam eĉ pli malalten, do ni estis
vestitaj en peltoj. Dum
ni
kantis, aŭ la instruisto rakontis, ni kaŝis niajn manojn en la
manikojn. Tamen
ni
devis multe skribi, ĉar ni havis nek lernolibrojn, nek vortarojn. En majo
1922 ni
sukcese
ekzameniĝis.
La
26-an de marto 1926 Ĵavoronkov organizis por ni la unuan aŭskulton de
moskva
radioelsendo
en Esperanto por eksterlando. Post la koncerto oni anoncis, ke la 4-an
de
majo lernantoj de la moskva blindullernejo rakontos pri sia vivo, pianludos,
kaj
kantos
en Esperanto. Tiam ni komencis fervoran laboron: ni instruis al aliaj infanoj
prononci
kaj kanti en Esperanto. Niaj instruistoj kontentis pri la junaj helpantoj, kaj
la
esperantokomisiono kun plezuro atestis, ke la prononco de la tuta koruso estas
sufiĉe
bona.
Dum
la lernojaro 1924–25 mi jam estis studentino de la moskva muziklernejo
de
blinduloj. S-ano Ĵavoronkov ankaŭ tie organizis esperantorondeton. Mi
vizitis
la
lecionojn por komencantoj kaj helpis al ili. Oni elektis min grupestrino. La
Tria
volumo 193
instruistoj
de la muziklernejo certe ne kredis pri la utilo de niaj okupoj, sed ne
malhelpis
nin. Nian kunvenejon, la koncertejon ĉiutage vizitis ankaŭ vidantaj
esperantistoj.
En
1925 restadis en Moskvo blinda esperantistino el Ĉeĥoslovakio, Emilie
Suchardová,
por partopreni la kongreson de Komunista Internacionalo. Ŝi kelkfoje
vizitis
ankaŭ nian lernejon. Tiam la unuan fojon mi parolis kun iu el eksterlando
sen
tradukisto, kaj eĉ mi mem servis al ŝi per tradukado.
Suchardová ĉeestis ankaŭ
la
unuan tutrusan kongreson de blinduloj en aprilo 1925 (tiam eble tradukis
por
ŝi Eroŝenko). Tiutempe mi ricevis donace de Eroŝenko la
lernolibron de
prof.
Devjatnin, brajle eldonitan de ”Amikaro”, la leningrada asocio de blindaj
esperantistoj.
Aŭtune
1925 nia muziklernejo translokiĝis al Leningrado. Kiel posteaĵon de
”Amikaro”
oni organizis tie esperantofakon ĉe la leningrada provinca organizaĵo
de
blinduloj. (Tiam mi aliĝis al Soveta Esperanto-unuiĝo kaj al SAT
(Sennacia
Asocio
Tutmonda”.) Nia aktivado efektiviĝis per eldonado en brajlo de esperantaj
lernolibroj,
vortaroj kaj permana transskribado de beletraĵoj. Tiutempe mi
komencis
korespondi en Esperanto. La stenografion mi ellernis dank’ al la pola
Edmund
Sobota, kiu neatendite sendis al mi leteron skribitan en tiu sistemo. Sobota
do
instruis min simile, kiel oni ofte instruas naĝadon, ĵetante la
lernanton tuj en
profundan
akvon.
En
1928 mi revenis Moskvon. La vivo tie estis pli kaj pli streĉa. Kun unu
kamarado
mi
lernis en la laborista fakultato viduloj – sen brajlaj libroj kaj sen mono por
povi
pripagi voĉleganton. Ni estis submetataj al helpo de komplezemaj
volontuloj.
En
tiaj kondiĉoj mi ne povis esti aktiva esperantisto; mi nur legis
nemultekostajn
eldonaĵojn,
traduketis EL por nia ruslingva revuo kaj korespondis iomete.
En
1933 mi finis la muziklernadon kaj ĝenerale la studadon. Mi komencis
labori
por
nia blindul-organizaĵo, okupiĝante pri analfabetuloj kaj pri unuecigo
de la
brajla
muziknotacio. Krom tio mi devis ”perlabori panon”, ĉar tiam ni havis
nenian
pension.
Tamen neniam mi forgesis, ke mi estas esperantistino. Mi provis organizi
esperantorondeton
por oficistoj de la tutrusa centra blindulestraro, sed ĝi ekzistis
nelonge.
Laŭ
rememoro el 1978
194
Tria volumo
SVEDIO
Varma
Thilander
Honora
Prezidantino de LIBE
(1899–1986)
Ŝi
estis ne nur fidela edzino kaj utila
helpanto
de Harald Thilander, sed
elstara
personeco, kiu per siaj kvalitoj
okupas
gravan lokon en la historio de
la
esperantomovado inter la blinduloj.
Varma
Elisabet Järvenpää naskiĝis la
1-an
de majo 1899 en sudokcidenta
Finnlando.
Perdinte la vidpovon en
frua
infanaĝo, ŝi venis al la blindullernejo
en
Helsinki. Ŝi elektis la masaĝistan
profesion
kaj laboris en ĝi kelkajn jarojn.
Foto
Synskadades Museum
Frue
ŝi venis al kontakto kun Esperanto, kiun ŝi vere alproprigis al si.
Ekde 1922
ŝi
verkis inaŭgurajn paroladojn al pluraj internaciaj kongresoj. Ŝi tre
volonte sin
esprimis
en Esperanto per poema formo. En 1929 aperis ŝia brajle eldonita poemaro
”El
mia kantelo” sub la fraŭlina nomo Varma Järvenpää (Kantele
estas finna popola
kordinstrumento).
Eble ne temas pri granda poezio, sed pri amplene esprimitaj
pensoj
pri naturo, amo, sopiro kaj internaciismo.
Kiam
Harald Thilander subite perdis sian unuan edzinon, Karin [Höjer
1864–1927],
kiel
helpo en la hejmo kaj presejo en Stocksund venis Varma. Baldaŭ ŝi
tute
transprenis
la lokon de s-ino Thilander. Pro la kreskanta aŭdodifekto de Harald
Thilander
Varma pli kaj pli fariĝis la necesa kontaktpersono kun la ĉirkaŭmondo.
Ŝi
skribis
per fingroj brajlajn signojn en lian manon.
Mi
kun granda plezuro memoras mian tempon kiel dungito en Stocksund
(la
dungitoj loĝis en la hejmo de gesinjoroj Thilander). Precipe mi memoras
dummanĝajn
interparolojn, en kiuj plene partoprenis redaktoro Thilander, pere
Tria
volumo 195
de
la rapidaj fingroj de Varma. Ŝia ĉiutaga laboro disvolviĝis jen ĉe
la stereotipaŭ
presmaŝino,
jen en la kuirejo aŭ ĉe la telefono. Ŝi estis tiu, kiu devis
akcepti la
puŝojn,
kiujn ĉiu entrepreno kelkfoje devas toleri. Ŝi estis granda
idealisto, sed ĉe la
flanko
de Thilander eble ŝia realismo devis ludi pli grandan rolon.
En
la relative vigla esperantomovado dum la tridekaj kaj kvardekaj jaroj Varma
(kio
en
la finna lingvo signifas ”certa”) estis certa centro de la blindaj
esperantistoj. Ŝi
verkis
etajn teatraĵojn por la klubaj vesperoj, kiuj ofte okazis en la unu-nura ĉambro
en
ŝia hejmo neokupita de la presejo.
Post
la morto de Harald Thilander en 1958 Varma daŭrigis lian verkon, kiu nun
fariĝis
ankaŭ ŝia vivoverko. Ĝis la mezo de la sepdekaj jaroj ŝi daŭre
sidis, fine tute
sola
ĉe sia maŝino. En 1978 ŝi vendis la grandan domon kaj transloĝiĝis
al duĉambra
loĝejo.
Tie ŝi loĝis nur dum du monatoj, kiam apopleksio subite transformis ŝiajn
lastajn
sep jarojn. Ŝi tamen konservis sian plenan konscion ĝis la fino.
Varma
Thilander mortis la 6-an de januaro 1986. Je la enteriga ceremonio la ĉerko
estis
kovrita per pluraj florbukedoj, unu kun la teksto: ”De amikoj ĉirkaŭ
la tero
pere
de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj”. La bukedon ornamis verdaj
rubandoj.
Birger
Viggen [1930–2000]
(Esperanta
Ligilo 2/1989)
Postparolo
La
ideo pri la aperigo de ĉi tiu, tria volumo naskiĝis lige kun la
centjariĝo de
Esperanto
(1987). Pro diversaj, ĉefe teknikaj kialoj, ni tamen notas jam la jaron
1990.
Sed la historio de la Esperantomovado inter la blinduloj eĉ nun,
kompreneble,
ne
finiĝas, eĉ se ĉe tiu ĉi punkto la kronikon ni lasas nun
nedaŭrigita. La sperta
kuntempulo
ĉiuokaze povas havi iom da mankosento, kaj eble prave.
Esperantujo
ja ne estas nur tombejo de iamaj meritplenaj batalantoj por nia
afero.
Ĝi estas lando viva, plena de ordinaraj homoj, kiuj utiligas Esperanton
por
plenumado
de siaj ĉiutagaj taskoj aŭ por realigado de siaj personaj interesoj aŭ
hobioj.
Inter ili vivas homoj, kiuj ankaŭ sentas la devon iom antaŭenpuŝi
nian
aferon.
Ili klopodas konvinki siajn konatojn pri avantaĝoj de la Lingvo
Internacia,
pri
eblecoj de ĝia praktikado en la civila vivo, pri ĝia Interna Ideo,
celanta al
forigo
de la baroj inter la popoloj. Ili tamen estas personoj, kies agado ne estas
ankoraŭ
finita. Ili ankoraŭ povas malsukcesi, ili povas ne plenumi tion, kion oni
196
Tria volumo
de
ili atendas, ili ankoraŭ povas eĉ forlasi niajn vicojn. Ilian
nefinitan vivon oni ne
povas
ankoraŭ taksi kun definitiva valideco. Sed ĉu oni tial silentu pri
ili? Sen ilia
agado
ja estus morta ankaŭ la heredaĵo de la mortintaj eminentuloj, estingiĝus
la
torĉoj,
kiujn la antaŭuloj ekbruligis. La situacion komplikas, ke pri la agado de
la
nuntempaj
aktivuloj intencas raporti ni, kies agadon oni ankaŭ ne povis jam fintaksi
ĉe
nia tombo. Ni tamen kuraĝu tion entrepreni, kun ĉiuj riskoj de tia
klopodo. Kio
rajtigas
nin? Eble iom pli la amo al nia komuna afero, ol la efektivaj kapabloj. Nin
gvidas
la estimo kaj admiro ankaŭ al la nuntempaj pioniroj.
Do,
kvankam ne laŭ objektivaj mezuriloj nur laŭ niaj nesufiĉaj
scioj, ni provu
denombri
kelkajn karakterizajn personecojn el tiuj, kiuj daŭrigas la vojon
kondukantan
de la pasinteco al estonteco de la blindulesperantista movado.
Senkulpigu
nin tiuj, kiujn ni en modesta kadro de ĉi tiu postparolo taksas ne tute
laŭ
iliaj meritoj, kaj tiuj, kiuj (ne pro malestimo sed pro nescio) eĉ ne
eniris en ĉi
tiun
kvazaŭ fotaĵon de momento.
Multaj
el la blindaj esperantistoj surprenas plurspecajn sociajn taskojn. Temas
pri
tipo, kiu sentas ĝeneralan respondecon pri la kunhomoj, samsortanoj,
samprofesianoj.
Unu el tiuj sindonemuloj estas la angla s-ano John Wells. Tiu
nun
emerita muzikpedagogo dum sia aktiva periodo havis multajn fakajn kaj
blindulasociajn
funkciojn, sed Esperanton li ĉiam konsideris aparte grava. Tri
jarojn
(1986-89) li deĵoris kiel vicprezidanto de LIBE. Kiam en 1989 IKBE estis
okazonta
en la anglia Brajtono, li rekonis, ke en la aktuale ne tro vigla landa
blindulesperantista
medio lia tasko estas organizi la kongreson. Kun sia edzino, Kay,
li
tion faris kun vera zorgo.
Al
Harald Rader, la fondinto (1962) kaj ĝisnuna prezidanto de ALBE (Aŭstra
Ligo
de
Blindaj Esperantistoj), krome iniciatinto kaj daŭra redaktoro de la
songazeto
”Heroldo
el Aústrio”, la kongresemuloj dankŝuldas ankaŭ pro organizo de
tri
Internaciaj
Kongresoj de Blindaj Esperantistoj en du jardekoj (Vieno 1970,
Stubenberg
1976 kaj 1986).
La
bulgaran blindulesperantistan movadon nuntempe plej altnivele reprezentas
Todor
Ŝoŝev [1918–1991] . Li estas verkanto de esperantlingvaj poemoj, krome
fondinto
(1985) kaj ĝisnuna redaktoro de la revuo ”Esperanta Fajrero”. Ĝi
donas
interesajn
informojn precipe pri la vivo de la bulgaraj blinduloj.
En
Ĉeĥoslovakio daŭre aperas unu el la plej malnovaj
esperantorevuoj, la brajle
aldonata
”Auroro”. Ĝia aktuala redaktoro estas Jiří Vychodil
[1940–2012] . Ĉiu jare
li
pridonacas la legantojn per valora literatura suplemento kaj per plaĉa
kalendareto.
Laŭ
la instruiteco s-ano Vychodil estas muzikinstruisto, kaj ties fruktojn, la ĉiam
Tria
volumo 197
subtilajn
kaj vere altnivelajn fortepianajn interpretojn oni povis admiri jam dum
pluraj
blindulesperantistaj kongresoj.
Parolante
pri ”Aŭroro” ne eblas ne mencii ankaŭ alian nomon, kiun de la vidanta
samideano
Vuk Echtner [1905–1994] . Ok jarojn post la fondiĝo, en 1928 li
transprenis
la redaktadon de la revuo, kaj tiun agadon li plenumis dum longega
tempo,
ĝis 1975. Kiel redaktoro de ”Aŭroro” li fariĝis gvida spirito de
la ĉeĥa
blindulesperantista
movado. Li prilaboris duvoluman Esperanto-ĉeĥan brajlan
vortaron;
dum kelkaj jaroj li eldonis brajle ”skriban kurson de Esperanto”. Per
intensa
memstudado li ellernis la lingvojn germanan, anglan, francan, hispanan,
rusan
kaj eĉ la nederlandan. 50-jara li finis altlernejan pedagogian studon kaj
fariĝis
instruisto
de viddifektitaj gejunuloj. Kiel pensiulo li nun brajligas lernolibrojn pri
fremdaj
lingvoj por la blindul-biblioteko en Prago. Per sia redaktora laboro li servis
ne
nur al ĉeĥoslovakiaj blindaj samideanoj, sed al la nevidantaj
esperantistoj en la
tuta
mondo, kie ”Aŭroro” estas legata.
La
plej elstara figuro inter la nuntempe aktivaj blindaj esperantistoj sendube
estas
prof.
Raymond Gonin [1913–2002] el Francujo. Depost la morto de H. Thilander
(1958)
li estas la redaktoro de la ĉiam inde altnivela ”Esperanta Ligilo”. Sed li
jam pli
frue
enskribis sin en nian historion: Li apartenas al la fondintoj de Ligo
Internacia
de
Blindaj Esperantistoj (1951). En ĝi li postenis jam kiel sekretario kaj
poste, dum
longa
periodo kiel prezidanto. Ankaŭ nuntempe li apartenas al la LIBE-estraro.
Li
estas unu el tiuj, kiuj sentas grandan respondecon pri nia mirinda heredaĵo,
pri
la
brajla sistemo kaj kulturo. Ni menciu almenaŭ, ke – kune kun sia edzino
kaj
adekvata
kunulo, Jacqueline – li esperantigis la gravan libron ”La vivo kaj la verko
de
Louis Braille” de Pierre Henri. R. Gonin estas celkonscia pedagogo, verkinto de
pluraj
esperanto-lernolibroj.
”La
Blinda Esperantisto” estas oficiala organo de EBLOGO (Esperanto-Blindul-
Ligo
de Germanujo). Depost 1979 ĝin redaktas Karl-Heinz Hoffmann. Li aktive
partoprenis
la preparadon de Internaciaj Kongresoj de Blindaj Esperantistoj en
Rheinbreitbach
(1967), en Hamburg (1974, kiam li estis la ĉeforganizanto) kaj en
Augsburg
(1985; tiam ĉefrolis Theodor Speckmann).
En
Italio la esperantomovado inter la blinduloj daŭre prosperas. Dum
kongresoj
preskaŭ
ĉiam la itala grupo estas la plej granda. El la simpatie unueca landa
agado
eble
tamen speciale elstaras du geedzaj paroj: Carla [forpasis en februaro 2009]
kaj
Pier Luigi Da Costa kaj prof. Aldo Grassini kun Daniela Bottegoni. Inter la
esperantobrajlaj
revuoj nepre menciindas ”Itala Ligilo”, per eminenta lingvaĵo
redaktata
de ges-roj Da Costa.
198
Tria volumo
Unu
el la nuntempaj jugoslaviaj aktivuloj en nia movado estas la kroata Tomislav
Karloviĉ
[1924–2007]. Inter 1983–86 li estis vicprezidanto, dum la tri postaj jaroj
prezidanto
de LIBE. Ekde 1974 li estas prezidanto de KUNE (Kroata Unuiĝo de
Nevidantaj
Esperantistoj).
Adam
Goralski [1912–2005] nomas sin mem trilandano. Sian vivon li dividas inter
Pollando,
Venezuelo kaj Kanariaj Insuloj (Hispanio). Jam dum relative mallonga
tempo
(li ja ellernis la internacian lingvon maturaĝe, en 1977) li akiris famon
kaj
en la interblindula kaj en la ĝenerala esperantomovado. Por la internacia
blindulesperantista
amikaro li estas vaste konata per sia songazeto ”Inter Ni
Blinduloj”,
kiun li produktas depost 1982, helpe de sia oferema edzino, Krystyna. En
la
sama jaro s-ano Goralski iniciatis kaj per 15 000 dolaroj kontribuis al la kreiĝo
de
la
esperanto-kulturfondaĵo Antoni Grabowski, por premii verkemajn
esperantistojn.
Nederlando
apartenas al la plej firmaj fortikaĵoj de la esperantomovado ankaŭ
inter
ni,
blinduloj. La prestiĝan blindulesperantistan revuon ”La Kontakto” nun daŭre
redaktas
Jaap Wieringa.
Al
la ĉefaj kontribuantoj de ”La Kontakto” apartenas i.a. Nora Moerbeek
[1930–
1998].
Sed ŝia signifo en nia movado estas pli granda ol tio: de jaroj ŝi
zorge
administras
la oficialan organon kaj la libroservon de LIBE. Al ŝia prizorgado
dankendas
ankaŭ la sona versio de gravaj esperantorevuoj kiel ”Esperanto”,
”Monato”
kaj lastatempe ”IPR” (Internacia Pedagogia Revuo). En 1988 kadre
de
belartaj konkursoj de UEA ŝi (sub la nomo N. Bartels) gajnis la premion
”La
Esperanto-libro
de la jaro), pro Esperantigo de la verko ”Anne Frank vivas inter ni”.
Prof.
Otto Prytz (Norvegio) estas faka lingvisto, lekciisto pri la hispana lingvo ĉe
la
universitato de Oslo. La aktuala prezidanto de LIBE apartenas al nia movado
depost
1959, la unua IKBE por li. Li estis la ĉeforganizanto de la
blindulesperantista
kongreso
en Oslo 1977. Paralele kun sia LIBE-posteno li estas vicprezidanto de
Norvega
Esperantista Ligo. Li do estas konata ankaŭ en la ĝenerala movado.
Dum
Universalaj
Kongresoj oni ofte aŭdas lin pledi por korekta uzo de Esperanto. En la
ĝenerala
esperantogazetaro oni povas legi plurajn liajn studojn lingvistikajn.
La
posteulino de Jozefo Smietanko kiel redaktoro de la revuo ”Pola Stelo” (vd.
la
koncernan artikolon) fariĝis Irena Varró (antaŭe Lowińska).
Oni povas diri, ke
dum
ŝia redaktado ”PS” iĝis vera forumo kaj instigilo por la komencantoj.
Krom
zorgi
pri la riĉe varia enhavo, por la redaktorino grava principo estas kiel
eble plej
ekonomie
utiligi la paĝojn de la revuo. Ĉio ĉi klare montriĝas en la
numeroj depost
la
jaro 1985.
Tria
volumo 199
La
alian parton de la Smietanko-heredaĵo, tiun de la prezidanto, alprenis
Zuzanna
Jankowska.
Iom estas ankaŭ ŝia merito, ke ĉi tiu libro povis efektiviĝi.
Inter
la sovetiaj blindaj esperantistoj nuntempe la plej agema movadano verŝajne
estas
Anatolij Masenko, la landa delegito ĉe LIBE kaj EL, individua membro kaj
fakdelegito
de UEA. La rapida disvastiĝo de Esperanto inter niaj samsortanoj
en
la Rusa Soveta Socialisma Respubliko okazas laŭ lia iniciato kaj helpo.
Dum
la jaroj 1964-68 li publikigis brajlan manskribitan esperantobultenon
kun
la titolo Porblindula Informilo, kiu de la sepdekaj jaroj transformiĝis je
rondiranta
sonbendo, titolita ”Amika Rondo”. Ekde 1976 s-ano Masenko redaktas
esperantorubrikon
en la porjunulara brajlogazeto ”Soveta lernejano”, en kies kadro
unue
aperis 20-leciona kurso de Esperanto. Tiu kurso en 1987 eldoniĝis ankaŭ
en
voluma
formo.
La
svislanda Giovanni Antonio Pellanda [1910–2006] apartenas al la plej aĝaj
el la
nun
vivantaj blindaj esperantistoj. Li esperantistiĝis en la jaro 1955, kaj
kune kun
sia
edzino ili fariĝis fervoraj adeptoj de nia afero. Li estas fondinto de
Sune (Svisa
Unuiĝo
de Nevidantaj Esperantistoj). Dum multaj jaroj li prizorgis la presadon
kaj
dissendadon de Esperanta Ligilo. 16 jarojn li kompilis la unuan internacian
porblindulan
songazeton ”Amika Voĉo), kies enhavo profitis el la esperantaj
elsendoj
de la svisa radio. En 1965 (Gwatt) kaj en 1979 (Luzern) li aranĝis la
Internaciajn
Kongresojn de Blindaj Esperantistoj.
Jen
nur manpleno da figuroj, kiuj iel reprezentas la nunan staton de la
blindulesperantista
movado.
Kiel ni diris pli frue, la bildo certe ne estas kompleta. Estas
ankoraŭ
multaj inter ni, sen kies kontribuado nia afero multe malpli progresus.
Dankon
al ili!
R.
Krchňák [1905–1996] (Ĉeĥio) kaj
A.
Varró (Hungario)
200
Kvara volumo
Kvara
volumo (2016)
Historio
de la Esperanto-movado inter la blinduloj 1948–2015
Redaktis:
Ritva Sabelli
Superrigardo
pri la blindulesperantista movado 1948–1989
En
la komenco de la dudeka jarcento vojaĝantoj al Esperanto-kongresoj spertis
partoprenon
en kongreso kiel ekscitan travivaĵon. La internacia lingvo servis kiel
komuna
lingvo inter la partoprenantoj. Esperanto prezentis unikan eblecon vojaĝi,
konatiĝi
kun homoj kaj kulturoj el diversaj landoj. Pere de Esperanto oni vastigis la
mondon
kaj produktis servojn al homoj.
En
la 1920-aj kaj 1930-aj jaroj Esperanto funkciis kiel komuna lingvo inter
blindulorganizaĵoj.
Estroj de blindulorganizaĵoj partoprenis en Esperantokongresoj
kaj
peris sciojn kaj spertojn pri porblindulaj servoj al la kongresanoj. Al
Esperanto
oni povas atribui la meriton pri funkciigo de la mondvasta kunlaboro
inter
blinduloj kaj blindul-organizaĵoj. La kunlaboro progresigis la celojn de
naciaj
blindulorganizaĵoj
en kreado de servoj al vidhandikapitoj. Tiam oni parolis en
Esperanto-kongresoj
pri la samaj temoj, kiujn pritraktas nuntempe la kunvenoj de la
Eŭropa
Blindul-unuiĝo EBU (European Blind Union) kaj la Monda Blindul-unuiĝo
WBU
(World Blind Union): edukado, metioj, enlaborigo, aliro al informado, sociaj
cirkonstancoj,
integriĝo al la socio.
La
Internaciaj Kongresoj de Blindaj Esperantistoj (IKBE) okazis kutime en la kadro
de
Universalaj Kongresoj de Esperanto (UK) samloke aŭ en alia urbo. Kiam UK
okazis
ekster Eŭropo, la blinduloj renkontiĝis en propra aparta kongreso.
Post la
16-a
Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj en Svislando (Bern) en la jaro
1939,
la internacia Esperanto-movado dormetis preskaŭ dek jarojn. En la aldono 2
de
ĉi tiu libro estas listo de UK-oj kaj IKBE-oj de la jaroj 1905–2015.
Pro
la Dua Mondmilito kaj pro registaraj malpermesoj la Esperanto-movado stagnis
en
pluraj landoj de Eŭropo kaj Orienta Azio. Persekutoj okazis en Germanio
kaj
en
landoj sub Nazi-Germana influo. En Orienta Eŭropo Esperanto silentis ĝis
la
1950-aj jaroj. En Hispanio Esperanto restis suspektata ĝis 1947, kaj post
14-
jara
paŭzo, en 1951 denove okazis kursoj. En Portugalio esperantistaj societoj
estis
fermitaj en aŭtuno 1936 kaj en aŭgusto 1948 la instruado de Esperanto
en
Kvara
volumo 201
lernejoj
estis malpermesita ĝis aprilo 1951. En Soveta Unio la Esperanto-movado
ekstagnis
en 1937, kaj iom post iom ĝi komencis reviviĝi nur en 1956. Unuafoje
post
la Dua Mondmilito Soveta Unio estis reprezentita en blindula kongreso
en
Budapest en 1966. Nur en marto 1979 estis oficiale fondita ASE (Asocio de
Sovetiaj
Esperantistoj). La fondan konferencon partoprenis ankaŭ du blinduloj – la
moskvano
Vladimir Sedov kaj Anatolij Masenko el Kislovodsk.
La
unua Universala Kongreso de Esperanto post la dua mondmilito okazis en
Svislando
(Bern) en 1947.
Viddifektitoj
organiziĝas
Post
dekjara paŭzo viddifektitaj esperantistoj organiziĝas denove. Ligo
Internacia
de
Blindaj Esperantistoj (LIBE) estis fondita en 1951 dum IKBE en Munkeno. Ĝin
antaŭis
Universala Asocio de Blindaj Esperantistoj (UABE), fondita en 1923 dum la
tria
IKBE (Nürnbergo, Germanio), kiu en 1931 transformiĝis al UABO
(Universala
Asocio
de Blindulorganizaĵoj). LIBE precipe celas unuigi diverslandajn blindajn
kaj
viddifektitajn esperantistojn por helpi al ili en studado, perfektiĝo kaj
praktika
utiligo
de la internacia lingvo.
Laŭstatute,
la ĉiujara ĝenerala asembleo de LIBE okazas en kadre de internaciaj
kongresoj
kaj renkontiĝoj. La laborperiodo de la sep-persona estraro estas kvar
jaroj
ekde la jaro 1995.
En
1981 LIBE aliĝas al la Universala Esperanto-Asocio (UEA) kaj rajtas nomumi
reprezentanton
al la komitato, la plej alta decidfara organo de UEA.
Sur
la sojlo de la 1950-aj jaroj plifortiĝas la internaciaj kontaktoj de
blindulorganizoj.
En 1949 en Oksfordo estis fondita Tutmonda Konsilantaro por la
Bono
de la Blinduloj, TKBB (World Council for the Welfare of the Blind, WCWB).
Almenaŭ
en la komenco, Esperanto estis la komuna lingvo, samkiel en la organizo
IFB
(International Federation of the Blind, fondita 1964), kiu antaŭis la eŭropan
organizon
EBU (European Blind Union). En 1984 en Sauda Arabio (Riyadh) estiĝis
tutmonda
blindul-unuiĝo WBU (World Blind Union) kaj en Norvegio (Hurdal)
eŭropa
blindul-unuiĝo (EBU).
La
internacia konferenco de nevidantoj okazinta en Oksfordo en 1949 petis, ke
Unuiĝintaj
Nacioj (UN) starigu ĉe si apartan sekcion por blindulrilataj aferoj. Tiu
iniciato
realiĝis. S-ro Ernst Jørgensen el Danio estis invitita estri la
oficejon. Antaŭe
li
estis la komuna reprezentanto de nordlandaj blindulorganizaĵoj ĉe la
Tutmonda
Konsilantaro
por la Bono de la Blinduloj.
202
Kvara volumo
En
la jaro 1954 la internacia lingvo atingas prestiĝan apogon: Unesko
agnoskas
Esperanton
kaj establas konsultajn rilatojn kun UEA laŭ la rezolucio de la Ĝenerala
Konferenco
de Unesko en Montevideo.
Esperanto-kongresoj
daŭre progresigas disvolviĝon de
porblindulaj
aferoj
Ekde
la 1950-aj jaroj la ĉefaj temoj de paroladoj en blindulaj
Esperanto-kongresoj
estas
instruado de Esperanto kaj partopreno en la socio. Rezolucioj de kongresoj
admonas
blindulorganizojn kaj ŝtatajn registarojn enkonduki Esperanton en
blindullernejojn,
faciligi enlaborigon de viddifektitoj kaj plibonigi porblindulajn
servojn:
interalie integriga edukado de viddifektitoj, ekstera informado pri
blindulorganizaĵoj
kaj Esperanto-movado, konteltiroj en brajlo, valideco de
subskribo
de viddefektito, vojaĝoj de blinduloj kaj vojaĝrabatoj.
Internaciaj
Kongresoj de Blindaj Esperantistoj (IKBE) kaj aliaj
internaciaj
renkontiĝoj 1948–1989
La
konciza superrigardo de IKBE-oj kaj aliaj internaciaj renkontiĝoj dum la
periodo
1948–1989
baziĝas sur raportoj aperintaj en Esperanta Ligilo (EL) kaj materialoj en
la
blindulmuzeo de la Finna Ligo de Vidhandikapitoj. Bedaŭrinde mankas multaj
jarkolektoj
de EL. EL aperis kvaronjare, sed ekde la komenco de la jaro 1948 denove
regule.
Dum
la periodo 1948–1989 la Universala Kongreso de Esperanto (UK) kaj la
Internacia
Kongreso de Blindaj Esperantistoj (IKBE) ĝenerale okazis samloke aŭ
en
la sama lando, kaj blinduloj partoprenis ambaŭ kongresojn. IKBE-oj plej
ofte
ricevis
ĉ. cent partoprenantojn, kvin IKBE-oj 130–180. La pinto okazis en Varsovio
en
la jubilea jaro de Esperanto 1987 pro la amaso de orient-eŭropanoj, kiuj
facile
ricevis
enirpermeson al Pollando. La UK kolektis 5 946 esperantistojn kaj IKBE
280.
Kvin
fojojn UK okazis ekster Eŭropo (Japanio 1965, Usono 1972, Brazilo 1981,
Kanado
1984, Ĉinio 1986). Tiam la nombro de partoprenantoj de IKBE variis de 80
ĝis
122.
Kvara
volumo 203
Internaciaj
renkontiĝoj
La
ĉi-sekva superrigardo mencias pri IKBE-oj la kongresan temon, la nombron
de
partoprenantoj kaj titolojn de prelegoj. La temoj spegulas, kio siatempe estis
aktuala
inter la nevidantoj. Kompreneble, la kongresa programo enhavis distrajn
programerojn,
ekskursojn, vizitojn kaj koncertojn fare de kongresanoj mem.
1948
La
33-an Universalan Kongreson de Esperanto en Svedio (Malmö) en la jaro 1948
partoprenis
dudeko da blindaj esperantistoj, precipe el Danio, Finnlando, Norvegio
kaj
Svedio. Pro malfacilaĵoj en akiro de pasporto kaj valuto ne ĉiuj
viddifektitaj
aliĝintoj
povis veni, ekz. el Hungario, Italio, Pollando kaj Francio.
Blinduloj
havis tri laborkunvenojn, dum kiuj oni parolis pri revivigo de internacia
organizo
de blindaj esperantistoj kaj fondo de oficejo de korespondado. Ĉar la
internaciaj
cirkonstancoj post la milito ankoraŭ ne estis tiel stabilaj, ke eblus eĉ
pensi
pri progresa agado, oni proponis prokrasti la aferon. Oni decidis lasi la
aferon
al
la antaŭaj funkciuloj de UABO, kaj petis ilin komenci revivigon de la
organizo,
tuj
kiam la cirkonstancoj stabiliĝos.
La
afero pri internacia informcentro jam solviĝis, ĉar Otto Backe el
Norvegio
memstare
komencis organizi oficejon.
Okazis
ekskursoj al Lund kaj Kopenhago. En Lund kongresanoj vizitis
blindullernejon,
kiu samtempe funkcias kiel laborejo de blinduloj. En Kopenhago ili
konatiĝis
kun la agado de la dana blindulligo en ties sidejo. La dana ligo komencis
loki
blindulojn labori en fabrikoj. En Kopenhago troviĝas teksejoj, kiuj dungas
blindulojn.
En serurfabriko laboras 15 blinduloj, nur la direktoro kaj oficisto estas
viduloj.
En
blindullernejo de Kopenhago troviĝas balosalono, kie oni instruas
dancadon, ĉar
estas
konsiderata ke dancoj apartenas al la eduko de moderna homo.
Verŝajne
pro la malgranda nombro de partoprenantoj, la kunveno ne estis taksata
kiel
internacia kongreso de blinduloj.
204
Kvara volumo
1949
La
17-a IKBE en Bournemouth, Britio
La
malfermo de la antaŭkongreso en Londono okazis en la festsalono de hotelo
Royal.
Al Esperanto dediĉita televidprogramo estis speciala travivaĵo.
Studvizitoj
okazis al blindulrilataj fabrikoj en Londono: fabriko kie preskaŭ cent
vidantaj
kaj blindaj homoj faras virinajn kostumojn ekde fadeno, fabriko Pelican
kie
pli ol cent blindaj kaj vidantaj viroj kune faras korbojn, meblojn kaj el
moderna
materialo,
plasto, kombilojn, laborilojn por virinoj, ornamaĵojn, ludilojn ktp.
Aliaj
vizitoj okazis al la nacia biblioteko, la plej granda blindulbiblioteko en
la
mondo kun 280 000 libroj en brajlo kaj al nacia blindulinstituto (National
Institute
for the Blind, NIB): edukado, esploro, blindulprizorgado; konatiĝo
kun
skribmaŝinoj kaj stenotipoj, skribtabeloj, sonlibroj kaj aliaj helpiloj. –
La
blindulinstituto,
post kelkaj nomŝanĝoj nomiĝas nun Royal National Institute of
Blind
People (RNIB).
La
blindula kongreso en Bournemouth havis partoprenantojn el 11 landoj. En
laborordo
estis dudeko da temoj por trakti kaj okazis sep laborkunvenoj. Kiel
honoraj
prezidantoj de la kongreso elektiĝis W. P. Merrick (Britio) kaj Harald
Thilander
(Svedio) kaj kiel honora kongresa sekretario d-ro R. Tancredi (Italio).
La
kongreso sendis gratultelegramon al la samtempe en Oksfordo kunvenanta
blindulkonferenco
kun la deziro, ke Esperanto estu ekuzata kune kun la plej grandaj
naciaj
lingvoj en ĉiuj internaciaj aferoj de blinduloj. Respondo al la telegramo
alvenis
kvankam malfrue.
Oni
decidis estonte publikigi apartan antaŭkongresan numeron de Esperanta
Ligilo
(EL)
por ke ankaŭ tiuj, kiuj ne partoprenas en la blindula kongreso povu
samtempe
ricevi
sciojn pri traktendaj aferoj. En EL aperos ankaŭ aparta rubriko por poemoj
kaj
tekstoj en mallongigita skribo. Oni decidis preni Esperantan Ligilon kiel unu
el
la
oficialaj ĵurnaloj.
Multon
por pripensi vekis la temoj pri forigo de doganaj kaj aliaj transportaj
kostoj
por helpiloj, kiujn blinduloj mendas el eksterlando: skribmaŝinoj,
sonlibroj,
metalaj
presplatoj kaj similaj. S-ro H. Epstein el Francio estis komisiita prezenti
la
problemon al la Unesko. Estis decidite kunlabori kun la komitato, kiun la
konferenco
en Oksfordo eble starigos por progresigi la projekton.
Kvara
volumo 205
Viglan
diskuton vekis ”teoria mono”, iaspeca ”clearing-sistemo”, pli regula nacia
kaj
internacia interagado inter blinduloj kaj vidantoj, ekz. per korespondado,
internacia
tago de blinduloj, novaranĝo de la alfabeto en la brajla kaj mallongigita
skribo
de Esperanto.
Prelegoj
traktis lingvosciencon, evoluon de blindulprizorgado en Nederlando kaj
anglajn
masaĝistojn.
Okazis
ekskursoj diversloken, ekz. al unu insulo, al Southampton por konatiĝi kun
unu
el la plej grandaj oceanaj ŝipoj en la mondo (Queen Elizabeth) kaj al la
domo
de
la loka blindul-asocio.
1950
La
18-a IKBE en Parizo, Francio; 45 blindaj partoprenantoj el 13 landoj. La plej
fora
partoprenanto
venis el Maroko.
La
malfermo kaj fermo de la kongreso okazis en la universitato Sorbonne kaj la
kunvenoj
en la domo de militblinduloj. La plej gravaj diskutitaj temoj estis revivigo
de
UABE kaj fondo de internacia porblindula Esperanto-biblioteko.
Nova
okazintaĵo en blindulaj kongresoj estis la Arta Vesperkunveno. Jam dum la
antaŭkongreso
ĉiuvespere okazis familiaj kunvenoj en la blindula kongresejo, kiuj
konigis
bonegajn artistojn al la ĉeestantoj. La arta vespero ebligis al ĉiu
montri sian
plenan
kapablon, kaj al publiko ĝui superajn distraĵojn, ĉu muzikajn, ĉu
poeziajn. Ĝi
okazis
en la salonego de Asocio Valentin Haüy.
Raportoj
kaj temoj de referaĵoj:
Normal
Royal College, John Wells, Britio
Instruado
de stenografio, John Wells
Kreado
de internacia brajla biblioteko, Et. Bouquin, Francio
Eblecoj
de blindulmetio, Meyer, Nederlando
Raporto
pri la agemo de Unesko rilate al la brajla sistemo, sendita de W. Percy
Merrick,
Anglio
Prelego
kaj demonstracio pri matplektado, Eryin Horaĉek, Aŭstrio
Diskutinte
pri la restarigo de UABE en iom ŝanĝita formo, la kongreso elektis
tripersonan
komisionon – A. Baerveldt, Nederlando; Raymond Gonin, Francio
kaj
Oskari Lehtivaara, Finnlando – por pretigi statutproponon por la ĝenerala
kunveno.
206
Kvara volumo
La
kongreso sendis saluton al la provizora komitato elektita en Oksfordo en 1949
kaj
prezentis al ĝi sian insistan peton, ke la komitato bonvole akceptu la
internacian
helplingvon,
Esperanton, kiel la trian oficialan lingvon en la internacia porblindula
laboro.
Kongresaj
rezolucioj i.a. rekomendas metieblecojn por blinduloj spertitajn en
Nederlando
kaj Aŭstrio, varme rekomendas al naciaj blindulorgazaĵoj, ke ili
akceptu
alilandajn esperantistojn en siajn libertempajn hejmojn, samkondiĉe kiel
la
samlandanojn, kaj ke ili klopodu kun celo starigi vidulan komitaton por helpi
al
blindulmovado.
Unesko
oficiale akceptis la reprezentantojn de la 35-a UK. La blindulkongreson
reprezentis
ges-roj Harald Thilander kaj s-ro Et. Bouquin. La gastoj ricevis detalajn
klarigojn
pri la celoj, klopodoj, rimedoj kaj esperoj de Unesko.
Estis
ekskursoj al la tombo de Louis Braille en la vilaĝo Coupvray, al
porblindula
muzikinstituto
kaj blindullernejo de Valentin Haüy, al muzeo de instruado
de
blinduloj kaj al produktejo de parolantaj libroj ĉe la franca unuiĝo
de
militblindigitoj.
1951
Kunlabora
komitato de nordlandaj blindulorganizaĵoj
Unu
el plej gravaj taskoj de la kunveno de kunlaborkomitato de nordlandaj
blindulorganizaĵoj
okazinta en Norvegio (Oslo) 16.–17.4.1951 estis elekti komunan
reprezentanton
por la Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj
(TKBB)
starigita en la internacia konferenco en Oksfordo 1949. Ĉar la unua
reprezentanto
s-ro Ernst Jørgensen el Danio estis invitita estri la blinduksekcion
ĉe
la Unuiĝintaj Nacioj, la kunveno elektis kiel lian posteulon ĉe la
TKBB s-ron
Charles
Hedqvist el Svedio kaj vice s-ron Bjarne Mølleby el Norvegio.
Konsiderante
ke
blinduloj kunlaboras internacia sur du linioj, nome inter la blindulorganizaĵoj
kaj
en Esperantomovado oni decidis sendi laŭvice nordlandan reprezentanton
al
Esperantokongresoj. Ties tasko estu influi, ke inter tiuj agadlinioj ne estiĝu
konfliktoj,
kaj por raporti pri Esperantokongresoj al la kunlaborkomitato.
–
La nordlanda kunlaborkomitato kunvenis la unuan fojon en 1920, la duan en 1926
kaj
post la milito regule, eĉ dufoje jare.
La
19-a IKBE en Munkeno, Germanio; 66 partoprenantoj el 14 landoj
Kvara
volumo 207
Blinduloj
estis gastoj de la bavaria blindulligo kaj loĝis en la domo por studentoj
de
la munkena universitato. Tio estis ege oportuna aranĝo, ĉar la
kongresejo de la
Universala
Kongreso estis tute apude, en la munkena universitata domo.
La
plej grava atingo de la kongreso estis, ke la statutpropono de la
statutkomisiono
estis
aprobita kaj sekve fondita Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE). Al
la
estraro
estis elektitaj: G. Vassio (Italio), R. Gonin (Francio), J. Kreitz (Germanio),
O.
Lehtivaara (Finnlando) kaj A. Baerveldt (Nederlando).
Prelegoj
Nuna
stato de la esperanta movado inter la blinduloj, d-ro Vincenzo Musella
La
reala kunlaborado inter blinduloj kaj viduloj, d-ro Musella
Blindulmovado
en Svislando, raporto sendita de d-ro E. Spahr
Nuna
stato de la blindularo en Danio, Poul Glygaard.
Kunlaboro
inter nordregionaj landoj, Poul Glygaard
Franca
grupo de intelektuloj, d-ro Baussibere (f-ino)
Nuna
situacio de la blinduloj en Hispanio, B. Zapater
Raporto
pri Brita Asocio de Blindaj Esperantistoj, John Wells, Britio
Blindaj
muzikistoj en Germanio, Fritz Karow.
Aliaj
diskutitaj temoj estis: internacia blindulafera kunlaboro, katalogo de
esperantolibroj,
mallongiga brajla skribo, kompletigo de la ĵus eldonita kantareto kaj
nova
ĝenerala adresaro.
Kongresanoj
vizitis la sidejon de la bavaria blindulligo. Tuttaga ekskurso
veturigis
kongresanojn al Bad Wiessee, al bavariaj alpoj por sperti i.a. ŝnurfervojon
ĝis
alteco de 1750 m.
1952
Esperanto
deviga en jugoslava blindul-instituto
Okaze
de la 15-a landa Esperanto-kongreso jugoslava en Ljubljana, la blinduloj en
sia
kunveno decidis disvastigi Esperanton inter la landa blindularo. Konforme al
tio
la blindul-unuiĝo en Beograd ekinsistis ĉe la kompetentaj
instruistoj, ĝis fine
la
porkultura ministerio de la popola respubliko Serbio la 15-an de januaro 1952
eldonis
permeson pri fakultativa instruado de Esperanto en la blindul-instituto en
Zemun.
Por la lernantoj, kiuj sin anoncas por lerni la internacian lingvon, ĝi
fariĝas
deviga
kaj la noto pri sukcesa ekzameniĝo estas notata en atestilo. La lernado de
Esperanto
fariĝis deviga por ĉiuj lernantoj de la kvara klaso elementa ĝis
la kvara
208
Kvara volumo
klaso
de la gimnazio. Blinda samideano Vladislav Stefanoviĉ, instruisto en la
blindul-lernejo,
dekrete fariĝis preleganto, lektoro de Esperanto.
La
20-a IKBE (1952) en Oslo, Norvegio; ĉ. 100 partoprenantoj el 10 landoj
En
la 37-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) partoprenis 1 600 esperantistoj.
Konsiderinde
multaj norvegaj kaj alilandaj blinduloj asistis en la programo.
Dimanĉan
diservon kreis du blinduloj, pastro Ragnvald Overvoll, ĉefsekretario de
la
Orientlanda Ligo de Norvegaj Blinduloj, kaj la fama preleganto, orgenisto
Geburg
Aasland.
En la programo de t.n. distra vespero en la kinoteatro Colosseum prenis
grandan
lokon ankaŭ blindaj norvegaj artistoj. Ankaŭ la Arta vespero en
Colosseum
fariĝis
grandioza sukceso, manifestacio de la arta povo precipe de finna kaj norvegaj
senviduloj.
En
la universitato, la kongresejo de la UK, prelegis d-ro Vincenzo Musella,
Italujo
pri
la temo ”Kiasence la okulkuracisto Zamenhof, per sia Esperanto malfermadas
ĉiuloke
kaj ĉiutempe, sennombrajn okulojn?”
En
la festsalono de la Urbodomo okazis la urba akcepto kaj la balo – grandioza
festo
por
preskaŭ dumil kongresanoj, kun manĝajoj, trinkaĵoj kaj dancado.
La
blindula kongreso okazis en la lernejo Fjellhaug. Estis aprobitaj interna
regularo
de
LIBE kaj kongresa regularo, verkitaj de la provizora komitato. La kongresanoj
ricevis
kantlibron donacitan de Harald Thilander.
Kiel
honoraj membroj de LIBE elektiĝis Harald Thilander (Svedio) kaj W. P.
Merrick
(Anglio).
Estis sendita gratulmesaĝo al reĝo Haakon pro lia 80-jariĝo kaj
ricevita lia
dankletero.
La
temoj de prelegoj estis:
Blindullernejoj
en Norvegio, Halvdan Karterud
Edukado
en la blindullernejo en Lyon, Raymond Gonin
Vidmalfortuloj
en Francujo, Raymond Gonin
Organizaĵo
de blindulinstruistoj, Raymond Gonin
Kapabligado
de invalideca blinda junularo, Konfidenti, Jugoslavio
Antaŭaj
kaj nuntempaj cirkonstancoj de blinduloj en Jugoslavio, s-ro Petar Pesiĉ.
Aliaj
diskutitaj temoj estis: Esperanta brajla stenografio, reforma mallongigara
propono
de Albert Masselier (Francio), rilatoj inter porblindulaj lernejoj
Kvara
volumo 209
kaj
lernejoj porviduloj pere de lerneja presado, surfervoja rabato al blindaj
kongrespartoprenantoj.
Estis
aprobitaj du rezolucioj:
1
admono sendota al ĉiuj blindullernejoj en la mondo, ke ili enkonduku
Esperanton
kiel
devigan instrufakon. La rezolucio havas nuran celon por intensigi kaj
plifaciligi
ĉu
la interrilatojn aŭ interŝanĝojn de spertoj inter la tutmonda
blindularo, por akceli
kiel
eble plej taŭge la progresadon de la blindulafero. Sur tiu ĉi kampo,
nur dank´
al
Esperanto, tutmonda neŭtrala lingvo, estas atingebla perfekta tutmonda
senpera
kunlaborado.
2
informo al la Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj (TKBB) pri
la
emo de LIBE kunlabori kun TKBB kaj la deziro, ke TKBB prenu Esperanton
kiel
korespondan lingvon. Cetere LIBE petas apogon de TKBB por enkonduki
Esperanton
en porblindulajn lernejojn kaj organizaĵojn.
Ekskursoj
okazis en Oslo kaj ĝia ĉirkaŭaĵo: kvaretaĝa domo de
Orientlanda Ligo
de
Norvegaj Blinduloj, kie troviĝas butikoj, laborejoj, oficejoj, loĝejoj
ktp. ; Huseby,
kie
troviĝas ŝtata blindullernejo por elkreskintaj knaboj kaj viroj;
Bygdøy-muzeo
proksime
de Oslo kun ŝipo de norvega polusa ekspedicio kaj la pramo Kon-Tiki, per
kiu
kvin norvegoj kaj unu svedo faris en 1947 la faman navigadon tra Pacifiko; la
feriohejmo
Kvikne de blinduloj apud la fjordo ĉ. 40 km de la ĉefurbo.
En
la ferma kunsido de la 37-a Universala Kongreso de Esperanto la prezidanto
de
la blindula kongreso, Halvdan Karterud donis raporton pri la 22-a. Li diris
i.a.:
”La
partoprenintoj de nia 22-a ricevis senpagan loĝejon kaj matenmanĝon
en la
Fjellhaug-lernejoj.
Tie regis vere familia atmosfero. Estis la Norvega Blindulligo, kiu
invitis
kaj pagis la plimulton. La ŝtato kaj pluraj privatpersonoj ankaŭ
kontribuis.
Kiel
prezidanto de la blindulkongreso mi kore dankas al UEA, kiu laŭ kutimo
donis
al
ni senpagajn kongreskartojn. Rekomenpence la blinduloj donis al vi evangelian
Luteran
diservon kaj laŭpove kontribuis al la arta vesperoj kaj al la prelegoj pri
norvega
vivo – – ”.
Esperanto
ĉe Unesko
”La
7-an de decembro 1952, dum semajna kunveno de la pariza Esperanto-grupo
ĉe
Sorbonne, s-ro Ralph Harry, delegito de Aŭstralio al la organizo de la
Unuiĝintaj
Nacioj,
parolis perfekte en Esperanto. Jam estas du gravaj esperantistoj ĉe
Unesco:
s-roj
Lionel Elvin kaj Gedchot .”
(Esperanta
Ligilo 2/1952)
210
Kvara volumo
1953
La
21-a IKBE Zagrebo, Jugoslavio
La
rezulto de la definitiva voĉdonado en 1953 ne grave diferencas de la
Prepara
Komitato:
G. Vassio prezidanto, J. Kreitz vicprezidanto, O. Lehtivaara kaj R. Gonin
sekretarioj,
A. Baerveldt kasisto, s-ino V. Thilander kaj C. Verlinde (Nederlando)
konsilantoj.
Dum la oficperiodo A. Baerveldt anstataŭĝis per P. Wallace (Britio).
1954
La
22- a IKBE en Amsterdam; ĉ. 100 partoprenantoj el 14 landoj
Okazis
la unua ĝenerala asembleo (tiam Ĝeneral-Kunveno) de LIBE. Gravaj
temoj
estis
la financa situacio de LIBE kaj la Internacia Esperanto-Brajla Biblioteko
(IEBB)
ekzistanta
en Francio kaj administrata de Serge Gyors.
Okazis
demonstracio de nova maŝino por brajla presado kaj jubilea kunveno de
Nosobe
(Nederlanda Societo de Blindaj Esperantistoj).
Ĝenerala
Konferenceo de Unesko en Montevideo 10.12.1954
Unesko
agnoskas Esperanton kaj establas konsultajn rilatojn kun UEA laŭ jena
rezolucio:
”La
Ĝenerala Konferenco, diskutinte la Raporton de la Ĝenerala Direktoro
pri la
Internacia
Peticio favore al Esperanto;
Notas
la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de la internaciaj intelektaj
interŝanĝoj
kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo;
Rekonas,
ke tiuj rezultoj respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko;
Notas,
ke pluraj Ŝtatoj-Membroj informis pri sia preteco enkonduki aŭ
ampleksigi la
instruadon
de Esperanto en siaj lernejoj aŭ superaj edukaj institucioj, kaj petas
tiujn
Ŝtatojn-Membrojn
informadi la Ĝeneralan Direktoron pri la rezultoj atingitaj sur tiu
kampo;
Komisias
la Ĝeneralan Direktoron sekvi la kurantan evoluon en la uzado de
Esperanto
en scienco, edukado kaj kulturo, kaj tiucele kunlabori kun Universala
Esperanto-Asocio
en aferoj koncernantaj ambaŭ organizaĵojn.”
Kvara
volumo 211
La
rezolucio vekis grandan intereson en amaskomunikiloj. Miloj da artikoloj en la
tuta
mondo informis pri Esperanto kaj Unesko.
”–
– la Unesko-rezolucio gravege kontribuis al la memfido de la esperantistoj en
tiuj
postmilitaj jaroj, kiam la movado nur pene kaj palpe renaskiĝis post tiom
da
detruo
kaj persekuto. – –”
(Esperanto
n-ro 1284 (10) Oktobro 2014. Rekreskigo de memfido kaj memkono –
Montevideo
60 – jaro por festi la atingojn de Esperanto sur la kampoj de edukado,
scienco
kaj kulturo. Mark Fettes, Barbara Pietrzak)
Ekde
novembro 2011 UEA estas konsulta partnero de Unesko.
1955
La
23-a IKBE en Bolonjo, Italio
Ĝenerala
asembleo de LIBE ne okazis pro nesufiĉa nombro de ĉeestantaj
estraranoj.
Okazis
kvar laborkunsidoj kun diskutoj pri la projekto havigi Esperanton
oficiala
lingvo de laTutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj (TKBB).
La
rezolucio notas, ke tio tuŝas precipe malgrandajn naciojn, ĝuste
tiujn, kiuj
havas
lingvajn problemojn. Estis decidite admoni landajn blindulorganizaĵojn
de
malgrandaj landoj fari proponojn al TKBB. Estis ankaŭ rekomendite, ke
reprezentantoj
de blindulorganizaĵoj de grandaj landoj subtenu tiujn proponojn.
Temoj
de prelegoj:
Blindaj
instruistoj en porblindulaj lernejoj kaj lernejoj de vidantoj, f-ino Pitacco el
Italio;
realismo en reklamado de la blindulorganizaĵoj.
Okazis
koncerto en la urba teatro, urba akcepto, arta vespero, festrapsodio pri
disvolviĝo
de Esperanto, tuttaga ekskurso.
1956
La
24-a IKBE en Kopenhago, Danio
Al
la kongreso en la reĝa blindulinstituto aliĝis 133 partoprenantoj el
13 landoj.
Okazis
ŝakkunveno, kunveno pri ”La parolanta libro” kaj aliaj helpiloj por
blinduloj,
prezentado
de dana solvo, ekspozicio de helpiloj, diskutado pri rolo de Esperanto
en
blindulaj aferoj, vizitoj en la hejmo por laborkapablaj virinoj kaj en la ŝtata
trejnejo
por enlaborigo de invalidoj sur la normalan laborkampon, ekskurso al la
infanlernejo
por blinduloj en Kalundborg kie kongresanoj havis eblecon naĝi kaj
ekskurso
al la hejmo por surd-blinduloj en Nærum.
212
Kvara volumo
1957
La
25-a IKBE en Liono, Francio; 80 partoprenantoj el 16 landoj
La
IKBE estis antaŭkongreso de la 72-a Universala Kongreso de Esperanto en
Marseille,
Francio.
1958
La
26-a IKBE en Mainz, Germanio; preskaŭ cent partoprenantoj La universitato
de
Mainz
servis kiel kongresejo. Parto de la blinduloj eĉ loĝis tie.
Temoj
de diskutadoj:
Normigo
de registriĝrapidecoj de magnetofonoj kaj redaktado de Esperanta Ligilo,
kiun
Harald Thilander pro alta aĝo verŝajne devas transdoni al alia
redaktoro.
Referaĵoj:
Nuna
stato kaj evoluo de la blindulafero en Germanujo, Hans Breitenbach;
Agado
de nordlanda kunlaboranta komitato de la blinduloj, Poul Glygaard, Danio;
Memhelpaj
organizaĵoj de blinduloj en Aŭstrujo, Robert Vogel; La nuna stato de
la
blindulafero
en Hungarlando, D-ro Bano Miklos.
Aliaj
diskutitaj temoj:
Utileco
de la sonbendoj por blinduloj, la sonbendaj bibliotekoj por blinduloj en
diversaj
landoj, blindulhelpiloj, raportoj pri la stato de blindulafero en diversaj
landoj,
diskutado kaj proponoj.
Okazis
fakaj kunsidoj de blindaj oficistoj, muzikistoj kaj ŝakludantoj. Ekskurso
okazis
laŭlonge de la valo Rejnavalo al la fama Lorelei.
1959
La
27-a en Varsovio, Pollando; 82 partoprenantoj el 15 landoj Laborkunvenoj
traktis
plurajn temojn, referaĵoj i.a. pri masaĝo kiel metio de blinduloj
plurlande,
muziko
kiel metio kaj cirkonstancoj de blinduloj en Pollando. Pri blindulaj metioj,
la
situacio en Pollando similas tiujn en aliaj landoj. En Pollando la nombro de
dungitoj
en industrio ankoraŭ ne estas ege granda, sed estas kreskanta, same ankaŭ
tiu
de telefonistoj. Malnovaj metioj kiel bros- kaj meblofarado kaj masaĝo
estas la
plej
popularaj.
Studvizitoj
okazis al varsoviaj blindulinstitucioj, ekz. al nova fabriko, kiu produktas
diversajn
brosojn. En trikejo laboris 19 blinduloj per maŝinoj. Vidantaj invalidoj
Kvara
volumo 213
plenumis
aliajn taskojn. Multaj blinduloj partoprenis en ekskursoj, al Bjalistoko, la
naskiĝurbo
de D-ro Zamenhof, kaj al la hejmmuzeo de la komponisto kaj pianisto
Frédéric
Chopin. En la hejmmuzeo la mondfama blinda esperantista pianisto Imre
Ungar
el Hungario koncertis.
1960
La
28-a IKBE en Bruselo, Belgio
La
temoj estis:
La
instruado de Esperanto en la blindullernejoj, referaĵo de fraŭlino E.
Woodget,
Britio; proponoj kaj rezolucio sendotaj al la tutmonda kongreso de
blindulinstruistoj
en Hannover, 1961.
La
magnetofono kaj la blinduloj
Propagando
de Esperanto inter la junaj blinduloj
Okazis
kunveno kun la belga societo de Intelektaj Blinduloj.
1961
La
29-a IKBE en Harrogate, Britio
La
blindula kongreso okazis en Hotelo Grand kaj pri la aranĝoj respondecis
f-ino
E. Woodget.
Temoj
de prelegoj:
Readaptiĝo
de ĵus-blindiĝintoj
Blinduloj
en industrio kaj komerco
Edukado
de la blinda infano kun mensaj- aŭ aliaj korpaj-difektoj
Laboro
kaj celoj de la Ligo de Helpantoj de la Surdblinduloj.
Krom
la tradicia Gaja vespero kaj tuttaga ekskurso okazis tiftologia ekspozicio kun
prezentadoj
pri brajlo kaj magnetofono en la servo de blinduloj.
1962
En
1962 estis fondita Aŭstria Ligo de Blindaj Esperantistoj (ALBE).
La
30-a IKBE en Kopenhago, Danio
La
kongreso okazis en la blindula instituto.
Diskutitaj
temoj:
Oni
parolis pri ebloj de blinduloj akiri laboron en la labormerkato. Estis
konstatite,
ke
en multaj landoj oni sufiĉe bone atingis la celon. Blinduloj laboras ekz.
kiel
214
Kvara volumo
telefonistoj,
stenografistoj, oficistoj kaj muzikistoj. Ankaŭ kiel sendependaj
komercistoj
kaj negocistoj blinduloj prosperas. Diskuton vekis enlaborigo de blindaj
homoj
en la libera labormerkato, ekz. en fabrikoj.
Parolinte
pri la sekva kongreso oni provis trovi rimedojn instigi gejunulojn
partopreni
la kongreson en Hago. Kiel instigi Esperanto-instruistojn por ke pere de
ili
Esperanto estu enkondukata en blindullernejojn?
La
distra programo konsistis el ekskurso al kamparo kaj Gaja vespero.
Internacia
kongreso de instruistoj de blinduloj, Hannover,
Germanio
Aŭgusto 1962
La
internacia kongreso de instruistoj de blinduloj okazinta en Hannover en
aŭgusto
1962 aprobis rezolucion. La rezolucion prezentis Halvdan Karterud el
Norvegio
en la nomo de LIBE. Ĉeestis 400 reprezentantoj kaj observantoj el 43
landoj.
Kongrue
kun la kvina rezolucio de la kunveno de la Tutmonda Konsilantaro por la
Bono
de la Blinduloj en Romo 1959, kiu agnoskas la internacian lingvon
Esperanto
kiel efikan rimedon por disvastigi kontaktojn inter diverslandaj blinduloj,
kaj
rekomendas ke oni konsideru ĝiajn avantaĝojn en internaciaj kaj
naciaj
organizaĵoj
kaj ankaŭ en blindullernejoj la internacia kongreso de instruistoj de
blindaj
gejunuloj okazinta en aŭgusto 1962 admonas estrarojn de tiuj organizaĵoj
kaj
lernejoj
ĉie en la mondo:
1
En la komenco de nova lernojaro komuniki al lernejanoj la grandan intelektan
valoron
de Esperanto precipe por blinduloj, kaj la avantaĝojn, kiujn la studado
kunportos,
2
Produkti, plejeble novajn lernolibrojn, vortarojn ktp. kaj kuraĝigi
studadon de
la
lingvo kiel gajnigan libervolan studadon, kaj
3
En lernejoj, kie estas instruataj fremdaj lingvoj, konsideri mallongan kurson
de
Esperanto
kiel elementan studadon de lingvoj.
1963
La
31-a IKBE en Sofio, Bulgario; 41 partoprenantoj el 11 landoj
Estis
aprobita rezolucio pri instruado de Esperanto en la lernejoj de la
viddifektitaj
infanoj.
Kvara
volumo 215
1964
La
32-a IKBE en Hago (konferencejo ”Overvoorde”), Nederlando;
131
partoprenantoj el 15 landoj
Okazis
ŝaka turniro, vizito al blindullaborejo en Rotterdam kaj vizito de la
haveno,
jarkunveno
de Nosobe (Nederlanda Societo de Blindaj Esperantistoj) kaj prelego.
1965
La
33-a IKBE en Gwatt, Svislando; 80 partoprenantoj el 12 landoj
La
ĉeforganizanto estis Giovanni-Antonio Pellanda kunlabore kun
LIBE-prezidanto
Joseph
Kreitz. Kun referaĵoj elpaŝis Dirk Schipper (Nederlando) kaj Poul
Glygaard
(Danlando).
Fakkunsido
por blinduloj kaj blindulamikoj en Tokio
Esperanta
Ligilo, n-ro 8/1965: Dum la 50-a UK en Tokio kunsidis la japanaj blindaj
E-istoj.
Ili decidis revivigi sian iaman ”Japanan Asocion de Blindaj E-istoj” (JABE)
kaj
aliĝi al LIBE kaj aboni al EL. Ni esperas, ke baldaŭ ni povos doni
pri tio oficialan
komunikon
kaj adreson de delegito.
El
longa letero de s-ro Hideo Imai, de la 22 sept., ni eltiras la jenajn informojn
koncerne
la kunsidon de niaj gesamideanoj, blindaj kaj blindulamikaj, dum la 50-a
UK.
La
kunsido okazis la 2-an de aŭgusto matene. Ĝin partoprenis 16
personoj, el kiuj
nur
7 blinduloj. Prezidis s-ro Huĉida, kursgvidanto en la rondo de
Tokio-fakultato.
Post
silenta minuto memore al la mortintoj, i.a. al d-ro Yagi, prez. de UEA, kaj
kantado
de ”La espero”, Hideo Imai faris salutparoladon. Li bedaŭras, ke neniu
alilanda
blindulo povis ĉeesti la kunsidon, kaj li ankaŭ bedaŭras la
foreston de
s-ro
Torii, la pioniro de la japana blindula E-movado, pro subita malsano de lia
edzino.
Iam, post la fondiĝo de JABE (Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj), la
movado
estis tre vigla, kaj Esperanto estis enkondukita kiel deviga lernobjekto en
du
blindullernejoj en Okajama kaj Ôsaka. Bedaŭrinde, la nuna stato ne
atingas la
nivelon
de la plej vigla periodo, kaj la klopodoj de ĉiuj estas necesaj. Kelkajn
tagojn
antaŭe
la parolanto ricevis leteron el Vjetnamio, kie blindulesperantista movado
estas
ekkreskanta: tio pruvas, ke la malgrandigita mondo bezonas komunan
lingvon.
Fine la parolanto deziras sukceson al la kunsido.
Malnova
samideano Nagamina raportas pri la historio de la blindula E-movado
en
Japanujo. Sekvis legado de salutleteroj de f-ino Claudette Toro, s-ino Eunice
Hughes,
Jan Silhan, f-ino Sara Hazen, f-ino Barbara Newberry, Kordyla, Oskari
216
Kvara volumo
Lehtivaara,
G. Vassio, P. Glygaard. LIBE sendis al la kunveno sonbendon, sed pro
bedaŭrinda
eraro fare de la poŝto, la bendo atingis s-ron Imai nur post lia reveno el
la
kongreso.
Dum
la kunsido oni faris jenajn ĉefajn decidojn: restarigi JABE-n fonditan en
1914;
publikigi
kiel eble plej multajn artikolojn pri Esperanto; peti la enkondukon de
Esperanto
en la blindullernejojn kaj stimuli la aliĝon al JABE; varbi abonantojn por
EL
kaj membrojn por LIBE, kaj por ebligi tion aperigi informilon; serĉi la
helpon
de
vidantaj Esperantistoj, kaj por tio rilati kun ili, instrui al ili
Esperanto-brajlon
kaj
korespondigi ilin kun alilandaj blinduloj; plialtigi la lingvonivelon de la
anoj per
multa
legado kaj ekzercado; utiligi mondonacon de s-ro Ŝiraki (Nagoja) por
eldoni
la
informilon kaj funkciigi la asocion ĝis la kotizoj sufiĉos.
Oni
elektis estraron: prez. Y. Kato, sekr. T. Tanaka, ktp. La kunsido finiĝis
per
tagmanĝo
kaj kantado de ”La tagiĝo”. Menciinda estas la ĉeesto de tre malnova
samideano
K. Namba, kiu antaŭ 30 jaroj enkondukis Esperanton en la
Okajamablindullernejon,
kaj
kiu bone konis la rusan blindan poeton, samideanon Eroŝenko.
1966
La
34-a IKBE en Budapest, Hungario; 101 partoprenantoj el 16 landoj
Unuafoje
post la dua mondmilito estis reprezentita Sovetunio.
La
34-a IKBE okazis kiel parto de la 51-a Universala Kongreso de Esperanto.
Dum
laborkunvenoj sekvis referaĵoj de:
Jan
Kiss pri instruado de blinduloj en Hungarujo
Rudolf
Krchňák (Ĉeĥoslovakio) pri la rolo de blinduloj en la
muzikhistorio
Arvo
Karvinen (Finnlando) pri graveco de sporto por la blinduloj
Jozef
Smietanko pri la stato de blindulprotekto en Polujo.
Dum
fakaj kunsidoj okazis diskutoj pri:
1
Enlaborigo de blinduloj en diversaj manlaboroj
2
Problemoj de blindaj instruistoj, masaĝistoj kaj telefonistoj.
1967
La
35-a IKBE en Rheinbreitbach, Germanio; 89 partoprenantoj el 15 landoj
Okazis
diskutoj pri enregistro de brajlaj libroj en Esperanto, kiuj haveblas en
porblindulaj
bibliotekoj en diversaj landoj, kunlaboro de LIBE kun aliaj porblindulaj
Kvara
volumo 217
organizaĵoj,
kaj studado de Esperanto en diversaj landoj. Katalogo de brajlaj
publikaĵoj
en Esperanto estas en preparado.
Krome
la kongresprogramo enhavis deklaman kaj oratoran konkurson, prelegojn,
ekspoziciojn,
ekskursojn kaj konversacian kurson, kiun gvidis franca lerta
esperantisto.
1968
Internacia
Esperanto-kurso en Helsingør (Danio)
Internacia
kurso de Esperanto kun 93 partoprenantoj el dek landoj. Inter la
partoprenantoj
dudeko estis viddifektitoj el Danio, Finnlando, Norvegio kaj Svedio.
La
36-a IKBE en Madrid, Hispanio; ĉ. 100 partoprenantoj el 9 landoj
La
ĉefaj diskutitaj temoj estis instrumaterialo kaj -metodoj kaj havigo de
materialo
por
Esperanta Ligilo kaj ties elspezoj kaj cirkulado. Kongresanoj konatiĝis
kun
la
agado de hispana blindulorganizaĵo ONCE. Okazis referaĵoj pri
biblioteko kaj
eldonado
en Hispanio, ŝakturniro kaj diskutoj pri agado de blindulorganizaĵoj
plurlande.
1969
La
37-a IKBE en Helsinki, Finnlando; 105 partoprenantoj el 14 landoj, aliĝis
130 el
17
landoj. Tiuj kiuj ne povis alveni, estis plejparte el orientaj najbaraj landoj.
Antaŭ
la kongreso okazis renkontiĝo en Kuopio kaj Rautalampi kun partoprenantoj
el
dek landoj (394 km norden de Helsinki). Eero Häkkinen, estro de
blindullernejo
de
Kuopio kaj prezidanto de la finna blindulligo, prelegis pri edukado al
blinduloj
en
Finnlando.
Temoj
de prelegoj:
Rekapabligo
de blinduloj en Finnlando, Kaarlo Virkki, ĝenerala sekretario de Ligo
de
Blinduloj en Finnlando
Ĉu
Esperanto havas estontecon?, Martin Meyer, Svislando
Unuiĝo
eŭropa de blindaj laboruloj, s-ro Etienne Bouquin, prezentita de Jacques
Charlin,
Francio
Elstaraj
blindaj virinoj, Rudolf Krchňák, Ĉeĥoslovakio
Feriohejmoj
de blinduloj en Finnlando, Raimo Tanskanen
218
Kvara volumo
Debato:
Esperanto – aŭ ideologia aŭ praktika instrumento?
Okazis
vizito en la rekapabliga centro Tyyskylä en Siuntio kaj en la kurso por
surdblinduloj,
ekskurso al Hämeenlinna, kie estis ŝipveturado kaj lunĉo, en
Rajamäki
konatiĝo kun fabriko de Hellas-Piano kaj regalita vespermanĝo.
La
50-jara jubileo de Steleto, Esperanto-asocio de blinduloj en Finnlando okazis
en
la blindula feria hejmo en Tuusula. Magistro Vilho Setälä, honora
membro de
Steleto,
parolis pri Kalevala.
–
D-ro Vilho Setälä (1892–1985) redaktoro, fotografisto, esploristo,
scienca
verkisto,
multflanka kultura aganto kaj ĉefa gvidanto de Esperanto-movado en
Finnlando,
aŭtoro de pluraj lerniloj kaj vortaroj.
IKBE
okazis en la kadro de la 54-a UK 26 julio–2 aŭgusto 1969.
1970
La
38-a IKBE en Vieno, Aŭstrio; 130 partoprenantoj el 15 landoj
Siajn
referaĵojn prezentis:
1
Harald Rader pri la blindulafero en Aŭstrio (voĉlegis Hans
Breitenbach)
2
Hans Breitenbach detale raportis pri la konferenco de Eŭropa Regiona
Komitato
de la Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj, okazinta
en
la komenco de julio en Kopenhago
3
Etienne Bouquin (Francio) elpaŝis kun referaĵo pri la Unuiĝo Eŭropa
de
Blindaj
Laboruloj (UEBLA)
4
Karl-Heinz Hoffmann parolis pri la spertoj de EBLOGO
(Esperanto-blindulligo
de Germanujo) varbanta novajn membrojn inter la
blinduloj.
Al
la IKBE38 estas dediĉita tuta brajla suplemento al EL, preparita de la
kongressekretarioj
Th. Speckmann kaj M. Meyer.
Samloke
okazis la 55-a UK kun la temo ”Esperanto kiel instrumento de internacia
konceptado
de la mondo”.
1971
La
39-a IKBE en Londono, Britio; 111 partoprenantoj el 14 landoj, la plej foraj
venis
el
Kanado kaj Israelo.
Kvara
volumo 219
Dum
la kongreso oni parolis pri aktualaj aferoj kaj pri integriĝo kun vidantoj
kaj pri
eksteraj
kaj internaj malfacilaĵoj ĉirilate.
La
temo de la samloke okazinta 56-a UK estis ”La problemo de lingva komunikado
en
nuntempa mondo”.
1972
La
40-a IKBE en Rimini, Italio; 122 partoprenantoj el 18 landoj
Estis
prezentitaj 13 prelegoj kaj okazis diskutoj pri diversaj blindulaferaj
problemoj
plurlande:
pri valideco de signaturo de blindulo en diversaj landoj, agado de
porblindula
biblioteko en Italio, situacio de viddifektitaj instruistoj en publikaj
lernejoj
en Italio, situacio de viddifektitaj virinoj en okcidenta Germanio, blindaj
muzikistoj
en Hungario, transiro al angla kaseda sistemo en Finnlando kaj
instruado
de informadiko al blinduloj en Finnlando.
Estis
aprobitaj kvar rezolucioj al porblindulaj organizaĵoj kaj ŝtataj
registaroj: la
kongreso
postulas pli efikajn agojn koncerne surdblindulojn, viddifektitajn virinojn,
enlaborigon
de viddifektitoj kaj validecon de signaturo de blindulo.
Krome
la kongresa programo enhavis ŝakludon, kvizon kaj tuttagan ekskurson.
La
57-a UK okazis en Usono (Portland) kun la temo ”Monda turismo kaj lingva
diverseco”.
1973
La
41-a IKBE en Beograd, Jugoslavio; 101 partoprenantoj el 11 landoj
La
kongreso okazis en studenta hejmo ”4 april” en Beograd 24–28 julio.
Prelegoj:
Didaktitaj
kaj pedagogiaj valoroj de Balu-sistemo, R. Gonin, Francio
Formoj
de enlaborigado de la blinduloj en Pollando, J. Smietanko, Pollando
Problemoj
de la revuo ”Pola stelo”, J. Smietanko
Socialaj
rilatoj de la blinduloj en ilia labormedio, P. Kuhtiĉek, Jugoslavio
Socia
sekureco de blindaj intelektuloj en sociala kaj labora juro, F. Muĉić,
Jugoslavio
Opinioj
de enlaborigitaj blinduloj pri socialaj formoj de enlaborigo de blinduloj,
V.
Stanĉić, F. Tonković, G. Zovko, Jugoslavio
Rolo
de la sensoj en la spacorientiĝo de la blinduloj, V. Stefanović,
Jugoslavio.
220
Kvara volumo
Okazis
tuttaga ekskurso kaj du artprogrameraj vesperoj: Nacia vespero kaj Arta
vespero
kiun preparis la familio Gonin.
(Naš
Vesnik, n-ro 4.1973, organo de jugoslava blindul-asocio, esperantigis Nedeljka
Loĵajiĉ)
La
temo de la 58-a UK en Beograd estis ”Lingva egalrajteco en teorio kaj
praktiko”.
1974
La
42-a IKBE en Hamburg, Germanio; 160 partoprenantoj el 20 landoj
Okazis
prelegoj pri disvolviĝo de porblindulaj aferoj plurlande, pri laboro de
tutmonda
blindul-unuiĝo kaj enkondukoj kun diskutoj. La distra programo
konsistis
el tuttaga ekskurso, vizito en la kulturdomo de loka blindulasocio, teatro.
Samloke
okazis la 59-a UK kun temo ”Naciismo kaj internacia kunlaboro en
nuntempa
mondo”.
1975
La
43-a IKBE en Kopenhago (Hillerød), Danlando; 64 partoprenantoj el 12 landoj
En
la programo estis prezentadoj kaj diskutoj jene: blindulorganizaĵo en
Danio,
informado
al granda publiko, diversaj eblecoj uzi brajlon, integriĝa edukado de
viddifektitaj
infanoj, ekskurso al la plej moderna blindullernejo de infanoj kaj
gejunuloj
en Refsnæs en nord-okcidenta Selando (Sjælland) 100 km de
Kopenhago.
La
lernejo prizorgas ankaŭ haveblecon de lernomaterialoj kaj aliaj subtenaj
rimedoj
por
viddifektitoj, kiuj vizitas en publikaj lernejoj. La rektoro alparolis
Esperante.
La
kongreso aprobis tri rezoluciojn:
1
Pri integriĝa edukado la kongreso subtenas strebojn de blindulorganizaĵoj
kaj
organizaĵoj de instruistoj de blinduloj celantaj al normala partopreno de
viddifektitoj
en la socio.
2
En ekstera informado la kongreso emfazas objektivecon kaj proponas, ke
eksteran
informadon prizorgu informantoj kiel en Norvegio kaj Svedio.
3
Konteltiroj en brajlo: Poŝtbankoj en Nordlandoj kaj unu privata banko en
Norvegio
sendas konteltirojn en brajlo al viddifektitoj. La kongreso admonas
blindulorganizaĵojn
en aliaj landoj agi tiel, ke ankaŭ en aliaj landoj la sama
servo
estu havebla.
La
temo de la 60-a UK en Kopenhago estis ”La socia pozicio de la virino”.
Kvara
volumo 221
1976
La
44-a IKBE en Stubenberg, Aŭstrio; 97 partoprenantoj el 16 landoj
Temoj
de kongresaj rezolucioj:
1
Instruado de Esperanto en lernejoj, precipe en blindullernejoj
2
Radioelsendoj
3
Financa subteno por eldonado de brajligitaj libroj en Esperanto
4
Vojaĝoj de blinduloj kaj vojaĝrabatoj
5
Enlaborigo de blinduloj.
La
61-a UK okazis en Grekio (Athina) kun la temo ”Internacia kunlaboro de ŝtatoj
je
regiona nivelo”.
1977
La
45-a IKBE en Oslo, Norvegio; 40 partoprenantoj el 13 landoj
La
kongreso okazis en blindullernejo en Huseby. La rektoro de la lernejo Henning
Karlstad
prezentis la lernejon en bona Esperanto, kvankam li ne regas la lingvon.
Temoj
de la prelegoj:
Blindeco
en la historio de jarcento kaj koncerne individuon, Hil Delver
(Nederlando)
Kiel
agas moderna organizaĵo, Birger Viggen (Svedio).
Ekskursoj
konatigis la partoprenantojn kun la biblioteko de sonlibroj, surbendiga
sekcio
kaj parko de statuoj (Vigeland). La urba akcepto okazis en la urbodomo. Sub
gvido
de profesiaj gvidantoj kongresanoj konatiĝis kun la domo, kiu estis
konstruita
en
la jaro 1950 por la 900-jara datreveno de la urbo Oslo. Jam tiam estis dirite,
ke la
domo
estas kiel juvelskatolo.
La
kongresa rezolucio estas adresita al blindulorganizaĵoj kaj al la Tutmonda
Konsilantaro
por la Bono de la Blinduloj. Ĝi admonas:
1
fari ĉian eblon por akiri internacian regulon, ke ĉiu viddifektito,
kiu vojaĝas
al
alia lando trajne, povu tie profiti la samajn avantaĝojn kiel la enlandaj
viddifektitoj.
Precipe la viddifektitaj esperantistoj, kiuj havas multe da
internaciaj
kontaktoj, spertas mankon de tia internacia interkonsento;
2 rekomendas
al blindulorganizaĵoj pli efike faciligi la internaciajn kontaktojn de
viddifektitoj,
ekzemple per interŝanĝo de feriantoj.
La
62-a UK okazis en Islando (Reykjavik) kun la temo ”La rajto je komunikado”.
222
Kvara volumo
1978
La
46-a IKBE en Varna, Bulgario; 180 partoprenantoj el 19 landoj, inkluzive de
Aŭstralio
kaj Kanado
Referaĵoj:
Enlaborigo
de viddifektitoj en intelekta kampo, A. Masenko, Sovjetunio
Muziko
en la vivo de viddifektitoj en Bulgario, M. Karamihajlov
Kontribuo
de surdblinduloj en la mondan kulturon, R. Krchňák, Ĉeĥoslovakio
Paŝoj
de integriĝa edukado en Britio, J. Wells.
En
la kongreso estis aprobitaj tri rezolucioj. Koncerne surdblindulojn la kongreso
admonas
blindulorganizaĵojn kaj aliajn instituciojn en diversaj landoj daŭrigi
strebojn
por plibonigi la situacion de surdblinduloj.
Pri
estonta agado de LIBE la kongreso petas, ke la estraro de LIBE studu eblecojn
starigi
apartan virinan komitaton, kaj klarigu ĉu la brajla gazeto de Unesko povu
aperi
ankaŭ en Esperanto.
La
temo de la samloke okazinta 63-a UK estis ”Internacia lingvo – internacia
edukado”.
1979
La
47-a IKBE en Lucerno, Svislando
Samloke
okazis la 64-a UK kun la temo ”La lingva aspekto de internacia organizo”.
1980
La
48-a IKBE en Stokholmo, Svedio
En
la kadro de la 48-a IKBE en Bosön, Lidingö, ĉ.10 kilometrojn de
la Stokholma
centro
okazis seminario kun la temo ” Solidareco al la blinduloj en evoluaj landoj”.
La
temo de la kongreso:
Sansporto,
en teorio kaj praktiko, kunlabore kun la sportinstituto kaj la sveda
handikapsporta
asocio, altnivela kultura programo. Studvizitoj okazis al la domo de
la
sveda blindulorganizaĵo, feriohejmo Almåsa kaj subĉiela muzeo
Skansen. Inter la
kongresanoj
estis multaj muzikistoj kaj ili muzikis en Skansen.
La
temo de la samloke okazinta 65-a UK estis ”Diskriminacio”.
Kvara
volumo 223
1981
Jam
longe LIBE estis faka asocio kunlaboranta kun la Universala
Esperanto-Asocio
(UEA). En la jaro 1980 la estraro de LIBE decidis oficialigi la
rilaton,
kaj en la jaro 1981 LIBE aliĝis al UEA.
La
49-a IKBE en Zagrebo, Jugoslavio; 117 partoprenantoj el 14 landoj
La
organizanto de la kongreso estis KUNE (Kroata Unuiĝo de Nevidantaj
Esperantistoj).
Kongresreferaĵoj:
Pozicio
de blinduloj en Jugoslavio, Fadil Muĉić, prezidanto de Jugoslavia Blindul-
Ligo);
Blinda
virino en nia lando, N. Ložajiĉ
Blinda
aktoro-amatoro en Zagreb, prof. Antun Lastriĉ
Informado
kaj komunikado de blinduloj, A. Grassini
1981,
”La jaro de handikapuloj”, d-ro Suden
La
Esperanto-movado hodiaŭ, problemoj kaj perspektivoj, Z. Tiŝljar, dir.
de
Internacia
Kultura Servo
Esperanto
inter blinduloj en Jugoslavio, Vl. Stefanoviĉ
Pri
iuj aspektoj de brajlolegado, B. Topaloviĉ.
La
66-a UK okazis en Brazilo (Brasilia) kun temo ”Kulturoj kaj lingvoj:
pontoj
kaj baroj”.
1982
La
50-a IKBE en Breda, Nederlando; 112 partoprenantoj el 15 landoj
Prelegoj:
Pri
birdoj, precipe strigoj, R. Bossong
La
prononcado de Esperanto, T. Karloviĉ
50
jaroj de IKBE, F. Karow
Esperantistoj
Esperigas Esperantojn: Helpo kontraŭ evitebla blindiĝo, specife en
Afriko,
J. Tuinder, Nederlando
La
67-a UK okazis en Belgio (Antwerpen) kun la temo ”Generaciaj aspektoj de la
Esperanto-movado”.
224
Kvara volumo
1983
La
51-a IKBE en Budapest, Hungario; 181 partoprenantoj el 19 landoj
Temo:
Blindulo en la ĝenerala Esperanto-movado
Referaĵoj:
Cirkonstancoj
de viddifektitoj en Bulgario kaj Hungario
Pri
ludoj kaj specialaj metodoj en edukado de lingvo.
Okazis
ekskurso al broso- kaj balailoprodukta fabriko, kies dungitoj plejparte estas
viddifektitoj.
Aŭtobusa rondveturo konatigis kun la urbo kaj boata krozado kun
lago
Balaton. En koncerto ludis hungara blinda orgenisto.
Ĉeestantoj
de la 68-a UK estis invitataj al LIBE-kunveno per jena invito en la
kongresa
libro:
”LIBE
invitas. Ĝuste inter la blindularo de pluraj landoj la nombro de fervoraj
esperantistoj
estas relative alta. Aliflanke, blinduloj ofte sentas diskriminacion,
izoliĝon,
ĉar interkomunikado inter handikapitaj kaj la ĝenerala movado ne
estas
perfekta.
En
la mardo je la 14-a horo en salono Wüster, LIBE ebligos al interesatoj
informiĝi
kion
la vide handikapitaj faras por la ĝenerala movado, sed ankaŭ kiel
eblas al
vidantoj
kontribui al tiu agado (per voĉlegado, partoprenigo en ĝeneralaj aranĝoj,
k.s.).
Jen bona okazo plibonigi la internan komunikadon de nia movado profite al la
komuna
celo.”
La
temo de la samloke okazinta 68-a UK estis ”Sociaj kaj lingvaj aspektoj de la
moderna
komunikado”.
1984
La
52-a IKBE en Tirrenia, Italio
Temoj:
Blinda virino en nuntempa socio, prelegoj kaj spektakloj pri italaj
historio,
muziko, literaturo, scienco kaj socio, kursoj pri la itala kaj Esperanto por
komencantoj.
Okazis festivalo de itala kulturo.
La
69-a UK okazis en Kanado (Vancouver) kun la temo ”Lingvaj minoritatoj – ĉu
nur
nacia fenomeno?”.
Kvara
volumo 225
1985
La
53-a IKBE en Augsburg, Germanio 27 julio–3 aŭgusto; 149 partoprenantoj el
17
landoj
Temoj:
Handikapuloj
en la socio, kelkaj pensoj el la socipolitika kampo, John Wells, Britio
Pri
cirkonstancoj de viddifektitoj en okcidenta Germanio
Pri
evoluo de Esperanto kaj pri la agado de Akademio de Esperanto,Werner
Borgmann
Esperanto
kaj Eŭropo, Elsbeth Borgmann
Signifo
de Fondaĵo Antoni Grabowski, Adam Goralski, Pollando
”Gastoj
demandas, gastigantoj respondas”.
Pri
esperantistaj gejunuloj parolis Ursula Felhölter.
La
temo de la samloke tuj post IKBE okazinta 70-a UK estis ”Aktikvo kaj moderno:
kion
ŝanĝi, kion konservi?”
1986
La
54-a IKBE en Stubenberg, Aŭstrio; 97 partoprenantoj
La
temo de publika LIBE-kunveno dum la 71-a UK en Pekino estis ”Kunlaboro kaj
interhelpo”.
La
temo de UK estis ”Interkompreniĝo, paco, evoluo”.
1987
La
72-a UK okazis en Varsovio, Pollando 25 julio–8 aŭgusto kun la temo
”Esperanto
–
100 jaroj de internacia kulturo”.
La
55-a IKBE en Varsovio; 1–9 aŭgusto; 280 partoprenantoj el 21 landoj
Prelegoj
kaj referaĵoj:
Agado
de institucioj kaj organizaĵoj por blinduloj en Pola Popola Respubliko
Pri
vizitotaj aktivaĵoj
100
jaroj de E-kulturo
Esperanto-movado
en Pollando kaj en aliaj landoj
Varsovio
Hieraŭ
Esperanto
inter antaŭjuĝoj kaj miskompreno
Signifo
de radioelsendoj en Esperanta movado.
226
Kvara volumo
Kulturaj
aranĝoj:
Monodramo:
Sopiro Laboro Espero, en plenumo de Jerzy Formal – aktoro de la
Nacia
Teatro en Varsovio,
Du
koncertoj de la Bulgara koruso sub gvido de S. Paskulov
Koncerto
de operaj arioj kaj kantoj de St. Moniuszko en plenumo de polaj
nevidantaj
artistoj
Vespero
de pola muziko en la sama plenumo
Koncerto
de esperantlingva koruso ”Muzilo”
Koncerto
de la Chopina muziko en plenumo de nevidanta pola pianisto Edwin
Kowalik
Folklora
koncerto,
Internacia
artvespero
Kvizo
pri Esperanto-kulturo.
Okazis
ankaŭ renkontiĝo de redaktoroj de brajla esperantlingva gazetaro kun
ties
legantoj.
Ekskursoj:
Tuttaga
ekskurso tra mazovia regiono, duontagaj al Centro de Pola Asocio de
nevidantoj
kaj al la Hebrea tombejo por meti florojn ĉe la tombo de Ludoviko
Zamenhof.
En
la sama tago okazis vizito al la reĝa kastelo en Varsovio.
La
interkona kaj adiaŭa vesperoj okazis en la kongresa salono de la Varsovia
Palaco
de
Kulturo kaj Scienco.
Dimanĉe
okazis romkatolika diservo en Esperanto.
1988
La
56-a IKBE en Vught, Nederlando; ĉ. 100 partoprenantoj el 16 landoj
Temo:
Unu lingvo, unu mondo: Kion Esperanto povas signifi por vidhandikapitoj
en
la Tria Mondo (Abdul Salam el Hinda unio mem ne ricevis elirpermeson!)
Referaĵoj:
Pri
la Delta-digaro, J. Verheule
Blindulprizorgado
en Nederlando, Hil Delver
Pri
Edmond Privat, Ed Borsboom
Muziko
kaj humuro, D. Schipper
Prezento
de adaptitaj ludoj, R. Gonin.
Kvara
volumo 227
Okazis
kunveno de redaktoroj kaj legantoj.
La
73-a UK okazis 19–26 julio 1988 en Rotterdam kun la temo ”Scienco kaj tekniko
por
internacia kompreniĝo”.
1989
La
57-a IKBE en Brighton, Britio; 75 partoprenantoj el 13 landoj
Ĉefa
temo: La blinduloj en la teknika epoko”.
Prelegoj:
La
situacio de la blinduloj en Britujo, John Wells
Imre
Madách kaj La Tragedio de l´ Homo, monumento de la hungara
literaturo,
Otto
Reeves (Britio)
Gvidhundoj
en Britujo, Tom Barbour, Britio
Voĉsintezilo
”Esparol”, Czaba Escedi, Hungario
Senpapera
brajlo kaj brita elektronika notlibro ”Jotta”.
Okazis
ankaŭ eta ekspozicio.
Ekskursoj
okazis al la muzikmuzeo kaj al la RNIB (Royal National Institute of Blind
People).
Sian
laŭdon al la geamikoj Kay kaj John Wells la nova LIBE-prezidanto Otto
Prytz
esprimis
per jena limeriko:
Ĉe
Brighton ĉefrolis tekniko,
Sed
ankaŭ kulturo, muziko,
Blindulproblemar´,
Kaj
ĉion la par´
Preparis
kun mira etiko.
Samloke
28 julio–1 aŭgusto okazis la 74-a UK kun la temo ”Lingvo kaj egaleco en
internacia
komunikado”.
228
Kvara volumo
Agado
de ligo internacia de blindaj esperantistoj (LIBE)
kaj
internaciaj okazaĵoj 1990–2015
Sur
la sojlo de nova jarmilo
En
la komenco de la 1990-aj jaroj komputila komunikado iĝas konata ankaŭ
inter
viddidektitoj.
En la februara numero de Esperanta Ligilo (EL) de la jaro 1992 aperas
artikoloj
pri elektronika ĵurnalo por blinduloj kaj tradukkomputilo ankaŭ por
Esperanto.
La numero 1/1996 sciigis pri komputila komunikado por nevidantoj.
Iom
post iom komputiloj kaj informadiko iĝas alireblaj por viddifektitoj.
Retpoŝto
rapidigas
kontaktojn kaj efikigas administradon de asocioj. La preskaŭ centjara
Esperanta
Ligilo (EL) ricevas paralelan eldonformon. Krom en brajlo EL haveblas
ankaŭ
per retpoŝto ekde 1999.
Interreto
ofertas ankaŭ forumon por diskutado. En Ĉeĥio, ĉe ”Unuiĝinta
Organizaĵo
de
Nevidantoj kaj Malfortevidantoj” ekde 1998 funkcias retkonferenco, kie estas
uzata
nur Esperanto, kaj ĝi estas malfermita al ĉiuj landoj. LIBE-anoj
vizitadas ĝin
kaj
sendas kontribuaĵojn.
LIBE
sin prezentas en publika kunveno de la Universalaj Kongresoj de Esperanto
(UK),
escepte en 1992 (Aŭstrio) kaj 1997 (Aŭstralio).
Japana
Esperanto-Asocio de Blindaj Esperantistoj membriĝas en LIBE en la
jaro
1996, kaj japanaj viddifektitoj komencas regule partopreni en la Internaciaj
Kongresoj
de Blindaj Esperantistoj. En la kongreso en Vilno (2005) la japana
delegacio
eĉ estas la plej granda.
Esperanto
estas unuan fojon unu el la laborlingvoj en internacia seminario (1997 en
Solsana/Saanen,
Svislando).
Internaciaj
renkontiĝoj
Inter
la periodo 1990–2014 Universala Kongreso de Esperanto (UK) kaj Internacia
Kongreso
de Blindaj Esperantistoj (IKBE) okazis dek fojojn samlande kaj samtempe
aŭ
parte samtempe. Multaj blinduloj partoprenis en ambaŭ kongresoj. En la
jaro
2006 IKBE okazis en la kadro de UK kaj atingis rekordan nombron de 160
partoprenantoj.
Kvara
volumo 229
IKBE
UK
1992
Vieno, Aŭstrio 25/7–1/8 Vieno (paralele kun IKBE)
1995
Tuusula, Finnlando 18–22/7 Tampere, Finnlando 23–29/7
1996
1996 Prago, Ĉeĥio 13–20/7 Prago 20–27/7
1998
Artigues-près-Bordeaux, Francio 26/7–1/8 Montpellier, Francio 1–8/8
1999
Berlino, Germanio 25–31/7 Berlino 31/7–7/8
2001
Kraljevica, Kroatio 14–21/7 Zagreb 21–28/7
2003
Gotenburgo, Svedio 2– 6/8 Gotenburgo 26/7–2/8
2005
Vilnius, Litovio 30/7–6/8 Vilnius 23–30/7
2006
Florenco, Italio 29/7–5/8 Florenco (paralele kun IKBE)
2009
Muszyna, Pollando 18–24/7 Bjalistoko, Pollando 25/7– 1/8
IKBE-oj
allogis 60–120 partoprenintoj kiam UK okazis ekster Eŭropo – Kubo
1990
kaj 2010, Koreio 1994, Aŭstralio 1997, Israelo 2000, Brazilo 2002, Ĉinio
2004,
Japanio
2007, Vjetnamio 2012 kaj Argentino 2014.
Universala
Esperanto-Asocio faciligis aliĝon al UK tiel ke handikapuloj rajtas aliĝi
laŭ
la plej malalta tarifo ĝis la lasta limdato, por ke ili havu tempon trovi
bezonatan
akompananton.
Iom post iom pli da nevidantoj partoprenas kongresojn ankaŭ en
aliaj
kontinentoj.
1990
IKBE-58
Sarajevo,
Bosnio kaj Hercegovino kun pli ol cent partoprenantoj el 9 landoj
La
kongreso okazis en banloko Iliĝa (Ilidža) 12 kilometrojn for de
Sarajevo, ĉefurbo
de
jugoslavia respubliko Bosnio kaj Hercegovino.
La
programo estis tre riĉa. Dum la kongreso estis traktitaj jenaj temoj:
Ĵeljko
Bajiĉ: Specifeco kaj komunikaj problemoj de la vidhandikapuloj,
Nedeljka
Loˆȷajiĉ: Komunikiĝo de la vidhandikapuloj kun aliuloj,
Psikaj
faktoroj de la blindulkomuniko,
Djuro
Ŝurlan: Orientiĝo kaj perceptado de la blinduloj en la montaro,
Brajlo
en la moderna elektronika epoko,
Loko
de la specifaj muzeoj en vidhandikapula komunikiĝo,
Bezonoj
kaj perspektivo de la integriĝanta blindulklerigado,
Situacio
de blinduloj en Jugoslavio,
Boriŝa
Miliĉeviĉ: E-literaturo.
230
Kvara volumo
Okazis
ankaŭ fakaj kunvenoj de telefonistoj, muzikistoj kaj instruistoj. Kunvenis
ses
redaktoroj de brajlaj Esperantorevuoj. Sekvis kunveno de la redaktoroj kun
la
gelegantoj. Abundis ankaŭ arta programo: Jugoslavia vespero, teatraĵo
pri
Zamenhof,
prezento de Brajla eldono de ”El jugoslavia poezio”.
Dum
tagoj estis organizitaj interesaj ekskursoj.
La
kongreson prezidis sociologo Branko Miljko.
La
75-a UK en Kubo (Havano)
Otto
Prytz (Norvegio) partoprenis en la Internacia Kongresa universitato (43-a
IKU-sesio)
en Havano per prelego ”Lingva komunikado kiel problemsolvado”.
La
temo de UK estis ”Esperanto, evoluo, kultura diverseco”.
1991
La
76-a UK en Norvegio (Bergeno)
Dum
la Universala Kongreso en Bergeno okazis LIBE-kunsido kun 25
partoprenantoj.
Kunsidon gvidis Otto Prytz, prezidanto de LIBE. Vekiĝis demando
kaj
diskuto, ĉu aranĝi apartan kongreson por blinduloj aŭ ĉu ni
havu proprajn
kunvenojn
en la kadro de UK. Ambaŭ opinioj havis subtenon, sed neniu decido
estis
farita.
Otto
Prytz informis, ke li volas forlasi la taskon de LIBE-prezidanto.
(Laŭ
s-inoTuovi Palomäki, sekretario de Steleto, Esperanto-Asocio de
viddifektitoj
en
Finnlando)
La
temo de UK estis ”Nordio – ĉu modelo?”.
1992
IKBE-59
Vieno,
Aŭstrio kun 85 partoprenintoj el 15 landoj
Temo:
Vieno, mezo inter Okcidento kaj Oriento. La laboro de la geblinduloj en la
epoko
de la elektronikaj helpiloj.
Referaĵoj:
La
blindulo kaj liaj helpantoj (enkonduka prelego por la ekspozicio); prof. Erich
Schmid:
Parolanta
teleteksto; Czaba Ecsedi, Hungario
Kvara
volumo 231
Pri
la UK en Vieno 1924; prof. Rudolf Krachnak
Historio
de Vieno, Henriette Etzenberger
Pri
la kultura vivo en Sankt-Peterburgo; Tamara Andrejeva, Rusio.
Kiel
prezidanto de LIBE por la nova agadperiodo estis elektita Theodor Speckmann
el
Germanio.
Ekskursoj
konatigis gekongresanojn kun la kastelo Schönbrunn kaj monaĥejo Melk.
Okazis
ankaŭ granda rondveturado tra Vieno.
Samtempe
kun IKBE en Vieno okazis la 77-a UK kun temo ”Kiam falas muroj de
jarmiloj:
komuna eŭropa domo”.
1993
La
78 UK en Hispanio (Valencio)
24–31
julio 1993
Dum
UK en Valencio laborkunsido de 20 nevidantoj. Ĝin prezidis Nora Moerbeek,
sekretario
de LIBE kaj redaktoro de Esperanta Ligilo (EL). En la kunsido oni parolis
pri
la enhavo de EL kies presado ŝanĝiĝis el Nederlando al Ĉeĥio.
Alia temo estis
venontaj
kongresoj. Arvo Karvinen prezentis inviton kongresi en Finnlando antaŭ
la
80-a UK en 1995.
La
temo de UK estis ”Klerigo por la 21-a jarcento”.
REAN
(Rusia Esperanto-Asocio de Nevidantoj) naskiĝis somere 1993, sed estis
registrita
en la justicministerio nur en 1995.
1994
IKBE-60
Kislovodsk
(Kaŭkazo), Rusio 14–21 julio1994 kun 123 partoprenintoj el 13 landoj
La
ĉefa temo de kongreso estis ”Brajlo nuntempe kaj estontece”.
Prezentitaj
prelegoj emfazis la signifon de brajlo en komunikado de nevidantoj.
La
kongresa rezolucio konstatas, ke surbendigaĵoj kaj komputila tekniko kun
cinteza
voco prezentas tre valoran kompletigon, sed absolute ne estu konsiderata
kiel
anstataŭgigo de la brajla skribo. La rezolucio forte rekomendas, ke
internaciaj
blindulorganizaĵoj
kaj Internacia Poŝta Unio insistu ĉe la ŝtatmembroj kaj aliaj
232
Kvara volumo
ŝtatoj,
ke la poŝtaj reguloj estu senrezerve ĉie kaj ĉiam observataj
rilate la paperajn
brajlaĵojn,
ke estu samrajtigitaj kun brajlaĵoj: kasedaj komputildisketaj leteroj kaj
gazetoj
por blinduloj, sen doganaj kaj aliaj impostoj kaj sen prokrastado.
Fakaj
prelegoj prezentis edukadon de masaĝistoj en Kislovodsk kaj agadon de
blinduloj
en regiono Stavropol. Harald Rader parolis pri sia 40-jara laboro kiel
stenografisto
en la parlamento de Aŭstrio.
Aliaj
diskutitaj temoj estis: libroservo de LIBE, membriĝo en eŭropa
blindul-unuiĝo
(European Blind Union, EBU) kaj tutmonda blindul-unuiĝo (World
Blind
Union,WBU) kaj kiel akiri pli da junuloj al Esperanto-movado, ekz. en
junulara
Esperanto-renkontiĝo en la kadro de festivalo ”Blankaj noktoj”, kiu okazas
somere
en Sankt-Peterburgo.
La
79-a UK okazis en Koreio (Seoul) 23–30 julio 1994 kun la temo ”Azio en la
mondo”.
1995
IKBE-61
Tuusula,
Finnlando 18–22 julio 1995 kun 81 partoprenantoj el 20 landoj
La
ĉeftemoj estis ”Vidhandikapitoj en la socio” kaj ”Kiel trovi novan
sangon?”
La
protektanto de la kongreso estis prezidento Martti Ahtisaari. Inter deko da
alvenintaj
salutmesaĝoj estis tiu de Arne Husveg, prezidanto de Eŭropa
Blindulunuiĝo.
La
temoj de prelegoj estis:
Vidhandikapitoj
en la socio, Otto Prytz, Norvegio
Pri
sintenoj rilate al handikapoj kaj handikapuloj, Arvo Karvinen, Finnlando
Konsidero
al la handikapuloj en la konstrua kaj komunuma planado, s-ino Maija
Könkkölä,
arkitekto, Finnlando
Profesie
laborantaj blinduloj, ĉu jam baldaŭ historio?, Theodor Speckmann,
Germanio
Vidhandikapito
kiel konsumanto, Birger Viggen, Svedio
La
situacio de vidhandikapitoj en Ĉeĉenio, Pavel Rjabov, Rusio
La
elektronika gazeto por vidhandikapitoj, Eero Vartio, Finnlando
Pri
interkomunikiĝo, Anna Rabec, Rusio
Kiel
trovi novan sangon?, Martin Meyer, Svislando.
Kvara
volumo 233
La
kongresa rezolucio enhavas rekomendojn al LIBE pri praktika pruvado de
taŭgeco
de Esperanto kiel komunikilo:
1 LIBE
iniciatu konferencojn, kiuj havu Esperanton kiel ĉefan laborlingvon, sed
kiuj
uzu ankaŭ aliajn laborlingvojn
2
LIBE instigu aranĝantojn de internaciaj ferioj por vidhandikapuloj enmeti
Esperanto-kursojn
en la programojn de la ferioj
3
Vidhandikapitaj esperantistoj laŭeble iniciatu en siaj propraj landoj,
regionoj aŭ
lokoj
Esperanto-kursojn por vidhandikapitaj gejunuloj. Por havigi lernantojn
por
Esperanto-kursoj konvenas proponi interesan aktivecon postkursan,
eventuale
aranĝatan de LIBE.
Internacia
ekzameno kaj resumo de kongreso
En
ekzameno de UEA/ILEI (Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj) – la unuan
fojon
dum IKBE – ekzameniĝis ses partoprenantoj.
Kongresa
resumo enhavanta la prelegojn kaj la rezolucion estis senditaj al
Universala
Esperanto-Asocio (UEA) kaj Esperanto-asocio de Finnlando (EAF).
La
adiaŭa vespero estis samtempe malfruiĝinta 75-a datreveno de Steleto,
Esperanto-Asocio
de viddifektitoj en Finnlando. La festparolanto Sakari
Kauppinen,
prezidanto de Esperanto-Klubo de Helsinki, en sia parolo tuŝis i.a.
la
lingvopolitikon de Eŭropa unio kaj konstatis, ke ankaŭ LIBE povus pli
bone
labori
por garantii la pluvivon de nia Esperanto-komunumo. La mesaĝo de Sakari
Kauppinen
estis: ”Uzu vian instrumenton! Spertu miraklon de Esperanto! Tio estas
miraklo,
pri kio indas esti ĝojaj kaj fieraj.”
La
80-a UK en Tampere, ”Ni la popoloj – unu mondo aŭ disaj eroj?”
La
sekvantan semajnon duono de la IKBE-anoj partoprenis en UK en Tampere, kie
ili
loĝis kune en sama hotelo.
1996
IKBE-62
Prago,
Ĉeĥio, 13–20/7 kun 97 partoprenantoj el 18 landoj kaj 3 kontinentoj
Temo:
Blindaj esperantistoj kaj la ĝenerala blindulmovado
La
kongresanoj klopodis trovi rimedojn por fortigi la rolon de Esperanto en la
landaj
kaj internaciaj blindulorganizaĵoj. La temo estis pritraktita multflanke
pere
de prelegoj kaj kunvenoj. D-ro Rudolf Volejnik parolis pri blinduloj kaj
malfortevidantoj
en Ĉeĥio. Otto Prytz el Norvegio demandis en sia prelego ”Kial
234
Kvara volumo
Esperanto
ne ludas la saman rolon inter blinduloj nun kiel dum la intermilita
tempo?”
kaj proponis rimedojn por aliri al saleroj en la nuna blindul-supo.
–
Siatempe Fritz Karow (Germanio) ofte diris: ”Inter la du mondmilitoj la
esperantistoj
estis la salo en la blindul-supo”. –
Rob
Moerbeek (Nederlando) rakontis pri Universala Esperanto-Asocio (UEA).
Arvo
Karvinen (Finlando) parolis pri la kunlaboro de evoluantaj landoj. Diversfakaj
perelegoj
vekis tiel viglan diskuton, ke la kongreso ricevis la epiteton ”senpaŭza
kongreso”.
Abunda
kultura programo konatiĝis nin kun la gastiganta lando, precipe la muzika
kaj
alia aktiveco de nevidantoj. Pri muziko prelegis kaj ĝin prezentis Tadeusz
Karas
kaj
Jiří Jelínek.
Prelegoj
pri porblindulaj temoj, ekspozicio de blindulhelpiloj, ekskurso al
rekapabliga
centro en Olomouc kaj i.a. konatiĝo kun voĉilo de butikaj enirejoj,
stacidomaj
lokoj k.t.p. perceptebla per enmana sentilo distanca montris la altan
nivelon
de blindulhelpiloj disponeblaj en Ĉeĥio.
Blinduloj
ekzameniĝis
Pasintjare
en Tuusula (Finnlando) eblis la unuan fojon dum IKBE-kongresoj
partopreni
internaciajn ekzamenojn de UEA/ILEI. La ekzameno estis grava kaj utila
sperto,
kiu donis al LIBE kaj ĝiaj membrosocietoj novan defion. Necesas renovigi
lernolibrojn
kaj produkti ankaŭ alian literaturon, por ke la lingvo de nevidantaj
esperantistoj
moderniĝu kaj restu sur la ĝenerala nivelo. En Prago ekzameniĝis
sep
nevidantoj.
Kiel
novan membron LIBE aprobis la asocion JABE, Japana Asocio de Blindaj
Esperantistoj.
Blinduloj
en Esperantujo
La
unua internacia IKBE-kongreso okazis antaŭ 75 jaroj ĝuste en Prago,
paralele
kun
la 13-a Universala Kongreso. Ankaŭ nun blinduloj daŭrigis restadon en
Esperantujo
por partopreni la 81-an UK. Krome la blindulmovado kaj agado de
ĉeĥaj
esperantistaj handikapuloj videblis pere de informtabuloj ĉe la ĉefa
enirejo de
la
kongresejo – brajle kaj platskribe.
Tuj
post la IKBE samurbe komenciĝis la 81-a UK kun la temo ”Kulturo: valoro aŭ
varo?”.
La UK akceptis Manifeston por justa kaj efika lingva ordo. La Manifesto
de
Prago emfazas sep celojn: demokratia komunikado, transnacia edukado, efika
lingvoinstruado,
plurlingveco, lingvaj rajtoj, lingva diverseco, homa emancipiĝo.
Siatempe
la Manifeston subskribis 13 000 personoj.
Kvara
volumo 235
1997
Seminario
pri brajlo en Solsana/Saanen, Svislando, februaro 20–23
Internacia
lingvo – bazo al interpretado
La
61-a IKBE en Finnlando (en 1995) rekomendis, ke LIBE iniciatu konferencojn
kun
Esperanto kiel ĉefa, sed ne sola laborlingvo. Tia seminario realiĝis
februare
1997
en Svislando. Forte interesata, Martin Meyer el Svislando instigis la
organizaĵon
Swiss Braille Watchers (SBW), promesante mem respondeci pri la
interpretado,
aranĝi seminarion pri la brajla skribo.
La
celo estis kunvoki el diversaj landoj uzantojn, produktantojn kaj instruistojn
de
brajlo,
por pritrakti spertojn kaj problemojn kaŭzitajn de aplikado de komputiloj.
La
signoj
ankoraŭ varias en diversaj landoj (precipe la interpunkciaj), ne ekzistas
tute
kongrua
sistemo.
La
seminarion partoprenis 60 specialistoj el 13 landoj en Eŭropo, i.a. dekduo
da
esperantistoj.
Kiel labor- kaj preleglingvoj funkciis Esperanto (la ĉefa), la angla,
franca
kaj germana, en kiuj lingvoj poste aperis la dokumentoj de la seminario.
La
interpretado en tiu seminario montris la taŭgecon de Esperanto en praktika
internacia
uzado.
Rezolucioj
de la seminario aperis en la novembra numero de Esperanta Ligilo.
Artikoleto
”Sekvu la blindulan ekzemplon” aperis en julia-aŭgusta numero de la
revuo
Esperanto (1094 (7–8) 1997).
IKBE-63
Irpinj,
Ukrainio kun 84 partoprenantoj el 13 landoj
Temo:
Esperanto, ĉu integriĝo aŭ izoliteco
La
referaĵoj estis:
Giuseppe
Verdi kaj liaj verkoj, Aldo Grassini (Italio)
Esperanto,
ĉu integriĝo aŭ izoliteco? D.M. Bibulevskij (Ukrainio)
Dialogo
en malvarmo, Carla Da Costa (Italio)
Per
kelkaj ekzemploj Anna Rabec (Rusio, instruisto de internacia juro) montris
gravan
aspekton de Esperanto
Esperanto
kiel savilo en peza krizo post subita blindiĝo, Ella Ruban (Ukrainio)
Superrigardo
pri la historio de Ukrainio, Petro Ŝnypir, kaj preleg-koncerto de
ukraina
klasika muziko, kiun prezentis instruisto pri la hispana Vdanta Jobie.
236
Kvara volumo
Okazis
renkontiĝo en la redakcio de brajlaj periodaĵoj. Ĉefredaktoro
Taran rakontis
pri
la vivo kaj agado de la blinduloj en Ukrainio kaj respondis multajn demandojn.
Okazis
ekzamenoj de UEA/ILEI gvidataj de ges-roj Moerbeek. Partoprenis tri
kandidatoj
kiuj ĉiuj sukcesis.
La
82-a UK okazis en Aŭstralio (Adelaide) 19.–26.7.1997 kun la temo ”Toleremo
kaj
justeco
en multkultura socio”.
1998
En
1998 estis fondita Asocio de Nevidantaj Esperantistoj en Bulgario (ANEB).
IKBE-64
Artigues-près-Bordeaux,
Francio; 26 julio–1 aŭgusto 1998 kun 96 partoprenantoj el
14
landoj
Temo:
Nur kvar sensoj
Kongreson
aranĝis vidantaj esperantistoj, inter aranĝantoj estis nur unu
blindulo. La
atmosfero
estis bonvola kaj bonkora.
Partoprenantoj
parolis kiel progresigi kaj trejni la kvar sensojn. Celita estas
rekompenci
la malfacilaĵojn de blindeco. Rekapabligo kaj taŭgaj helpiloj ludas
gravan
rolon en la memstara vivo kaj elturniĝo de viddifektitoj.
Dum
ekskursoj kongresanoj konatiĝis i. a. kun brajla presejo, vitejo,
prunarbaro kaj
grimpis
per stuparo sur dunego (Dune du Pyla) kaj kuris suben glitante nupiede.
La
dunego situas inter la oceano kaj pinarbarego kaj estas laŭdire la plej
alta en
Eŭropo.
Kelkaj bravuloj eĉ naĝis en la oceano en altaj ondoj. Solenan,
historian
etoson
kongresanoj spertis en St. Antoine de Breuilh (Dordogne). En la vilaĝo oni
malfermis
memorplaton sur la muro de la naskiĝdomo de Théophile Cart (1855–
1931),
pioniro de Esperanto, paĉjo de neviduloj.
Esperanto-ekzamenon
trapasis tri blinduloj.
Tuj
post la IKBE komenciĝis en Montpellier la 83-a UK kun la temo ”Mediteraneo
–
ponto
inter kulturoj”.
Kvara
volumo 237
1999
IKBE-65
Berlin,
Germanio, 25–31/7 kun 103 partoprenantoj el 19 landoj, 4 kontinentoj
(Afriko,
Ameriko, Azio, Eŭropo)
Temo:
Per Esperanto al kulturo
Altnivelaj
prelegoj konatiĝis kun esperantlingva literaturo kaj muziko:
El
la verkaro de J. W. Goethe; Theodor Speckmann, Germanio
Germana
verkisto Theodor Fontane (1819–1898); Theodor Speckmann
Johan
Falkberget, norvega verkisto; Otto Prytz, Norvegio
Vivo
kaj verkaro de A. Puŝkin; Nadja Ĵukova, Rusio
Malnova
kaj nova taĝikia muziko; Nataŝa Kasymova, Taĝikio
Kultura
servo de finnaj vidhandikapitoj; Raimo Tanskanen, Finnlando.
Du
aliaj prelegoj tuŝis fakajn temojn:
Esperanto-arkivo
en Stockholmo; Birger Viggen, Svedio
La
ĉefa temo de lia raporto estis, kie kaj kiel konservi diversloke troviĝantan
materialon
por la estonteco por venonta esplorado, laboro, kiu postulas kontinuan
registradon
de la Esperantaĵoj.
La
sociala fonduso de Eŭropa unio kaj ĝia influo sur akiro de laboro;
Arvo
Karvinen,
Finnlando. Karvinen klarigis, ke eŭropa handikapula forumo EDF
(European
Disablity Forum) prezentas handikapulorganizaĵojn ĉe EU. Ĝi
instigis
la
diversajn organizajojn prezenti proponojn al la respektivaj ŝtatoj, tiel
ke ili
priatentu
la bezonojn de handikapuloj en siaj planoj por enlaborigo, prezentotaj al
la
komisiono de EU. La nova laborplano de la sociala fonduso, kies celo estas
financi
la
naciajn planojn por enlaborigo, koncernas la jarojn 2000–2006. Ĝi do estas
nun
prilaborata.
Ĉar nun, pli ol antaŭe, oni emfazas la neceson ke handikapuloj havu
egalajn
alirebleojn al enlaboriĝo, la diversaj handikapulaj organizaĵoj povas
nun agi
laŭ
la indikoj de EDF por influi tiun planprilaboradon.
Artaj
kaj distraj vesperoj konsistis el temo ”Blinduloj ridetas”, koncerto de ”Triopo
Espero”
el Krimeo kaj internacia vespero kun deklamoj kaj finnaj, francaj, germanaj,
hungaraj,
taĝikaj kaj ukrainaj kantoj.
Ekskursoj
konvene aliĝis al la kongresa temo
Vidindaĵoj
de Berlino, kastelo ”Sanssouci” en Potsdam kaj regiono Spreewald iĝis
konataj.
Tri tipaj lignaj grandaj boatoj por 20–30 personoj, pelataj per ligna stango,
kvietige
veturigis la kongresanojn. Rivero Spree diviĝas en 300 branĉojn, kiuj
serpentas
tra herbejoj kaj raraj inundita arbaro. Tiu idilia loko estas 55 km longa kaj
238
Kvara volumo
15
km larĝa. Sur insulo vivas jam 1500 jaroj germana minoritato, slava
popolo: la
sorboj.
Ili konservadas sian lingvon kaj sian kulturon. Post duhora veturado en tiu
mirinda
rivera labirinto kongresanoj atingis Lübbenau, kie ilin atendis bongustaj
tipaj
manĝaĵoj en bela restoracio.
Krom
la kongresa libro, ĉiu kongresano ricevis brajlan libreton kun kelkaj
poemoj
originale
verkitaj kaj esperantigitaj de karmemora s-ano Joseph Kreitz (1897–1977).
Tuj
post la IKBE komenciĝis en Berlino la 84-a UK kun temo ”Tutmondiĝo – ŝanĉoj
por
paco?”.
Nova
Jarmilo
En
la komenco de la nova jarmilo la agadkampo de LIBE etendiĝas. Esperanto
kaj
la
agado de LIBE iĝas konataj vaste en la mondo pere de EBU (Eŭropa
Blindulunuiĝo),
WBU
(Tutmonda Blindul-unuiĝo) kaj ICEVI, internacia konsilantaro por
eduko
de viddifektitoj (International Council for Education of People with Visual
Impairment).
Kunlaboro
kun ILEI (Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj) estis iniciatita.
La
unua konkreta rezulto estis, ke ankaŭ viddifektitoj estas bonvenaj
partopreni
Someran
Esperanto-Studadon (SES 2010) en Slovakio (Piešt’any). Tie finnaj
studantoj
uzis la brajligitan finnan eldonon de la lernolibro ”Esperanto per rekta
metodo”
de Stano Marĉek.
Somere
2011 LIBE brajligis la internacian version de la lernolibro ”Esperanto per
rekta
metodo”.
Viddifektitoj
povas kontakti la Konsultejon de la Akademio de Esperanto ankaŭ
brajle.
En aŭtuno 2004 Otto Prytz (Norvegio) elektiĝis membro de tiu grupo,
kies
tasko
estas gardi la kvaliton de la internacia lingvo.
Dank’
al Interreto LIBE videblas al la ekstera publiko pli vaste ol antaŭe. Ekde
2005
LIBE havas retan paĝaron. Ekde februaro 2014 la adreso de TTT-ejo estas
www.LIBE.slikom.info.
Intereso
al Esperanto vekiĝas inter la viddifektitoj en Sud-Ameriko, Afriko kaj
Azio
(Brazilo,
Dominika Respubliko, Kostariko, Kubo, Tanzanio, Vjetnamio).
Kvara
volumo 239
Esperanto
estis unu el la laborlingvoj en internaciaj seminarioj (Moskvo 2003, Tokio
2007).
Eŭropa
Unio informas esperante dum la jaro 2006.
En
la voĉbabilejo ”Ventrilo” funkcias Esperanto-rondeto ekde la jaro 2009.
Kunlaboro
kun la Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj (ILEI) komenciĝas
favore.
2000
IKBE-66
Plovdiv,
Bulgario, 5–12/8 kun 94 partoprenantoj el 14 landoj
Temo:
Komunikado sen limoj dum dudek unua jarcento
La
plej gravaj diskutitaj temoj estis financoj kaj daŭrigo de redaktado de EL
post
subita
morto de kasisto kaj redaktoro Jan Verheule (Nederlando). Kiel nova
redaktoro
estis nomumita Attila Varró el Hungario, kaj Olena Poŝivana el
Ukrainio
pretas
prizorgi la surbendigitan eldonon.
La
85-a UK okazis en Israelo (Tel Aviv) kun la temo ”Lingvo kaj kulturo de paco”.
2001
IKBE
67
Kraljevica,
Kroatio, 14–21 julio 2001 kun 62 partoprenantoj el 14 landoj
Kongresanoj
festis la 50-an datrevenon de LIBE. Okazis ekzameno, kiun
trapasis
du kandidatoj. Unu el la prelegoj prezentitaj dum la kongreso de Boris
Topaloviĉ
(Kroatio) aperis en numeroj 2-3/2002 de Esperanta Ligilo.
Tuj
post IKBE en Zagrebo okazis la 86-a UK kun la temo ”Kulturo de dialogo –
dialogo
inter kulturoj”. Por la UK la Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj (JABE)
produktis
kaj donacis flugfolion ”Kiel kunvivi kun blinduloj/vidhandikapitoj”.
Ĝi
estis distribuata al ĉiuj kongresanoj.
240
Kvara volumo
2002
IKBE-68
Balatonlelle,
Hungario, 20–27 julio kun 93 partoprenantoj el 16 landoj
Temo:
Blindeco hodiaŭ
Diskutado
traktis, kiajn obstaklojn blindeco kaj viddifektoj kaŭzas al individuo
en
la nuntempa socio. La serion de ok prelegoj komenciĝis pri temo ”Kaŭzoj
de
blindeco
en Finnlando” prezentita de Arvo Karvinen. La prezidanto de la kongreso,
muzikinstruisto
Attila Varró prelegis pri la ĉiutagoj de blindulo kaj kiel instruas
muziknotacion
kaj la brajlon. Czaba Ecsedi parolis pri informadiko kaj la blinduloj
en
Hungario, kaj Antun Kovaĉ el Kroatio asertis en sia prelego, ke blindeco
ne
estas
la plej malfacila handikapo. Esploristo Blazio Vaha kaj doktoro Ödön
Bodor
konatiĝis
kongresanojn kun la hungara lingvo kaj vivo.
La
Ĝenerala asembleo de LIBE kunvenis por pritrakti i.a. modernan komunikadon
inter
blinduloj trans la limoj pere de esperanto.
Inter
distra programo certe la plej eksterordinara kaj agrabla sperto estis granda
akva
glitejo (”tobogano”), kiu estis je la dispono de la kongresanoj.
La
87-a UK okazis en Brazilo (Fortaleza) kun temo ”Diverseco: ŝanco, ne
minaco”.
2003
Internacia
renkontiĝo en Varna (Bulgario) 7–11 julio
Renkontiĝon
partoprenis 90 personoj, el kiuj 39 alilandanoj. Laŭ sia programo ĝi
estis
kvazaŭ la IKBE paralela al tiu oficiala okazinta en Svedio post kelkaj
semajnoj.
La
88-a UK okazis 26 julio–2 aŭgusto 2003 en Gotenburgo, Svedio kun temo
”Lingvaj
rajtoj kaj respondecoj”
UK
integriĝu blindulojn
Raporto
de dimanĉa kunsido (27.7.2003)
La
kunsido ”Esperanto, ĉu inkluziva movado?” estis aranĝita pro la dubo,
aparte pri
blinduloj,
kiel la titolo, kvankam Esperanto nomas sin ”ĉies lingvo”.
Blinda
s-ro Aldo Grassini el Italio, la ĉefparolanto prezentis la longedaŭrecon
de
blindula Esperanto-movado, ekz. brajla organo ”Esperanta Ligilo” de LIBE
(Ligo
Internacia de Blindaj Esperantistoj) 100-jariĝos en 2004, kaj gvidantecon
de
Kvara
volumo 241
blinduloj
en la ĝenerala Esperanto-movado en diversaj landoj. Li klarigis ankaŭ
pri
malfacilaĵoj por blinduloj en la socio kaj en la Esperanto-movado, i.a.
tamen
nuntempe
komputilo helpas multe kaj en reta komunikado blinduloj estas bone
integritaj,
kvankam tio validas ne por ĉiuj blinduloj.
Sekve
s-ino KIKUSIMA Kazuko el Japanio prezentis klopodojn en diversaj
Esperanto-eventoj
en Japanio: aranĝi kotiz-kategorion ”handikapitoj” (sumo de
rabato
ne gravas) por prezenti la akceptemon; en malfermo kelksekunde informi
pri
ĉeesto de blinduloj; meti en dokumentujon informilon pri kontakt-maniero
kun
blinduloj
(ĉi UK faris!); organizi fakkunsidon por konigi diversaĵojn pri
blinduloj.
En
la kunsido ĉeestis 38, inkluzive de 11 blindaj (en UK mem partoprenas
pli).
Blinduloj
prezentis sin kaj opiniojn/spertojn. Poste ankaŭ vidantoj demandis kaj
komentis.
Post
la kunsido venis voĉoj kaj de blinduloj kaj de vidantoj: Ĉi tian
kunsidon UK
havu
ĉiujare.
(Kongresa
kuriero, KIKUSIMA Kazuko (Krizantemo)
Tuj
post la UK komenciĝis samurbe la 69-a IKBE.
IKBE-69
Gotenburgo,
Svedio, 2–6 aŭgusto 2003 kun 44 partoprenantoj el 12 landoj; la plej
foraj
12 personoj el Japanio
Temoj
”Nova informadiko, sanĉo por la neŭtrala lingvo Esperanto!” kaj
”Egaleco
de
virinoj kaj viroj”
La
kongreso realiĝis per najbarlanda kunlaboro: Arvo Karvinen (Finnlando) kaj
Otto
Prytz (Norvegio) kune kun la svedaj geamikoj asistis en la preparlaboroj.
La
vicprezidantino de la sveda blindul-organizo Tiina Nummi-Södergren parolis
pri
la streboj de virinoj por atingi egalecon en la socio, organizoj kaj familioj.
Prezidantino
Elisabeth Granath de la Gotenburga unuiĝo de viddifektitoj rakontis
pri
la loka agado. Otto Prytz el Norvegio montris sian lertecon instrui. Temis pri
leciono
bazita sur peco el libro de William Auld ”Paŝoj al plena posedo”.
Prelegoj
temis ĉefe pri konatiĝo de partoprenantoj kun diversaj helpiloj.
Japanoj
prezentis
komputilan Esperanto-voĉsintezilon por nevidantoj kaj parolis pri
edukado
kaj profesioj de japanaj viddifektitoj. Alia komputila programo ebligas
ŝanĝon
de Esperanto-tekstojn al brajlo. Haveblas ankaŭ poŝ-telefono kun
242
Kvara volumo
voĉsintezilo,
al kiu eblas konekti brajlan ekranon; kostas 4 000–6 000 eŭrojn. Raimo
Tanskanen
rakontis pri du nevidantaj finnaj ornitologoj.
Vizito
en firmao Iris Hadar AB konatiĝis kongresanojn kun komputila metodo por
skribi
kaj transformi brajlajn muziknotojn al vidulskribaj notoj kaj al sono.
Ĝenerala
asembleo 2003
Rob
Moerbeek (Nederlando) estis invitita kiel honora membro de LIBE.
La
skizo por ”Kongresa regularo de LIBE” prezentita de finna laborgrupo enhavas
detalajn
konsilojn, kiuj povas esti utilaj en la planado de kongresoj.
Ĉar
la materialo estas sufiĉe vasta, oni decidis lasi ĝin al la estraro
de LIBE por
traktado.
Esenca
ŝanĝo en la statuto de LIBE estas ke la deĵorperiodo de la
estraranoj
mallongiĝos
de ses jaroj al kvar jaroj.
Internacia
konferenco ”Profesia klerigo de viddifektitoj –
problemoj,
spertoj, perspektivoj” en Moskvo, oktobro 2003
La
rusa edukministerio, rusa blindulorganizo VOC kaj kelkaj aliaj lokaj societoj
aranĝis
en 7.–9.10.2003 konferencon pri profesia edukado de viddifektitoj okaze
de
Eŭropa jaro de handikapuloj. Prelegantoj kaj partoprenantoj estis
invititaj pere
de
malferma invito en internaciaj angla- kaj esperantlingvaj revuoj, dume en
brajla
Esperanta
Ligilo.
Laborlingvoj
de la konferenco estis la rusa, angla kaj esperanto. Krom rusaj
delegitoj
al konferenco venis partoprenantoj el Bulgario 2, Moldavio 1, Romanio 1,
Finnlando
1 kaj Ukrainio 3, entute 138 partoprenantoj.
Arvo
Karvinen prelegis esperante pri perspektivoj de speciala profesia edukado
en
Finnlando. Lian paroladon interpretis Anatolij Masenko, konata personeco en
Esperanto-movado
de vidhandikapitoj.
2004
IKBE-70
Beograd,
Serbio kaj Montenegro, 7–14 aŭgusto 2004 kun 90 partoprenantoj el 15
landoj
Temo
”Profesia klerigo kaj enlaborigo de viddifektitoj”
Kvara
volumo 243
Kongreson
organizis ĵus naskiĝinta organizaĵo La Suda Stelo kun subteno de
Serbia
kaj
Beograda blindulasocioj kaj Beograda Esperanto-societo kaj aliaj subtenantoj.
Aprezo
de viddifektita dungito kaj egalrajta traktado en la societo estis vaste
pritraktitaj.
Por venki en la konkurado profesiulo devas akiri pri da lertecoj.
La
eŭropa sociala fonduso estas la plej grava ilo por helpi junajn kaj pli aĝajn
dungitojn
kaj labor-aspirantojn. Pri la fonduso prelegis Arvo Karvinen (Finnlando).
Lia
dua prelego traktis enlaborigon de handikapuloj. Pri kondiĉoj por sukcesa
integriĝo
parolis Nedeljka Loĵajiĉ, dipl. psikologino (Serbio kaj Montenegro).
Precipe
estis parolita pri enlaborigo de masaĝistoj kaj muzikistoj. Anatoli
Masenko
prezentis
edukadon de viddifektitaj masaĝistoj kune kun vidantaj lernantoj en
Kislovodska
kolegio en Kaŭkazo. S-ino Ljiljana Nikolich, instruistino de muzika
altlernejo
en Serbio kaj Montenegro ĝojigis aŭskultantojn per scio, ke
viddifektitoj
studas
en lernejo integriĝe. Bedaŭrinde la biblioteko de muziknotoj estas
nesufiĉa.
Dum
la internacia arta vespero pianludis la unua kuraĝa viddifektita
ekzamenito de
lernejo,
Karolina Daniela Petroviĉ.
Pri
klerigo trans limoj pere de Esperanto kaj interreto parolis Radojica Petroviĉ,
prezidanto
de ILEI (Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj).
Aliaj
diskutitaj temoj estis pri memstara moviĝo kaj uzo de blanka bastono,
komputilo
kaj viddifektitoj.
Paroladoj
estis surbendigitaj sur KD:n, kiun kongresanoj ricevis.
Dum
ekskursoj kongresanoj konatiĝis kun la blindulmovado ekster Beograd en
la
regiono de Novi Sad. Blindulasocio en malriĉa kaj en politika senco
nestabila
lando
provas organizi servojn de informado kaj enlaborigo al vidhandikapitoj.
Muzikon
oni ofte aŭdas, kampo de kulturo estas aprezata. La nacia vespero
konsistis
el
muziko, kiun ofertis fama preĝeja koruso, lerta pianistino, juna gefrata
bando
kaj
ludanto de etna arĉinstrumento. Laŭ spertuloj en la kulturo estas
videblaj kaj
aŭdeblaj
spuroj de influo de la 300-jara turka regado de Serbio kaj aliaj regionoj de
Balkano.
La tradicia kongresa programero – la internacia arta vespero – ravis pere
de
talentoj kaj gajaj kontribuaĵoj de kongresanoj mem. Ĉifoje eĉ aŭdiĝis
eĥo el la
jaro
1912: letero de Harald Thilander – Esperanto-aktivulo en la blindulmovado –
al
prof. Théophile Cart.
La
89- a UK okazis en Ĉinio (Pekino) kun la temo ”Lingva egaleco en
internaciaj
rilatoj”.
244
Kvara volumo
Akademio
de Esperanto (2004)
Otto
Prytz (Norvegio) estis elektita kiel membron de Akademio de Esperanto. Tial
ankaŭ
brajle eblas kontakti la Konsultejon de la Akademio por certigi korektan uzon
de
esperanto kaj ricevi konsilojn. La fako de Otto Prytz estas gramatiko.
Esperanta
Ligilo
En
Esperanta Ligilo aperis valora serio ”La unua jarcento de ”Esperanta Ligilo”,
verkita
de Attila Varró. La deka kaj lasta referaĵo aperis en la januara
numero 2005.
2005
La
90-a UK okazis en Vilnius, Litovio 23–30 julio 2005 kun la temo ”Universalaj
Kongresoj:
100 jaroj de interkultura komunikado”.
IKBE-71
Vilnius,
Litovio, 30 julio–6 aŭgusto 2005 kun 90 partoprenantoj el 12 landoj
Temo:
Modernigo de esperanta lernomaterialo
Ĉar
en Litovio ne ekzistas organizita Esperanto-movado inter viddifektitoj, la
Ĝenerala
Asembleo de LIBE okazinta en Beogrado 2004 petis Arvo Karvinen
(Finnlando)
funkciigi preparlaborojn por la blindula kongreso en Vilno. Li ankaŭ
starigis
studgrupojn de Esperanto en blindullernejo en Vilno kaj Tarto (Estonio),
kaj
Steleto (Esperanto-asocio de viddifektitoj en Finnlando) helpis pri havigo de
lernomaterialo.
La
Litova Esperanto-Asocio kaj blindul-asocio kunhelpis, ke la blindula kongreso
okazis
en Vilno tuj post la Universala Kongreso de Esperanto. S-ro Nikitas,
vicprezidanto
de la blindul-asocio peris al la kongreso salutojn de la prezidanto
Osvaldas
Petrauskas. La prezidanto de Litova Esperanto-Asocio Povilas Jegorovas
parolis
en la inaŭguro de IKBE. D-ro Jukka Pietiläinen (Finnlando) ĉeestis
la
interkonan vesperon kaj prezentis sian laboron kiel speciala komisiito pri
informado
de la estraro de la Universala Esperanto-Asocio (UEA).
Novaj
projektoj kaj fortigo de la pozicio de Esperanto
La
kongresan temon enkondukis Arvo Karvinen kaj Antun Kovaĉ (Kroatio). Por
modernigi
la maljuniĝantan esperantan lernomaterialon por internacia uzo la
kongreso
decidis starigi laborgrupon. Kiel prezidanto estis elektita instruisto de
matematiko
Anatolij Masenko el Kislovodsk (Rusio). Li kunvokos specialistojn pri
instruado
kaj komunikado partopreni en la laborgrupo.
Kvara
volumo 245
La
litova kvinkapa grupeto de dekkelkjaraj knabinoj donis fidon al la uzo de
Esperanto
ankaŭ estontece.
La
prezidanto de UEA, Renato Corsetti konstatis en sia salutparolo sendita al la
kongreso,
ke la blindula kongreso pritraktas tute nuntempan problemon. ”Ni devas
daŭre
modernigi niajn lernomaterialojn kaj teknikojn kaj samtempe adapti ilin
por
homoj de ĉiuj generacioj. Mi estas aparte interesata pri la konkludoj de
via
kongreso.”
La
plej aŭtoritata preleganto de la kongreso estis Otto Prytz, lekciisto de
hispana
lingvo
ĉe la universitato de Oslo kaj membro de la Akademio de Esperanto. La
Akademio
konservas kaj protektas la lingvon Esperanto laŭ ĝia fundamento kaj
kontrolas
ĝian evoluon, esploras ĉiajn lingvajn demandojn, kiuj koncernas la
lingvon,
kritikas verkojn el lingva vidpunkto kaj defendas Esperanton kontraŭ ĉiaj
konkurencoj.
Attila
Varró, la ĉefredaktoro de Esperanta Ligilo ricevis laŭdojn pro
la artikolserio
pri
la centjara historio de la Ligilo kaj de la Esperantomovado ekde la unua
kongreso
en 1905 en Francio, Boulogne-sur-Mer. En sia prelego Attila Varró
konsilis
i.a. kiel uzi komputilon en lernado de Esperanto kaj kiel trovi aliron al
vortaroj
en la reto.
Unu
temo de diskutadoj estis ĉeesto de Esperanto en la internacia
blindulmovado
i.a.
en Eŭropa Blindul-Unuiĝo (EBU). Dum pritraktado de ĉi tiu afero
oni aŭdis
la
pensojn de ĝenerala sekretario Pedro Zurita, en la internacia
blindulmovado
merithava
personeco. Naciaj organizaĵoj devus kunhelpi tiel, ke Esperanto-asocio
estu
membro i.a. de Eŭropa Blindul-Unuiĝo. ”La problemo de komunikado
internacia
ankoraŭ ekzistas. Tiurilate Esperanto povos ludi gravan solvan helpan
rolon.”
La
Ĝenerala Asembleo de LIBE elektis (2005) novan prezidanton kiel posteulon
de
s-ro
Theodor Speckmann, kiu prezidis 13 jarojn. Laŭ iniciato de la nova
prezidanto,
bibliotekestrino
Nedeljka Ložajiĉ (1956) el Belgrado oni decidis modifi la ĉiujarajn
kongresojn
aranĝante proprajn programerojn por la junularo.
La
plej foraj partoprenantoj venis el Japanio, kaj ilia grupo de 12 membroj estis
la
plej granda. Post la Esperantokongresoj en Vilno la japana delegacio konatiĝis
kun
la servoj de blindulcentro Iiris en Helsinki (Finnlando). KIKUSIMA Kazuko
(Krizantemo)
prezentis japanajn kimonojn en Iiris kun interpretado de Arvo
Karvinen.
Kelkaj ĉeestantoj eĉ provis ilin.
246
Kvara volumo
Limerikisto,
Otto Prytz (Norvegio), kiel kutime tre trafe kaptis la esencon de la
kongreso
jene:
En
Vilno la IKBE sukcesis.
La
stabo per helpemo impresis,
ĝi
sperton ne havis,
sed
tio ne gravis,
ĉar
Arvo konsili ne ĉesis.”
2006
Eŭropa
Unio informas esperante
El
informilo de Esperanto- Asocio de Finnlando kaj de la EU-prezidanta lando.
Ĝis
la fino de la jaro 2006 Finnlando prezidis Eŭropan Union. Dum ĉi tiu
periodo
la
finna ministraro informis pri okazaĵoj plejparte angle kaj france, sed unu
fojon
semajne
ankaŭ latine kaj esperante. La informilo ”Conspectus rerum Latinus” estas
publikigata
en la retpaĝoj de la prezidanta lando /http://www.eu2006.fi) kaj eblas
mendi
ĝin retpoŝte. Esperanta traduko aperis kaj plu troviĝas en la ĉe
adreso
http://conspectus.wordpress.com/.
S-ro
Tim Morley el Britio iniciatis publikigon de Esperant-lingva versio de la
informilo.
Li surpriziĝis aŭdinte pri la latinlingva versio.
– Estas
bone, ke la informiloj de la EU-prezidanta lando aperas en la latina lingvo,
ĝi
memorigas nin eŭropanojn pri nia komuna historio kaj kultura heredaĵo.
Sed
kiam
oni fokusas la atenton al la nuntempo kaj estonteco, la fakto estas, ke pli
multaj
eŭropanoj parolas Esperanton ol la latinan, diris Morley.
Brito,
en la finna lingvo, helpe de svedlingva finno, akiris ĉe la oficejo de la
finna
ministraro
la rajton publikigi Esperant-lingvan version.
–
Tio estas tipa ekzemplo pri senlima internacia kunlaboro de
Esperantoparolantoj,
ĝojis
s-ino Anna Ritamäki, prezidanto de Esperanto-Asocio de
Finnlando
(EAF).
–
Ankaŭ miaopinie la uzo de latina lingvo en la informado estas agrabla
iniciato.
Subtenantoj de la viva latina estas multaspekte niaj samideanoj. Ili
volas
progresigi justan internacian interkomunikiĝon samkiel ni. Tamen lerni
Esperanton
estas pli facile. La lingvo ŝajnas al ni fremda, ĝi estas same propra
al
ni ĉiuj, kaj neniu havas aŭtomate unuaecon nur pro la granda gepatra
lingvo.
Samtempe
la prezidanto de EAF bedaŭras, ke la enlandaj lingvoj restis ekster la
informiloj
de la Prezidio.
–
Publikigo de ĉiuj informiloj ankaŭ finne kaj svede estus indiko de
bona
memkono.
Ambaŭ naciaj lingvoj de Finnlando estas en EU oficialaj kaj
Kvara
volumo 247
laborlingvoj
laŭ ĝia lingvostatuto. En la praktiko ”grandaj” lingvoj kaj
parolantoj
de
ili tamen ricevas senmeritan avantaĝon. Almenaŭ indas paroli pri pli
egala
lingvopolitiko
kaj uzo de komuna lingvo en kelkaj interrilatoj, kontaktoj.
Civitanoj
rajtas uzi de ili mem elektitan oficialan lingvon kaj ricevi respondon
en
la sama lingvo en kontaktoj kun instancoj de EU, sed ankaŭ ĉi tiu
principo
ne
ĉiam realiĝas. Okazis tiel ankaŭ al mi, kiam mi kontaktis unu
instancon
de
EU en mia gepatra lingvo, la sveda. Mi ricevis el Bruselo respondon en la
angla.
En la komunikado kun EU la propraj lingvoj de civitanoj neniel rajtas
esti
anstataŭigataj per la angla, latina aŭ Esperanto. La lingva egaleco
estas grava
principo,
kaj oni devas insisti pri tio, memorigis la prezidanto de Esperanto-
Asocio
de Finnlando.
Nordia
kunveno en Stokholmo 14.2.2006
Lige
kun la 90-jariĝfesteno de Göte Linghede 14.2.2006 okazis en Stokholmo
kunveno
de nordlandaj esperantistoj (Norvegio, Svedio, Finnlando). La temo
estis
revivigo de Esperanto-movado en Nordlandoj pere de modernigo de
lernomaterialoj
kaj pere de alvoko al landaj blindulorganizoj por ke ili daŭre
subtenu
agadon de Esperanto-unuiĝoj de viddifektitoj.
IKBE-72
Florenco,
Italio, 29 julio–5 aŭgusto 2006 kun 160 partoprenantoj el 25 landoj
Temo:
Vidi per manoj
Paralele
kun IKBE okazis la 91-a UK kun la temo ”Lingvoj, kulturoj kaj edukado
al
daŭrigebla evoluo”. Lokan Kongresan Komitaton (LKK) de la UK prezidis Aldo
Grassini
(Italio). En la Kleriga lundo pri temo ”Vidi per manoj – Kiel blinduloj
ĝuas
arton” prelegis Aldo Grassini, Pier Luigi Da Costa (Italio) kaj Otto Prytz
(Norvegio).
Vidhandikapitoj asistis ankaŭ en kulturaj programeroj. LIBE-kunvenoj
estis
malfermaj al UK-kongresanoj kaj eĉ allogis plurajn aktive partopreni en
diskutadoj.
La
rezolucio de la UK konstatas i.a. ke ”la strebado de la Esperanto-movado al
lingva
demokratio kongruas kun la valoroj de transnacia edukado celanta krei
informitajn,
aktivajn civitanojn, kiuj estu kapablaj kritike kompreni sin mem kaj la
ĉirkaŭan
mondon por partopreni la evoluprocedon respondece kaj solidare”.
Estis
avantaĝo, ke blinduloj povis favorpreze partopreni la Universalan
kongreson
kaj
la loĝejo situis proksime al kongresejo. Malavantaĝo estis, ke malgraŭ
la
mendota
por kvarhora tempo, por la Ĝenerala asembleo de LIBE, estis rezervita nur
unu
horo kaj duono.
248
Kvara volumo
La
tuttaga ekskurso veturigis nin al la muzeo Omero en Ankona, kie ni multsense,
ankaŭ
palpante konatiĝis kun arkitekturo, historiaj kaj modernaj monumentoj. En
la
muzeo troviĝas abunda kolekto de modeloj, ekzemple de Panteono kaj preĝejo
de
Sankta Petro. La kongresa rezolucio alvokas la membro-asociojn de LIBE kaj la
individuajn
membrojn, ke ili en siaj landoj aktive progresigu uzon de Esperanto kiel
internacia
komunikilo kaj ke la landaj blindulorganizoj daŭre subtenu instruadon
de
Esperanto, produktadon de lernomaterialoj kaj partoprenon en Esperantookazaĵoj
kaj
internaciaj Esperantokongresoj.
La
kongreso alvokas al EBU, ke ĝiaj membro-asocioj
1
favoru Esperanton samkiel aliajn lingvojn en internacia uzo,
2
subtenu instruadon de Esperanto, havigon de lernomaterialoj kaj partoprenon
en
Esperantorenkontiĝoj,
3
subtenu partoprenon de viddifektitoj, precipe gejunuloj, al la ĉiujaraj
IKBE-kongresoj
kun kultura kaj kleriga enhavo, precipe pro tio ke la laboron
de
EBU kaj de aliaj internaciaj organizoj povas partopreni nur limigita nombro
da
viddifektitoj.
Per
apogo de naciaj blindul-asocioj la ĉiujara IKBE povos daŭre esti
internacia
renkontiĝo
por gejunuloj kaj plenkreskuloj. Partoprenante Esperantokongresojn
organizitajn
de nacia membro-asocio de EBU kunlabore kun Ligo Internacia de
Blindaj
Esperantistoj, granda nombro de viddifektitoj havas aliron al kultura kaj
kleriga
programo de internacia renkontiĝo. Internaciaj kontaktoj per Esperanto
favoras
interŝanĝon de spertoj de blindul-asocioj kaj individuaj blinduloj en
diversaj
landoj.
2007
Seminario
en Tokio pri enlaborigo de vidhandikapitoj
Japana
Asocio de Blindaj Esperantistoj (JABE) kunlaboris la 4-an de aŭgusto 2007
por
la seminario pri enlaborigo de vidhandikapitoj. Ĝi okazis en la sidejo de
brajla
biblioteko
en Tokio. Ĝin organis tri japanaj gravaj organizaĵoj blindulrilataj
kaj
aŭspiciis
i.a. la Ministerio pri Sano kaj Laboro kaj fondaĵoj pri bonfarto. Teamo
de
profesinivelaj interpretistoj volontule interpretis prelegojn en Esperanto de
la
tri eksterlandanoj japanen sinsekve kaj la japanlingvan prelegon kaj diskuton
Esperanten
samtempe. La seminarion ĉeestis 70 specialistoj kaj esploristoj sur la
kampo
de vidhandikapeco.
Kvara
volumo 249
La
invititaj prelegantoj, kiuj parolis esperante, estis Pedro Zurita el Hispanio,
Aldo
Grassini
el Italio kaj Arvo Karvinen el Finnlando. Pedro Zurita rakontis kiel la
hispana
blindul-organizo ONCE enlaborigas handikapulojn kiel organizantojn
kaj
vendistojn de tutlandaj loterioj. La ŝtato koncesiis al ONCE rajton
financi sian
agadon
pere de loterioj kaj tio ankaŭ devigas prizorgi organizadon de certaj
servoj
por
handikapuloj. La enlaborigprocento de viddifektitoj en Hispanio egalas tiun de
vidantoj.
Aldo
Grassini klarigis al la aŭskultantoj kiel dum jardekoj vidhandikapuloj en
Italio
funkciis
kiel instruistoj ankaŭ en ordinaraj lernejoj. La pinta nombro estis kiam
pli
ol
unu mil vidhandikapitaj instruistoj laboris en diversaj gradoj de edukado ekde
antaŭlernejo
ĝis universitato. Nuntempe laboras 350 vidhandikapitaj instruistoj.
Pliigo
de vida instruado kaj rapida ŝanĝiĝo de lernomaterialoj
kunportis novan
defion,
kiu malpliigis restadon de vidhandikapitaj instruistoj sur la eduka kampo.
Arvo
Karvinen referencis en sia prelego ampleksan esploron de Stakes (esplora kaj
evoluiga
centro de socialaj kaj sanservaj aferoj en Finnlando) pri dungiteco en la
jaroj
1995–2002. La esploro montras, ke el 25–64-jaraĝaj handikapuloj 20
procentoj
estas
dungitaj. Por plibonigi la situacion kaj por preventi retiriĝon de
handikapitoj
oni
devus esence fortigi ilian eduknivelon. Nesufiĉa edukado enkondukas homojn
ankaŭ
alimaniere en pli malbonan situacion en la socio. Laŭ la jarlibro 2003 de
la
finna registro de vidhandikapo 22 % el la laboraĝaj vidhandikapitoj estis
plene
dungitaj
kaj parte dungitaj same 22 %. La celo de la strategio 2006–2015 de la Finna
ligo
de vidhandikapitoj estas atingi 50-procentan enlaborigon en la jaro 2010 kaj
55-procentan
en 2015. Ĉi tiun celon eblas alproksimiĝi i.a. per intensigo de
profesia
edukado
kaj trejnado pri entreprenado. Antaŭjuĝojn de dungantoj eblas forigi
per
ĝusta
kompreno pri malfacilaĵoj kaŭzitaj de handikapeco.
La
kernaj vortoj por priskribi defiojn de evoluigo de profesia trejnado estas:
bazo en
laborvivo,
flekseblo en laboro, individueco, aliro kaj ligita edukado, rekapabligo kaj
enlaborigaj
procesoj.
La
strategio por la jaro 2015 de la finna edukministerio komenciĝas per la
slogano:
”En
klerigo estas estonteco”. La esprimo signifas jenajn aspektojn: egalrajtaj
edukaj
kaj
kulturaj servoj estas la fundamento de bonfarta socio kaj certigante tiujn
eblas
certigi
ankaŭ la mensan, fizikan kaj ekonomian bonfarton de la tuta loĝantaro.
Kiel
bazangulaj
ŝtonoj de la evoluanta socio estas konsiderataj kompetenteco, krea agado
kaj
preteco al renovigo. Altnivela klerigo kreas bonfarton kaj malfermas eblojn por
progreso
de la socio.
250
Kvara volumo
S-ro
SASHIDA Chuji, esploristo de la Japana Organizaĵo pri Dungado de Aĝaj
kaj
Maleblohavantaj
Personoj prezentis la celojn de enlaborigo en Japanio. Li ankaŭ
prezidis
la diskuton.
La
ĉeestantoj krome konatiĝis kun la japanaj porblindulaj servoj,
vendejo de helpiloj
kaj
evolulaboro, kiun la blindulorganizo ofertas plejparte al vidhandikapuloj de
aziaj
landoj.
92-a
UK en Jokohamo
4–11
aŭgusto 2007
Temo:
Okcidento en Oriento: akcepto kaj rezisto
Dum
la unua semajno de aŭgusto Esperanto videblis kaj aŭdiĝis en Jokohamo,
Japanio
kie kolektiĝis esperantistoj al la ĉiujara universala kongreso. Ĝi
allogis 1 900
partoprenantojn
el 57 landoj, el kiuj duono el 16 aziaj landoj.
El
Eŭropo partoprenis sep blinduloj kaj el Japanio dudeko. Vidhandikapitoj
estis
observataj
en ĉia informado, i.a. la brajla versio de la kongresa kuriero ”Ondas
Jokohamo”
atendis jam frumatene sian leganton en la porda anso de vidhandikapita
kogresano.
Dankegon meritas la fidela volontulino HONDA Terumi.
Dum
la kongreso okazis publika LIBE-kunveno, kie oni parolis pri aliro de blinduloj
al
informado kaj al lernado de Esperanto. Estis prezentitaj japanaj elektronikaj
skribiloj
kaj programo por voĉigi esperantajn tekstojn.
Ĉiuj
speciale por viddifektitoj planitaj aranĝoj – brajligo de
kongresmaterialo,
tuttaga
ekskurso, bankedo – estis nome de JABE apogataj kaj gvidataj de KIKUSIMA
Kazuko
(Krizantemo). Dum la tagmeza bankedo ŝi klarigis, kiuj japanaj pladoj
estis
servataj kaj kiel oni ilin manĝas. [La aranĝoj de JABE (loĝado,
ekskurso
kaj
bankedo) ĉelis ĉefe ĉ. 25 blindulojn, sed ankaŭ vidantajn
kongresanojn, por
ke
ili nature konatiĝu kun blinduloj kaj helpu blindulojn. JABE loĝigis ĉ.
250
kongresanojn,
partoprenigis ekskurson kaj bankedon po ĉ. 60. Por sukcesi pri
”porblindulaj”
aranĝoj
JABE konsiliĝis kun UEA, la organizanto de UK, sufiĉe frue kaj
konkrete.]
Raporto
kun la rubriko ”Blinduloj en UK, 2007 en Jokohamo”, inkluzive dezirojn de
JABE
pri UK kaj IKBE, aperis en Esperanta Ligilo 7/2008.
IKBE-73
Albena,
Bulgario, 21–27 aŭgusto 2007 kun 112 partoprenantoj el 12 landoj
Temo:
Esperanto – taŭga rimedo por la integriĝo de la nevidantoj
Kvara
volumo 251
Inter
kongresanoj estis dek gejunuloj. Unu programero estis dediĉita al la
100-jariĝo
de la bulgara Esperanto-asocio kaj Esperanto-movado inter la bulgaraj
blinduloj.
Krome kongresanoj ricevis speciale por la kongreso kompilitan
kompaktdiskon
kun bulgaraj poemoj kaj kantoj.
Prelegoj
Kongresan
temon enkondukis Danĉo Danĉev, Bulgario
La
bulgara nacia biblioteko de la blinduloj kaj Esperanto; Spas Karafezov
Kiel
kroata literaturo prezentiĝas al aziaj nacioj per Esperanto; Antun Kovaĉ,
Kroatio
Kion
povas trovi la nevidantaj esperantistoj en la reto; Mariana Evlogieva, Bulgario
Esperanto
– ponto inter diversaj literaturoj; Nedeljka Loĵajiĉ, Serbio
Blinduloj
en Jokohamo; Pedro Zurita, Hispanio (prezentita de Otto Prytz)
Sociala
integriĝo de la homoj kun mensodifektoj; Nadja Valkova, Bulgario
Veselina
Stoilova prezentis en ŝia prelego titolita ”Socialaj servoj por homoj kun
difektoj
en Bulgario” reformon en la sistemo de la sociala helpado en Bulgario. Ĝi
baziĝas
sur tri ĉefaj principoj: decentrigo, deinstituciigo, diferencigo inter
liverantoj
de
socialaj servoj, laŭ individua agmaniero al ĉiu uzanto de la socialaj
servoj.
Fakaj
temoj
Attila
Varró (Hungario) prezentis la komputilan parolprogramon por Esperanto,
Espeak.
Kvankam tiu softvara voĉsintezilo teknologie ne estas la plej moderna,
sonas
iom maŝinece, tamen ĝi estas tre bone komprenebla kaj tial efike
uzebla.
Otto
Prytz (Norvegio) montris aparaton, kiu faciligas solvadon kaj kompiladon de
krucigramoj
en brajlo. Oni povis eksperimentante konvinkiĝi pri la efektiva utileco
de
la lerta aparato.
Angel
Sotirov (Bulgario) parolis pri sia ŝatata hobio ”Miaj okuloj pri
surbalkona
legom-
kaj vitkulturado”.
La
ĝenerala asembleo de LIBE diskutis organizajn malfacilaĵojn.
Limeriko
de Otto Prytz:
Kongres´
en Albena estimis
kulturojn,
kaj ĉiujn animis:
la
kuraĝular´
sin
banis en mar´
kaj
eĉ la meduzojn ne timis.
252
Kvara volumo
LIBE
aprobita kiel asocia membro de EBU (Eŭropean Blind Union) 2007
En
la kongreso en Florenco 2006 oni konstatis, ke blindaj Esperantistoj ne devas
koncentriĝi
nur al Esperanto-movado, sed ankaŭ aktiviĝi en laboron de naciaj
blindul-asocioj.
Do, esti tie, kie aliaj estas kaj prezenti Esperanton kiel taŭgan
komunikilon
en internaciaj kontaktoj. Tial LIBE petis membrecon de Eŭropa
Blindul-Unuiĝo.
Eŭropa
Blindul-Unuiĝo (EBU) estas ne-ŝtata, ne-profitocela eŭropa
organizo,
fondita
en la jaro 1984. Ĝi estas unu el la ses regionaj membroj de la Monda
Blindul-Unuiĝo
(World Blind Union, WBU). EBU celas protekti kaj progresigi
interesojn
de blinduloj kaj malfortevidantoj en Eŭropo. EBU havas 45 landajn
membrojn,
reprezentatajn de la landa delegacio. Laboron de EBU efektivigas
konstantaj
komisionoj kaj laborgrupoj, kies fakoj reflektas la ĉefajn interesojn de
EBU.
EBU
disponas reton de specialistoj en ĉiuj landoj kaj vastan ekspertizon pri
blindulrilataj
aferoj. La specialistoj donas servojn kaj konsiladon kaj ankaŭ defendas
la
rajtojn de viddifektitoj. EBU esploras kaj progresigas publikan konscion kaj
donas
al
vidhandikapitoj rimedojn por defendi iliajn rajtojn kaj vivi aktive.
La
centra oficejo de EBU situas en Francio (Parizo). La oficejo respondecas pri
komunikado
ene de EBU kaj pri informado al la granda publiko. Ĝi produktas
kvaronjaran
revuon en la angla, franca, germana kaj hispana lingvoj. La angla versio
haveblas
surbendigite kaj brajle.
Somere
2007 la estraro de EBU aprobis LIBEn kiel membron. La Ĝenerala asembleo
de
EBU konfirmis la asocian membrecon en Antalya, Turkio en oktobro. LIBE
rajtas
nomumi reprezentantojn en komisionojn. La densa programo de la asembleo
ne
permesis prezenti la novan asocian membron LIBE. Laŭ konsento kun la
prezidanto
de EBU, lordo Colin Low, LIBE sin prezentis al delegitoj kaj membroasocioj
de
EBU pere de naciaj revuoj. LIBE partoprenis la laboron de la Kultura kaj
eduka
komisiono (2007–2011).
2008
IKBE-74
Premantura,
Kroatio, 11–18 julio kun 76 partoprenantoj el 14 landoj
Temo:
Nevidantoj en medio – vivo en grandaj urboj
Kvara
volumo 253
La
kongreso okazis en eduk-rekapabliga porblindula centro en la ĉemara
vilaĝo
Premantura, sur la plej suda parto de la Istria duoninsulo, situanta en la
sudokcidenta
angulo de Kroatio. La kongreson patronis la Ministerio pri protekto
de
medio, spacplanado kaj konstruado.
Enkonduke
prelegis s-ro Lino Fuĉiĉ, reprezentanto de la Ministerio. La unua leĝo
de
la
jaro 1982 tuŝis nur rulseĝojn. La EU-regularo gvidas postulojn. La
nuna leĝo ekde
2003
provas trovi ekvilibron inter kondiĉoj por diversaj handikapuloj. Temas
pri
elementoj
de partopreno: aliro, moviĝo, restado, dume bezonataj estas helpiloj kiel
sonoriloj,
palptuŝiloj, palpmesaĝiloj por averti linion, kampnivelojn ktp.
S-ino
Mira Kataleniĉ parolis pri la graveco de moviĝpovo por plibonigo de
vivkvalito
de blinduloj. Antun Kovaĉ rakontis pri siaj ĉiutagaj iradoj en
zagreba
medio
kaj Nedeljka Loĵajiĉ pri avantaĝoj kaj malavantaĝoj de la
vivo de blindulo
en
granda urbo (Beogrado). Attila Varró (Hungario) enkondukis diskutadon
pri la
temo,
kiel prezenti blindulajn interesojn en la nuna, vidocentra socio.
Diskuto
pri memstara moviĝo rezultigis alvoki decidfarantojn de komunumoj,
ŝtatoj
kaj institucioj de Eŭropa Unio konsideri en siaj decidoj aliron de
viddifektitoj
al
edukado, profesia trejnado kaj enlaborigo, kaj tiamaniere antaŭmalhelpi
diskriminacion.
Strukturo
kaj agado de EBU
LIBE
estas membro de Eŭropa Blindul-Unuiĝo (EBU), kaj en la kultura kaj
eduka
komisiono
reprezentanto de LIBE gvidas laborgrupon pri havigo de lernomaterialoj
kaj
teknikaj helpiloj. Pri la strukturo kaj agado de EBU parolis Arvo Karvinen.
Pri
financado estis prezentita lia dokumento ”EU kiel subvencianto de projektoj”.
Fine
li konstatis, ke en EBU-kongresoj la reprezentantoj de gejunuloj parolas ekz.
pri
studado, hobioj kaj enlaborigo. Li instigas gejunulojn skribi al la membroj de
junulara
prepara grupo de EBU kaj rakonti pri Esperanto-hobio, kaj efektivigi
internacian
renkontiĝon surbaze de Esperanto. ”Informado pri nia internacia
lingvo,
kaj amikaj rilatoj kun blindulorganizoj estas necesaj. Tiamaniere ni trovos
aliron
al tiuj, kiuj deziras internaciajn kontaktojn, sed ne havas kuraĝon
kontaktiĝi.
Nur
malgranda nombro da gejunuloj havas kontentigajn taskojn en la okupoj de
internaciaj
organizaĵoj. La ĉiujaraj Esperantokongresoj kreas konkretan eblon
sperti
interkulturajn
rilatojn kaj internaciecon pere de nia komuna lingvo.”
La
kongresa rezolucio alvokas Esperanto-unuiĝojn de viddifektitoj kune kun
naciaj
blindulorganizoj
subteni per Esperanto la dum jardekoj kreitan kulturon. EBU
publikigis
la rezolucion en reta novaĵletero.
254
Kvara volumo
Gejunuloj
en la kongreso
El
Serbio la kongreson partoprenis grupo de gejunuloj, kaj junaj kroataj helpantoj
kreis
ĉarman kaj instigan atmosferon. Tena Kuzmanoviĉ, 15-jara lernantino,
prizorgis
apartan
programon por gejunuloj kaj eĉ asistis en la preparoj de la internacia
vespero.
Ŝpomenka
Ŝtimec kaptis la okazon kaj lerte aranĝis por gejunuloj eblon
intervjui
eksterlandajn
partoprenantojn.
La
kongresa semajno donis tempon al libertempaj aktivecoj, inter ili frumatenan
kaj
vesperan
banadon en la maro, sur ŝtona plaĝo konstruata por blinduloj. Eblis
ankaŭ
provi
sagetludon (Darts) per parolanta tabulo. Iuj ŝatis promeni en la vilaĝa
arbaro
kaj
pluki spicherbojn – laŭron, salvion, menton, rosmarenon, timianon ktp. –
kiel
bongustajn
memoraĵojn de la suna sudo.
La
93-a UK okazis en Rotterdam tuj post IKBE kun temo ”Lingvoj: trezoro de
la
homaro”. Dudeko da blinduloj partoprenis. La Nederlanda Societo de Blindaj
Esperantistoj
aranĝis por ili specialan ekskurson kun vizito al ŝip-muzeo.
Ekstera
informado (2008)
Arvo
Karvinen partoprenis en aŭgusto la Ĝeneralan asembleon de Tutmonda
Blindul-Unuiĝo
WBU (World Blind Union) en Ĝenevo, Svislando. Laŭ konsento
de
William Rowland, prezidanto de WBU okazis personaj kontaktoj kaj diskutoj
kun
dekoj da estroj de delegacioj de WBU, i.a. kun pola delegacio, speciale pri
Esperanto-kongresoj.
ACB Radio World elsendis Esperant-lingvan intervjuon. Tuj
post
la kunveno en Ĝenevo la oficejo de WBU distribuis prezentaĵon pri
Esperanto
kaj
LIBE al 119 landoj, entute al 800 membroj de delegacioj.
2009
La
200-naskiĝdatreveno de Louis Braille (4.1.1809–6.1.1852)
Internacia
konferenco dediĉita al la inventinto de skribsistemo de blinduloj okazis
4–8
januaro 2009 en Parizo. La konferenco havis kvincenton da partoprenantoj el
46
landoj. Persone invititaj Otto Prytz (Norvegio), TANAKA Tetsuji (Japanio) kaj
Pedro
Zurita (Hispanio) prelegis dum la konferenco. Raporto de Otto Prytz aperis
en
numeroj 2–5/2009 de Esperanta Ligilo.
Esperanto-rondeto
en la voĉbabilejo ”Ventrilo”
En
majo 2009 en Rusio estis lanĉita Esperanto-rondeto, ”Esperanta salono” en
la
voĉbabilejo
”Ventrilo” por lerni, instrui kaj praktiki Esperanton. La voĉbabilejo
Kvara
volumo 255
havas
partoprenantojn de la Balta Maro ĝis Pacifiko, de la Arkta Oceano ĝis
la
Nigra
Maro. En la jaro 2014 ”Esperanta salono” havis 85 registritajn diverslandajn
esperantistojn.
Funkcias diversnivelaj lernogrupoj, konversacia rondo kaj okazas
komunaj
festoj.
ICEVI
(International Council for Education of People with Visual Impairment)
Zorgo
pri ĉesigo de intereso al Esperanto en blindullernejoj vekis apelacii al
la
konferenco
de instruistoj de blindaj infanoj kaj plenkreskuloj. La partoprenantoj
de
ICEVI-konferenco en Dublino, Irlando en la komenco de julio 2009 ricevis
en
la konferenca materialo unupaĝan informilon pri Esperanto kaj alvokon pri
instruado
de Esperanto en blindullernejoj. Dum la konferenco oni ne multe
parolis
pri Esperanto. Tamen la informilo montras, ke Esperanto vivas ankaŭ inter
viddifektitoj.
IKBE-75
Muszyna,
Pollando, 18–25 julio 2009 kun 94 partoprenintoj el 16 landoj
Temo:
Integriĝo: Vi + mi = ni
La
kongreso okazis en la rekapabliga centro de viddifektitoj en Muszyna, suda
parto
de Pollando. La gastigantoj de la kongreso estis la Pola Asocio de Nevidantoj
kaj
Pola Esperanto-Asocio (PEA). La rekapabliga centro Nestor provizis taŭgajn
kunvenejojn
kaj ĉambrojn. Multege por la kongreso laboris Halina Komar,
prezidantino
de PEA kaj Anatolij Masenko, dua sekretario de LIBE.
La
temo de la kongreso estis integriĝo ”Ni donu manon ĉiu al ĉiuj,
por ne maltrafi
vojon,
ĉar pli kaj pli estos urĝa la reciproka bezono – – ”. Pri la temo
preparis
referaĵon
s-ino Aneta Bartic (Rumanio), kiu pro grava malsano ne povis veni. La
referaĵon
voĉlegis Anatolij Masenko.
La
kongresa programo estis kulturriĉa enhavante ĉiutage ekskursojn al
historiaj kaj
kulturaj
vidindaĵoj. Koncerto de klasikaj kantoj en preĝejo estas memorinda.
La
internacia
arta vespero fare de kongresanoj mem estis la kulmino de la semajno.
Vizito
al ”Abelreĝlando Kamianna” konatigis la kongresanojn kun abelbredado kaj
produktado
de mielkuraciloj – oni aŭdis, palpis, gustumis kaj eĉ ricevis
salubran
dozon
de inhalo en abelujo.
Flosado
sur la rivero Proprad proksime de la landlimo de Slovakio estis gaja,
refreŝiga
paŭzo en varmega tago.
256
Kvara volumo
En
la kuracloko Krynica la kongresanoj gustumis mineralan akvon kaj per
fingropintoj
sentis kiel varmega la minerala akvo estas, kiam ĝi eliras rekte el la
fonto.
Kiam
la poldevena Papo Johano Paŭlo la Dua vizitis Pollandon en 1979, estis
konstruataj
altaroj por subĉielaj mesoj. La plej bone konservata altaro troviĝas
en
Stary Sacz, kie la Papo parolis al 650 000 homoj. Ĝi estas bela konstruaĵo
kun
florbedoj
kaj fluanta rojo.
Fakaj
prelegoj
Otto
Prytz el Norvegio prelegis pri Louis Braille: ”La invento de jubileulo Louis
Braille
– daŭrigebla kaj daŭriginda”. – La prelego aperis en Esperanta Ligilo
1–
2/2014.
– Li pruvis, ke la brajla skribo donis al blinduloj en la tuta mondo aliron al
klereco
kaj kulturo, kaj nun, kvankam la komputilaj teknologioj ĉiam pli disvolviĝas,
ĝi
daŭre estas bezonata. Aldo Grassini el Italio konatigis kongresanojn kun
operoj
de
la mondfama itala komponisto Giacomo Puccini. Pier Luigi Da Costa el Italio
rakontis
pri sia laboro surdiskigi Plenan Ilustritan Vortaron (PIV) konsistantan
el
de li mem brajligitaj 74 volumoj. Li skanis la tutan tekston kaj adaptis ĝin
por
laboro
kun voĉsintezilo kaj eĉ anstataŭigis bildojn per vortaj
klarigoj. Attila Varró el
Hungario
montris kiel uzi la vortaron per komputilo.
Preskaŭ
ĉiutage Rob Moerbeek (Nederlando) gvidis esperantajn instru-lecionojn kaj
instigis
la ĉeestanojn cerbumi gramatikon.
Unu
el la antaŭkongresaj ekskursoj de la 94-a UK en Bjalistoko vizitis la
distran
vesperon
de IKBE.
Decidoj
de la Ĝenerala asembleo 2009
Defioj
por la nova agadperiodo
La
Ĝenerala asembleo de LIBE aprobis agadplanon por la jaroj 2009–2013. La
ĉefaj
kampoj de la venonta kvarjara periodo estas edukado, junularaj renkontiĝoj,
informado
kaj ekonomio.
La
agadplano kuraĝigas naciajn esperanto-unuiĝojn kaj naciajn
blindul-organizojn
progresigi
disvastigon de Esperanto kaj konservadon de la pli ol centjara
esperantokulturo
ankaŭ inter viddifektitoj kiel unu komunikilo en internaciaj
kontaktoj.
La internacia lingvo Esperanto estas unika ilo de internacia komunikado,
kaj
proponas al siaj uzantoj veran egalrajtecon. Esperanto pruvis sian taŭgecon
al
ĉiuj
komunikaj bezonoj. Universala Esperanto-Asocio emfazas la signifon de vera
internacia
lingvo kaj lingvaj rajtoj de ĉiuj nacioj.
Kvara
volumo 257
Kunlaboro
estas iniciatata kun organizaĵoj de instruistoj ILEI (Internacia Ligo de
Esperantistaj
Instruistoj) kaj ICEVI (International Council for Education of People
with
Visual Impairment). La celo estas, ke ankaŭ aŭtoritatuloj pri edukado
denove
subtenu
instruadon de Esperanto kaj ke ili tiel apogu interkulturajn rilatojn de
viddifektitoj.
Lernado
de Esperanto samtempe en pluraj landoj inter gejunuloj post lernejaj jaroj
riĉigas
vivmedion kaj ebligas partopreni en internacia agado, kaj siaparte malhelpas
retiriĝon.
En interreto troviĝas esperantokursoj, ekz. www.edukado.net
Pere
de Esperanto ankaŭ eblas konatiĝi kun la monda literaturo, ekz. la
nacia
biblioteko
en Britio (Stockport) havas valoran kolekton de brajligitaj libroj
Kiel
atingi tion dum unu kvarjara periodo?
Por
atingi la celon necesas precizaj planoj: plano por instruado kaj
lernomaterialoj
por blindullernejoj kaj junulargrupoj, najbarlanda kunlaboro por
kursoj,
junulara renkontiĝo dum kongresoj, gvidlinioj por delegitoj kaj
funkciuloj,
proksima
kunlaboro kun la nacia blindulorganizo, informado pere de Esperanta
Ligilo
kaj naciaj blindulrevuoj.
La
jaro 2009 estis elektojaro de LIBE. En la Ĝenerala asembleo en Muszyna
kiel
nova prezidanto por la periodo 2009–2013 estis elektita Arvo Karvinen
(Finnlando),
vice Nedeljka Ložajiĉ (Serbio)
KATAOKA
Tadashi, nome de Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj donacis al ĉiu
kongresano
kompaktdiskon kun komputila programo, aŭtomate instaliĝanta, per
kiu
oni povas voĉlegi esperantajn tekstojn (kun itala akĉento). La
softvaro nomiĝas
”Esptapi”.
Strategio
por LIBE en la jaroj 2009–2013
Progresigi
kaj prizorgi haveblecon de esperantaj studmaterialoj en taŭga formo al
viddifektitoj.
Kuraĝigi
naciajn blindul-organizojn finance subteni Esperanto-unuiĝojn, lernadon
de
Esperanto, partoprenon en enlandaj kaj eksterlandaj renkontiĝoj kaj tiel
vivteni
la
tradician Esperanto-kulturon inter vidhandikapitoj. Tiamaniere viddifektitoj
ricevas
aliron al internacieco per la komuna lingvo Esperanto.
258
Kvara volumo
Partopreno
en internacia kunlaboro plibonigas la kvaliton de vivo kaj forigas
solecon
kaj retiriĝon de viddifektitoj. Tiel naciaj blindul-organizoj kaj
Esperantounuiĝoj
kune
plenumas la celojn de internaciaj blindul-organizoj kaj de UN pri
homaj
rajtoj.
Evoluigi
efikan strategion pri komunikado por ke la membraro estu plene informita
kaj
ligita al la agado, kaj altigi la profilon de LIBE.
Esperanto-agado
bezonas financan subtenon el enlandaj kaj internaciaj fontoj,
same
kiel aliaj kulturaj fakoj. Trovi financajn fontojn kaj krei planon por subteni
preferindajn
agadkampojn de LIBE.
Komunikado
Verki
regule raportojn pri la agado por informi decidfarantojn kaj la publikon pri la
laboro
de LIBE kaj pri ĝiaj atingoj.
Doni
pli altan profilon al LIBE en revuoj de naciaj blindul-organizoj.
Vivteni
kaj evoluigi la TTT-paĝaron, teni ĝin aktuala.
Utiligi
retpoŝtajn diskutlistojn.
Teni
proksimajn kontaktojn kun UEA (Universala Esperanto-Asocio) kaj kun ILEI
(Internacia
Ligo de Esperantistaj Instruistoj).
Internacia
Kongresa Universitato 2009
Tuj
post IKBE okazis en Bjalistoko la 94-a UK kun la temo ”Krei pacan ponton
inter
la popoloj”: Zamenhof hodiaŭ”. Otto Prytz prelegis dum la UK pri ”La
invento
de
la jubileulo Louis Braille –, daŭrigebla kaj daŭriginda”. LIBE sin
prezentis en la
Movada
Foiro kaj publika LIBE-kunveno.
En
LIBE-kunsido dum la 94-a UK en Bjalistoko Otto Prytz i.a. parolis pri kunlaboro
kun
la Monda Brajla Konsilantaro, kies subkomitaton por unuecigo de brajla
notacio
prezidas O. Prytz mem. Ekzemple por la retadresa heliko ekzistas tri
diversaj
punkto-signoj.
Dum
la kunsido oni disdonis belan faldfolion kun polaj-Esperantaj poemoj de
Helena
Skoniecka kaj bildstrio kiel helpi al blindaj esperantistoj en mult-kolora
preso,
plus kompaktdisko kun voĉsintezila programo, donacita de la japana
Kvara
volumo 259
asocio
JABE. Laŭdon ricevis ankaŭ la senlaca Anatolij Masenko, kiu ne nur
esence
kontribuis al la organizado de la 75a IKBE (blindula kongreso), sed ankaŭ
ŝvite
alportis el Kislovodsk (ĉe Kaŭkazo) la brajlajn UK-programojn.
(eltiraĵo de
kongresa
kuriero, R. Moerbeek)
Limeriko
Ni
en Bjalistok´ jubileis,
kaj
bunta programo ĉieis;
sed
ne mankis plendoj,
sur
placoj, en tendoj,
pro
kuloj ni preskaŭ pereis.
Otto
Prytz, Norvegio
Regularo
pri ekzamenoj por blinduloj
Blinduloj
partoprenis Internaciajn Ekzamenojn en 1995 – 1997. Ekde somero 2009
haveblas
regularo, kiu konsideras partoprenon de vidhandikapitoj. S-ino Mireille
Grosjean,
prezidantino de Internacia Ekzamena Komisiono IEK verkis regularon pri
ekzamenoj
por blinduloj. Ĝi priskribas kiel okazigi ekzamensesion de ses diversaj
partoj
por testi lingvokapablon. Nova regularo estis aprobita en Krakovo, Pollando
dum
ILEI-konferenco, fare de la ILEI-komitato, kaj en Bjalistoko, dum UK, fare de
la
UEA-komitato. La unua ekzamensesio por blinduloj laŭ la nova regularo
okazos
en
Kopenhago dum UK en la jaro 2011.
Fortigo
de organiza strukturo de LIBE
En
aŭtuno 2009 LIBE-estraro starigis kvar laborgrupojn por profunde pritrakti
problemojn:
edukado kaj junularaj renkontiĝoj, delegita reto, ekonomio, regiona
kunlaboro.
Rekomendinde estas, ke laborgupoj utiligu kontaktojn kun vidantaj
esperantistoj.
2010
Literatura
konkurso pri Vasilij Eroŝenko
Okaze
de la 120-naskiĝdatreveno (la 12-an de januaro) de la fama rusa
Esperantisto,
verkisto
kaj mondvojaĝanto Vasilij Eroŝenko, LIBE kaj REAN (Rusia Esperanto-
Asocio
de Nevidantoj) anoncis en januara Esperanta Ligilo konkurson pri la
temo
”Vivo kaj verkoj de Vasilij Eroŝenko: ilia signifo kaj valoro por la
nuntempa
blindulo”.
Alvenis naŭ konkursaĵoj el Bulgario, Japanio, Moldavio kaj Rusio.
260
Kvara volumo
Unuan
lokon la ĵurio aljuĝis al s-ano Kunio TANABE el Japanio por lia verko
”Edukista
dimensio de Eroŝenko”, kiu tre imponas per sia historia ekzakteco kaj
originala,
propra percepto de la personeco de Eroŝenko. Konklude la verkinto
substrekis
tion, kion oni lernu de Eroŝenko nuntempe. La eseo troviĝas kiel
aldono
3
de ĉi tiu libro.
La
duan kaj trian premiojn la ĵurio dividis inter du rusiaj ges-anoj. Nadja Ĵukova
elektis
temon ”Kiu estas por mi Vasilij Eroŝenko”, kaj per simpatie persona tono ŝi
montris,
kiom multe kaj profunde ŝi legis verkojn de Eroŝenko. En la
”Esploragado
pri
Eroŝenko en Aŝĥabad ”Nikolaj Osipenko detale kaj valore raportis
pri ĝis nun
malmulte
konata vivperiodo de la fama vojaĝemulo.
27.-31.5.2010
REK 26 – Rusia Esperantista Kongreso en Sankt Peterburgo
La
kongreso aprobis proponon de Arvo Karvinen, prezidanto de LIBE aldoni
en
la kongresan rezolucion, alvokon al naciaj Esperanto-asocioj por ke ili en sia
agado
atentu ankaŭ viddifektitajn esperantistojn: ”Laŭ iniciato de Ligo
Internacia
de
Blindaj Esperantistoj (LIBE) kaj Ligo Internacia de Esperantistaj Instruistoj
(ILEI)
ankaŭ viddifektitaj studentoj estas invitataj partopreni en julio 2010
Someran
Esperanto-Studadon (SES 2010) en Slovakio, Piešt’any unuafoje. Moderna
sonregistra
kaj prestekniko ebligas produktadon de lernomaterialoj en formo
oportuna
por viddifektitoj. Tiel viddifektitaj studentoj povas partopreni ĝeneralajn
lingvokursojn
kune kun vidantaj kamaradoj.” La rezolucio tamen ne realiĝis.
IKBE-76
Vieno,
Aŭstrio, 10–15 julio 2010 kun 60 partoprenantoj el 13 landoj
Temo:
Kiamaniere trovi taŭgajn rimedojn por allogi studadon de Esperanto por
plifortigi
nian movadon kaj kiuj helpiloj – kaj teknikaj kaj neteknikaj – povus
efektivigi
tiun ĉi celon
Enkondukan
parolon ”Kiel aktivigi Esperanton inter viddifektitoj por vivteni
Esperanto-kulturon?”
prezentis Arvo Karvinen, prezidanto de LIBE. Li instigis i.
a.
partopreni en ĝeneralaj kursoj kaj regiona agado. ”El kelkaj landoj dum
pluraj
jaroj
neniu partoprenis kongresojn. Por teni tiujn landojn inter nia rondo, necesas
inviti
najbarlandajn reprezentantojn al zorgeme preparita regiona renkontiĝo.
Indas
aranĝi
tiun renkontiĝon ĉe najbaro, precipe se izolado daŭris jam
longe. – – Estus
bone,
se ni dum ĉi tiuj tagoj povus verki agadplanon por renkontiĝoj. Eble
vidantaj
samideanoj
povus asisti. – – Ni diskutu por klarigi metodojn konservi la centjaran
Esperanto-kulturon.
Kunlaboro estas nia forto.” Bedaŭrinde kunsidetoj en kelkaj
grupoj
por celkonscie trakti la temon ne povis okazi pro manko de tempo.
Kvara
volumo 261
Prezentitaj
referaĵoj temis pri la vivo kaj verkoj de Joseph Haydn kun kelkaj
muzikaĵoj,
kaj prelego pri la interrilato kun gvidhundoj.
Vizito
al Esperanto-muzeo kaj la lasta vespero en vingastejo ”Heuriger” estas
neforgeseblaj.
Pli ol 50 kongresanoj veturis uzante publikajn trafikilojn kaj
samtempe
gaje manifestis Esperanton. Por kongresanoj tio donis eblecon senti
pulson
de la urbo kaj ricevi kontaktojn kun enloĝantoj.
Decidoj
La
kongresa rezolucio alvokas naciajn Esperanto-asociojn kaj naciajn
blindulorganizojn
en sia agado atenti ankaŭ viddifektitajn esperantistojn.
La
Ĝenerala asembleo de LIBE aprobis agadraporton kaj financan raporton pri
la
jaro
2009 (raporto de prezidanto pri la agadperiodo julio 2009–printempo 2010
aperis
en Esperanta Ligilo 5/2010 kaj sendita brajle al delegitoj de LIBE kaj EL).
Agadplano
por la jaroj 2010–2011 aperinta en EL 5/2010 estis aprobita. Aprobita
buĝeto
por la jaro 2010 rezervas 2.000 eŭrojn por edukado.
Ekstera
informado
Dum
la 95-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) en Havano, Kubo 17–24 julio
2010
LIBE sin prezentis en la Movada Foiro kaj publika LIBE-kunveno. La temo
de
UK estis ”Intermiksiĝo de kulturoj”. S-ino KIKUSIMA Kazuko (Krizantemo)
el
Japanio sukcesis aranĝi por 11 viddifektitoj viziton en la kulturan
centron de
ANCI
(Asociación Nacional del Ciego de Cuba). Sub gvido de s-ro Joaquin
Borges,
esperanto
parolanta estrarano de ANCI gastoj konatiĝis kun la agado de centro,
brajla
biblioteko kaj eldonejo kaj ricevis sciojn pri la stato de blinduloj en Kubo –
historio,
laboro, atingoj kaj malatingoj de ANCI.
Artikolo
pri Somera Esperanto Studado en Slovakio kaj IKBE en Vieno aperis
en
la informilo de WBU (tutmonda blindul-unuiĝo) en marto kaj anonceto pri
studsemajno
kaj IKBE en informilo de EBU (Newsletter 72).
Internaciaj
kaj eksteraj rilatoj 2010
EBU
Konferenco
de Kultura kaj eduka komisiono de EBU
LIBE
partoprenas laboron de Kultura kaj eduka komisiono. Konferenco pri aliro al
kulturo
kaj heredaĵo okazis en oktobro en Londono en Victoria kaj Albert muzeoj
262
Kvara volumo
kun
temo ”En kontakto kun arto” (In Touch with Art). La konferenca rezolucio
enhavas
alvokon pri egalrajta aliro de viddifektitoj al muzeoj. La rezolucio estis
prezentata
en decembro al la komisiono de Eŭropa Unio kaj Eŭropa Forumo de
handikapuloj
(European Disablity Forum) dum unutaga konferenco en Bruselo,
Belgio.
S-ino
Carol Borowski, prezidantino de Kultura kaj eduka komisiono admonas:
”Estas
bezonata lobiado nacie kaj internacie por sekurigi, ke la rezolucio grimpu pli
supren
al EU leĝdona proceso. Ni devas sciigi pordistojn de nia kultura heredaĵo,
ke
ni
ne volas resti ekstere. Ni estas frapantaj liajn pordojn, kaj ni volas eniri
por ĝui
kaj
partopreni en nia kultura heredaĵo!”.
Arvo
Karvinen estis invitita al la kunveno de EBU-estraro en Helsinki en oktobro.
Lia
raporto pri agado kaj planoj de LIBE estis dankeme akceptita kaj notita en
protokolon.
ILEI
La
unua konkreta rezulto de kunlaboro kun ILEI estas, ke ankaŭ viddifektitoj
estis
bonvenaj partopreni Someran Esperanto-Studado (SES 2010) en Piešt’any,
Slovakio
en julio. La programon de studsemajno – lernado, seminario, distra
programo
– partoprenis entute 190 lernantoj, eĉ familioj kun aktivaj infanoj. Kelkaj
eĉ
bone parolis. Nur kvar viddifektitoj partoprenis aranĝojn en
Pieštany. Nedeljka
Loĵaĵic
(Serbio) partoprenis seminarion pri interkultura edukado kaj instruado
de
Esperanto. La seminario estis altnivela, kaj lingve kaj fake. Studsemajnon
partoprenis
tri viddifektitoj el Finnnlando. Ili sekvis la instruadon brajle. Arvo
Karvinen
sekvis aranĝojn kaj instruadon de studsemajno.
En
la aldono 5 de ĉi tiu libro vidanta instruistino rakontas ŝiajn
spertojn pri
instruado
de Esperanto al vidhandikapuloj.
Kostariko
kaj Kubo
Intereso
al Esperanto inter viddifektitoj vekiĝis en Kostariko kaj Kubo. Venis
petoj
pri
brajla materialo.
2011
IKBE-77
Olomouc,
Ĉeĥio, 14–21 julio 2011 kun 50 partoprenantoj el 12 landoj
Temo:
Plibonigado de aliro al kulturaj aranĝoj por blinduloj
Kvara
volumo 263
La
kongreson aranĝis la Blindulsekcio de Ĉeĥa Esperanto-Asocio sub
aŭspicio kaj
kun
financa apogo de Unuiĝinta organizaĵo de nevidantoj kaj
malfortevidantoj de
Ĉeĥa
respubliko. Ankaŭ la urbo Olomouc, vendejo de blindulhelpiloj kaj privata
transporta
entrepreno grave subtenis efektivigon de la kongreso. La cirklo fermiĝis:
la
unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj okazis en 1921 en Prago, en
tiama
Ĉeĥoslovakio. La 90-jara Esperanto-movado estis observata en la
kongresa
programo
en prelegoj kaj muzeaj ekskursoj.
En
kongresaj preparlaboroj la gastigantoj efike utiligis informadikon por atingi
ankaŭ
viddifektitojn. La unuan fojon la kongresa programo kaj prezentoj aperis en
retejo,
skribe kaj aŭskulteble.
Krom
el kunvenoj kaj prelegoj, la programo konsistis el deko da ekskursoj, kaj la
pinto
estis la tradicia internacia vespero fare de kongresanoj mem.
Aŭtoritata
apogo al la kongreso
S-ino
Jana Melicháková, prezidantino de Ĉeĥa Esperanto-Asocio
(ĈEA) konstatis
en
sia saluto al la kongreso, ke ŝi estas fiera pri ŝiaj aktivaj blindaj
anoj de ĈEA,
kiuj
preparis la kongreson en Olomouc. S-ro Josef Stiborský siaparte
konfirmis, ke
la
landa blindul-organizo (SONS) bone konscias, kiel longan kaj riĉan
tradicion
havas
Esperanto-movado inter blinduloj ĝenerale kaj en Ĉeĥa respubliko
speciale
kaj
kiel ĝi kontribuas al reciproka interŝanĝo de spertoj kaj ĉiuspecaj
informoj
inter
viddifektitoj. SONS aprezas, ke Esperanto ne nur ebligas, sed unuavice daŭre
realigas
kontaktojn inter nevidantoj en la tuta mondo. Esperantistoj interesiĝas
pri
kulturaj tradicioj kaj nuntempa realo en aliaj landoj. Tial SONS daŭre
apogas
la
esperantistojn kaj subtenas per eldonado de la revuo Aŭroro kaj per helpo
aŭ
organizo de iliaj renkontiĝoj, kiel apogante la kongreson en Olomouc. En
la
inaŭguro
ni aŭdis ankaŭ saluton de la finna ambasadorino Päivi
Hiltunen-Toivio.
Alirebla
kulturo
La
ĉeftemo de la kongreso estis ”Plibonigado de aliro al kulturaj aranĝoj
por
blinduloj”.
La temon enkondukis Nedeljka Loĵajiĉ el Serbio kaj Antun Kovaĉ
el
Kroatio.
Dum diskutado oni konstatis, ke strebo al plibonigado de ebligo percepti
kaj
ĝui diversajn kulturajn aranĝojn kaj objektojn por viddifektitoj
estas ĝenerala.
Alireblecon
ni spertis mem dum vizitoj kaj deko da ekskursoj en Olomouc kaj
en
ĝia ĉirkaŭaĵo: muzeoj, fortikaĵoj, vendejo de
blindulhelpilo, bestĝardeno. En
Olomouc
troviĝas palpebla modelo de historia parto de la urbo, ankaŭ kelkaj
preĝejoj
havas modelojn, kaj tekstojn brajle kaj larĝpresite. Ni konatiĝis kun
ekleziaj
objektoj
en palpebla ekspozicio, supreniris al sonorilejo en la katedrala turo kaj
264
Kvara volumo
konatiĝis
kun sonorilteknikoj, aŭskultis sonoradon kaj vizitis ĉefdiocezan
muzeon.
Promenadoj
kaj senpagaj veturadoj sur la tramvojoj donis ioman konon de la
ĉiutaga
vivo en Olomouc, kaj enloĝantoj ricevis pruvon pri taŭgeco de
Esperanto
kiel
komuna lingvo inter homoj el diversaj landoj.
Muziko
estas esenca parto de kongresoj, do muzikon ni ĉiutage aŭdis: Sankta
meso
en Esperanto en la preĝejo de sankta Miĥaelo, koncerto en la
katedralo de
sankta
Venceslao, gitarkoncerto en monaĥeja muzeo, kantanta fontano, violono
ĉe
la Esperanto-monumento kaj Esperanto-arbo de la jaro 1932 en la plej granda
parko
de la urbo, kornorkestro dum vespermanĝo en ĉasista kabano en arbaro,
kaj
internacia
muziko en la arta vespero.
Inteligenta
haltejo
En
la urbo Olomouc troviĝas 60 t.n. inteligentaj haltejoj. Vidhandikapito
povas per
propra
skatoletforma elsendilo troviĝanta en mano aŭ en tenilo de blanka bastono
komuniki
kun publikaj trafikiloj. La aparato havas kvar klavojn. Per la unua klavo
aŭdiĝas
la nomo de la haltejo, per la dua la alventempoj, linioj kaj direktoj. Per la
tria
klavo el aŭdigilo lokita sur trafikilo aŭdiĝas la numero kaj direkto
de linio de
alvenonta
trafikilo kaj anonco, ĉu ĝi estas senbariera. Se blindulo volas uzi ĝin,
li/ŝi
premas
la kvaran klavon. La ŝoforo ricevas la informon kaj malfermas pordon.
Ĉiuj
trafikiloj en Olomouc estas ekipitaj per tia sistemo. Simile ekipitaj estas
trafikiloj
en preskaŭ tuta Ĉeĥio. Inteligentaj haltejoj estas instalitaj ĝis
nun krom
en
Olomouc ankaŭ en kelkaj aliaj urboj. En Prago troviĝas kelkaj
haltejoj en unu
kvartalo.
La elsendiloj estas utiligeblaj ankaŭ por trovi enirejon en gravaj lokoj
(stacidomoj,
oficejoj, kulturaj aranĝoj, ŝtuparoj, eskalatoroj en metroo ktp).
Muzeoj,
fortikaĵoj, ekzotikaj bestoj
Tuttaga
ekskurso venigis la kongresanojn suden al la urbo Brno, kie ni vizitis
teknikan
muzeon kun blindula kulturo. Ni aŭdis prelegon pri K. Em. Macan kaj pri
la
90-a datreveno de la unua internacia kongreso de blindaj esperantistoj en Prago
1921.
En la muzeo ni konatiĝis kun ekspozicio de muzikmaŝinoj kaj grandegaj
gurdoj.
(surbaze de la kongresa libro kaj kompletigaj scioj de Jan Přiborský)
Lernolibro
en brajlo
En
julio 2011 aperis la brajla versio de la lernolibro ”Esperanto per rekta
metodo”
de
Stano Marĉek. Ĝin pretigis Attila Varró, Hungario. Senpagaj
ekzempleroj estis
senditaj
al Kubo, Tanzanio kaj Vjetnamio. Laŭdinda estas la projekto de Pedro
Zurita,
Hispanio. Li pretas ekipi la lernolibron per hispanaj prisskriboj kaj presi ĝin
private.
Kajereto pri konsiloj por kursgvidanto pretiĝis por presejo.
Kvara
volumo 265
Ekstera
informado 2011
En
januaro la oficejo de EBU disvastigis al siaj membro-asocioj kaj estroj de
komisionoj
anoncon pri la Somera Esperanto-Studado (SES 2011) en Slovakio
(Nitra).
Surbaze de tiu anonco en Belgio vekiĝis intereso al Esperanto. EBU
publikigis
la anoncon ankaŭ en siaj informiloj (Newsletter 78-80) kaj en retejo.
Same
aperis anonceto pri IKBE en Olomouc. ACB Radio World sciigis pri la
studsemajno
kaj IKBE.
Novaj
eksterlandaj kontaktoj estiĝis en aliaj kontinentoj. Petoj bri brajla
materialo
alvenis
el Brazilo, Dominika Respubliko, Tanzanio kaj Vjetnamio.
Somera
Esperanto-Studado (SES 2011)
La
internacia studsemajno okazis en Slovakio (Nitra) en julio. La programon –
lernado,
seminario, distra programo – partoprenis entute 191 lernantoj el 28 landoj,
inter
ili du vidhandkapitoj el Finnlando. Malgraŭ forta varbado LIBE ne sukcesis
allogi
viddifektitojn el diversaj landoj partopreni la studsemajnon.
Internacia
Ekzameno
Post
aprobo de nova regularo fare de la Komitato de UEA kaj la Komitato de
ILEI,
estis planita la unua sesio por blinduloj en julio dum la 96-a UK en Danio
(Kopenhago
24–30 julio 2011). Ne venis kandidatoj. Anstataŭe okazis laborkunsido
kun
kvin partoprenantoj. La kunsidon gvidis Mireille Grosjean, prezidanto de la
Internacia
Ekzamena Komisiono. Estis konstatite i.a., ke devus ekzisti retejo kun
stoko
da kulturaj konoj en adekvata formo. Se temas pri teksto por blinduloj, ĝi
ne
estu
PDF-formata, oni uzu puran HTML sen kadroj, tabeloj aŭ ilustraĵoj. La
formoj
de
tiuj dokumentoj pri kulturaj konoj povas esti brajla, grandlitera aŭ voĉa,
aŭ tri
tiaj
formoj samtempe.
IJK
La
67-a Internacia Junulara Kongreso (IJK) okazis en Ukrainio (Kijivo) en julio
2011
kun 311 partoprenintoj el 34 landoj inter ili kvin viddifektitoj. La ĉeftemo
estis
”Daŭropova
evoluo – nova koncepto por la homaro ”.
EBU
Arvo
Karvinen estis invitita al la ĝenerala asembleo de EBU en Danio
(Fredericia)
en
oktobro 2011. Li havis eblecon mallonge paroli pri Esperanto, pri kongresoj,
speciale
pri la planata kongreso en Ukrainio en la jaro 2012. Lia resumo de la
asembleo
aperis en Esperanta Ligilo 6/2011.
266
Kvara volumo
ICEVI
(International Council for Education of People with Visual Impairment)
Braille21
en Leipzigo en septembro 2011
Inter
la partoprenantoj en la monda brajloaranĝo troviĝis Otto Prytz el
Norvegio,
Attila
Varró el Hungario ka el Japanio TANAKA Tetsuji, kiu eĉ prelegis.
Informa
raporto
verkita de Attila Varró pri prelegoj, prezentaĵoj kaj ekspozicioj
aperis en
Esperanta
Ligilo 8/2011.
2012
Tutmonda
KER-ekzameno pri Esperanto
La
KER-ekzameno pri Esperanto estas farita laŭ la Eŭropa referenckadro
kaj ĝi
estas
kontrolata en la Budapeŝta universitato ELTE, kiu ĉiujare akceptas
pli ol
mil
ekzamenojn. La ekzameno konsistas el skriba kaj parola partoj je la niveloj:
baza,
meza kaj supera. La 9-an de junio 2012 la Tutmondan skriban ekzamenon
partoprenis
360 kandidatoj samtempe en pluraj eŭropaj landoj kaj en Brazilo,
Japanio,
Malajzio, Meksiko, entute en 17 landoj kaj 29 urboj.
En
Finnlando la skriba ekzamensesio okazis en Helsinki en la kunvenejo de
vidhandikapuloj.
Arvo Karvinen estis honora protektanto de la ekzamensesio. La
ekzamenon
partoprenis je ĉiuj tri gradoj naŭ kandidatoj, inter ili unu
viddifektito.
La
ekzameniĝintoj reprezentis kvar gepatrajn lingvojn, sed ĉiuj parolas
Esperanton.
Tiu
grupo atestas, ke Esperanto estas lingvo inter la aliaj kaj taŭgas en
internaciaj
kontaktoj.
Agado
de LIBE 2012
Kiel
ĉefredaktoro de EL funkciis ekde januaro Olena Poŝivana, Ukrainio.
Krom reta
korespondado
la estraro komencis uzi skajpon. Okazis du skajpkonferencoj.
LIBE
eldonis Kongresan kantareton kun financa subteno de Steleto, Esperantoasocio
de
viddifektitoj en Finnlando. La kantareton kompilis Anatolij Masenko
(Rusio)
kaj la brajlan eldonon redaktis Jiří Jelínek (Ĉeĥio).
La brajla eldono aperis
en
Prago kaj la platskriba en Helsinki. Steleto pretigis ankaŭ modestan
diskon kun
du
finnaj kantoj, por ke la aliĝintoj povu trejni la kantojn jam hejme kaj
por inspiri
kantemulojn
partopreni en la kongreso en Kijivo.
LIBE
sekvis la projekton de UEA ”Libroj por Vjetnamio” sendinte kaj lernolibrojn
en
brajlo kaj kompaktdiskojn. Ankaŭ membroj de LIBE helpis per siaj donacoj.
Kvara
volumo 267
La
Somera Esperanto-Studado (SES 2012) okazis en Slovakio (Nitra). La programon
de
la studsemajno – lernado, seminario, distra programo – partoprenis 250
lernantoj
el 23 landoj. Unu vidhandikapulo partoprenis en Nitra.
IKBE-78
Kijivo,
Ukrainio, 13–20 julio 2012 kun 58 partoprenantoj el 14 landoj
Temoj:
Blinduloj por digna vivo kaj homaj rajtoj” kaj ”Ni kantu kune kaj parolu pri
naciaj
kulturoj kaj Esperanto
La
kongreso okazis en sanatorio apud Kijivo.
La
homaj rajtoj fakte estas konstanta temo. Estas bone, ke ankaŭ LIBE
partoprenos
tiun
diskuton. Eŭropa Blindul-Unuiĝo (EBU) ek de multaj jaroj klopodas
influi
laboron
en Eŭropa Unio (EU) por ke EU adoptu direktivon kontraŭ
diskriminacio.
La
ĝenerala asembleo de EBU okazinta en oktobro 2011 i.a. alvokas registarojn
kaj
instituciojn
de EU ratifi la interkonsenton de UN pri rajtoj de viddifektitoj.
La
prelegoj pri la ĉefa temo:
Kion
donis al ni la norda bonfarta modelo, sendita de Timo Kuoppala, Finnlando
Rekapabligaj
servoj en Finnlando – defioj kaj ebloj, sendita de Teuvo Ruponen. Lia
prelego
aperis en Esperanta Ligilo 9/2012.
La
situacio de vidhandikapuloj en la labormerkato en Svedio, s-ino Gilda Stiby
Pelkonen
Novaj
servoj de sociala subteno al la nevidantoj en Serbio, Nedeljka Loĵajiĉ.
La
prelego aperis en Esperanta Ligilo 8/2012.
La
prelego ”Misteroj de palpsenso” de Olena Poŝivana aperis en Esperanta
Ligilo
3/2014.
LIBE
subtenis naŭ novulojn partopreni en la kongreso kaj Esperantokurso en
Kijivo.
La
ĝenerala asembleo de LIBE nomumis s-inon Violetta De Filippo (Italio) kiel
delegiton
de LIBE ĉe EBU por la kvarjara periodo 2012–2016.
Estis
aprobita rezolucio pri la kongresa temo jene:
”Blinduloj
por digna vivo kaj homaj rajtoj”.
Al
ĉiu homa unuopulo servas la samaj rajtoj kaj permesoj. La invalideco
aperas kiel
sekvo
de interago inter la personoj kun vidaj misfunkcioj kaj sociaj baroj, sekvantaj
el
homaj kondutmanieroj, kiuj estas obstakloj dum plena kaj efika partopreno de
268
Kvara volumo
viddifektitaj
personoj en la socia vivo egalrajte kun ĉiuj civitanoj.
Iu
ajn formo de diskriminacio de iu ajn persono pro ties viddifekto estas krimo
kontraŭ
digno kaj honoro de homo.
Viddifektitaj
personoj konstante konfrontas kun baroj, malebligantaj ilian
partoprenon
en la socia vivo. La plimulto de viddifektitaj personoj troviĝas en
malfavora
socia kaj ekonomia situacio.
Ĉesigo
de socia eskludo de viddifektitaj homoj estas grava defio kaj signifoplena
faktoro
de la socia disvolviĝo je la tuthomara skalo, socia kaj ekonomia, kaj ankaŭ
estas
efika agadmaniero por likvido de mizereco.
Viddifektitoj
havas la rajton studi, plialtigi sian kvalifikon kaj labori en egalaj
kondiĉoj
kun aliaj civitanoj, inkluzive la rajton vivteni sin per laboro, elektita
de
ili, akceptita en labormerkato kaj labormedio en maniero transparenta,
nediskriminacia
kaj alirebla por ĉiuj personoj.
Nepermesebla
estas iu ajn formo de diskriminacio pro viddifekto rilate al
ĉiuj
agadsferoj koncerne diversajn formojn de enlaborigo, laborkariero kaj
laborkondiĉoj
respektive al laborsekureco kaj laborhigieno.
Senĉesan
defendon postulas la rajtoj de viddifektitoj, traktataj laŭ principoj de
egaleco
kun la aliaj civitanoj, al justaj kaj konvenaj kondiĉoj de laboro,
soci-agado,
ripozo
kaj ĉiutaga vivo.
Por
asekuri tion, ni, viddifektitoj, diversmaniere (pere de amaskomunikiloj,
Interreto,
publikaj aranĝoj, propagandaj kunvenoj, elpaŝoj en lernejoj ktp.)
kuraĝe
kaj
realisme informu la vastan publikon pri la eblecoj, atingoj, sukcesoj,
malfacilaĵoj
kaj
realaj bezonoj de blinduloj.
Blindaj
esperantistoj kunlabore kun la naciaj kaj internaciaj blindulaj kaj
porblindulaj
organizaĵoj informu internaciskale (pere de amaskomunikiloj,
Interreto,
publikaj aranĝoj ktp.) pri novaj atingoj de blinduloj, apero de novaj
blindul-helpiloj,
originalaj solvoj de specifaj blindul-problemoj ktp. cele al
disvastigo
de tiu sperto en aliaj landoj.
Pere
de la landaj kaj lokaj organizaĵoj blindulaj kaj porblindulaj ni
propagandu la
progresivajn
atingojn kaj sperton de solvado de specifaj blindulaj problemoj, novajn
blindul-helpilojn
je la nacia kaj loka nivelo.
Ni,
blindaj esperantistoj, pere de informado, konkreta agado, persona viv-ekzemplo
klopodu
forigi la negativajn stereotipojn kaj ellabori la pozitivan bildon de blinduloj
kiel
egalrajtaj, dignaj, plenvaloraj civitanoj.
Akceptita
unuanime kun kelkaj stilaj amendoj la 19-an de julio 2012.
LIBE-kunveno
en Vjetnamio (Ha Noi)
La
97-a UK okazis en Vjetnamio (Ha Noi) 28 julio–4 aŭgusto 2012 kun la temo
”Esperanto
– ponto al paco, amikeco kaj disvolviĝo”.
Kvara
volumo 269
Eltiraĵo
de raporto de Rob Moerbeek en la kongresa kuriero:
–
LIBE-kunvenon ĉeestis 15 personoj el 8 landoj. La rolon de la ĉ.
400-membra
LIBE
skizis la kasisto Pier Luigi Da Costa: ne vere por sin izoli de la aliaj
esperantistoj
oni fondis la Ligon, sed por pli facile informi unu la aliajn pri novaj
helpiloj
kaj teknikoj. – La gastigan landon reprezentis s-ino Ngyuyen Thi Ngoc
LAN,
kiu rakontis, ke ŝiaj ĉ. 80 blindaj Esperanto-kursanoj ĝenerale
post la kurso
reiras
al sia hejmloko: malfacilas ilin retrovi dise en la lando. Por la nuna kurso
ŝi
ricevis materialojn de JABE (Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj). La sola
ĉeestanta,
s-ro Phan Ngoc CUNG kiel muzikisto jam partoprenis en la Solena
Inaŭguro,
gitare kaj en la ĥoro de junaj vjetnamoj. Tre bonvolus por lia plua
studado
brajlaj angla-Esperanta vortaro kaj legolibroj. Rilate la ceterajn vjetnamajn
kursanojn
de s-ino Lan, s-ro Da Costa rimarkigis ke eĉ senpage LIBE membrigas
ilin,
kondice ke ili anoncu por LIBE-aneco: tiel ili ricevos la organon brajle aŭ
rete
por
subteni sian lingvonivelon.
–
Malajzia esperantisto, Chui Lai Eng venis kun la celo ekscii kiel komenci
agadon
por
sialandaj vidhandikapuloj. Interesiĝis ankaŭ unu el la junaj
vjetnamaj kongresaj
helpantoj,
s-ino Pham Minh Trang.
2013
La
98-a UK okazis en Islando (Reykjavik) 20–27 julio kun temo ”Insuloj sen izoliĝo:
por
justa komunikado inter lingvo-komunumoj”.
IKBE-79
Obzor,
Bulgario, 28 aŭgusto–3 septembro 2013 kun 71 partoprenantoj el 11 landoj
Temo:
La nevidantoj en la civitana socio
La
jaro 2013 estis deklamita de la Unuiĝintaj Nacioj kiel jaro de la
civitanoj.
La
kongresa temo estis elektita lige kun tio. La ĉefan prelegon pri la temo
prezentis
Veselina
Stoilova el Varna, Bulgario.
Aliaj
referaĵoj estis i.a.
Ĉu
kroataj nevidantoj estas egalrajtaj civitanoj, Antun Kovaĉ, Kroatio
Klerigado
kaj edukado de la nevidantoj en la civitana socio, Nedeljka Loĵajiĉ,
Serbio
Interkultura
psikiatro kaj psikoterapio, Julia Korjak, Germanio
Interreto
– fonto de informoj kaj inspiroj, Mariana Evlogieva, Bulgario. La prelego
aperis
en n-ro 9 de Esperanta Ligilo.
Mobilan
sontabuleton (MOST) prezentis Norbert Markus el Hungario. Temas pri
parola
aplikaĵo por poŝtelefonoj kaj tablet-komputiloj, kiu permesas uzi
ilin pere de
brajla
sistemo.
270
Kvara volumo
La
jaro 2013 estis elektojaro de LIBE. Anatolij Masenko el Kislovodsk, Rusio estis
elektita
prezidanto por la nova kvarjara periodo, vice Natalia Kasymova, Germanio.
Reprezentantino
de LIBE en internaciaj blindul-organizoj Violetta de Filippo
(Italio)
ĉeestis la kunvenon de komisiono de Eŭropa blindul-unuiĝo (EBU)
en
Montenegro.
2014
IKBE-80
Harkany,
Hungario, 13–19/7 kun 59 partoprenantoj el 12 landoj
Temo:
Niaj kongresoj – plaĉa diverseco
Kune
kun LIBE-estraro la kongreson preparis s-ino Viŝnja Brankoviĉ, la
estrino
de
la firmao Orbis Pictus. La firmao estas registrita en Italio kaj ĝenerale
okupiĝas
pri
organizo de diversaj turismaj aranĝoj. Kvankam ĉi-foje Hungario ne
estis la
organizanta
lando, tre multe faris persone Attila Varro, kiu ne nur senpage pretigis
la
kongreslibron en brajlo, ankaŭ zorgis por renkonti kaj adiaŭi la
kongresanojn,
kaj
por dezirantoj li aranĝis tre interesan kaj agrablan postkongresan
restadon
en
Budapest. Dankon meritas ankaŭ Pavel Rjabov (Rusio), kiu senpage printis
platskriban
version de la kongreslibro.
Praviĝis
la kongresa ĉeftemo ”Plaĉa diverseco”. Ĉiu trovis tion, kion li/ŝi
preferis: ĉu
seriozajn
diskutojn post la referaĵoj kaj dum la du kunsidoj de LIBE-Asembleo, ĉu
E-kursojn
aŭ ekskursojn, ĉu artajn programerojn aŭ kuracigajn termajn baniĝojn.
Prelegoj:
”Esperanta
Ligilo” 110-jara, Anatolij Masenko, Rusio
Impresoj,
travivaĵoj kaj spertoj pri IKBE-kongresoj; Antun Kovaĉ, Kroatio
IKBE-oj
okazintaj en Bulgario; Vladimir Ĵelev, Bulgario
Prezento
de la versaĵlibreto de T. Ŝoŝev;Vladimir Ĵelev
Jubilea
jaro de ĉeĥa muziko; Jiří Jelínek, Ĉeĥio
Rilatoj
inter Aŭstrio kaj Hungario dum pluraj jarcentoj; Veronika Haupt, Aŭstrio
Kvalito
de la vivo de la nevidantoj en Serbio; Nedeljka Loĵajiĉ, Serbio
Pri
socialaj rajtoj de blinduloj en Rumanio; Livi Ciobanu, Rumanio
Subvencioj
por vojaĝado de blinduloj en publikaj trafikiloj; Natalia Kasymova,
Germanio
Blindulorganizaĵoj
en unuopaj landoj de Aŭstrio; Christian Gierlinger, Aŭstrio
Ebloj
de kleriĝo kaj profesiaj studoj de vidhandikapitoj; Veronika Haupt, Aŭstrio
Pri
la plej granda speco de araneo; Walter Wagner, Aŭstrio
Kvara
volumo 271
Anatolij
Masenko en sia prelego rememorigis 100-jaran jubileon de Esperanta
Ligilo
kaj tiujn personecojn, kiuj kontribuis al ĝia disvolviĝo. Li
substrekis bazan
signifon
por peri diversfakajn informojn. Li parolis pri tiutempaj fervoraj blinduloj,
kiuj
partoprenadis unuajn ĝeneralajn E-kongresojn. Masenko akcentis meritojn de
tiuj,
kiuj organizis blindulmovadon kaj kongresojn de blindaj esperantistoj.
Komputilistoj
havis apartan kunsidon, gvidatan de Gradimir Kragiĉ (Bosnio-
Hercegovino),
kiu dense kunlaboras kun usona firmao pri voĉsintezilo JAWS
(Freedom
Scientific). Ili decidis plivigligi la fakajn kontaktojn, uzante la ĉeĥan
E-konferencon.
Dum
ekskurso al Siklos la kongresanoj konatiĝis kun la kelkcentjara, nun
grandparte
renovigita fortikaĵo. Eblis palpi armilojn kaj turmentilojn, destinitajn
por
malamikoj kaj krimuloj. Tamen pli interesa montriĝis la vinmuzeo, kie
oni
povis aĉeti famajn vinojn el regiono Villany. La tuttaga ekskurso venigis
partoprenintojn
al la urbo Pecs.
La
Ĝenerala asembleo de LIBE decidis eksiĝi el EBU pro manko de resurso
por la
kunlaboro
kaj pro ekonomiaj kialoj.
La
99-a UK okazis en Argentino (Buenos Aires) 26 julio–2 aŭgusto 2014 kun la
temo
”Ĉu la nepoj nin benos? Streboj al daŭripova estonteco”.
Eltiraĵo
de kongresa kuriero (Bonaera voĉo N:ro 5, 1.8.2014):
”LIBE-kunsido
(Rob Moerbeek)
En
la kunsido de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj – LIBE (Hess, mardon)
ĉeestis
5 handikapitoj kaj 6 interesatoj. La kunsidon gvidis Otto Prytz (Norvegio),
kiu
petis la ĉeestatojn sin prezenti. Pri la akireblo de informoj li konstatis
grandan
progreson.
Kompaktdisko kompilita de LIBE-kasisto Pier Luigi Da Costa faras
ankaŭ
la retan PIV konsultebla kun klarigo de la simboloj (z = zamenhofaĵo).
Kiel
membro de la AdE [Akademio de Esperanto] konsultante tiun vortaron,
li
multe profitas de tiu laŭdinda laboro. Sed Da Costa pretigis simile
terminaron de
kreskaĵoj,
”Ne-PIVajn Vortojn” (Cherpillod) kaj la ĝisdatigitan ”Enciklopedion de
Esperanto”
(1 933/34). – – ”
Kongresa
limeriko de Otto Prytz (Norvegio):
Ni
en Bonaer´ sen mirakloj,
kaj
tute sen lingvaj obstakloj,
kongresis
normale,
eĉ
se malgrandskale;
sed
mankis teatraj spektakloj!
272
Kvara volumo
Somera
Esperanto-Studado (SES 2014)
La
studsemajno okazis en Slovakio (Nitra) en julio kun 248 partoprenantoj el 28
landoj,
inter ili kvar viddifektitoj: du el Finnlando kaj du el Hispanio.
LIBE-biblioteko
La
biblioteko longe troviĝis en la hejmo de Rob Moerbeek en Nederlando. Fine
de
septembro 2014 li transdonis ĝin al urbo Herzberg (Germanio). Temas pri 25
skatoloj,
tio estas 450 kilogramoj. Dume la libroj estas nur gardataj, biblioteko ne
povas
funkcii, ĉar mankas persono, kiu plenumus la taskon de bibliotekisto.
2015
Projekto
”125 jaroj Eroŝenko”
LIBE-anoj
klopodas partopreni la ĝeneralan Esperanto-movadon. Inter aliaj
LIBE
kunlaboras por la japana projekto ”125 jaroj Eroŝenko”. Nikolaj Solomencev
enkomputiligis
kaj Anatolij Masenko korektis du librojn de Vasilij Eroŝenko, kiuj
ekzistas
en brajla skribo, sed mankas en Interreto:
1
”El vivo de la ĉukĉoj”. Ĉi tiu libro kompilita de A. Masenko kaj
A. Pankov estis
brajle
eldonita de la Litova Blindul-Asocio en la jaro 1989.
2
”Originalaj verkoj en Esperanto”. La libro, kompilita de A. Masenko, brajle
aperis
en Moskvo 1990.
100-a
Universala Kongreso de Esperanto (UK)
La
jubilea UK okazis en Lille (Francio) 25 julio – 1 aŭgusto 2015 kun la temo
”Lingvoj,
artoj kaj valoroj en la dialogo inter kulturoj”. Kelkaj blinduloj partoprenis
en
la UK.
IKBE-81
San
Benedetto del Tronto, Italio 22 – 29 aŭgusto kun 63 partoprenantoj el 13
landoj.
La
plej foraj venis el Brazilo kaj Japanio.
La
estraro de LIBE klopodis aranĝi IKBEon en Francio, kie okazis la 100-a
UK.
La afero ne sukcesis. Dank´al la Itala Esperanto-Federacio la 81-a IKBE
okazis
enkadre de la 82-a Itala Esperantokongreso en San Benedetto del Tronto.
Blinduloj
rajtis kongresi ĉe favoraj kondiĉoj. La ĉefaj temoj de la itala
kongreso
estis
”Kultura tutmondiĝo: limoj kaj perspektivoj” kaj ”La originala literaturo
en
Esperanto”.
La programo estis abunda. Klerigaj kaj distraj programeroj plenigis la
Kvara
volumo 273
tagojn.
Malavantaĝo estis, ke IKBE-anoj loĝis en ok hoteloj je ege variaj
distancoj,
eĉ
malproksime de kongresejo. Kulpas la lokala turisma agentejo, kiu reprenis la
disponigitajn
lokojn en unu hotelo kaj anstataŭigis ilin per la sama nombro, sed dise
tra
la urbo. Kompense la urbaj trafikiloj estis senpagaj por kongresanoj.
La
programo de la 81-a IKBE konsistis el la ĝenerala asembleo kaj tuttaga
ekskurso,
dum
kiu la kongresanoj vizitis i.a. palpsentan muzeon Omero en Ankona (Ancona)
kaj
katedralon de Loreto. Malmultaj LIBE-anoj partoprenis la vesperan neformalan
kunestadon
post la ekskurso. S-ino KIKUSIMA Kazuko (”Krizantemo”) aranĝis
speciale
por blinduloj prezentadon de ”Sorobano”, la japana formo de globkalkulilo
abako.
Sub gvido de s-ino MARKARIAN Kimie kvin blinduloj konatiĝis kun
diversaj
kalkuliloj.
Kongresa
limeriko
En
San Benedetto del Tronto
ekestis
disig’
de
l’aro en ok.
Kia
honto!
Otto
Prytz
Esperanto-komunumo
de vidhandikapitoj
Kompare
kun aliaj lingvokomunumoj la Esperanto-komunumo estas malgranda,
sed
je vidpunkto de individuo ĝi sufiĉas. Plia avantaĝo estas, ke
oni ne bezonas esti
naskita
en Esperantujon. Kiu ajn povas fariĝi ĝia plenrajta membro.
Ekde
la jaro 1904 ”Esperanta Ligilo” (EL) estas grava informilo inter
vidhandikapitoj.
Ĝi aperas regule en dek numeroj brajle kaj elektronike. Ekde la
somero
de 2014 la revuo ne estas surbendigata pro manko de interesiĝo. Ligilo
havas
ĉ. 240 abonantoj en 38 landoj. Krom Eŭropo ĝi estas legata en
Brazilo, Ĉinio,
Ĉilio,
Hindio, Irano, Japanio, Kanado, Kubo, Tanzanio kaj Usono. En EL aperas
la
protokoloj de la Ĝenerala asembleo, landaj raportoj, prezentitaj al la
asembleo,
artikoloj
pri blindul-esperantistaj kaj ĝeneralaj okazaĵoj. En ”Esperanta
Ligilo”,
presorgano
de LIBE, popularaj legaĵoj estas Lingva forumo, artikoloj pri literaturo,
kaj
en la brajla eldono, ”enigmoj kaj problemoj” stenografia paĝo kaj ŝako.
Vidhandikapuloj
emas sekvi la ĝeneralan Esperanto-movadon. Tiucele eblas
aboni
internacie disvastigitajn Esperanto-revuojn en formo oportuna por
vidhandikapuloj.
Sonversio haveblas de la revuoj ”Esperanto” kaj ”Internacia
274
Kvara volumo
pedagogia
revuo”. La revuo ”Monato” haveblas retpoŝte; surdiske ĝis la fino de
la
jaro
2015. Sinceran dankon meritas volontuloj en la Centra Oficejo de Universala
Esperanto-Asocio,
kiuj voĉlegas la revuojn.
Kelkaj
membro-asocioj de LIBE interŝanĝas siajn revuojn. Bele estas disdoni
Esperanto-gazetojn
al blinduloj en landoj, kie mankas organizita Esperantomovado.
La
adresaro de LIBE enhavas 400 adresojn en 38 landoj (majo 2016). En 25 landoj
troviĝas
LIBE-delegitoj, t.e. oficialaj kontaktuloj de membro-asocioj. La plej novaj
blindulesperantistaj
asocioj estis fonditaj aŭ ili membriĝis en LIBE jene: REAN en
Rusio
1993, JABE en Japanio 1996, ANEB en Bulgario 1998, La Suda Stelo en Serbio
kaj
Montenegro 2004. Blindulesperantistaj asocioj estas sendependaj societoj aŭ
funkcias
kiel sekcioj de la landaj Esperanto-asocioj aŭ blindulorganizoj.
La
plej malnova ankoraŭ aktiva blindulesperantista societo estas la Finnlanda
Steleto
funkcianta ekde 1919. En la jaroj 2007, 2011 kaj 2012 malfondiĝis tri antaŭe
fortaj
membro-asocioj en Britio, Danio kaj Svislando, sed danaj kaj svisaj individuoj
restas
sufiĉe aktivaj en Esperantujo.
La
membro-asocioj estas malgrandaj, plejparte havantaj kelkdekon da aktivuloj. En
kelkaj
landoj troviĝas unuopaj viddifektitaj Esperantistoj. Ili fidele tenas
kontaktojn
kaj
vizitadas Esperanto-renkontiĝojn. Studgrupoj funkcias en
Tanzanio,Vjetnamio
kaj
en kelkaj landoj en Sud-Ameriko.
Kutimaj
aranĝoj de membro-asocioj estas regulaj renkontiĝoj, ekspozicioj,
kursoj,
aperas
artikoloj en brajlaj gazetoj, ekz. tradukitaj de EL por montri ke Esperanto
plu
vivas kaj estas uzata nacie kaj internacie.
El
landaj aranĝoj ni menciu la ĉiujaran REAN-ĵamboreon de Rusia
Esperanto-Asocio
de Nevidantoj (REAN). Ĝi enhavas multflankan programon
ne
forgesante perfektiĝon en Esperanto. La ĵamboreo allogas regule
dekojn
da
partoprenantoj, pli ol 50 en la jaro 2013. La Ĵamboreon partoprenas ankaŭ
eksterlandaj
gastoj.
Ekzemplo
pri najbarlanda kunlaboro estas balkanlandaj komunaj okazaĵoj.
La
Aŭstria Ligo de Blindaj Esperantistoj (ALBE) organizas someran Esperantan
semajnon,
kiun kutime partoprenas gastoj el Ĉeĥio kaj Germanio.
Interese
estas rimarki, ke vidhandikapitoj regule partoprenas ankaŭ en aranĝoj
de la
ĝenerala
Esperanto-movado.
Kvara
volumo 275
Tendencoj
Daŭripova
kulturo de Esperanto inter vidhandikapitoj postulas, ke la estraro de
LIBE
kaj sia membraro havas regulajn kontaktojn. Agado de la estraro pli forte
direktiĝas
al konsilado kaj aktivigo de membro-asocioj. Grava tasko estas instigi
lernadon
de Esperanto kaj zorgi pri havebleco de lernomaterialoj en formo
oportuna
por vidhandikapitoj.
Ege
gravas bonaj interrilatoj de membro-asocioj kaj landaj blindul-organizaĵoj
kaj
Esperanto-asocioj.
La
tradicio de kulturo de Esperanto daŭras pere de kongresoj. Esperantistoj
kolektiĝas
en ĉiujarajn internaciajn kongresojn por renkonti unu la alian, por
diskuti
pri aktualaj aferoj kaj por ĝui la kulturan programeron de la kongreso.
Dum
kongreso kunvenas Ĝenerala asembleo de LIBE por decidi pri gvidlinioj de
movado.
Certe estas, ke pere de Esperanto viddifektitoj ricevis enhavon al sia vivo
kaj
interesajn travivaĵojn povante konatiĝi kun reprezentantoj de pluraj
landoj kaj
kulturoj.
Kvankam
en Francio kaj Hungario efektive ne plu ekzistas oficiala Esperantounuiĝo,
en
la jaroj 1998 kaj 2002 manpleno da aktivuloj sukcese realigis internacian
kongreson
de preskaŭ cent partoprenintoj. Same pro manko de landa Esperantounuiĝo
de
vidhandikapitoj sekvan jaron en Svedio 2003 kaj en Litovio 2005
kongresoj
okazis pere de kunlaboro kun najbaraj landoj. En la jaro 2009 la Pola
Esperanto-Asocio
(PENA) kun la landa blindul-asocio prizorgis la organizon de
IKBE.
En la jaro 2014 IKBE en Hungario realiĝis eksterordinare pere de firmao
Orbis
Pictus, sed kunlabore kun LIBE. En 2015 blinduloj kongresis en Italio (San
Benedetto
del Tronto) enkadre de la 82-a itala kongreso.
Kongresorganizanto
provizas kunvenlokojn, loĝadon kaj manĝojn. Programon
kunportas
kongresanoj. Por malaltigi kongreskostojn bezonata estas financa
kaj
materia subteno el diversaj fontoj, plejparte el nacia blindul-organizo kaj
aliaj
blindulrilataj institucioj. Partoprenkotizo inkludas manĝojn, loĝadon
kaj
programon.
Okcidentlandaj partoprenantoj siaparte subtenas partoprenon de
orientlandanoj
pagante iom pli altan kotizon.
Dum
la periodo 1921–2014 IKBEoj okazis plej ofte en Germanio (ok fojoj), en
Britio
(sep fojoj) kaj en Aŭstrio (ses fojoj). En la komenco de la 2010-aj jaroj
plej
favorpreze
kongresojn ofertas orient-eŭropaj landoj. Rimarkinde estas ankaŭ la
diferenco
de partoprenintoj. Plej amase kongresojn vizitadas orient-eŭropanoj.
276
Kvara volumo
Tamen
inter la nombro de reprezentitaj landoj estas eta diferenco dum la jaroj
2009–2011
kaj 2013. En 2012 kaj 2014 orient-eŭropaj landoj dominis.
La
decido de la Universala Esperanto-Asocio de Esperanto (UEA) ebligi al
handikapuloj
aliĝon al la Universala Kongreso de Esperanto (UK) laŭ malalta tarifo
ĝis
la lasta limdato estas afabla manpremo.
Ankaŭ
proksima kunlaboro inter Loka Kongresa Komitato de UK kaj LIBE favoras
partoprenon
de viddifektitoj en UK, ekz. en Italio 2006. En Finnlando 1995 kaj
Japanio
2007 viddifektitoj loĝis kune en sama hotelo.
Misio
de libe (2011)
La
honora devo de LIBE estas siaparte gardi la kulturon akiritan pere la
Internacia
Lingvo Esperanto. Laboro de la Universala Esperanto-Asocio (UEA)
kaj
aliaj internaciaj Esperanto-organizaĵoj montras, ke Esperanto povas servi
en
internaciaj
kontaktoj. Esperanto estas konata kaj respektata vaste ĉie en la mondo.
LIBE
respektas kaj siaparte subtenas la laboron de internaciaj organizaĵoj por
forigi
obstaklojn de aliro al edukado, trejnado, enlaborigo kaj alia partopreno de
viddifektitoj.
Same ni, LIBE-anoj, kiel individuoj partoprenu en nacia agado.
Per
Esperanto ni celas al vivaj internaciaj rilatoj kaj por Esperanto ni kreas
rilatojn
inter
organizaĵoj por antaŭenigi niajn idealojn.
Defioj
La
vidhandikapitoj estas scivolemaj kaj vizitadas Esperanto-renkontiĝojn,
naciajn
kaj
internaciajn. Ĉu ankaŭ internaciaj Esperanto-kursoj allogos pli da
viddifektitaj
lernantoj?
Kiel
vivteni Esperanton inter gejunuloj?
Interkomputilaj
retoj faciligas disvastiĝon de Esperanto kaj ofertas eblecojn riĉigi
la
movadon ankaŭ inter viddifektitoj. Ĉu ret-lernejo fariĝos pli
facile alirebla por
nevidantoj?
Intereso
al Esperanto pliiĝas en Afriko, Azio kaj Sud-Ameriko. Ĉu LIBE
sukcesos
respondi
al la defioj ĉi-rilate?
Kvara
volumo 277
Dum
la jaroj 2008–2011 Esperanto kaj la agado de LIBE iĝis konata mondvaste
per
personaj
kontaktoj, artikoloj kaj precipe per informiloj de porblindulaj internaciaj
organizaĵoj.
Esperanta
Ligilo sciigis pri la agado de internaciaj organizaĵoj. Ni vidos, kiel
progresos
la rilatoj kun internaciaj organizaĵoj kaj kiun formon de kunlaboro la
kontaktoj
ricevos.
Kian
strategion LIBE aplikos por respondi la defiojn?
278
Biografioj (daŭrigo 2014)
BIOGRAFIOJ
(daŭrigo 2014)
BRITIO
William
Phillimore (1844–1934)
bonfaranto
de blinduloj
Profesie
W. Phillimore estis instruisto, ellernis Esperanton en 1905 kaj brajlon en
1910.
Li brajligis multajn librojn. Gesinjoroj Phillimore estis gravaj gastigantoj
kaj
asistantoj
por eksterlandaj gastoj, precipe dum Esperanto-kongresoj. Ili subtenis
Esperanto-agadon
de nevidantoj kaj multflanke partoprenis en iliaj aranĝoj.
John
Wells (1930–1993)
Vicprezidanto
de LIBE John Wells naskiĝis en 1930, forpasis la 2-an de februaro
1993
post longa malsano. Li ricevis porblindulan kaj pli altan edukadon. Li akiris
plurajn
muzikfakajn dplomojn, estinte tre talenta klavarinstrumentisto, tute
hejme
kaj sur la fortepiano kaj sur la orgeno. Fakte li estis profesia
muzikinstruisto
laborinte
en vidulaj lernejoj en la nord-angla urbo Manchester.
John
fariĝis Esperantisto kiel 20-jara junulo, kaj restis fidela al la lingvo
kaj movado
dum
sia tuta vivo. Li servis Esperanton en ĉiu ebla rolo, kie li kapablis
preni: li estis
ne
nur membro de la BABE (Brita Asocio de Blindaj Esperantistoj), sed ankaŭ
aliĝis
nialandan
ĝeneralan Esperanto-asocion, kaj agis kiel interliga persono inter tiu
kaj
tiu de la blindul-Esperantistoj. Li provizis orgen-akompanon por la ekumenaj
diservoj
Esperanto-lingvaj en Manchester. Li partoprenis multajn Esperantokongresojn,
fiere
komunikante pri notindaj britaj rezultoj sur la movada kampo.
Bedaŭrinde,
per tempopaso ni perdis multe, kio ĉagrenigis nian forpasintan
amikon.
Alia ĉagreno por John estis la civitana milito en la iama Jugoslavio, kie
li
havis
multajn amikojn.
–
Aliaj ŝatokupoj kaj atingaĵoj de John Wells estis surmonta piedirado
kaj
radioamatorado.
Pri tiu lastmenciita agado li ankaŭ estis diplomito.
–
La vivo de John Wells estis fine detruita de t.n. Parkinson-a malsano, kontraŭ
kiu
li
batalis heroe dum siaj lastaj kvin vivjaroj.
–
La plej memorinda de la lastaj agoj de John Wells estis la organizado de la
1989-a
brajtona
Esperanto-kongreso por blinduloj.
Ni,
iamaj amikoj de John Wells, certigu lian karan vidvinon Kay pri nia neniampasa
amplena
memoro de tiu noblakora angla Esperantisto.
Otto
Reeves (Esperanta Ligilo, n-ro 4/1993
kun
kompletigoj de Anatolij Masenko)
Biografioj
(daŭrigo 2014) 279
BULGARIO
Stefan
Nenkov (1880–1967)
Stefan
Nenkov estas la unua bulgara blinda
esperantisto.
Li komencis lerni esperanton
dum
1901. En 1908 li estis lernanto en la
instituto
por blinduloj en Bukaresto,
Rumanio.
Ĉi tie li kontaktiĝis kun
rumaniaj
kaj aliaj esperantistoj. Kune
kun
alia bulgara esperantisto Nikola
Torbov
li transkribis brajle Esperanto-bulgaran
vortaron
kaj Esperantan gramatikon.
Stefan
Nenkov enmembriĝis en la urba
Esperanto-asocio
en Sofio kaj dum la
tuta
sia vivo vivo li estis aktiva en la
bulgara
Esperanto-movado. Kiel instruisto en la
instituto
por blinduloj en Sofio li helpis,
por
ke esperanto estu regula lerna objekto por ĉiuj lernantoj.
Stefan
Nenkov fondis Esperanto-societon Balkana Stelo dum 1925. En tiu membras
blindaj
esperantistoj el la tuta lando. Li estis prezidanto de la societo ĝis
1956.
Kiel
prezidanto de societo de la bulgaraj blinduloj laŭ lia iniciato la societo
fondis
”Fonduso
Esperanto”, por helpi finance Esperanto-movadon inter bulgaraj blinduloj.
Stefan
Nenkov aktive partoprenis maldekstran laboristan kaj socialistan
Esperanto-movadon,
kunlaboris iliajn revuojn. Li estis aktiva batalanto kontraŭ la
fazismo.
Li tradukis kaj publikigis el Esperanto bulgarlingven multajn artikolojn kaj
informojn
pri la vivo kaj agado de la blinduloj en la mondo. Stefan Nenkov estis la
unua
prezidanto de la Asocio de blinduloj en Bulgario 1946–1953.
Kun
sia inteligenteco, honesteco kaj modesteco li estis tre estimata kaj inter
nevidantoj
kaj vidantoj. Stefan Nenkov partoprenis IKBE dum 1928 en Hungario
kaj
en multaj Esperanto-kongresoj en Bulgario.
Vladimir
Ĵelev
280
Biografioj (daŭrigo 2014)
Todor
Ŝoŝev (1918–1991)
Todor
Ŝoŝev ellernis Esperanton kiel
lernanto
en la instituto por blinduloj
en
Sofio. Kun helpo de sia fratino
transskribis
malgrandan Esperanto-bulgaran
vortaron.
Enmembriĝis en
la
urba Esperanto-societo en Sofio
kaj
dum tuta sia vivo estis aktiva
ĝia
membro.
Todor
Ŝoŝev estis talenta poeto, verkis en Esperanto kaj bulgarlingve.
Dum
1956 li partoprenis IKBE-on en Kopenhago. Dum 1967 partoprenis literaturan
konkurson
en Hispanio, ricevis unuan premion kaj oran medalon. En alia konkurso
en
Italio li ricevis diplomon, kaj ricevis premiojn enbulgaraj konkursoj. Liaj
verkoj
estas
eldonitaj en diversaj bulgaraj kaj esperantaj eldonaĵoj kaj revuoj. Dum
1978
ĉe
la asocio de la blinduloj en Bulgario (ABB) estas fondita komisiono pri la
aferoj
de
la blindaj esperantistoj en Bulgario, ĝia prezidanto estas Todor Ŝoŝev.
Dum 1985
estas
fondita sekcio de la blindaj esperantistoj ĉe ABB. Ĝia prezidanto ĝis
1990 estis
T.
Ŝoŝev. Li prelegis ankaŭ en la 46-a IKBE en Varna. Dum 1984 sub
lia gvido en
Pisa,
Nizza okazis internacia Esperanto-renkontiĝo. Li estis ankaŭ en certa
periodo
delegito
de LIBE. Dum 1985 aperis en revuo Esperanta Fajrero ĝis sia forpaso. Ĝia
redaktoro
sindone estis Todor Ŝoŝev. Todor estis aktiva soci-aganto,
vicprezidanto,
prezidanto
kaj estrarano de ABB ĝis sia forpaso.
Pro
sia aktiva socia ago li estis distingita per multaj premioj de ABB. Li estis la
unua
bulgara
blinda esperantisto, honora membro de bulgara Esperanto-asocio BEA.
La
ŝtato honoris lin per ora ordeno.
Vladimir
Ĵelev
ĈEĤIO
Vuk
Echtner (1905–1994)
apoganto
de nevidantoj
Vuk
(Wolfgang) Echtner naskiĝis la 10-an de julio 1905, forpasis la 16-an de
februaro
1994. Li lernis esperanton 7-jara kaj aktivis en la movado ekde 1920. En
junaj
jaroj de Echtner oni nomis lin princo de la esperanta poezio pro ĝusta kaj
plej
perfekta
prononcado. En konkurso de plej sukcesaj deklamantoj en urbo Hradec
Kralove
li gajnis la unuan premion kaj renomon.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 281
Echtner
estis fondinto de Ĉeĥa prunta biblioteko, junulara sekciestro de
landa
Esperanto,
tradukinto por Ĉeĥoslovaka antologio, estro de pedagogia sekcio. Pro
sia
kunlaboro
kun Esperanto-bahaanoj kaj kun la Universala Esperanto-Asocio (UEA)
(”pro
malamika agado”) li estis arestita en 1956, kaj amnestiita nur en 1960.
En
1927 li kunorganizis la internacian konferencon ”Paco per lernejo” en Prago. En
la
1930-aj jaroj li gvidis la junularan kaj lingvan komisionon de la landa
Esperantoasocio.
Post
la dua mondmilito li instruis Esperanton en someraj Esperantotendaroj.
Post
junaĝa konatiĝo kun Vasili Eroŝenko, Echtner pleje aktivis en
porblindulaj
organizaĵoj.
De 1930 li gvidis la Internacian blindulaferan centran informejon kaj
statistikejon
(IBIS), redaktis la brajlan Esperanto-revuon Aŭroro dum 52 jaroj,
gvidis
Esperanto-kursojn, pretigis brajlan Esperanto-ĉehan vortaron kaj brajligis
52
lernolibrojn
pri diversaj fremdlingvoj.
Echtner
kuneditoris verkon ”Historio de la E-movado en Ĉeĥoslovakio” (1983)
de
Stanislav Kamaryt.
Vuk
Echtner estis honora membro de la Ĉeĥa Esperanto-Asocio.
”Aŭroro”-rememoroj,
Aŭroro 2–6/1970–1/1978
Rudolf
Krchňák (1905–1996)
Denaske
blinda Rudolf Krchňák tamen ĝis sia 13-a jaro vizitis
ordinaran lernejon
kaj
poste transiris en blindulan instituton, post ekzamenoj daŭrigis unu jaron
en la
komerca
lernejo, sed baldaŭ kristaliĝis lia amo al muziko kaj literaturo. Ĉe
studado
lin
helpis ĉefe lia patrino.
En
1927 li fariĝis muzikinstruisto, komponisto, pian-agordisto kaj en 1935
revenis al
la
blindula instituto en Brno kiel muzik-instruisto, kaj dum trideko da jaroj
edukis
multajn
blindajn muzikistojn.
Li
fondis kaj redaktis gazeton de nevidantaj muzikistoj 1930–1938. Li komponis
kamerajn,
vokalajn kaj instrumentajn koncertaĵojn. En 1948 li verkis rakontojn pri
la
vivo de blinduloj. En 1992 aperis lia libro pri konataj kaj nekonataj
nevidantaj
artistoj
el la tuta mondo.
282
Biografioj (daŭrigo 2014)
Li
iniciatis proklamon de la Tago de Nevidantoj la 13-an de novembro, ĉar la
13-an
de
novembro 1745 naskiĝis Valentin Haüy, kiu praktikis edukadon kaj
laborigon de
nevidantoj
kiel la unua homo en la mondo.
Rudolf
Krchňák estis entuziasma esperantisto kaj kontribuis al la blindula
gazeto
Aŭroro.
Stanislav
Stejskal (1887–1929)
apoganto
de neviduloj
Stanislav
Stejskal estis profesoro de la franca kaj germana lingvoj ĉe real-lernejoj
en
Prago. Li estis sindonema apoganto de blinduloj, laboregis por helpado al la
blinduloj,
instruis al ili Esperanton, organizis tekstojn enlande kaj internacie. En
1920
iniciate de li estis fondita brajla gazeto Aŭroro, kiun li redaktis ĝis
sia morto.
La
kongresejo de la blindula kongreso en Prago fariĝis hejmo de regulaj ĉiusemajnaj
kunvenoj,
lerte preparitaj de Stejskal, kiu profitis siajn spertojn de skoltestro. En
1922
li fondis Societon de ĉeĥoslovakaj nevidantaj esperantistoj (SOĈNE)
kaj
organizis,
gvidis kaj funkciigis la Internacian Blindulaferan Centran Statistikejon
(IBIS).
Stejskal
legis brajlon sur la malreliefa flanko. Duflanke presitan brajlaĵon li ne
kapablis
legi. Li legis plejparte leterojn. Stejskal estis forte miopa.
Lia
ĉefa principo estis neniam prokrasti la respondon de demandoj. Li ne
disponis
je
skribmaŝino. Lia manskribo estis neordinare lerta, rapida kaj tre klare
legebla.
Ne
aperis konflikto kun la presisto de liaj artikoloj. Ili aperadis ne nur en
brajleldonaĵoj,
sed
ankaŭ en vidulskribaj gazetoj kaj libroj. Kun siaj gimnazianoj li
eldonis
por viduloj instrufolion pri brajlo.
Kiel
fakulo en brajlo li ofte kontaktis kun ministerio de instruado. Per dekreto en
1922
li ricevis ”laŭdan mencion pro fervora kaj senprofita porblindula zorgado,
precipe
pro plibonigado de la neviduloj per ebligo de nobla legado”.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 283
ĈINIO
Huang
Nai (1917–2004)
Huang
Nai naskiĝis en Ŝanhajo en 1917. Dum someraj ferioj de mezlernejo li
memlernis
Esperanton, legis la Esperantan revuon ”La Mondo” kaj vizitis kurson
Nankino
kaj tiam en sia 14-a jaro lia dekstra okulo blindiĝis pro vundo en
piedpilkado.
En
1936 Huang Nai veturis al Japanio por studi kaj tie li kaj liaj kolegoj lernis
Esperanton
de japana Nakagaki Torajiro. En 1937 Huang Nai estis arestita pro sia
aktivado
en la maldekstruma Esperanto-movado. Helpate de japanaj amikoj, li estis
liberigita.
Huang
Nai blindiĝis en 1949 kaj lia edzino forlasis lin. Li spertis konstantan
mallumon
kaj pli bone komprenis la valoron de lumo. Li pensis, kiel valora estas
brajlo
taŭga por dekmiloj da ĉinaj blinduloj koni la eksteran mondon. Tiam
en
Ĉinio
cirkulis du malnovaj brajloj tre malfacile lerneblaj. Huang Nai iam lernis
rusan
brajlon, poste trovis revuon Esperanta Ligilo kun brajla Esperanta alfabeto
sur
la kovrilpaĝo. Li korespondadis kun alilandaj blindul-esperantistoj kaj
kolektis
brajlajn
alfabetojn. Li komparis kaj analizis plurajn skribsistemojn, trovis mankojn
de
la malnovaj ĉinaj brajloj kaj komencis renovigon de la ĉina brajla
alfabeto.
Post
ripetfoja provado kaj reformado li finfine kreis novan ĉinan brajlon en
1952.
En
la sekva jaro lia projekto estis aprobita de la Eduka Ministerio de Ĉinio
kaj
ekpopulariĝis
tra la tuta lando.
Post
tio Huang Nai gvidis grupon da personoj en kompilo de brajlaj lernolibroj,
eldonado
de la Monata Gazeto por Blinduloj kaj funkciigo de brajla presejo. Dank´
al
tiuj brajlaj eldonaĵoj, okazis diversaj kursoj por blinduloj, en kiuj ili
ellernis
plektadon,
akupunkturon, mokson, masaĝon, muzikon k.a. Kun tiuj teknikoj ili
fariĝis
memstaraj laborantoj.
La
brajlo kreita de Huang Nai aplikiĝis 40 jarojn. En la aplikado oni trovis
mankojn.
Huang
Nai kaj liaj kolegoj laboris 19 jarojn por la nova projekto.
En
1995 la Ŝtata Lingva Komisiono decidis popularigi ĝin. Tiu projekto
estas
aplikata
en multaj blindulaj lernejoj kaj brajlaj eldonaĵoj. En 1961 Huang Nai
edĝiniĝis
kun An Lin, kiu tutanime helpis lin en brajla renovigo. Huang Nai estis
konsiliano
de la Bonstatiga Fonduso de la Ĉinaj Kripluloj. Li donis grandan atenton
al
la vivo de la ĉinaj blinduloj kaj ofte helpis ilin venki malfacilaĵojn.
Interreta
Informa Centro-Esperanto
Huang
Nai penadas en mallumo de Wang Hanping
284
Biografioj (daŭrigo 2014)
FINNLANDO
Arvo
Karvinen (7.1.1934–6.10.2013)
Fidela
esperantisto,
bonfaranto
estas for
Nia
karega Arvo Karvinen forpasis trankvile
dum
la sunleviĝo la 6-an de oktobro 2013. La
funebra
festo okazis en silento inter familianoj
kaj
proksimaj geamikoj. Preposto Ari Suutarla,
Steleto-ano
trafe kristaligis la personecon de
Arvo
jene: Arvo estis serĉanto kaj trovanto. Por Arvo bona vivo kaj prizorgo de
homoj
en- kaj eksterlande estis ja granda emo. Celkonscie li trabatis vojon al
handikapuloj.
Arvo servis kiel ekzemplo por gejunuloj kaj plenkreskuloj, kiuj serĉis
sian
lokon en la socio.
En
la festo kantis Steleto-anoj Aatu Moilanen kaj Raimo Tanskanen. La triopo Aatu,
Arvo
kaj Raimo ekde la blindullernejo kantis kune en diversaj renkontiĝoj.
Juha, la
plej
aĝa filo de Arvo planis kanti kune kun Aatu kaj Raimo anstataŭante
Arvon. Pro
emocio
Juha povis nek kanti nek legi sian kortuŝan prezenton pri la vivo de Arvo.
Ĝin
legis la edzino Saija.
Ni
funebras, sed kiel bele diris Steleto-ano Börje Eriksson ”samtempe dankeme
memoras
lian entuziasmon fari la mondon pli facile atingebla por ĉiuj homoj pere
de
internacia lingvo Esperanto”.
Dudek
jarojn mi havis okazon servi kiel asistantino de Arvo en diversaj projektoj,
en
hobioj kaj private. Pere de pretigo de liaj prelegoj en la angla kaj en
Esperanto al
mi
iĝis konataj i.a. edukado kaj enlaborigo de vidhandikapuloj, en- kaj
eksterlanda
agado
de Lions Club kaj evolulanda kunlaboro. Agrable estis labori kun li. Kun
peza
koro mi akompanis lin ĝis lia lasta ekspiro. Arvo havis fortan senton de
respondeco
kaj fidon al volontula kunlaboro. Li multon instruis al mi. Mi perdis
varmkoran,
helpeman kaj instigan amikon. Humile, dankeme mi klopodas sekvi
lian
ekzemplon kaj plenumi liajn pensojn. ”Kiel ondo tiras ondon tra la oceano, tiel
ankaŭ
ni sukcesos subtenante unu la alian”. Honorante belan memoron de Arvo ni
daŭrigu
laboron. La prezidanto de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE),
s-ro
Anatolij Masenko admonas
”Ni
klopodu realigi almenaŭ ion en tio, kion sugestis Arvo, kaj tio estu plej
bona
monumento
por li”.
Humile
Ritva
Sabelli
Biografioj
(daŭrigo 2014) 285
Resuma
vivprotokolo
Arvo
Karvinen, magistro pri filozofio, forpasis la 6-an de oktobro 2013. Li naskiĝis
la
7-an de januaro 1934, blindiĝis 11-jara pro akcidento, esperantiĝis
en 1955,
estrarano
de Steleto, la finna esperanto-asocio de viddifektitoj ekde 1960, estrarano
de
Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE) (1963–1967) kaj prezidanto
2009–2011,
vice 2012, delegito de LIBE ĉe Eŭropa Blindul-unuiĝo kaj membro
de
ĝia
Kultura kaj eduka komisiono 2007–2011, membro de UEA-komitato 1994–2001.
Laborante
longe kiel la ĝenerala sekretario de la Finna federacio de vidhandikapuloj
(1972–1999)
gvidis multajn internaciajn kunlaborojn kun evolulandoj. Aktivis kiel
komitatano
de EBU (European Blind Union/Eŭropa Blindul-unuiĝo) kaj de WBU
(World
Blind Union/Monda Blindul-unuiĝo). Lia celkonscia laboro por atingi la
celojn
kaj ideojn de EBU, liaj servoj al vidhandikapitoj kaj lia vasta kariero estas
agnoskataj
kaj alte aprezataj de EBU kaj ĝiaj membroj. En 2007 li estis invitita kiel
honora
membro de EBU.
Sur
la eŭropa kampo Arvo Karvinen laboris i.a. en la EBU-komisiono pri
kunlaboro
kun
Eŭropa unio, EBU-komisiono pri evolulandoj, en komisionoj de la sociala
fonduso
de Eŭropa unio. Lia internacia kariero komenciĝis en la 1960-aj jaroj
inter
sporto
kaj lia pli vasta mondskala kariero en 1976 kiel estrarano de Tutmonda
Konsilantaro
por la Bono de la Blinduloj (World Council for the Welfare of the
Blind).
Ekde la 1960-aj jaroj li laboris en la finna ligo de vidhandikapitoj, kie li
ekde
1972
ĝis sia emeritiĝo okupis la postenon de ĝenerala sekretario.
Lia
agado emfazis precipe la trian mondon, i.a. li laboris plurajn fojojn en
Namibio
por
fondi rekapabligan centron por blinduloj, por eduki personaron kaj fortigi la
organizon
de blinduloj. En Zambio la finna ligo de vidhandikapitoj fondis brajlan
bibliotekon,
evoluis profesian edukadon kaj manlaborajn kondiĉojn. En Ekvadoro
estis
fondita brajla presejo.
Kompreneble,
liaj servoj kaj krea potenco estas konataj ankaŭ sur la nacia kampo.
En
1998 li ricevis de la finna prezidento la altan titolon ”järjestöneuvos”
(”organiza
konsilisto”)
pro sia plurjara sociala agado por handikapuloj, en Finnlando kaj
eksterlande
ĉefe en la tria mondo. El lia kapo ŝprucis ideoj pri projektoj, kiujn
oni
tiatempe
taksis nerealigeblajn. Tamen li ilin kuraĝe antaŭenpuŝis kaj
efektivigis. En
la
finna ligo de viddifektitoj li iniciatis novan laborstrukturon, interalie
fondante
lokajn
societojn por fortigi porblindulan agadon, kaj aranĝis monkolektadon
por
komenci produktadon de sonlibroj en la 1960-aj jaroj. Li establis regulajn
kontaktojn
kun decidfarantoj kaj aliaj organizoj.
286
Biografioj (daŭrigo 2014)
Lia
krea forto daŭris eĉ post la emeritiĝo. En la blindula
Iiris-centro staras kiel lastaj
monumentoj
de lia iniciatemo rekapabliga korto por infanoj ”la korto de travivaĵoj”
kaj
kleriga centro por etaj infanoj. La korton inaŭguris la ŝtatprezidanto,
s-ino Tarja
Halonen
en 2012. La kleriga centro funkcias ekde 2013. Li aranĝis la financadon
pere
de kunlaboro de internacia kaj lokaj Lions-organizoj.
La
sociala aktiveco de Arvo Karvinen ampleksis multajn kampojn. Interalie li
laboris
por edukado kaj dungiĝo en sia rolo kiel estro (angle ombudsman) de
fondaĵo
por helpi vidhandikapulojn. En la socio li aktivis kiel membro ”Lions club”
(1973–2013).
La kapablo utiligi volontulan kunlaboron ĉiam estis lia forto precipe
en
la agado de la internacia Lions-organizaĵo.
Fidela
esperantisto
Ekde
la jaro 1956 Arvo Karvinen partoprenis en Esperantokongresoj kaj helpis
en
aliaj internaciaj renkontiĝoj kiel preleganto en Esperanto. Li partoprenis
en la
aranĝado
de la Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj (IKBE) en Finnlando
en
1969 kaj 1995, estis membro de la Loka Kongresa Komitato (LKK) de la
Universala
Kongreso de Esperanto en Tampere 1995, iniciatis IKBE-on en Litovio
(Vilno)
2005 kaj aktivis en la preparlaboroj. Li estis membro de LKK de IKBE en
Svedio
(Gotenburgo) 2003 kaj konsilanto de IKBE en Ĉeĥio (Olomouc) en 2012.
Grava
emo de Arvo Karvinen estis disvastigo kaj plibonigo de kono de Esperanto
inter
viddifektitoj per modernigo de lernolibroj kaj partopreno en ĝeneralaj
Esperanto-kursoj.
Li iniciatis en 2008 kunlaboron de LIBE kaj ILEI (Internacia
Ligo
de Esperantistaj Instruistoj). La unua rezulto estis, ke ankaŭ
viddifektitoj
estis
bonvenaj partopreni Someran Esperanto-Studadon (SES 2010) en Slovakio
(Piešt’any)
en julio 2010. Ĝin partoprenis kvar viddifektitoj (3 el Finnlando, 1 el
Serbio).
Kiel prezidanto de LIBE li koncentriĝis krei strategion por fortigi la
asocian
strukturon
por ke LIBE povu daŭre oferti al gejunuloj kaj plenkreskuloj internaciajn
kontaktojn
kaj novajn spertojn kaj tiel ekstersociiĝon.
En
2009 Karvinen iniciatis platskriban eldonon de ”Historio de la Esperantomovado
inter
la Blinduloj” kaj ties kompletigon per superrigardo de la postmilita
tempo.
Pere de tradukoj nacilingven de la historia verko LIBE celas disvastigi konon
pri
la Esperanto-kulturo inter viddifektitoj. Esperanto ludis gravan rolon en la
funkciigo
de internacia kunlaboro de viddifektitoj kaj en naciaj blindul-asocioj en
kreado
de servoj al viddifektitoj. Dum Esperanto-kongresoj oni parolis pri samaj
termoj
kiel nun en la kunvenoj de EBU kaj WBU: edukado, metioj, enlaborigo, aliro
al
informado, socialaj cirkonstancoj, integriĝo en socion.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 287
Krom
en Esperanto-kongresoj Arvo Karvinen prelegis en Esperanto i.a. en la
internacia
konferenco pri profesia klerigo de viddifektitoj (problemoj, spertoj,
perspektivoj)
okazinta en Moskvo 2003. En la konferenco pri enlaborigo de
vidhandikapuloj
en Tokio 2007 li estis unu el tri invititaj eksterlandaj prelegantoj
(Finnlando,
Hispanio, Italio).
Plej
vaste Arvo Karvinen disvastigis konon pri Esperanto ĉe EBU kaj WBU.
Ekzemple
dum la ĝenerala asembleo de WBU en Ĝenevo en 2008 la partoprenantoj
ricevis
materialon pri Esperanto, kaj tuj post la kunveno la oficejo de WBU
distribuis
prezentaĵon pri Esperanto kaj pri agado de LIBE al 119 landoj, entute al
800
membroj de delegacioj. Krome Karvinen estis intervjuata de reta radio ACB
Radio
World en Esperanto.
En
la kunveno de Tutmonda Konsilantaro por la Bono de la Blinduloj okazinta
en
Parizo en 1982 Esperanto evidentiĝis utila. Arvo Karvinen prezidis unu
komisionon.
Kun unu delegito ne eblis komunikiĝi. La problemo solviĝis kiam
Arvo
Karvinen proponis Esperanton kaj povis gvidi diskutojn uzante la anglan kaj
Esperanton.
Same okazis en Sauda Arabio (Riado) en 1984 en la kunveno de WBU.
Oskari
Lehtivaara (4.2.1909–7.4.1995)
Oskari
Lehtivaara blindiĝis kiel sepjara.
Longe
kaj multflanke li laboris en la
porblindula
kampo. Li agis kiel
organizanto
de blindulorganizaĵoj
kaj
kiel ĵurnalisto. Li estis ĉefredaktoro
de
blindulgazetoj kaj direktoro de brajla
presejo.
Esperanton
li lernis jam kiel 13-jara kaj agis en la estraro de Steleto, la
Esperanto-asocio
de viddifektitoj en Finnlando, pli ol 50 jarojn
(vicprezidanto
1938–1981, prezidanto 1982–1991). Li estis ankaŭ estrarano en
la
Esperanto-Asocio de Finnlando (EAF, vicprez. 1968–1971, prez. 1975–1985).
Dank´
al li EAF ekhavis propran sidejon kaj per ŝtata subvencio reeldonis la
epopeon
Kalevala en Esperanto. Li estis membro de la Loka Kongresa Komitato de
la
Universala Kongreso de Esperanto en Helsinki 1969.
En
1986 aperis lia finnlingva membiografio ”Perintö” (heredaĵo), en kiu
unu ĉapitro
temas
pri li en la Esperanto-movado.
288
Biografioj (daŭrigo 2014)
Li
kunestis en fondo de la internacia Esperanto-organizaĵo LIBE kaj agis kiel
ties
sekretario
1951–1962.
Oskari
Lehtivaara estis komitatano de Universala Esperanto-Asocio (UEA)
1969–1981
kaj honora membro de EAF, UEA kaj de la landa blindul- organizaĵo
(Näkövammaisten
Keskusliitto, ek de la jaro 2016 Näkövammaisten liitto).
FRANCIO
Raymond
Gonin (1913–2002)
Raymond
Gonin estis fervora
esperantisto.
Profesie li estis
instruisto
de hispana lingvo ĉe
la
mezgrada sekcio de la lernejo
por
viddifektitoj en Villeurbanne.
Li
gvidis multajn Esperanto-kursojn.
Li
estis multjara prezidanto
de
Franca Unuiĝo de Blindaj
Esperantistoj
(FUBE) kaj de Ligo
Internacia
de Blindaj Esperantistoj,
33
jarojn redaktoro de Esperanta
Ligilo.
Raymond Gonin estis delegito
kaj
komitatano kaj honora membro
de
UEA.
Jacqueline
kaj Raymond Gonin
Memore
al Raymond Gonin
Raymond
Gonin naskiĝis la 28-an de decembro 1913, en kampara vilaĝeto
Saôneet-
Loire.
Tuj trafis lin blindeco kaj baldaŭ eksplodis la unua mondmilito, kiu en la
unuaj
monatoj forrabis de li patron.
Sian
fruaĝon li trapasis en farmo, en kampara vivo. Tamen kiam li iĝis
dekjara, la
patrino
rezignis pri tiu vivo ne ĉiam facila kvankam familia, por iri al urbo
Lyon,
kie
troviĝis blindullernejo. Sian filon ŝi ne volis restigi sen eduko kaj
sen okupo en
la
vilaĝo, kiel tiam plej ofte okazis por handikapuloj. Dum la patrino
laboris kiel
dompurigistino
por vivteni lin kaj sin, Raymond Gonin studis ekde 1923 en la
blindullernejo
de Villeurbanne (suburbo de Lyon), kiu tiam certigis instruadon ĝis
”atesto
pri elementa lernado”.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 289
Post
1931 li daŭrigis la studadon tute sola, por akiri pli altajn ŝtatajn
diplomojn.
Lia
diligenteco kaj scivolo, lia granda ŝato al legado ebligis al li konatiĝi
pri multaj
fakoj
kaj kleriĝi pri ili. Aparte li ŝatis lingvojn kaj muzikon.
Tiutempe
li perlaboris la vivopanon per manlaboroj, i.a. brosfarado, kaj presis
brajlaĵojn
per tute simpla materialo. Li ankaŭ iom versfaradis kaj aŭtoris
kelkajn
tekstojn,
kiujn similaĝaj blindaj amikoj muzikigis. Kelkaj tiaj kanzonoj estis
eĉ
presitaj nigre, kaj fojfoje disaŭdigitaj de la loka radio. Li regule
partoprenis
teatrogrupon
kun vidantoj, sed tamen ĉesis dediĉi sian plej grandan tempoparton al
legado
kaj memklerigo.
En
1930 la 17-jara lernanto hazarde trovis brajlan broŝureton de Th. Cart pri
Esperanto.
Tuj li eklernis sola la lingvon, kaj jam en 1932 ĉeestis sian unuan
Universalan
Kongreson en Parizo. Precize tiujare la partoprenantaj blinduloj provis
fondi
Universalan Asocion de Blindulorganizaĵoj (UABO) kun la celo plibonigi
per
Esperanto la sorton de blinduloj tra la mondo. (Fakte UABO ne prosperis, kaj
ĝian
rolon ludas nun tutmonda blindul-unio, sed sen uzo de Esperanto.) Depost tiu
kongreso
Raymond Gonin neniam ĉesis korespondi per Esperanto, kaj dank´ al la
renkonto
kun Albert Masselier li ekagis en la franca blindulmovado.
Post
tre malfacilaj militjaroj li edziĝis en 1946 kun la 21-jara Jacqueline
Galleras,
kiun
li ekkonis en la blindulmedio, kie ŝi studis muzikon. Ŝi private
instruis
kantadon,
violonon kaj pianon. Baldaŭ ŝi esperantiĝis, kvankam unue ŝi
lernis la
lingvon
por partopreni la okupojn de la edzo ol pro forta konvinko.
Kiel
ajn, ŝi baldaŭ fariĝis nemalhavebla kunlaborantino en liaj
entreprenoj, kaj
multe
helpis lin per ĉiutaga plurhora voĉlegado. La materia situacio nete
pliboniĝis
en
1945.
Post
multaj klopodoj kaj dank´ al speciala permeso Raymond Gonin estis
rajtigita
enoficiĝi
en la nacia franca edukado, ĝis tiam nealirebla por blinduloj. Li
ekinstruis
en
la lernejo de Villeurbanne, kie baldaŭ li ricevis postenon: li zorgis pri
la nove
alvenintaj
geknaboj, kaj krom brajla skribo kaj elementa instruo li lernigis al ili
la
vivon en socio. Kelkajn jarojn poste, kiam la lernejo malfermis mezkurson
kaj
bezonis lingvoinstruiston, tute nature oni turnis sin al li por ke li instruu
la
hispanan
lingvon kiel kromhoran taskon. Tiam lia duobla laboro iĝis pli peza, ĝis
en
1964 li ricevis la gradon de mezlerneja instruisto, kaj pluinstruis nur
lingvojn.
En
1974, kvar jarojn antaŭ sia emeritiĝo li estis honorigita ricevante
la ordenon
”Palmes
academiques” pro sia laboro profesia kaj por Esperanta.
290
Biografioj (daŭrigo 2014)
Kun
granda miro liaj gelernantoj provis kalkuli en kiom da lingvoj li povis paroli
aŭ
legi.
Liaj konoj tiurilate restis en la lernejo kvazaŭ proverbaj.
Ofte
li gvidis Esperanto-kursojn en la blindullernejo, kaj lia edzino ankaŭ
instruis
la
brajlan skribon tie, sed apud tiu instrukariero la paro dediĉis multan
tempon al
Esperanto.
En
1950 li partoprenis la fondon de Franca Unuiĝo de Blindaj Esperantistoj
(FUBE)
kune
kun E. Bouquin, G. Pluchon, A. Masselier kaj H. Epstein kaj dum multaj jaroj
prezidis
la asocion. En tiu sama jaro li vizitis la Universalan Kongreson en Parizo,
kaj
partoprenis kun G. Vassio, J. Kreitz, H. Thilander, O. Lehtivaara k.a. la
fondon de
Internacia
Federacio de Blindaj Esperantistoj, tamen efektive ĝi estis fondita jaron
poste
en la munkena kongreso sub la ĝisnuna nomo: Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj
(LIBE).
Raymond
Gonin iniciatis ”pagservon”, kiu ebligis al la membroj de LIBE pagi
abonojn
al E-revuoj, aĉeti librojn aŭ adaptitan materialon eksterlande en
epoko,
kiam
transpagoj estis malfacilaj pere de bankoj. Pagservoj funkciis kvazaŭ poŝtĉeka
centro.
Li mem centralizis la operaciojn por maksimume eviti la sendon de mono
eksterlanden.
La servo funkciis ĝis kiam rektaj pagoj pere de bankoj fariĝis pli
facilaj.
De
la fondo de LIBE Raymond Gonin estis ĝenerala sekretario, kaj daŭre
vizitis
la Universalajn Kongresojn, entute 27. En 1957 li eĉ organizis blindulan
antaŭkongreson
en Lyon, kaj zorgis pri blindula partopreno en la UK de Marsejlo.
Samjare
li pretigis brajlan perkorespondan kurson por franclingvanoj. La unuaj
lernantoj
eklernis tiamaniere en 1958, kaj la kurso daŭre funkcias.
En
1958 Harald Thilander, kiu seninterrompe redaktis Esperantan Ligilon de 1912
transdonis
la postenon al Raymond Gonin. Dum 33 jaroj, ĝis 1992 kun la edzino
li
dediĉis multan forton al tiu redaktado mem tradukante aŭ verkante
amason de
artikoloj
aŭ inventante ludojn por la rubriko ”Enigmoj kaj problemoj”. Grandan
laboron
postulis tiu redaktado. La impulso donita al la revuo devigis lin multe legi
por
provizi la informan fakon kaj la literaturan rubrikon, kaj devigis multe skribi
por
certigi kiel eble plej vastan kaj dokumentitan fakrubrikon, kiu informis pri
novaj
blindulhelpiloj kaj ĝenerale pri la situacio de blinduloj en la diversaj
landoj,
raportis
pri la klopodoj kaj atingoj, do ludis motoran rolon en tiu kampo. Tial
korespondado
certe estis unu el la plej temporabaj kaj kreivaj aktivaĵoj. Centoj da
leteroj
eliris ĉiujare des pli, ke pro lia multflanka kompetenteco li ricevis
multajn
Biografioj
(daŭrigo 2014) 291
demandojn
pri brajlo, brajlaj alfabetoj en la plej nekutimaj lingvoj, provoj de
mallongigoj
en la skribado ktp.
En
1969 li oficis kiel prezidanto de LIBE, kaj reprezentis dum jaroj la ligon en
la
komitato
de UEA.Tamen ne nur organizan rolon havis la paro. Ĝis la jaroj sepdekaj
ambaŭ
aperis multokaze en artaj spektakloj dum kongresoj blindulaj aŭ francaj
deklamante,
aktorante, kantante, muzikante. Daŭre li strebis al plialtiĝo de la
Esperantaj
konoj trapasante triope kun la filo la pedagogian ekzamenon en franca
Esperanto-instituto
en 1969.
Post
la emeritiĝo en 1978 certe ne malkreskis lia laborado por Esperanto. Li eĉ
aldonis
agadon en la franca ĝenerala movado, Unuiĝo Franca por Esperanto
(UFE),
kies
komitatano li estis de 1975 ĝis 1983.
En
1989 li estis nomumita membro de franca Esperanto-instituto (FEI), kiu zorgas
i.a.
pri la Esperanto-ekzamenoj por francparolantoj. Li ekgvidis kursojn kun la
edzino
en la lyona regiono. Tiucele li mem verkis pedagogian komplementon por la
”koordinataj
kursoj”, cele al perkoresponda lernado de blinduloj kaj elementa kurso
surbaze
de konversacio kun ”Petro kaj Aneta”, kiun li utiligis por la propraj kursoj.
Li
ankaŭ tradukis kelkajn literaturaĵojn. Novelojn, kaj ofte kunlaboris
kun la edzino
kaj
la filo por triopa relegado, prilaborado de tradukoj.
De
1991 la malsano tamen atakis Raymond Gonin, kaj devigis lin pasigi dufoje
semajne
longajn horojn en kliniko. Tio kompreneble malebligis vojaĝojn al
kongreso
aŭ dediĉon de tro da fortoj al laboro. Kvankam li devige bremsis
siajn
aktivaĵojn,
tamen li ankoraŭ dum longa tempo regule partoprenis la vivon de la
grupo
de Lyon, daŭre respondis leterojn aŭ telefonalvokojn, spertajn
konsilojn,
gramatikajn
klarigojn.
En
1994 li estis honorigita per la honora membreco de UEA.
Li
forpasis la 11-an de aprilo 1992.
(Surbaze
de kolekto farita de Herve Gonin, el diversaj fontartikoloj)
292
Biografioj (daŭrigo 2014)
GERMANIO
Adolf
Selten (1879–1942)
Kiu
estis Adolf Selten?
En
la Historio de la Esperanto-movado inter la blinduloj de Joseph Kreitz la aŭtoro
mencias,
ke Adolf Selten jam antaŭ la fondiĝo de EBLOGO eldonis proprakoste
revuon
kun la nomo (La Blinda Esperantisto). Ekde 1979 nia oficiala organo denove
portas
tiun ĉi nomon. Poste li fariĝis la unua prezidanto de EBLOGO.
Jen
kelkaj informoj pri li okaze de la 90-jara jubileo de nia organizaĵo.
Adolf
Selten
naskiĝis en la jaro 1879 en Breslaŭ (hodiaŭ Wroclaw, Pollando)
kaj forpasis
tie
en 1942. Pro glaŭkomo li jam kiel junulo pli kaj pli perdis sian vidpovon.
Kun
sia edzino li fondis en Silezio reton de t.n. (lesezirkel), legorondoj. Kontraŭ
kotizo
abonantoj povis ricevi por certa tempo, unu semajno aŭ pli, kompilaĵon
de
diversaj revuoj, kiujn poste ricevis alia membro de la rondo. En germanlingvaj
landoj
eĉ hodiaŭ frizistoj, kuracistoj k.a. por siaj klientoj prunteprenas
revuojn
de
tiaj entreprenoj. Kvankam Adolf Selten jam kiel junulo forlasis la Israelitan
Kultkomunon,
laŭ difino de la nacisocialistoj li estis judo. Tial en 1934 li devis ĉesi
sian
negocan agadon en Malsupra Silezio. Ĉar por Supra Silezio ekzistis
kontrakto
de
Ligo de Nacioj kiuj protektis minoritatojn, li tie povis por certa tempo daŭrigi
sian
laboron. Adolf Selten edziĝis dufoje. El la unua edziĝo li havis du
filinojn. Ĉiuj
kvar
gefiloj el la dua edziĝo lernis esperanton, tri el ili aktivas en la
movado. Tiujn ĉi
informojn
mi dankinde ricevis de lia filo prof. D-ro Reinhard Selten, nobelpremiito
de
1994 kaj patrona membro de Universala Esperanto-Asocio (UEA).
Theodor
Speckmann (La Blinda Esperantisto n-ro 4/2011)
HISPANIO
Ángel
Figuerola (1913–2003)
Ni
memoru niajn forpasintojn
Normale,
nekrologojn oni publikigas relative baldaŭ post la morto de la koncerna
persono.
Ju pli da tempo pasas post la morto sen apero de nekrologo, des pli oni
hezitas
entute aperigi ĝin. Oni iel sentas, ke perdinte la intereson de novaĵo,
ĝi ne
plu
estas aperiginda. Sed tiel ne estu. Proverbo ja diras ”pli bone malfrue ol
neniam”,
kaj
krome ekzistas homoj, kiujn indas rememori ĉiam.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 293
Unu
el ili estis Ángel Figuerola Auque, kiu naskiĝis la 24-an de
februaro 1913 en
Zaragoza,
Hispanio, kaj mortis jam la 9-an de januaro 2003. Li loĝis en Zaragoza
ĝis
li estis 18-jara. Tiam li transloĝiĝis al Madrid, urbo, al kiu li revenis
post estado
en
Valencia kaj evidente ankaŭ en aliaj hispanaj urboj. Relative frue li edziĝis
kun
Marcelina
Palomo Herrero, kiu ne nur estis lia vivkunulino – ili havas 6 gefilojn –
sed
kiu ankaŭ donis al li grandan moralan kaj praktikan apogon en lia multflanka
agado.
Eblas
karakterizi Figuerola kiel ”renesancan homon”, kiu havis multajn interesojn,
kaj
kiu ankaŭ havis grandan kapablon enkapigi sciaĵon: li rapide trapasis
la
licenciigan
edukadon pri humanismaj fakoj. Li ekstudis ankaŭ juron, sed tiun
studon
li ne finis pro transloĝiĝo kaj aliaj okupoj. Krom la hispanan
lingvon kaj
Esperanton
Figuerola legis la lingvojn francan, anglan, germanan, italan, latinan kaj
klasikan
grekan.
Ángel
Figuerola multflanke aktivis en la Nacia Organizaĵo de Blinduloj de
Hispanio
(ONCE).
Li eble ne rekte partoprenis en ĝia fondiĝo en 1938, sed li almenaŭ
instigis
al
ĝia fondiĝo, kune kun Marcelina, kiu estis la unua kasistino de unu
el la loterioj,
kiuj
antaŭis la nunan famegan loterion de ONCE. Li direktis plurajn muzikajn
grupojn
de ONCE: la ”rondalla” (ensemblon de kord-instrumentoj) de Zaragoza,
la
”rondalla” de Madrid, kaj la siatempe tre konatan Seksteton de ONCE. Profesie
li
dum
multaj jaroj laboris en blindullernejo de Madrid kiel instruisto pri geografio,
historio
kaj aliaj lernobjektoj. Krome li plenumis administrajn kaj organizajn
taskojn
en ONCE.
Ankaŭ
ekster ONCE Figuerola disvolvis multan aktivecon: Li faris historiajn
esplorojn
en diversaj hispanaj arĥivoj. Li kunlaboris en gazetoj kaj revuoj. Lia plej
elstara
publikaĵo estas: ”Tiflología sobre ciegos españoles desde la
Edad Media
hasta
el siglo XVIII” (tiflologio pri hispanaj blinduloj ekde la Mezepoko ĝis la
18.a
jarcento). Li tradukis librojn el diversaj lingvoj. Li aktivis en kulturaj
asocioj
hispanaj
kaj internaciaj. Li instruis en privataj bazaj kaj mezaj lernejoj.
Meritas
specialan atenton lia muzika agado. Li ne nur direktis muzikajn grupojn,
sed
ankaŭ mem traktis diversajn instrumentojn, precipe la violonon. Krome li
estis
privata
instruisto pri muziko, kaj inter liaj lernintoj estas elstaraj koncertistoj.
Sed
muzikon
li instruis ne nur al eminentuloj: dum mia restado en Madrid en 1973
li
instruis al mi gitarludon je tre elementa nivelo. Mi ja sentis honton pro tio,
ke
mi,
sciante la hispanan lingvon kaj amante la hispanan muzikon, ne scipovas ludi
gitaron.
Figuerola grandanime proponis senpage instrui al mi trifoje semajne, post
la
ekzerciĝo kun la supre menciita ”rondalla”! Ke mi ne fariĝis
gitaristo, tio ne estas
la
kulpo de Figuerola, sed nur mia propra.
294
Biografioj (daŭrigo 2014)
Sed
plej elstaras, almenaŭ por ni, la agado de Figuerola sur la Esperanta
kampo.
La
ĉi-suba listo sendube ne estas elĉerpa. Li estis Esperantisto ekde
1930. Prezidanto
de
Hispana Esperanto-Federacio li estis de 1970 ĝis 1977, kaj li ankaŭ
prezidis la
Esperanto-Liceon
de Madrid. Li estis prezidanto de la LKK de la UK en Madrid
1968
kaj kun-organizanto de la samjara kaj samloka IKBE.
Unu
el la abiturientaj lernintoj de Ángel Figuerola estas Pedro Zurita.
Kvankam li
lernis
Esperanton aŭtodidakte, li konsideras, ke Figuerola Esperantigis lin, ĉar
li
”infektis
min per la Interna Ideo, kiun mi opinias esenca en la Esperanto-movado”.
Kaj
kiu scias? Eble tiu infekto instigis Pedron engaĝiĝi en la blindula
movado
je
internacia nivelo kaj altiĝi ĝis la posteno de ĝenerala
Sekretario de la Monda
Blindul-Unio.
Ĉiam,
kiam Figuerola prezentis min al iu, li diris: ”Lin mi ekkonis, kiam li havis
nur
16 jarojn”. Kaj tiel estas: ni unuafoje renkontiĝis dum mia unua UK, en
Varsovio
1959. Por mi li estis nur unu el multaj kongresanoj, kaj tia li plu estis
ankaŭ
en postaj kongresaj renkontiĝoj. Sed tio ŝanĝiĝis. Kiel
studento pri la hispana
lingvo
mi ricevis kelkmonatan stipendion por studi en Madrid en 1967–68. Tiuj,
kiuj
renkontis min ĉe la stacidomo de Madrid, estis gesinjoroj Figuerola, kaj
ili
akompanis
min al la studenta domo, en kiu mi loĝos. Poste, kaj dum la unua kaj
dum
postaj restadoj en Madrid, ili ofte gastigis min en sia hejmo. Kaj mia impreso
tiurilata
plene konformas kun tiu de Pedro: ”Ili proponis al mi sian hejmon kun la
mens-malfermiteco,
kiu karakterizis ilin”.
Per
ĉi tiuj tro malfrue formulitaj
frazoj
mi esperas memorigi
memorindan
homon laŭ liaj
meritoj.
Li restu en nia memoro,
kaj
li ripozu en paco!
Otto
Prytz (Norvegio)
Ángel
Figuerola en kongreso de la
Hispana
Esperanto-Asocio, kiam li
estis
ĝia prezidanto en 1971
Biografioj
(daŭrigo 2014) 295
ITALIO
Luigi
Tola (1934–21.9.1993)
”LIBE
ne nur perdas gvidanton (vic. prez. de LIBE), sed krome estron de la
Malnovalibra
Servo, kaj komitatanon ĉe UEA. Malgraŭ sia tre ĝena fizika stato
Luigi
Tola
estis kaj restis fervora Esperantisto, kiu ne timis dediĉi tempon kaj
laboron por
Esperanto
kaj blinduloj. Nun necesus pluraj personoj por daŭrigi lian laboron: en
LIBE,
kiel komitatano de UEA, kiel redaktoro de la itala gazeto ”Gennariello” kun la
E-instrua
rubriko, ĉe IABE, ktp.”
Luigi
Tola estis municipa reprezentanto de la Verdula Partio en sia lando.
En
novembro 1981 li estis elektita vicprezidanto de la nacia blindulorganizaĵo.
(Esperanta
Ligilo 1982 kaj Novembro 1993, R. Gonin)
Okaze
de sia intencata kandidatiĝo en la IKBE-elekto Luigi Tola sin prezentis
jene
(Esperanta
Ligilo 5/1992):
”Kvankam
57-jara, mi estas pensiulo kaŭze de malsano. Nun mi laboras por la
blindul-unuiĝo
kaj la urba konsilantaro. Antaŭ mia emeritiĝo mi estris la de mi
fonditan
blindullernejon de mia hejmurbo Sassari sur insulo Sardio. Esperantisto
mi
estas depost 1974 kaj ekde 1986 vicprezidanto de LIBE.”
JAPANIO
IWAHASI
Takeo [iŭahaŝi takeo] (16.3.1898–28.10.1954, viro)
IWAHASI,
naskita en Ôsaka, estis la unua
prezidanto
de JABE (Japana Asocio de Blindaj
Esperantistoj,
fondita en 6 aprilo 1928).
Blindiĝis
20-jara en 1917, pro retina disiĝo,
kiam
li estis lernanto en la prepara kurso
(japane
”Yoka”) por la Univ. Waseda en Tokio.
1918
li eniris en la Blindul-Surdula Lernejo
de
Urbo Ôsaka. Tie li renkontis KUMAGAI
Tetutarô,
kiu instigis studi la anglan kaj harde
instruis
al li la anglan kaj tajpadon prepare al
la
altnivela edukiĝo. Sekve en 1919 li eniris
kaj
en 1923 finis la studon pri la angla lingvo
en
la faka lernejo Kwansei-Gakuin (japane
”Kwansei-Gakuin
Kôtô-gakubu)”, en la nuna
Kôbe.
Foto Nippon Lighthouse, Ôsaka
296
Biografioj (daŭrigo 2014)
Li
aparte studadis pri brita blinda poeto John MILTON (1608–1674, viro) pro
la
instigo de KUMAGAI. En 1918, kiam en Ôsaka aktivaj esperantistoj invitis
blindulojn
al Esperanto-lernado, li eklernis Esperanton. Kaj en 1919, kiam
KUMAGAI
organizis prelegkunsidon de rusa blinda esperantisto Vasilij EROŜENKO
(12.1.1890–23.12.1952,
viro) en Ôsaka, IWAHASI konatiĝis kun EROŜENKO
gastigante
lin.En 1923 li ekinstruis la anglan kaj la japanan en la Blindullernejo de
Urbo
Ôsaka (en la urbo Ôsaka ekzistis/-as ankaŭ la Blindullernejo
de Gubernio
Ôsaka),
apartigita de la surdula lernejo. En 1925 li estis akceptita de la Universitato
de
Edinburgo, Britio, kaj en 1928 magistriĝis. Liaj vojaĝo kaj studo en
Britio realiĝis
dank’
al helpoj de esperantistoj, ĉefe de novzelandano John Annesley BRAILSFORD
(1883–18.5.1956,
viro), kvakero kaj ĵurnalisto de anglalingva ”Japan Chronicle” en
la
urbo Kôbe apud Ôsaka. En Britio helpis lin blinda esperantisto
William Percy
MERRICK
(1868–1955, viro). Ankaŭ granda estis financa helpo de YOSIMOTO
Tadasu
(vd. la parton pri KUMAGAI Tetutarô). En 1926 li partoprenis en 18a UK,
kun
5a IKBE, en Edinburgo. Reveninte al Japanio en 1928 li lekciis en la faklernejo
pri
la angla de Kwansei-Gakuin ĝis 1944. Flanke de tio li aktivegis por
plibonigi
la
vivon de blinduloj, fondinte en 1948 kaj gvidante kiel ĝia prezidanto ĝis
1954
la
tutlandan organizaĵon Japana Federacio de Blindul-organizaĵoj (japane
”Nihon
Môzinkai
Rengô”), kiu nuntempe ligas pli ol 60 blindulaj organizaĵoj. En
oktobro
1935
li fondis en Ôsaka ”Nippon Ligthouse”, la socibonfarta kaj kultura centro
por
blinduloj.
Li iniciatis grandajn kampanjojn por inviti al Japanio la usonan
surdblindulinon
Helen
Adams KELLER (27.6.1880–1.6.1968, -ino) en 1937 kaj 1948.
Ŝi
faris la trian viziton en 1956 por i.a. omaĝi al IWAHASI floro al lia
tombo.
***
La informo diversloke, ankaŭ en la aŭtografioj mem, prezentataj pri
IWAHASI,
ke
li blindiĝis dum la studado en la Universitato Waseda, ke li finis la
studon en la
Universitato
Kwansei-Gakuin, kaj ke li instruis en la Universitato Kwansei-Gakuin,
estas
absolutaj malveroj. (Por la libro de KIKUSIMA ”Universitatumi per brajlo”
2000
Tokio, ambaŭ universitatoj bonvolis serioze esplori la dokumentojn.)
***
JABE estis fondita en 6 aprilo 1928. La unua prezidanto estis IWAHAŜI
Takeo,
kaj
troviĝis TORII Tokuzirô kaj KUMAGAI Tetutarô inter dek
komitatanoj. La
tri,
aparte la unuaj du, blindaj esperantistoj estis samtempe plej gravaj figuroj de
la
japana
blindula mondo.
KUMAGAI
Tetutarô [kumagai tecutaro] (28.5.1883–11.7.1979, viro)
KUMAGAI
estis unu el la kernaj fondintoj de JABE (Japana Asocio de Blindaj
Esperantistoj,
fondita en 6.4.1928). Li naskiĝis en Hokkaidô kaj blindiĝis
3,5-jara
Biografioj
(daŭrigo 2014) 297
pro
variolo. Li 13-jara eklernis akupunkturon kaj masaĝon en la urbo Aomori.
Tiam
li lernis ankaŭ brajlon. Li 17-jara iris
sola
al Sapporo, kie li renkontis la ideon de
la
metodisma kristanismo kaj estis baptita en
1900.
Li eklernis ankaŭ la anglan lingvon. Pro
la
financa helpo de kristanoj en Sapporo li
povis
studi dum 1902–1906 en ŝtata Blindul-
Surdul-lernejo
de Tôkyô (esp-e: Tokio).Tie en
1906
KUMAGAI, plej verŝajne kiel la unua
japana
blindulo, iom memlernis Esperanton,
pri
kiu li aŭdis jam en Sapporo. Li lernis per la
brajla
enkonduklibro de Esperanto en la angla,
donacita
al la lernejo de iu eksterlandano
vizitinta
ĝin en somero 1906. Sed li ne daŭrigis
la
lernadon por koncentriĝi al la angla, ĉar
tiutempe
ŝokegis japanan blindularon la libro
”Vera
Britio (japane: Sin Eikoku)” 1902,
de
YOSIMOTO Tadasu (23.1.1878–14.4.1973, viro), japana malfortevidanto
studinta
en la Univ. Oxford, Britio, kaj daŭre loĝinta en Oxford entreprenante
internacian
komercon. La verkinto rekompilis kun aldonoj ĝian ĉapitron ”Blinduloj
en
Britio” kiel apartan libron ”Blinduloj en Japanio kaj Britio”, kaj ĝiajn
versiojn
vidulskriban
kaj brajlan donacis al blindullernejoj tra la tuta Japanio. Poste en 1913
KUMAGAI
30-jara ekstudis kiel gaststudento en la teologia fako de la faklernejo
Kwansei-Gakuin,
en la nuna Kôbe, per financa helpo de tiu YOSIMOTO. Ekde
1916
KUMAGAI laboris kiel la pastro metodisma. En 1918, kiam en Ôsaka aktivaj
esperantistoj
invitis blindulojn al Esperanto-lernado, ankaŭ li aliĝis. Poste en ĉiu
sia
deĵorloko
li aktivis en disvastigo de Esperanto ankaŭ al la ĝenerala publiko,
ekz.: en
1919
organizis por blinduloj en Ôsaka prelegkunsidon de la rusa blinda
esperantisto
Vasilij
EROŜENKO (12.1.1890–23.12.1952, viro) ĵus reveninta de Sud-Azio; 1927
informe
prelegis okaze de 15a japana Esperanto-kongreso en Hukuoka.Li funkciadis
de
1919 ankaŭ kiel konsulo de EL, kaj eĉ organizis kulturajn eventojn
kolekti monon
por
donacsendi al UABE . En 1931 li iris al Novjorko kiel ano de la japana
delegacio
al
la ”congress of workers for the sightless”. Poste li restis en Usono por
plustudi en
univesitato
teologion kaj revenis hejmen post 2 jaroj. Dum la restado en Usono li
en
februaro 1932 vizitis Hellen Adams KELLER (27.6.1880–1.6.1968, -ino) invitite
de
ŝi por eĉ duontagon diskutadi pri diversaj temoj per perfingra
interpretado de
ŝiaj
du instruistoj-interpretistoj, s-ino Anne SULLIVAN (1866–1936) kaj s-ino Polly
THOMPSON
(1885–1960). Kaj en 1940 li emeritiĝis. Tamen en1943 li estis sendita
de
la Ministerio pri Eksteraj Aferoj de Japanio al Bangkoko por administri tiean
blindullernejon,
sed pro malemo de Tajlando esti gvidata de Japanio li povis instrui
malmulteton
kaj devis reveni en 1944.
Foto
Nippon Lighthouse, Ôsaka
298
Biografioj (daŭrigo 2014)
TORII
Tokuzirô [torii tokuĵiro]
(12.8.1894–11.9.1970,
viro)
TORII
la tutan vivon laboregadis por la edukado
kaj
labor-havigo de blinduloj kaj ankoraŭ nun estas
kalkulata
kiel ”la patro de blindularo”. Li naskiĝis
en
bonfarta familio en la regiono Tango, en la
gubernio
Kyôto (esp-e: Kioto), kaj li 6-jara blindiĝis
rezulte
de febrego, kiun li 3-jara suferis. Post la
lernado
en la Blindul-Surdul-lernejo de la urbo
Kyôto,
kaj de 1909 paralele eĉ 10 horojn semajne la
anglan
en vespera YMCA-lernejo, li studis de 1914
en
la instruista fako de la ŝtata Blindullernejo de
Tôkyô
(Tokio) por fariĝi blindullerneja instruisto
pri
akupunkturo kaj masaĝo. En la lernejo preskaŭ
samtempe
kun li eklernis la gastlernanto, rusa
blindulo
Vasilij EROŜENKO (12.1.1890–23.12.1952, viro), kiu instruis al TORII
Esperanton
kaj ili fariĝis la plej gravaj amikoj reciproke. TORII 18-jara estis baptita
en
Kioto por la Kristanismo Protestanta, sed pere de Esperanto kaj EROŜENKO
konatiĝinte
kun usona esperantistino Agnes Baldwin ALEXANDER (21.7.1875–
1.1.1971,
-ino), la misiisto sendita al Japanio de la Bahaismo, li 22-jara ŝanĝis
sian
kredon al Bahaismo. Fininte la studadon en 1916 TORII 22-jara ekinstruis
en
blindullernejo en Eziri [eĵiri], gubernio Sizuoka [ŝizuoka] sed nur
iom pli ol
unu
jaron. De 1920 li instruis en la blindullernejo en gubernio Mie, kaj de 1929
ĝis
1956 instruadis, fine kiel vic-lernejestro, en la Blindullernejo de Kyôto
(de
1931
de la gubernio Kyôto). Flanke de tia edukista vivo li iniciatis tre
multajn
porblindulajn
socialajn laborojn, ekz.: kunlaboregis kun blinda esperantisto
IWAHASI
Takeo (16.3.1898–28.10.1954, viro), i.a. por inviti surd-blindulinon
Helen
Adams KELLER (27.6.1880–1.6.1968, -ino); en 1954 kaj ĝis 1963 IWAHASI
transprenis
la prezidantecon de la tutlanda organizaĵo Japana Federacio de
Blindul-organizaĵoj
(japane ”Nihon Môzinkai Rengô”); en 1961 fondis ”Kyoto
Lighthouse”,
la socibonfarta kaj kultura centro por blinduloj; funkciis en diversaj
organizaĵoj
kaj konferencoj kiel la reprezentanto de la tuta blindularo; honorigita
en
multego da okazoj, i.a. en 1961 kiel la honora civitano de la urbo Kyôto.
Ankaŭ
por
Esperanto li laboregis. Iniciatis la fondon de JABE (Japana Asocio de Blindaj
Esperantistoj,
fondita en 6.4.1928) kaj fariĝis komitatano, sed post ĝia stagniĝo
li
en
1966 transprenis la prezidantecon, la duan, por revivigi ĝin kaj gvidadis ĝis
sia
forpaso.
En 1954 survoje de la plurmonata ofica vojaĝo en Eŭropo por
blindulrilataj
internaciaj
konferencoj li partoprenis en la 37a UK en Haarlem kaj 22a IKBE en
Amsterdam,
Nederlando. Li brajligis multajn lernilojn kaj vortarojn de Esperanto,
kaj
instruis Esperanton al multaj blinduloj.
Foto
Nihon Môzinkai Rengô,
(Japana
Federacio de Blindulorganizaĵoj),
Tôkyô
Biografioj
(daŭrigo 2014) 299
JUGOSLAVIO/KROATIO
Tomislav
Karloviĉ (1924–2007)
70
jaroj kun Esperanto
Tomislav
Karloviĉ, unu el la fondintoj kaj multjara prezidanto de Kroata Unuiĝo
de
Nevidantaj Esperantistoj (KUNE) ekde la 27-an de aprilo 2007 ne plu troviĝas
inter
ni. Li forpasis mallaŭte, preskaŭ nerimarkite, samtiel kiel dum la
lasta jardeko
li
ŝajne ankaŭ vivis, konscie izolita de aliaj homoj, okupante sin per
laboroj, kiel
li
mem taksis ilin, por kiuj pli frue li ne havis tempon. En kvieto de sia hejmo,
profesoro
Karloviĉ legis, verkis kaj ordigis la vivimpresojn. Kiel rezulto de tiu
laboro
naskiĝis
kelkaj poemaroj kaj aŭtobiografia verko nacilingva ”Drugi ĵvot” (La
dua
vivo),
en kiu, krom la propran vivon, li prezentis siajn starpunktojn rilate la vivon
de
nevidantoj ĝenerale.
Tomislav
Karloviĉ naskiĝis la 8-an de novembro 1924. En la aĝo de 10
jaroj li perdis
la
vidpovon per propra aktivigo de eksplodaĵo. La edukadon ĝis tiam
ricevitan en
la
naskiĝurbo Siraĉ, de tiam li havis en la Blindulinstituto en Zagrebo.
La brajla
skribsistemo
lin tuj ekokupis. Li rapide ellernis ĝin. Poste la legado kaj verkado
fariĝis
lia tutviva elekto.
Pro
la dua mondmilito, en 1941 li ĉesis viziti lernejon kaj revenis al la
naskiĝregiono.
El libroj ĝis tiam legitaj li informiĝis pri progresemaj ideoj kaj
difinis
sin antifaŝisto. Tiujn ideojn li propragandis inter samvilaĝanoj kiel
aktivas
simpatianto
de la popolliberiga movado, kiu ĝuste en lia regiono havis fortajn
radikojn.
Post
la fondiĝo de Blindulasocio de Kroatio, en kies fondkunveno la 16-an de
junio
1946
ankaŭ li ĉeestis, li agadis kiel komisiito de la Asocio en la
distrikto Daruvar
preparante
fondojn de blindulaj societoj en tiu regiono. Al Zagrebo li revenis en
1947.
Por mallonga tempo li posteniĝis en produktejo de brosoj kaj korboj, poste
ankaŭ
en kartonlaborejo de Blindula hejmo en 1radniĉka-strato, kaj ekde la 15-an
de
aprilo 1948 li eklaboris kiel telefonisto en Ministerio pri Agrikulturo.
Laborante,
li finis verspergimnazion, poste filozofian fakulteton en Zagrebo, kaj
en
1959 akiris diplomon pri historio. En 1960 li ekposteni en Metiista
blindullernejo
(Ŝkola uĉenika u privredi), kie li prelegis pri telefonteknologio,
kaj
ekde
1963 ĝis la emeritiĝo en 1975 li prelegis historion kaj socisciencajn
objektojn
en
Buroteknika mezlernejo por blinduloj en Zagrebo.
300
Biografioj (daŭrigo 2014)
Esperanton,
kies idealojn li tuj akceptis, Tomislav ellernis jam kiel 13-jarulo en la
Blindulinstituto,
kaj ĝi restis lia plej granda amo ĝis la lasta vivmomento. La kunvivo
kun
Esperanto, kiel li mem diris al mi en intervjuo por ”Jubilea Espero” pasintjare
[2006],
komenciĝis en 1938, kiam en ”Esperanta Ligilo” aperis lia korespondanonco.
Li
korespondis kun multaj, tiam konataj blindaj esperantistoj, ekz. Thilander,
Merrick,
Kåsin kaj aliaj. En sia libro ”La dua vivo” Tomislav Karloviĉ estis
unu el
la
fondintoj de Kroata unuiĝo de Nevidantaj Esperantistoj komence de 1971,
kaj
la
internacian Esperanto-movadon aktive li enpaŝis en 1974. Li estis
prezidanto de
KUNE
kaj ĉeestanto de pluraj Internaciaj Kongresoj de Blindaj Esperantistoj.
Unu
periodon
li deĵoris kiel vicprezidanto, alian kiel prezidanto de Ligo Internacia de
Blindaj
Esperantistoj.
Li
akiris multajn amikojn en la mondo kaj disĉiplojn en Kroatio.
Dum
deko da jaroj li redaktis la gazeton de KUNE (”Espero”), redaktis malpli
ampleksan
Esperanto-kroatan kaj kroata-Esperantan vortaron en brajlo, kaj
propagandis
eldonaktivecon por blinduloj en la Internacia Lingvo.
En
2000 li estis elektita honora kaj dumviva prezidanto de KUNE. La 4-an de
novembro
2006, en la 8-a jarkunveno, KUNE festis la 35-jariĝon de sia fondo kaj
laboro.
Partoprenis ankaŭ nia Tomislav, kiu mallonge prezentis la historian
evoluon
de
KUNE. Ĝi estis lia lasta publika parolado, okazinta ĝuste inter ni,
esperantistoj,
post
preskaŭ 70-jara vivado kun la Internacia Lingvo. La nevidantaj
esperantistoj de
Kroatio
esprimas al li grandan kaj meritan dankon!
Antun
Kovaĉ (Esperanta Ligilo 6/2007)
Dušan
Maruzzi (1883–1956)
Li
naskiĝis la 3-an de julio 1883 en Skradin.
Mezlernejon
kaj Juran fakultaton li finis en
Zagrebo
kaj fariĝis doktoro de juro. Oficis
kiel
ĉefo de statistika oficejo en Zagrebo. Post
emeritiĝo
li translokiĝis al Ljubljana en la
jaro
1946 kaj mortis samloke en la jaro 1956.
Li
esperantistiĝis en 1919 kaj tuj ekludis plej
elstaran
rolon. Organizinto de la unua landa
kongreso
(1923 en Zagrebo). Unu el la ĉefaj
preparintoj
de la tutŝtata asocio Sudslava
Esperanto-Ligo
(1923). Multjara prezidanto
Biografioj
(daŭrigo 2014) 301
de
la Zagreba Esperantista Societo, la unua prezidanto de JEL kaj fondinto de
Sudslava
Esperanto-Servo (1922), kiu prizorgis Esperanto-librojn el eksterlando
kaj
mem eldonis. Post la unua mondmilito li entrepenis eldonadon de la unua
jugoslavia
Esperanto-organo ”La Provo” (Zagreb, 1921–1922), kiu en la jaro
1922
ŝanĝis la nomon al ”Konkordo” (Zagreb, 1922–1928). Li verkis
Esperantogramatikon
(aperis
sep kroataj kaj du slovenaj eldonoj). En 1922 li akiris ĉe la
Komerca
fakultato en Zagreb docentecon pri Esperanto. Propagandis Esperanton
ĉe
radio kiel sekretario de la loka Radio-klubo inter la jaroj 1921–1930, kies
kunfondinto
li estis kune kun alia esperantisto, Milan Crlenjak, estro de la urba
hospitalo.
Li faris multnombrajn bone vizititajn paroladojn pri Esperanto tra la
tuta
lando (Jugoslavio), skribis multajn artikolojn en naciaj gazetoj, gvidis
plurajn
kursojn.
Pro siaj meritoj li estas la plej elstara figuro de la landa Esperanto-movado.
Li
estis la unua honora membro de Kroatia Esperanto-Ligo. La unua junulara
Esperanto-laborbrigado
portis lian nomon. Verkis plurajn lernolibrojn. Du eldonoj
de
lia gramatiko estis slovenigitaj (de Peter Golobič en 1925 kaj de Ferdo
Dobravec
en
1928) kaj aperis ankaŭ brajle (Zemun 1925 kaj 1932). Li estis
reprezentanto de
Zagreba
Esperantista Societo en la UK de Helsinko (1922).
Antun
Kovač
NEDERLANDO
Nora
Moerbeek-Bartels
(21.8.1930–17.3.1998)
Nekrologo
en Esperanta Ligilo n-ro 4/1998:
Mortis
nia societa sekretariino,
s-ino
Nora Moerbeek-Bartels,
21-a
de aŭgusto 1930–17-a de
marto
1998 – neriparebla perdo!
En
la fruega mateno de la 17-a de marto
1998
mortis, post malsanlito de pli ol du
monatoj,
nia kara sekretariino kaj
prizorantino
de la Libroservo, s-ino Nora
Moerbeek-Bartels,
en la aĝo de 67 jaroj.
En
la tempo de la apero de ĉi tiu artikolo la plej granda parto de nia
membraro
certe
jam ekhavis la tristan sciigon. Multo pri ŝi estas rakontebla, pli multo
estas
memorebla.
Kancero en ostoj kaj en la pulmoj forprenis ŝin de la edzo kaj de ni post
nur
– fakte kelkaj semajnoj.
302
Biografioj (daŭrigo 2014)
Fakte
mi devus dediĉi tutan numeron de EL al ŝi kaj al ŝiaj agoj. En
la E-movado kaj
en
la blindulmovado ŝi estis rimarkinda personeco, dank´ al la pionira
rolo, kiun
ŝi
plenumis, dank´al la trafa kaj forta karaktero, kiun ŝi havis. Ĉu
en aŭ ekster sia
posteno,
oni devis konscii, ke ŝi ĉeestis kaj ke ŝi gardis la interesojn
de la blinduloj,
ĉiam
laŭ la vidpunkto de la blinduloj mem, ne laŭ tiu de prizorgantoj aŭ
aliaj
helpantoj,
kvankam ties intencoj ja estis bonaj.
En
la movado de la blinduloj ni povas danke memori ŝian lukton pri la pureco
de
la brajla skribo, kiu, kiel ŝi ĉiam diris, estas la propraĵo de
la blinduloj, ne de la
presejoj.
Mi
vere ne devas amplekse rakonti pri ŝiaj agoj sur la Esperanto-kampo. Mi
nur
memorigu
al la legantaro, ke antaŭ nur du jaroj, la nederlanda reĝino nomis ŝin
”Kavaliro
en la ordeno de Oranje-Nassau”. Fiere ŝi portis la dekoracian krucon dum
la
IKBE en Prago, kiel multaj el vi ankoraŭ scias.
Kaj
nun ni devas iri antaŭen – sen nia pionirino! Memkompreneble tio okazos,
ĉar
neniu estas neanstataŭebla, tamen nia movado neniam estos precize la sama,
kiel
ĝi estis kun ŝi dum multaj jaroj. Kaj LIBE sen Nora, ankaŭ tio
devas esti, sed ĝi
estos
tre malfacila.
Mi
kondolencis al Rob kaj ĉeestis la memorkunvenon en ŝia hejmo la 23-an
de
marto.
La korpo jam estis for, ĉar ŝi dediĉis ĝin al la scienco,
kaj oni jam forprenis
ĝin.
Nia
neforgesebla sekretario, ripozu en paco!
Jan
Verheule, kasisto de LIBE
Noto
de la administranto:
Kun
afabla permeso de la aranĝanto de voĉdonado por la venontaj
LIBE-elektoj,
s-ano
Anatolij Masenko, mi aperigas ĉi-loke la propran biografeton de Nora
Moerbeek,
kiun ŝi sendis al li okaze de ŝia intencata rekandidatiĝo. La
biografieto
rememorigu
nin pri la granda laboro, kiun postlasis tiu modesta, laborema virino.
”Mi
naskiĝis en 1930, blindiĝis pro tumoro unu jaron poste, edukiĝis
en
blindulinstituto,
ricevis tie instruon pri tajpado kaj stenografio, laboris dum kelkaj
jaroj
tiufake en asekura oficejo. Poste dum pli ol 25 jaroj mi estis korektistino de
brajlaj
libroj en la blindulbiblioteko en Amsterdamo. Ekde 1986 pensiiĝis.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 303
Esperanton
lernetis de miaj gepatroj jam, sed en la instituto la tajp-instruisto
samtempe
entuziasme instruis ankaŭ Esperanton, kaj jen la vera ĝermo por mia
nuna
agado por nia lingvo.
En
la 70-aj jaroj mi estraniĝis en Nosobe, kaj en la 80-aj – en LIBE. Mi ege ŝatas
estrarajn
laborojn, do mi volonte rekandidatiĝas nun”.
En
1998 en la aprila numero de revuo ”Esperanto” aperis jena nekrologo kun
portreto:
”Nora
Moerbeek Bartels (1930–1998), dumviva membro de UEA, delegito pri
blindulaj
aferoj kaj Esperanto-instruado, mecenato de ĉinaj E-istoj, forpasis la
17-an
de
marto en Beverwijk, Nederlando. Tre aktiva en la blindula medio Esperantista,
ŝi
estis sekretario en 70-aj jaroj de Nosobe, la nederlanda societo de
vidhandikapitaj
Esperantistoj,
kasisto (1983–1989), kaj sekretario (1992–1998) de Ligo Internacia
de
Blindaj Esperantistoj, redaktoro de ties revuo ”Esperanta Ligilo”. Ŝi
prezidis la
Tutmondan
Asocion de Esperantistaj Nefumantoj kaj estis honora membro de
Asocio
de Esperantistaj Handikapuloj. Ŝi tradukis la popularajn ” Anne Frank ne
estas
de hieraŭ” (1988) kaj ”Taglibro de Anne Frank (1997), kaj en la
nederlandan la
romanon
”Sur kampo granita” de Istvan Nemere (1997).
En
1996 ŝi ricevis la kvinan gradon de la ordeno Oranje-Nassau por E-agado
(vd.
julio/aŭgustan
n-ron 1996, p. 127.”
Dirk
Engel Schipper (1912–1994
(Esperanta
Ligilo 6/1967; Biografietoj pri la kandidatoj en LIBE-elektoj):
Prezidanto
de la Nederlanda Societo de Blindaj Esperantistoj (NOSOBE), jam en
1939
vizitis la ”okan” en Budapest. Li estas tre konata en nia medio pro sia aktiva
partoprenado
en multaj kongresoj. S-ro Schipper estas orgenisto kaj pianisto; 1948
la
registaro sendis lin al tiama Nederlanda Hindujo, kie li instruis muzikon en la
blindullernejoj
kaj kunlaboris pri muziko kun la tieaj gazetaro kaj radio-sendstacioj.
Reveninte
en sian landon, post agado kiel ĵurnalisto, orgenisto kaj instruisto, li
fine
akiris
postenon kiel kontrolisto de la radioprogramoj.
304
Biografioj (daŭrigo 2014)
NORVEGIO
Alf
Arnesen (1878–1962)
La
8-an de septembro 1962 forpasis la fondinto de la norvega blindulorganizo kaj
ĝia
multjara prezidanto Alf Arnesen pro kormalsano. Li naskiĝis la 8-an de
aprilo
en
1878. Ĉiuj blinduloj, kiuj konis s-ron Arnesen, aprezas lin pro lia laboro
por la
bono
de norvegaj blinduloj. Dum tiuj 27 jaroj, inter 1921–1948 kiam li prezidis la
blindulorganizon,
li solvis sian plej grandan taskon, efektivigon de sociala sekureco
en
1936.
Estante
estro de la norvega blindulorganizo li plenumis ankaŭ alian gravan taskon,
kiu
temis pri registrado de blinduloj kaj malfortevidantoj en Norvegio. La
materialo,
kiun
li kolektis kaj ordigis, restis kiel lia heredaĵo, kaj ĝi funkcias
kiel bazo al studoj,
kiuj
baldaŭ (tiu ĉi teksto verkita en 1962) rezultos al leĝo pri
registrado de blinduloj.
Alf
Arnesen estis multflanka kaj naturdotita persono. Li estis prudenta kaj sperta
en
ampleksa taksado de aferoj. Li estis ankaŭ praktika, humuristo kaj
scipovis rilati
milde
al homoj. Arnesen bone konis la tendencojn de pasinteco kaj de la nuntempo
kaj
scipovis larĝperspektive antaŭvidi okazaĵojn en la estonteco.
En
la 50-a datreveno de la norvega blindulorganizo en la universitato de Oslo en
1959
Arnesen, tiam 81-jara, festparolis al la reĝa familio. La parolado estis
tiel bona
kaj
humurplena, ke ĝi restis en la memoro de ĉiuj ĉeestantoj. Kiam
Arnesen finis
sian
parolon, reĝo Olav V alpaŝis al li por danki lin elkore kaj akompanis
lin al lia
loko.
Nun
Alf Arnesen ne plu ĉeestas, sed lia memoro vivas longe inter la blinduloj
en
Norvegio.
Trygve
Kåsin (finna blindulgazeto Sokeain Airut 10/1962)
POLLANDO
Adam
Goralski (1912–2005)
Adam
Goralski estis polo naskita en Ukrainio, venezuelana civitano, kiu rezidis
alterne
en Kanariaj Insuloj, Venezuelo kaj Pollando. Li forpasis la 11-an de julio
2005
en Poznan. Profesie li estis inĝeniero pri kemio kaj entreprenisto.
Goralski
esperantiĝis
en 1977. Li subtenis multajn valorajn iniciatojn en la Esperantomovado;
i.a.
li financis belartajn konkursojn de Universala Esperanto-Asocio
(UEA),
la ĉiujarajn infanajn kongresetojn kaj la bibliotekon de poznana
EsperantoBiografioj
(daŭrigo
2014) 305
asocio.
En 1982 Adam kaj Krystyna Goralski kontraktis kun UEA pri starigo de
Fondaĵo
Antoni Grabowski, kiun ili provizis per baza kapitalo kaj daŭre prizorgis.
La
fonduso subtenas Esperanto-kulturon per premioj kaj subvencioj (precipe
beletro)
kaj per kuraĝigo al junaj verkistoj.
Mem
blindiĝinte li helpis ankaŭ al nevidantoj. Dum 12 jaroj li redaktis
kaj mem
surbendigis
sonrevuojn kaj dissendis ilin al blindaj esperantistoj.
Adam
Goralski estis honora membro de UEA.
SVEDIO
Göte
Linghede 6.2.1916–10.6.2010
”Karaj,
Nia
granda amiko Göte Linghede forpasis frumatene la 10-an de junio. Li estis
fidela
aktivulo en la organizaĵa movado, kaj Esperanto estis lia dumviva kara
ŝatokupo.
Lia kontribuo en kompilado kaj konservado de arkivo por Esperantaĵoj
estas
valora. Li estis transiganta la arkivon el sia hejmo en Stokholmo al la muzeo
de
viddifektitoj
en la urbo Enskede, sidejo de la federacio de viddifektitoj.”
Tiel
mesaĝis Arvo Karvinen – ankoraŭ en junio, tamen post fermo de la
lasta
antaŭferia
numero de EL – i.a. al la redaktoro.
Göte
Linghede ĉe
Perkins-skribmaŝino.
Li
laboris kiel konsulento
pri
manlaboroj ĉe la
vendeja
entrepreno
de
blindulsocieto
Foto
Synskadades Museum.
306
Biografioj (daŭrigo 2014)
(Esperanta
Ligilo 7/2010) Nekrologo pri Göte Linghede:
En
EL -nro 1/2006, sub rubriko ”Nia rondo familia”, aperis artikolo mia, okaze de
la
90-jariĝo de Göte Linghede, elstara figuro en la sveda blindulmovado
kaj en la
blindul-E-ista
movado. La 10an de junio 2010, 94-jara, Göte forpasis. Amiko lia
skribis:
”Antaŭ kelkaj semajnoj li ekhavis pulm-inflamon, sed de ĝi li resaniĝis.”
La
tagon de lia morto, Tiina Nummi-Södergren, prezidantino de SRF, la sveda
asocio
de viddifektitoj, komunikis la funebran sciigon en spontanea mesaĝo por la
estraro
kaj funkciuloj de SRF. Ŝi donis al mi la afablan permeson peri al la
legantaro
de
EL la enhavon de tiu mesaĝo. Legu ĝin, kaj konstatu, ke taŭga
kombino de
Esperanto
kun alia agado prestiĝ-veka povas plialtigi la prestiĝon de Esperanto
mem
ĉe oficialuloj:
”Giganto
en la blindulmovado finis longan vivon kaj sian longdaŭran agadon.”
Hodiaŭ
atingis min la sciigo, ke Göte Linghede forpasis ĉi-nokte. Niaj
pensoj kaj
niaj
varmaj kondolencoj kompreneble direktiĝas al la edzino de Göte, Vera,
al iliaj
(ge?)filoj
kaj (ge?)nepoj, kaj al la granda amikaro.
Estas
malfacile kompreni, ke Göte ne plu estas inter ni, eble precipe pro tio,
ke Göte
estis
tiom aktiva kaj daŭrigis sian partoprenadon en multaj aferoj ĝis la
fino de sia
vivo.
Samtempe oni povas konstati, ke al malmultaj estas donata la bonŝanco vivi
tiel
longan kaj konstruan vivon, kun vivoverko, kiu ekhavis tiom grandan signifon
por
ni. Göte estis por multaj el ni kaj amiko kaj kolego kaj granda modelo.
Okaze
de sia 90-jara naskiĝtago Göte vizitis la sidejon de SRF kaj rakontis
pri sia
eventoriĉa
vivo. La edzino Vera kompreneble estis kaj restis tre granda parto de
ĉi
tiu. Göte rakontis ankaŭ pri sia infan-kaj jun-aĝo en
Norrbotten, norda Svedio,
kaj
pri sia establiĝo kiel metiisto tie. Li priskribis la gravecon de tio, ke
li, mem
viddifektita,
dungiĝis en la blindulasocio kaj ekhavis influon sur la evoluon de
brosfarado
kaj ceteraj metioj. Ni sidis sorĉitaj, aŭskultante al Göte, kiu
staris rekta
kiel
stango, rakontante al ni dum pli ol unu horo. Tiel mi memoros lin.
Kaj
mi memoros, kiel li pasigis kun mi plurajn horojn montrante al mi brajlan
materialon
kaj sondosierojn troviĝantajn en la arĥivejo de SRF. Li priskribis,
kiel la
diversaj
eldonoj ekestis, kaj kian signifon ili havis en nia longa historio. Kun granda
estimo
mi ekkonis parton de ĉi tiu granda scio kaj ĉi tiu ega engaĝiĝo,
kiu donis al
ni
viddifektitoj tiom da ĝojo – dum tiom da tempo.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 307
Göte
ankaŭ ”vidigis” al mi sian unikan kolekton da Esperanto-literaturo stokita
en
lia
kelo en Gotlandsgatan. Mi scias, ke lin tre afliktis la demando: kie ĉi
tiuj raraĵoj
kaj
unikaj ekzempleroj povus havi daŭran lokon, en kiu ili povus utili al
viddifektitoj
kaj
esploristoj? Mi scias, ke ni estis en kontakto kun la Esperanto-muzeo en Vieno,
sed
bedaŭrinde ne sukcesis igi ĝin akcepti la kolektojn.
Mi
fakte parolis kun la antaŭa prezidanto de SRF pri ĉi tio antaŭ
nur kelkaj
semajnoj.
Je mia granda malpeziĝo respondeculino de nia ”Muzeo de la
Viddifektitoj”
hodiaŭ diris al mi, ke ŝi kaj Göte interkonsentis, ke la
Esperantoliteraturo
fariĝos
parto de niaj muzeaj kolektoj. Jen bonega solvo, kaj kiel bele, ke
Göte
kunpartoprenis en la decidado pri ĉi tio!
La
signifo de Göte por la Muzeo de la Viddifektitoj kaj por la agado nun
disvolviĝanta
en ĝia malfermita magazeno, ankaŭ estas malfacile priskribebla en
formo
mallonga kaj konciza. Multegajn horojn da idealisma laboro Göte metis en
ĉi
tion, kaj la rezulto: jen unika kaj brila kolekto, kiun ni nun povas ĝui
kaj ankaŭ
proponi
por dividi ĝin kun aliaj homoj. Tiel ĉi tiu scio plu-vivos, kaj ni
povos
transdoni
ĝin al venontaj generacioj de viddifektitoj kaj aliaj interesitoj.
Antaŭ
kelkaj semajnoj, kiam instruis min pri manipulado de komputilo Bengt
Eriksson
[blindulo, kiu dum la IKBE en Gotenburgo 2003 prelegis kaj faris
demonstron
pri komputila produktado de E-brajlo. Rim. de la trad.], li diris al mi,
ke
li ludos ŝakon kontraŭ Göte. Bengt lamentis pri tio, ke li
neniam sukcesis venki
super
Göte en ŝako, sed li aldonis, ke li ankoraŭ ne rezignis.
Jen
nur kelkaj grajnoj el tio, pri kio mi spontanee ekpensas. Ni ĉiuj
pluportas
malsamajn
memorojn pri vi, Göte. Vi lasas nin en granda funebro kaj manksento.
Mi
nun deziras al vi bone merititan ripozon kaj pacon, kaj mi sentas dankemon pro
ĉio,
kion vi donis al ni.
Tiina
Nummi-Södergren”
Elsvedigis
Otto Prytz
308
Biografioj (daŭrigo 2014)
SVISLANDO
Giovanni-Antonio
Pellanda (1910–2006)
Giovanni-Antonio
kaj Emmy Pellanda
Giovanni-Antonio
Pellanda naskiĝis en 1910 en Tiĉino kaj estis lernanto
de
la blindulinstituto Sonnenberg en Friburgo. Post la lernejaj jaroj li lernis
blindulmetion
kutiman por la tiama tempo (brosfaradon, se mi ne eraras). Kelkajn
jarojn
poste li ekkonis sian estontan vivkunulinon Emmy, kiun li edzinigis. Ili fondis
blindulentreprenon
en Elgg, apud Winterthur, kie ili okupis blindajn laboristojn
kaj
vojaĝantajn reprezentantojn, kiuj vendis ilian fabrikaĵojn. La
entrepreno bonege
funkciis
kaj donis laboron al pluraj nevidantoj.
Giovanni-Antonio
estis pioniro de Esperanto inter la svisa blindularo. Kiel vigla
kaj
agema, li senlace klopodis varbi novajn interesiĝantojn kaj simpatiantojn
pri la
Lingvo
Internacia. Li publikigis monatan sonbendrevuon en Esperanto kaj provizis
ĉiujn
interesulojn per taŭgaj lernolibroj en brajlo.
1971
estis grava jaro por Giovanni-Antonio, ĉar tiam okazis la fondo de Svisa
Unuiĝo
de Nevidantaj Esperantistoj, sendube dank´ al sukceso de lia konstanta
varbado
por Esperanto inter la svisaj blinduloj. Komence la unuiĝo disvolviĝis
kontentige
ĝis kiam, kiel en multaj aliaj landoj, la influo de la angla fariĝis ĉiam
pli
intensa.
Biografioj
(daŭrigo 2014) 309
Sur
internacia nivelo, Giovanni-Antonio estis tre konata Esperantisto: li vizitis
multajn
universalajn kongresojn de Esperanto kaj internaciajn kongresojn de
blindaj
Esperantistoj, ĉiam kune kun sia edzino Emmy, kiu estis bonega ŝoforino
kaj
kondukis la Pellanda-aŭtomobilon tra pluraj ŝtatoj de Eŭropo, en
kiuj okazis
Esperanto-aranĝoj.
Notindas, ke Emmy estis tre bonkora kaj ĉarma virino, kiu
ĉiam
pretis doni helpon al ĉiuj, kiuj ĝin bezonis. Per ŝia natura
helpemo, ŝi aktive
kontribuis
al la atingaĵoj de sia edzo.
En
1979 mia edzino kaj mi havis la plezuron organizi kun Giovanni-Antonio kaj
Emmy
la Internacian Kongreson de Blindaj Esperantistoj en Lucern, ne tre facila
tasko
en turisma urbo dum la ĉefa sezono. Tiu kongreso verŝajne estis la
pinta
evento
en la Esperantista vivo de Giovanni-Antonio. Poste li retiriĝis de sia
profesia
aktivado
kaj fermis la blindulentreprenon. Samtempe li retiriĝis de sia
Esperantoagado
por
la svisaj nevidantoj, definitive translokiĝante kun Emmy al sia amata
devenkantono
Tiĉino, kie en propra dometo ili havis la bonŝancon ĝui la
merititan
ripozon
kaj pasigi ankoraŭ dudekon da jaroj en perfekta harmonio kun la pura aero
en
la montara naturo. Pro sia pionira Esperanto-agado, Giovanni-Antonio poste
estis
unuanime nomita honora membro kaj honora prezidanto de SUNE.
Karaj
Giovanni-Antonio kaj Emmy, la svisa Esperantista blindularo vin tutkore
dankas
pro via grandega laboro favore ne nur al la nevidantaj Esperantistoj, sed
ankaŭ
al la nevidantoj ĝenerale, vi pluvivos en niaj koroj, kiuj akompanos vin
per
sincera
dankemo kaj profunda simpatio sur la transtera vojo. Ripozu en paco.
Luciano
Ortelli
Lingva
Forumo (Esperanta Ligilo 6/2006)
Giovanni-Antonio
Pellanda fariĝis estrarano de Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj
en 1964 kaj estis vicprezidanto ekde 1968, eksiĝis en sept. 1975.
Li
partoprenis diversajn kongresojn kaj perfekte organizis en 1965 nian renkontiĝon
en
Svislando (Gwatt). Al lia valora kunlaborado ni precipe ŝuldas, ke
Esperanta
Ligilo
trovis favorkondiĉan presejon en lia lando, kie ĝi povas esti regule
presata.
Aliparte
la sonbendrevuo ”Amika Voĉo”, kiun li kompilas tiel sindone, ĉefe el
la
tre
interesaj elsendoj en Esperanto de la kurtondaj svisaj readiostacioj, ĝojigas
multajn
el ni. S-ro Pellanda estas industria entreprenisto, kaj donas laboron al pluraj
blinduloj.
Esperanta
Ligilo 6/1967
310
Aldonoj
Aldono
1
Prezidantoj
de Ligo Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE)
1951
Guglielmo Vassio, Italio
1958
Rudolf Kreitz, Germanio
1967
Raymond Gonin, Francio
1974
Aldo Grassini, Italio
1977
Raymond Gonin, Francio
1980
Fritz Karow, Germanio
1983
Birger Viggen, Svedio
1986
Tomislav Karloviĉ, Kroatio
1989
Otto Prytz, Norvegio
1992
Theodor Speckmann, Germanio
2005
Nedeljka Loĵajiĉ, Serbio
2009
Arvo Karvinen, Finnlando (vic.prez. 2012)
2012
Nedeljka Loĵajiĉ, Serbio
2013
Anatolij Masenko, Rusio
LIBE-honorigitoj
Honoraj
prezidantoj
s-ino
Varma Thilander, Svedio (Finnlando)
Joseph
Kreitz, Germanio (1969)
Theodor
Speckmann, Germanio (2005)
Honoraj
membroj
Harald
Thilander, Svedio (1952)
W.
P. Merrick, Britio (1952)
Miklos
Bano, Hungario
Achilles
Dyckmans, Belgio
Poul
Glygaard, Danio
Halvdan
Karterud, Norvegio
Jan
Silhan, Pollando (1969)
Rudolf
Krchňák, Ĉeĥio
Oskari
Lehtivaara, Finnlando
Karlo
Muhar, Kroatio
Giovanni-Antonio
Pellanda, Svislando
Aldonoj
311
Raff
Israëls, Nederlando
Rob
Moerbeek, Nederlando (2003)
Jacques
Tuinder, Nederlando (2004)
Redaktoroj
de Esperanta Ligilo
1904
Théophile Cart, Francio
1912
Harald Thilander, Svedio
1958
Raymond Gonin, Francio
1993
Nora Moerbeek, Nederlando
(help-
aŭ fakredaktoroj Raymond kaj Jacqueline Gonin)
1998
Jan Verheule, Nederlando (forpasis en junio 2000)
2000
Jiří Vychodil, Ĉeĥio
2001
Attila Varró, Hungario
2012
Olena Poŝivana, Ukrainio
Attila
Varró preparis EL-materialojn por brajligado 2012–2014.
Ekde
la novembra numero 2014 lian taskon plenumas Jiří Jelínek (Ĉeĥio).
Administrantoj
de Esperanta Ligilo
Esperanta
Ligilo (EL) estis siatempe presita en Francio, Svedio, Svislando kaj
Nederlando.
En la jaro 1993 la presado de EL transiris el Nederlando al Ĉeĥio.
Ekde
tiam
Jiři Vychodil plenumis la taskojn de administranto de EL. En la komenco
de
la jaro 2011 li rezignis pro malcertiĝinta sano. Lia posteulo estis
Jiří Jelínek ĝis
novembro
2014, kaj poste li transdonis la postenon al sia edzino Milena Jelinkova.
312
Aldonoj
Aldono
2
INTERNACIAJ
KONGRESOJ DE ESPERANTO
Universalaj
Kongresoj de Esperanto Internaciaj Kongresoj de Blindaj
(UK)
Esperantistoj (IKBE)
Jaro
Kongresloko Kongresloko
1905
Boulogne-sur-Mer, Francio
1906
Genève, Svislando
1907
Cambridge, Britio
1908
Dresden, Germanio
1909
Barcelona, Hispanio
1910
Washington, Usono
1911
Antwerpen, Belgio
1912
Kraków, Pollando
1913
Bern, Svislando
1914
(Paris, kongreso ne okazis)
1915
San Francisco, Usono
1920
Den Haag, Nederlando
1921
Praha, Ĉeĥoslovakio Praha
1922
Helsinki, Finnlando Helsinki
1923
Nürnberg, Germanio Nürnberg
1924
Wien, Aŭstrio Wien
1925
Genève, Svislando –
1926
Edinburgh, Britio Edinburgh
1927
Dancig Dancig
1928
Antwerpen, Belgio Antwerpen
1929
Budapest, Hungario Budapest
1930
Oxford, Britio Oxford
1931
Kraków, Pollando Kraków
1932
Paris, Francio Paris
1933
Köln, Germanio Köln
1934
Stockholm, Svedio Stockholm
1935
Roma, Italio –
1936
Wien, Aŭstrio –
1937
Warszawa, Pollando Warszawa
1938
London, Britio London
1939
Bern, Svislando Bern
1947
Bern, Svislando –
Aldonoj
313
1948
Malmö, Svedio Dudeko da blindaj esperantistoj
kunvenis
dum la UK
1949
Bournemouth, Britio Bournemouth
1950
Paris, Francio Paris
1951
München, Germanio München
1952
Oslo, Norvegio Oslo
1953
Zagreb, Jugoslavio Zagreb
1954
Haarlem, Nederlando Amsterdam, Nederlando
1955
Bologna, Italio Bologna
1956
København, Danio København
1957
Marseille, Francio Lyon, Francio
1958
Mainz, Germanio Mainz
1959
Warszawa, Pollando Warszawa
1960
Bruxelles, Belgio Bruxelles
1961
Harrogate, Britio Harrogate
1962
København København
1963
Sofia, Bulgario Sofia
1964
Den Haag, Nederlando Den Haag
1965
Tôkyô, Japanio Gwatt, Svislando
1966
Budapest, Hungario Budapest
1967
(Tel Aviv) Rotterdam, Nederlando Rheinbreitbach, Germanio
1968
Madrid, Hispanio Madrid
1969
Helsinki, Finnlando Helsinki
1970
Wien, Aŭstrio Wien
1971
London, Britio London
1972
Portland, Usono Rimini, Italio
1973
Beograd, Jugoslavio Beograd
1974
Hamburg, Germanio Hamburg
1975
København, Danio København (Hillerød)
1976
Athina, Grekio Stubenberg, Aŭstrio
1977
Reykjavik, Islando Oslo, Norvegio
1978
Varna, Bulgario Varna
1979
Luzern, Svislando Luzern
1980
Stockholm, Svedio Stockholm
1981
Brasilia, Brazilo Zagreb, Jugoslavio
1982
Antwerpen, Belgio Breda, Nederlando
1983
Budapest, Hungario Budapest
1984
Vancouver, Kanado Tirrenia, Italio
1985
Augsburg, Germanio Augsburg
1986
Beijing, Ĉinio Stubenberg, Aŭstrio
314
Aldonoj
1987
Warszawa, Pollando Warszawa
1988
Rotterdam, Nederlando Vught, Nederlando
1989
Brighton, Britio Brighton
1990
La Habana, Kubo Sarajevo, Jugoslavio
1991
Bergen, Norvegio –
1992
Wien, Aŭstrio Wien
1993
Valencia, Hispanio –
1994
Seoul, Koreio Kislovodsk, Rusio
1995
Tampere, Finnlando Tuusula, Finnlando
1996
Praha, Ĉeĥio Praha
1997
Adelaide, Aŭstralio Irpinj, Ukrainio
1998
Montpellier, Francio Artigues-près-Bordeaux, Francio
1999
Berlin, Germanio Berlin
2000
Tel Aviv, Israelo Plovdiv, Bulgario
2001
Zagreb, Kroatio Kraljevica, Kroatio
2002
Fortaleza, Brazilo Balatonlelle, Hungario
2003
Göteborg, Svedio Göteborg
2004
Beijing, Ĉinio Beograd, Serbio kaj Montenegro
2005
Vilnius, Litovio Vilnius
2006
Firenze, Italio Firenze
2007
Yokohama, Japanio Albena, Bulgario
2008
Rotterdam, Nederlando Premantura, Kroatio
2009
Białystok, Pollando Muszyna (Muŝina), Pollando
2010
La Habana, Kubo Wien, Aŭstrio
2011
København, Danio Olomouc, Ĉeĥio
2012
Hà Nôi, Vjetnamio Kyiv, Ukrainio
2013
Reykjavik, Islando Obzor, Bulgario
2014
Buenos Aires, Argentino Harkany, Hungario
2015
Lille, Francio San Benedetto del Tronto,
Italio
Aldonoj
315
Aldono
3
Premiita
eseo en la konkurso pri la temo ”Vivo kaj verkoj de Vasilij Eroŝenko: ilia
signifo
kaj valoro por la nuntempa blindulo”
Kunio
TANABE (Japanio) Novembro 2010
Edukista
dimensio de Eroŝenko
Enkonduke
Antaŭ
preskaŭ 50 jaroj, kiam mi, 17-jara, estis en supera mezlernejo por
blinduloj
en
Tokio, dirante ”Vi havas tian antaŭulon de nia lernejo”, unu instruistino
prezentis
al
ni unu libron titolitan ”Vivo de Eroŝenko: Blinda Poeto” verkitan de
Takasugi
Iĉiro.
Mi tuj kuris al brajla biblioteko kaj legis ĝin. Interese! La vivo de Eroŝenko
kortuŝis
min profunde, ĉar tiutempe mi estis ĉagrenita pri mia estonteco. Eroŝenko
donis
la lumon en mian koron.
Ĉi-foje
releginte tri biografiojn kaj kelkajn originalojn Esperantajn de Eroŝenko,
mi
eksciis, ke li estis ne nur blinda verkisto sed ankaŭ instruisto, kiu
praktikis
edukadon
kun propra ideo tra sia vivo. Mi trovis, ke kaj lia vivo kaj liaj praktikoj
donas
al ni, blindaj posteuloj, multajn pensindaĵojn. Ekzemple:
I
Lia vivkapablo
II
Lia ideo pri lerneja edukado.
Mi
prezentu konkretajn ekzemplojn de supraj du punktoj el la biografioj.
I
VIVKAPABLO
Laŭ
mi el la vivkapablo de Eroŝenko jenaj kvar kapabloj estis karakterizaj:
moviĝadi
sendepende, kapablo uzi brajlon, kapablo akiri fremdan lingvon,
kapablo
praktiki arton.
1
Kapablo moviĝadi sendepende
Surprizis
min la priskriboj en la biografioj pri lia povo libere iradi kie ajn.
Kompreneble
komence li devis esti akompanata, sed lernis la vojon tuj.
Verŝajne
li havis atentemon pri direkto, distanco kaj la totala mapo.
Urbo
Tokio estas grandega kaj komplikega. En tia urbego Eroŝenko, kvazaŭ
vidanto,
ĝuis promenadi sola. En sia infaneco dank´ al la kuraĝigo fare
de la
familio
kaj la naturriĉeco de la naskiĝloko, li trejniĝis moviĝadi
sendepende.
316
Aldonoj
Krome
li ankaŭ ĝuis naĝadon kaj rajdadon. Surbaze de tio lia kapablo
libere
moviĝadi
evoluiĝis poste.
2
Kapablo uzi brajlon
Li
ĉiam kunportadis brajlan tajpilon. En la tempo de Eroŝenko eĉ en
Moskvo
troviĝis
nur du aŭ tri el mil blinduloj, kiuj kapablis uzi brajlon. En Londono li
vizitis
brajlan bibliotekon kaj ĝojegis trovinte multegon da brajlaĵoj. Li
fariĝis
libroamanto.
Korespondado
per brajlo estis tre grava por Eroŝenko vojaĝanta de lando al
lando
en la tempo sen internacia telefonservo.
Registrado
de popolfabeloj kaj verkado de propraj fabeloj ebliĝis per brajlo.
Legi
kaj skribi brajle konsolis lin vivanta sola fremdlande.
3
Kapablo akiri fremdan lingvon
Lerninte
Esperanton, li ĝojis aparteni al Esperanto-rondo en Moskvo kaj
en
ĝi konatiĝis kun kaj intelektuloj kaj artistoj kaj eksterlandanoj.
Uzante
Esperanton,
li realigis vojaĝôjn al eksterlando kaj ĉie unue akiris amikojn
Esperantistajn,
kiuj helpis lin lerni lokajn lingvojn. Li proprigis fremdajn
lingvojn
sen lernolibroj sed tra ĉiutaga vivo. Ekzemple, en Tokio li ofte vizitis
kun
amikoj teatron kaj kinon, tra kiuj li absorbis vivantan lingvaĵon. Ju pli
bone
lia lingvokapablo kreskis, des pli la rilatoj kun amikoj vastiĝis.
Kial
li povis akiri lingvon en tre mallonga tempo? Ĉar li havis grandajn
scivolemon
kaj kuraĝon. Li ŝatis diskuti pri kio ajn eĉ en fremda lingvo.
4
Kapablo praktiki arton
Escepte
de brajla tajpilo li ĉiam kunportadis ankaŭ muzikinstrumenton
balalajko.
En la Blindullernejo de Tokio dum Esperanto-kurso, kiam lernantoj
laciĝis,
li ludis balalajkon kaj kantis aŭ Esperante aŭ ruse. Kiam ardiĝis
diskuto,
lia
ludo de balalajko kvietigis la atmosferon.
Krome,
de tempo al tempo, sopiranta naskiĝlokon, li ludis balalajkon por si
mem.
Por li vivanta sola fremdlande balajko bone efikis por forigi la streson de
la
vivo.
II
LIA IDEO PRI LERNEJA EDUKADO
Eroŝenko
funkciis kaj kiel instruisto kaj kiel konsilanto por blindaj infanoj
kaj
junuloj. Kiel ekzemplon ni vidu liajn laborojn en Birmo, Siberio kaj
Turkmenio.
Aldonoj
317
1
Moulmein, Birmo
Eroŝenko
deziris starigi lernejon por blinduloj en Sudorienta Azio. En 1916 li,
ankoraŭ
26-jara, ekvojaĝis el Tokio. Unue lie celis al Bankoko, Siamo (la nuna
Tajlando).
Tie li trovis nek rimedojn nek kunlaborantojn por starigi lernejon
por
blinduloj. Sekve li plu vojaĝis al Birmo (la nuna Mjanmaro). En la urbo
Moulmein,
li komencis praktiki edukadon laŭ sia ideo. Tiea blindullernejo estis
ĉefe
ludejo kaj foje laborejo por fari bambukorbojn kiel vendaĵojn. Eroŝenko
proponis
plibonigan projekton kaj ĝi estis aprobita. Li enkondukis multe da
novaj
ideoj. Por infanoj eksterdoman aktivadon: sendependa moviĝado,
naturobservado
per
la tutkorpa senso. Por mezlernejanoj, utiligante sian sperton
en
Londono, altnivelajn instruadojn: muziko, masaĝo kaj la angla lingvo. De
tempo
al tempo, li organizis prelegojn de instruistoj el altnivelaj lernejoj. Plie
li
invitis gepatrojn kaj najbarojn al la lerneja kultura festivalo. En ĝi li
mem
kantis
kun balalajko. Li sukcesis eltiri monon el la lerneja administra komitato
por
aĉeti brajlpaperon por lernomaterialoj. Li, vokata ”Fraĉjego”, estis
amata
de
lernantoj. Bedaŭrinde lia praktiko en Birmo daŭris nur unu jaron. Sed
por
Eroŝenko
la sperto en Birmo fariĝis modelo por posta praktiko.
2
Duoninsulo Ĉukotko, Siberio en Sovetio
En
1929 Eroŝenko vojaĝis al Duoninsulo Ĉukotko en la ekstremo de
Nordorienta
Siberio. Pri siaj tieaj spertoj li verkis kelkajn verketojn en
Esperanto,
kiuj aperis en ”Esperanta Ligilo” en 1933 kaj en 1947.
En
la antaŭparolo de la verketo ”Blindaj Ĉukĉoj” li skribis: ”Unu
el la taskoj,
kiujn
mi metis antaŭ min, vojaĝante al la lando de la ĉukĉoj,
estis ekkoni la
vivmanieron
de la blinduloj en tiuj malproksimaj arktaj regionoj.”
Li
renkontis du blindajn junulojn kaj interparolis kun ili. La dialogo estas tre
impresa
por mi. Lia sinteno kontraŭ ili estis sincera kaj serioza. Eroŝenko
diris
jene.
Al
Filip: ”La ĉefaĵo estas ne la blindeco mem, sed la viduloj, kiuj ne
donas al ni
eblecon
labori kaj perlabori nian ĉiutagan panon kaj vivi sendependan vivon.”
Al
Kejgin: ”Tie, en Moskvo oni ne bezonas la dancon de rosmaro. Knabinoj
ĉe
ni edziniĝas al tiuj, kiuj scias kaj povas labori, sed ne danci. Tamen mi
estas
certa,
ke se miaj moskvaj kamaradoj bezonus eklerni la dancon de rosmaro, ili
sendube
li lernus…”
Kia
simpatio! Kia kuraĝo al junuloj! Du junuloj revigliĝis. Eroŝenko,
blinda,
estis
bona konsilanto por samsortanoj.
318
Aldonoj
3
Kuŝka, Turkmenio en Sovetio
En
1934 li venis al Turkmenio. Dum oni preparis establi blindullernejon, li
lernis
la lokan lingvon kaj vizitante vilaĝojn persvadis gepatrojn por sendigi
blindajn
infanojn al lernejo. Li ankaŭ konvinkis sian kolegon, bonegan
instruistinon
de muziko, kunlabori en la lernejo. Ŝi venis eĉ kun edzo.
En
Kuŝka Eroŝenko laboris kaj kiel administranto kaj kiel instruisto, de
1935
ĝis
1944. En lernejo ”Domo de Blindaj Infanoj” li kunvivis kun infanoj kaj estis
ame
vokata ”Paĉjo”. La aktivado de la lernejo estis preskaŭ sama kiel tiu
de
lernejo
en Birmo. En moviĝado igis infanojn iri eĉ sen bastono. Agrikulturo
kaj
bestobredado
estis inkluzivitaj anstataŭ masaĝo. Li surprizis lokajn loĝantojn
per
la prezentado de infana opero.
Lia
praktikado en Kuŝka daŭris naŭ jarojn, donante multe da influo
kaj al
lernantoj
kaj al la loka komunumo.
KONKLUDE
La
vivo de Eroŝenko estis vere unika kaj kuraĝa.
Li
lernis en tri blindullernejoj kun malsamaj karakterizoj: en Moskvo, Londono kaj
Tokio.
Li vojaĝis kaj loĝis en multaj landoj de malsamaj kulturbazoj:
Britio, Japanio,
Tajlando,
Mjanmaro, Hindio, Ĉinio, eŭropaj landoj kaj ankaŭ landoj en
Sovetio. Li
renkontis
multajn etnojn, kaj lernis iliajn lingvojn kaj vivmanierojn. Li amikiĝis
ne
nur
kun blinduloj sed ankaŭ kun vidantoj. Li faris disersajn agadojn: ekz.
vojaĝi,
lerni,
diskuti, kanti, rakonti, ludi, verki, instrui, kolekti, administri ktp., ktp.
Post la
reveno
al Moskvo, Sovetio, li ofte vojaĝis enlande al diversaj respublikoj kaj
laboris
ĉefe
kiel instruisto.
Kio
ebligis al li travivi tiel unikan kaj kuraĝan vivon? Tio estis nenio alia
ol lia
elstara
vivkapablo kaj aparte granda scivolemo. Verŝajne li pensis, ke estas
necese
al
blindulo ĉion en la vivo pensi per ĉiuj siaj sensoj, senti en sia
koro kaj cerbumi
en
sia kapo. Dank´ al sia riĉa vivkapablo, li realigis la vivon; la
enhavoriĉa vivo
plu
evoluigis lian vivkapablon; la evoluiĝinta vivkapablo plu riĉigis
lian vivon tra
ĉiutagaj
spertoj.
Surbaze
de siaj spertoj li praktikis porblindulan edukadon kaj al infanoj kaj al
junuloj.
Kunvivante kun lernantoj en ĝojiga kaj libera etoso, li trejnis ilin pri
vivkapablo.
Mi
pensas, ke la nuntempa edukado por blindaj infanoj ŝanĝiĝis
multe de la tempo
de
Eroŝenko kaj frontas multajn problemojn. Koncernatoj de la edukado povas
lerni
Aldonoj
319
multon
el la ideo kaj praktiko de Eroŝenko. Mi esperas, ke ankaŭ infanoj
blindaj
interesiĝu
pri la vivo de Eroŝenko, kiu certe kuraĝigos ilin kaj donos la lumon
al ili.
Unika
kaj kuraĝa vivo de Eroŝenko kortuŝis min antaŭ preskaŭ
50 jaroj kaj nun
denove
kortuŝas min eĉ pli forte. Eroŝenko restas ĝuste la modelo
de mia vivo.
Aldono
4
BRAJLA
SKRIBO PORTAS INFORMOJN AL VIDHANDIKAPITOJ
La
punktoskribo brajlo estas evoluigita de Louis Braille en la jaro 1825. Braille,
filo
de franca selofaristo naskiĝis 4.1.1809 kaj forpasis 6.1.1852. Li blindiĝis
kiel
6-jara knabo en ludo per aleno. Li inventis sian punktoskriban sistemon en
la
blindullernejo en Parizo, kie li studis kaj poste instruis. Kiam li evoluigis
la
skribsistemon
por blinduloj, eĉ ĉiuj vidantoj ne scipovis legi kaj skribi. Kvankam
estis
malfacile produkti kaj palpadi la tiaman reliefan skribon, la instruistoj ne
akceptis
la punktosistemon de Louis Braille. La unua libro en brajlo aperis en
Francio
en 1837.
La
blinda Louis estis escepte kuraĝa, inteligenta kaj progresema. Lia genia,
simpla
skribsistemo
estas daŭre uzata. Ĝia bazo egalas ĉie en la mondo.
Baza
figuro de ses punktoj
La
fingroj scipovas distingi je unu fojo maksimume ses punktojn. Do, brajla skribo
baziĝas
sur sesopo de etaj punktoj. El tiu bazo eblas formi alfabetajn literojn kaj
interpunkciojn.
Per kombinaĵo de punktosignoj eblas formi aliajn signojn, ekz.
por
ciferoj estas uzata propra antaŭsigno. Dank´al brajlo eblas legi kaj
skribi ne
nur
alfabetajn literojn, sed ankaŭ muziknotojn, trikaĵ-instrukciojn,
matematikajn
simbolojn
kaj aliajn signojn.
Pli
malfacile ol skribi estas legi brajlaĵojn. La legado, palpado, postulas
sentemajn
fingrojn
kaj paciencon.
Punktojn
oni skribas sur iom dikan paperon per brajla skribmaŝino, per speciala
komputilo
aŭ uzante punktilon kaj tabulon (plastan aŭ metalan platon). Per
punktilo
oni trapikas punktojn sur paperon, kiu troviĝas inter du platoj. La
sistemo
de
tabulo kaj punktilo postulas bonan konon de la skribo, ĉar oni skribas tra
la plato
de
dekstre maldekstren, do spegulfigure.
320
Aldonoj
Daŭre
evoluanta skribsistemo
Kono
de brajlo signifas por vidhandikapuloj kaj surdblinduloj la talenton legi kaj
skribi.
Tial la brajla sistemo estas daŭre evoluanta por respondi al novaj
postuloj.
Ĝi
konvenas bonege al moderna informadiko. Ekzemple la eŭrosimbolo kaj la
helikosigno
(ˆ kaj @) jam havas siajn punktan prezenton. Por uzo de komputilo
haveblas
brajla ekrano. Per brajla printilo kaj ia ajn skriboprogramo eblas produkti
diversajn
dokumentojn en formo oportuna por vidhandikapitoj. Ankaŭ telefono
komprenas
brajlon. Per Iphone-poŝtelefono oni povas skribi kaj sendi mesaĝojn
ankaŭ
en brajlo. La ricevanto povas aŭ aŭskulti la mesaĝojn aŭ
legi ilin platskribe.
Nuntempe
brajlo videblas en publikaj lokoj kaj estas uzata por marki produktojn,
ekz.
pakaĵojn de medikamentoj.
Vidhandikapitaj
infanoj lernas brajlon en lernejo samtempe kiam iliaj
sam-aĝuloj
lernas legi kaj skribi nigrablanke. Homoj, kiuj perdis vidpovon pli poste,
povas
lerni brajlon en kursoj. Kiu ajn, kiu interesiĝas pri brajlo, povas
partopreni
kurson
aŭ lerni ĝin memstare uzante studmaterialon por vidantoj.
Esperanta
brajlo-alfabeto
Brajlo-ekrano
Foto
Aviris
Aldonoj
321
Aldono
5
Moderna
sonregistra kaj prestekniko ebligas produktadon de lernomaterialoj
en
formo oportuna por vidhandikapuloj. Tiel viddifektitaj studentoj povas
partopreni
ĝeneralajn lingvokursojn kune kun vidantaj kamaradoj. Jen spertoj
pri
instruado de Esperanto al vidhandikapuloj.
Vidanto
instruas vidhandikapulojn
Kiam
mi la unuan fojon estis petita fari Esperanto-kurson al blinduloj kaj
malfortevidantoj,
mi devis iom cerbumi ĉu mi kapablas. Tamen, profesie mi estas
emerita
instruisto de malgrandaj infanoj. Ĉiam dum la labortempo mi devis pensi
pri
taŭga metodo, tia ke ĉiu lernanto komprenu. Nun mi devus pripensi
metodojn
klarigi
aferojn sen kreto kaj tabulo. Kuraĝe mi jesis.
La
homo lernas aŭdante, vidante kaj skribante. En la koncerna grupo ĉiuj
aŭdis,
kelkaj
”vidis” per siaj lertaj fingroj, kelkaj helpe de lupeo sed ili ne skribis, ĉar
tio
postulus
tro multe da tempo. Notojn ili ne faris, tial ripetado estis grava. Mi donis
kelkajn
skribendajn hejmtaskojn, kiujn ni en la sekva renkonto legante kontrolis.
Mi
mem lernis, ke ekzistas specialaj komputiloj, kiuj ŝanĝas platskriban
tekston al la
brajla,
kaj inverse. Tamen ĉiu devus havi porteblan tian, kaj tio estas tro
postulata.
Ekzercado
de ĝusta prononco tuj en la komenco estas grave. Ĉar la kursanoj ne
vidas
la movojn de la lipoj de la instruanto, ŝi/li devas prononci klare kaj
ripeti kaj
ripetigi
la sonojn multfoje, ne nur apartajn sonojn, sed sonojn en vortoj kaj frazoj.
Se
oni lernas vortojn nur aŭdante, ne legante, la instruisto devas diri kiel
skribi la
malfacilajn
sonojn.
Feliĉe
ni nuntempe havas tri brajligitajn lernolibrojn por nialingvanoj. La
malfortevidantoj
kaj
mi uzis platskribitajn librojn. Estus bone, se la vortaro de la libro estus
en
aparta brajla kajero, ĉar postulas longan tempon serĉi la tradukon ie
en la fino de
la
ĉapitro. Por vidantoj la libro ”Esperanto per rekta metodo” de Stano
Marček estas
bonega,
ĉar la vortoj situas rande de la sama paĝo ne skribe sed bilde
tradukitaj.
La
serĉado de la vortoj dumlecione postulas paciencon de la instruisto. Dum
mia
tempo
la unua duono de la finna eldono de la laste menciita libro estis presita
brajle
laŭ
miaj konsiloj, kiuj estis faritaj pensante helpi blindulojn uzi ĝin. Ĉio
tamen ne
estis
realigita tiel pro eldonaj kaŭzoj, mi aŭdis.
Tiom
ofte kiel eblis por klarigi aferojn mi klopodis havigi ilojn aŭ aĵojn,
kiujn
palpi.
Kanto- kaj ludopaŭzoj estas nepraj. Por povi elekti instruajn kantojn pri
la
322
Aldonoj
gramatika
aŭ la enhava temo mi lernis skribi brajle, unue per tabulo kaj punktilo,
poste
per prunteprenita brajla skribmaŝino. Tio ne estis nevenkebla afero,
kompreneble
la brajla alfabeto antaŭ miaj okuloj.
Per
ĉi tia instruo tri kursanoj partopenis en Somera Esperanto-Studado (SES)
en
Slovakio,
du el ili eĉ plurfoje.
Sylvia
Hämäläinen (Finnlando)
Red.
La
lernolibro ”Esperanto per rekta metodo” de Stano Marĉek haveblas en brajlo
ĉe
Ligo
Internacia de Blindaj Esperantistoj (LIBE).
Fingroj
legas brajlon
Foto
Sylvia Hämäläinen
Aldonoj
323
Aldono
6
FONTOJ
1
Nepresitaj fontoj
1.1
Arkivoj
Kyoto
Lighthouse, Kyôto, Japanio
Nihon
Môzinkai Rengô (Japana Federacio de Blindul-organizaĵoj),
Tôkyô,
Japanio
Nippon
Lighthouse, Ôsaka, Japanio
Näkövammaismuseo
(blindulmuzeo), Helsinki, Finnlando
Näkövammaisten
Keskusliitto (blindulligo), Helsinki, Finnlando
Steleto,
Esperanto-Asocio de viddifektitoj, Helsinki, Finnlando
Synskadades
Museum; Stockholm, Svedio
TTT-ejo
de Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam, Nederlando
Österreichisches
Nationalbibliothek, Esperantomuseum
1.2
Personoj kiuj provizis informojn
Barnes,
Viv; Royal National Institute of Blind People (RNIB), London
Buller,
Osmo: Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam, Nederlando
Dimov,
Dimo; Varna, Bulgario
Etzenberger,
Henriette; Wien, Aŭstrio
Gonin,
Jacqueline; Villeurbanne, Francio
Gonin,
Herve; Villeurbanne, Francio
Grassini,
Aldo; Ancona, Italio
Grigorjevskij,
Andrej; Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam, Nederlando
Huuskonen,
Kari; Helsinki, Finnlando
Hämäläinen,
Sylvia; Tampere, Finnlando
Jacobsen,
Mia; Norges Blindeforbund, Oslo, Norvegio
Jelínek,
Jiří; Jilemnice, Ĉeĥio
Ĵelev,
Vladimir; Plovdiv, Bulgario
Juotzenaite,
Audrone (Audra); Vilnius, Litovio
Karvinen,
Arvo; Helsinki, Finnlando
Kikusima,
Kazuko (”Krizantemo”); Tokyo, Japanio
Kovaĉ,
Antun; Zagreb, Kroatio
Laine,
Harri; Espoo, Finnlando
Loĵajiĉ,
Nedeljka; Beograd-Palilula, Serbio
Masenko,
Anatolij; Kislovodsk, Rusio
Meyer,
Martin; Zürich, Svislando
Moerbeek,
Rob; Beverwijk, Nederlando
324
Aldonoj
Moilanen,
Aatu; Helsinki, Finnlando
Ortelli,
Luciano; Luzern, Svislando
(fotoj
ricevitaj de prez. de Unitas, tiĉina sekcio de Svisa Blindulfederacio)
Příborský,
Jan; Olomouc, Ĉeĥio
Prytz,
Otto; Oslo, Norvegio
Sorel,
Jean; St. Leonard (QC), Kanado
Speckmann,
Theodor; Köln, Germanio
Stiby
Pelkonen, Gilda; Stockholm, Svedio
Tanabe,
Kunio; Tokyo, Japanio
Uber,
Keith, Helsinki, Finnlando
Varró,
Attila; Budapest, Hungario
Wilkniewski,
Pawel; Poznan, Pollando
Zurita,
Pedro; Madrid, Hispanio
2
Presita materialo kaj literaturo
2.1
Gazetoj
Finnaj
blindulgazetoj ”Kajastus” 10–11/1950 – 4–5/2004 kaj
”Näkövammaisten
Airut” 9/1947–18/2012
Esperanta
Finnlando 4/1995, 4/1996, 5/1999, 5/2002, 6/2003, 6/2005, 5/2007,
4/2008,
1/2009, 5/2009, 4/2011
Esperanta
Ligilo, jarkolektoj 8/1950–2014
Esperanto
1284 (10) Oktobro 2014
2.2
Artikoloj
New
Beacon, September 15th, 1930, p. 183. National Institute for the Blind
(NIB)
VER
(Vuk Echtner), ”Aŭroro”-rememoroj, Aŭroro 2–6/1970– 1/1978
Antoine
Theophile Cart 1855–1931, Memoriga tago, 30a de julio 1998,
Saint
Antoine de Breuilh – Dordogne, Francio. Impression OBT COPY
2.3
Literaturo
Jarlibro
2014, Universala Esperanto-Asocio
Kongreslibro,
Olomouc 2011, KAWA-PECH
Vestlandske
Blindeforbund 1904–1979 (norvega jubilea publikaĵo)
Fotoj
325
Fotoj
Ritva
Sabelli
1996
Ĉeĥio (Prago)
Blindula
movado kaj agado de handikapuloj videblis ĉe la ĉefa enirejo
de
la 81-a UK. Jan Bemelmans el Nederlando studas informtabulon.
1999
Germanio (Berlino)
Theodor
Speckmann, prezidanto de LIBE, legas sian noticon. Maldekstre sidas
nederlandano
Jan
Verheule (1930–2000) kasisto de LIBE kaj redaktoro de ”Esperanta Ligilo”
1998–2000.
Dekstre aŭskultas estrarano Raimo Tanskanen el Finnlando.
326
Fotoj
2002
Hungario (Balatonlelle)
La
akva glitejo (”tobogano”)
2003
Svedio (Gotenburgo)
Kvarmane
ludas hungaro Attila Varró kaj japano TANAKA Teiiti (1935–2013).
Fotoj
327
Svedoj
Göte Linghede (maldekstre 1916–2010), vicprezidanto Tiina
Nummi-Södergren
kaj
norvego Otto Prytz.
2005
Litovio (Vilnius)
Arvo
Karvinen (1934–2013) prezentis grupon de litovaj junulinoj, kiuj kantas kun
instruistino
Audrone Maksimaitiene.
328
Fotoj
Juna
litova komencantino en ”Yukata”.
Japaninoj
YANASE Fumiko kaj Nanami kun Pavel Rjabov (maldekstre) kaj
Anatolij
Masenko el Rusio vestitaj en japana somera vestaĵo ”Yukata”.
Martin
Meyer (Svislando) ludas sian
blankan
bastonon. Apude aŭskultas
Tadeusz
Karas (Ĉeĥio).
Fotoj
329
2007
Japanio (Tokio)
Seminario
pri enlaborigo de vidhandikapitoj (laborlingvoj: Esperanto, japana) La plej
maldekstra
estas KIKUSIMA Kazuko kaj la dua TANAKA Tetuzi, la du ĉeflaborintoj.
Poste
KITAGAWA Hisasi kaj YAMAKAWA Syûiti interpretas la parolon de Pedro
Zurita
pri la dungiteco en Hispanio. Ĉe tablo sian vicon atendas maldekstre
SASHIDA
Chuji,
Arvo Karvinen (1934–2013 Finnlando) kaj Aldo Grassini (Italio).
Maldekstre
Arvo Karvinen, Aldo Grassini, Pedro Zurita.
330
Fotoj
2008
Kroatio (Premantura)
Nedeljka
Loĵajiĉ (Serbio) parolas pri
avantaĝoj
kaj malavantaĝoj de la vivo
de
blindulo en granda urbo (Beogrado).
2007
Japanio (Jokohamo)
TANAKA
Tetsuji, prezidanto de la Japana Asocio de Blindaj Esperantistoj faras
notojn
per portebla aparato. S-ino TANAKA Miori montras la aparaton dum LIBEkunveno
en
Jokohamo.
Fotoj
331
Pier
Luigi Da Costa (Italio) konatiĝas kun la malnovslava teksto sur la aleo de
glagolicanoj
apud urbeto Hum, la plej malgranda urbo en la mondo.
Arvo
Karvinen puŝas globon por faligi keglojn
332
Fotoj
Petro
Snypir (Ukrainio) kantas kaj lin akompanas Jiří Jelínek (Ĉeĥio).
2009
Pollando (Muszyna)
Kantanta
japana delegacio en la internacia arta vespero.
Fotoj
333
Sylvia
Hämäläinen helpas kongresanojn ricevi salubran dozon de inhalo
en abelujo.
Baldaŭ
la kapo de Riitta Ekola eniras abelujon.
2010
Somera Esperanto-
Studado,
Slovakio
(Piešt’any)
Trejnado
de memdefendo,
Arvo
Karvinen baldaŭ
ĵetos
instruiston sur la
plankon.
334
Fotoj
2012
Blindula Iiris-centro en Helsinki
Arvo
Karvinen kaj ŝtatprezidanto Tarja Halonen ĝojas, ke la rekapabliga
korto por
infanoj,
”la korto de travivaĵoj” realiĝis. Projekton iniciatis Arvo Karvinen.
Foto
Lions Club Helsinki-Pakila