Historio de la Esperantomovado
inter la blinduloj
tria volumo
eminentaj pioniroj de la blindulesperantista
movado
(dauxrigo)
redaktis:
Raymond Gonin kaj Rudolf Krch|n+ak
finredaktis:
Attila Varr+o
komisiite de Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj
eldonas:
Pola Asocio de
Nevidantoj
Esperanto-Sekcio
1990
Skribis: I.
Stankiewicz
korektis: D. Jagiello
kaj St. Makowski
Enhavo
Antauxparolo
Eminentaj pioniroj de
la blindulesperantista movado
Anglio
Eunice Hughes
Auxstralio
Matilda (Tilly) Ann
Aston
Harold Charles
Dickinson
Finnlando
Einar Juvonen
Francio
Albert Masselier
Serge Gyors
Pierre Chaillet
FR Germanio
Hans Breitenbach
Fritz Karow
Italio
Guglielmo Vassio
Jugoslavio
Veljko Ramadanovicx
Vladislav Stefanovicx
Nederlando
Rafael Israels
Pollando
Jozefo Smietanko
Sovetunio
Pjotr Vasiljevicx
Gorcxakov
Mihxail Verbickij
Zinaida Ivanovna
Sxamina
Svedio
Varma Thilander
Postparolo
antauxparolo
Verkante la
antauxparolon por cxi tiu volumo, mi havis la pezan taskon,
sekvi la modelan
ekzemplon de la eminentulo Joseph Kreitz,
kiu enkondukis la
unuan kaj la duan volumojn de la "Historio de la E-movado
inter la
blinduloj". Cxar mi certe ne
sukcesis kompili tian altkvalitan
tekston, mi nur
modeste povas klopodi veki intereson en la legantoj
pri la enhavo de tiu
cxi jubilea eldonajxo.
Okaze de la 54-a
Internacia Kongreso de Bl'j E-istoj inter la
2-a kaj la 9-a de
auxgusto 1986 en Stubenberg (Auxstrio)
la gxeneral-kunveno de
LIBE esprimis la deziron, ke dum la
grava jaro 1987, kiam
la tuta E-istaro festos la centjaran
jubileon de nia
altkvalita internacia lingvo, aperu la tria
volumo. Pri la
koncepto, laux kiu la libro estu kompilita,
du ideoj sin
prezentis: gxi - same kiel la unua volumo -
enhavu gxeneralajn
detalojn pri la historio de la pasintaj
jardekoj kaj
mallongajn raportojn pri la kongresoj okazintaj
post 1939, aux gxi konsistu
el biografioj pri elstaraj blinduloj,
kiuj dauxrigis la
laboron de la eminentuloj menciitaj en la
dua volumo, donante
siajn tutajn fortojn kaj kapablojn
por disvastigi E-on
inter la samsortanoj kaj por pligrandigi
la influon de nia
agado en la universala E-movado. Estis
malfacile elekti, sed
la kunveno la duan ideon opiniis pli
oportuna.
la verkintoj, s-roj R.
Gonin kaj R. Krch|n+ak konstatis, ke
ili ne sukcesis doni
detalojn pri cxiuj, kiuj laux ilia opinio
meritus okupi lokon
inter la altranguloj. Povas do esti, ke
ili - malgraux
akurata, konscienca laboro - ne menciis kelkajn
personojn, kiuj nepre
ne devus esti forgesitaj. bonvolu kompreni
kaj akcepti tion.
en cxi tiu volumo vi
trovos biografiojn pri konataj blinduloj,
kiuj ludis elstaran
rolon en nia
movado, kaj ankaux pri
personoj, kiuj laboris en la fono.
certe vi samopinios
kun la verkintoj kaj kun mi mem,
ke en cxiu kazo temas
pri kuragxaj, sindonemaj homoj,
kiuj plene meritas
resti en nia memoro kaj en nia koro.
Gerda van der Sijde (Nederlando)
eminentaj pioniroj de la blindulesperantista
movado
Anglio
Eunice Hughes (1926--1985)
sxi estis unu el la
gvidantaj personoj de la E-movado
inter la anglaj
geblindulj dum la lastaj 30 jaroj de sxia vivo.
en la jaro 1956 sxi
farigxis sekretariino de BABE (Brita Asocio
de Blindaj E-istoj)
sub la kondicxo, ke tio ne dauxros longe.
Tamen sxi plenumis
tiun postenon gxis 1972, kiam sxi farigxis
prezidantino gxis sia
morto.
Eunice Hughes
naskigxis la 29-an de julio 1926 kiel Euxnice
Woodget. En la sesa
vivjaro sxi malsanigxis je meningito kaj
ne nur blindigxis, sed
ankaux sxia auxdpovo igxis parte difektita.
Sxi vizitis lernejojn
por blinduloj, por malfortevidantoj kaj
viduloj. Finfine sxi
trovigxis en Kolegio de la Regxa Instituto
por blinduloj. Post
gxenerala edukado tie sxi brile sukcesis
en la stenotajpista
fako.
Dum kelkaj jaroj sxi
laboris cxe industria entrepreno kiel
stenotajpistino.
Cxirkaux la jaro 1949 sxi komencis instrui
brajlan stenografion
cxe la komenca kolegio administrata de la
Regxa Instituto por
Blinduloj. Tiu kolegio celis ellernigi
la stenotajpadon dum
unu jaro, anstataux dum kvar jaroj
aliloke. Ke tio
sukcesis, oni danksxuldas nemalgrandparte
al Eunice. Estante
membro de komisiono, kiu en 1955-59
reviziis la brajlan
stenografion, Eunice (kiel kutime) havis
ege tedan laboron.
Dum kelkaj jaroj sxi
estis talenta en grupo de blindaj geaktoroj,
ricevante apartan
mencion pro pluraj siaj plenumoj. bedauxrinde
la kreskanta surdigxo
trudis al sxi rezignon pri tiu hobio.
La interesigxo pri E-o
vekigxis en sxi, kiam sxi - ankoraux
lernantino - legis
tiulingvan flugfolion de interinstituta gazeto.
instruisto tiam
klarigis, kio estas tiu stranga lingvo, kaj
Eunice persvadis lin
instrui gxin al grupeto da lernantoj. Sxia
intereso revivigxis
kelkajn jarojn poste, kiam sxi legis
en anglalingva gazeto
referajxon pri la Internacia Kongreso
de Blindaj E-istoj en
Parizo en 1950. Ekde tiam E-o kaj sxi
farigxis nedisigeblaj.
Sxi cxiam denove pruvis sin inda
postsekvantino de sia
iama amiko W. Percy Merrick.
Al BABE estas neeble
esprimi kiom gxi sxuldas pro la sennombraj
servoj, nelacigxemo
kaj prudento de Eunice. Sxi fondis la unuan
porblindulan sonbendan
servon. Certe multaj partoprenintoj
kaj auxskultintoj
memoros la du "internaciajn" sonbendojn,
kiujn sxi iniciatis -
tiun en 1959, omagxe al la centa datreveno
de la naskigxo de
Zamenhof kaj tiun en 1961, okaze de la 31-a IKBE
en Harrogate. Tiu
kongreso, kiel ankaux la 39-a en Londono
1971, ne estus
okazintaj sen sxia diligentega laboro.
BABE ankaux
danksxuldas al sxi pro la bonega perkoresponda
kurso kaj pro sxia
kelkjara redaktado de ties duonjara bulteno.
Aparte valora sxi
opiniis la brajlan transskriban servon
de BABE por la Nacia
Biblioteko de Blinduloj. En 1962 sxi
edzinigxis al unu el
la motoroj de tiu servo, John Hughes.
ilian kontenton kruele
interrompis lia forpaso en 1974.
Eunice ankaux multe
klopodis por LIBE, kies estrarano kaj
helpsekretario sxi
estis dum multaj jaroj. Sxi ofte partoprenis
niajn kongresojn, ekz.
en Rimini, Helsinki, Vieno ktp.
Sxi sxatis korespondi,
vekante simpation kaj apartan kortusxon
per siaj leteroj pri
cxies individuaj problemoj. Sxi cxiam penadis
progresigi E-on en sia
logxloko, kaj havis multajn geamikojn
inter la vidantaj
gesamideanoj. Sxi kolektadis monon kaj prelegis
nome de la societo de
gvidhundposedantoj. Sxi fakte faris multon
por helpi al homoj en
sia komunumo. Ecx spite al sia lasta
malsano, sxi organizis
prizorgan servon por helpi parencojn
de mensmalsanuloj, kaj
sxi deziris, ke post sxia morto oni
sendu mondonacojn al
tiuj personoj anstataux acxeti florkronojn
por sxi.
Sxi mortis la 30-an de
januaro 1985. Sxi suferis pro kancero.
kuragxe sed vane sxi
luktis kontraux tiu malsano.
Laux nekrologo en "Esperanta
Ligilo", majo 1985
Auxstralio
Matilda (Tilly) Ann Aston (1873-1937)
Tiu verkistino,
poetino, instruistino, muzikistino kaj E-istino
naskigxis la 11-an de
decembro 1873 en Carisbrook, cxe la urbo
Toter en la sxtato
Viktorio. Sxi naskigxis kun unu malforta
okulo, kaj sepjara sxi
tute blindigxis. Okjara sxi venis al la
blindul-lernejo en
Melburno, kie sxi poste trovis sian okupon
kiel instruistino por
multaj jaroj.
En 1892 sxi komencis
en Melburno la universitatajn studojn.
Sxi sukcesis trovi
grupon da studentoj, kiuj por sxi transskribis
bezonatajn librojn en
brajlon. Tiu cxi grupo estis la fundamento
por la ekesto en 1895
de societo de blindul-amikoj de Viktorio.
La societo kreis
porblindulan bibliotekon, kiu ekzistas gxis nun,
disponante pri libroj
ne nur brajlaj sed ankaux sonbendaj kaj
grandliteraj.
En 1895 sxi fondis
ankaux societon por progresigo de la blindul-afero,
kiun sxi prezidis gxis
sia morto en la jaro 1937. Ankaux
gxi funkkcias gxis
nun, kaj havas en sia estraro ankaux blindulojn.
Dum la unua milito sxi
organizis grupon el blindaj membrinoj
de Rugxa Kruco, kiuj
trikis puloverojn por la soldatoj.
En la jaro 1907 sxi
aligxis al la Melburna E-klubo. sxi instruis
E-on al blinduloj kaj
profitis E-on por progresigo de la
blindul-afero. Per E-o
sxi korespondis brajle sra la tuta mondo.
Per paroladoj kaj
solkantado sxi aktive partoprenis du E-istajn
kongresojn en
Auxstralio. Dum la unua, en Adelaide (1911),
sxi prelegis pri la
temo "kion signifas E-o por la blinduloj".
Sxi tiam ankaux
solkantis per sia agrabla vocxo. Simila estis
sxia aktiveco dum la
dua kongreso en Melburno (1912).
Sxi essis sukcesa
verkistino, pri kio atestas sxiaj naux volumoj
de prozo kaj poezio.
Ni menciu ekzemple: "Memoirs of Tilly Aston"
(rememoroj de T' A')
el 1907, "Singable songs" (kanteblaj
kantoj), "Old
timers" (malnovtempuloj) kaj "Songs of light"
(kantoj de lumo) el
1913.
Jen malgranda
specimeno de tradukista kapableco de Tilly Aston.
Temas pri eta poemo de
angla poeto, Robert Herrick (1591-1675),
"to
Electra":
Mi timas peti kison,
rideton ecx de vi,
cxar se mi ilin havus,
fiera igxus mi!
Ne, jen la sola gxojo
por mi, ho amatin',
nur kisi la aeron,
jxus kiu kisis vin.
Harold Charles Dickinson (1909-1983)
Alia elstara E-isto
inter la auxstraliaj blinduloj estis
Harold Charles
Dickinson. Li studis E-on dum la tridekaj jaroj,
versxajne dank' al
Tilly Aston.
li estis lingve
talenta, reganta ankaux francan kaj germanan lingvoojn.
kun Tilly Aston li
kontaktis perletere kaj ili ecx renkontigxis
pere de E-o. Li
farigxis ne nur entuziasma studanto,
sed poste ankaux
instruisto de E-o. La internacia lingvo pliigis
liajn interesojn pri
muziko, poezio kaj pri internaciaj aferoj.
H' Ch' Dickinson
naskigxis en 1909 en Londono. Ankaux lia pli agxa
frato Eddi estis
blinda. La familio translogxigxis al Auxstralio.
En 1915 li venis tie
en blindul-lernejon, kie jam estis ankaux Eddi.
Laux lia
auxtobiografia libro "Over the next hill" (malantaux
la plej proksima
monteto), aperinta en 1982, gxi estis severa,
nealloga domo, sed tie
li komencis lerni muzikon, lian tutvivan gxojon.
Dum la dudekaj jaroj
li migris kun sia frato tra auxstraliaj
regionoj, prezentante
koncertojn, kies celo estis veki intereson
en la logxantaro pri
la problemo de blinduloj. Li ludis violonon
kaj lia frato
fortepianon. Iliaj avo kaj patro estis lertaj
lignajxistoj. Ties
manlertecon heredis ambaux knaboj. Ili ambaux
sxatis fari diversajn
lignajn objektojn, precipe boatojn.
Ili fondis
meblofabrikan entreprenon, kie oni sub ilia gvidado
produktis meblojn por
butikcxenoj kaj ankaux por privataj klientoj.
En 1941 H' Ch'
Dickinson eldonis volumon da versajxoj. En 1967
al li estis aljugxita
la titolo "Membro de la brita imperio"
pro liaj pioniraj
meritoj sur la kampo de laboro de blinduloj
kun diversaj
instrumentoj kaj masxinoj en la industrio. Kvankam
li funebris pro la
morto de Eddi, de ambaux gepatroj kaj de la edzino,
li dauxrigis la
sxrankfabrikadon. En 1962 li denove edzigxis
al nevidanta
instruistino de blinduloj, posedanto de universitata
diplomo. En 1963 li
komencis labori kiel direktoro de la regxinlanda
rekapabligejo por
blindaj junuloj kaj plenagxuloj. Kune kun la
nova edzino li gvidis
tiun instituton al plena prospero.
En 1978 li emeritigxis
kaj dedicxis sin al siaj hobioj,
kiel ekz. al riparado
de horlogxoj kaj de muzikskatoloj kaj
al legado. Post longa
malsano li mortis en 1983.
Herbert kaj Fay Koppel
::::::::::::::::
Finnlando
Einar Juvonen (1898-1979)
Finnlando apartenas al
tiuj landoj, kie jam baldaux post la
fino de la unua
mondmilito prosperis la E-movado inter la blinduloj.
Gxi estis la lando,
kiu tuj pretis organizi nian duan kongreson
de blindaj E-istoj,
post la brila sukceso de la kongreso unua
en Prago 1921. Tiu dua
okazis en Helsinki, en 1922. Ni ne scias
cxu kaj kiom en gxi
aktivis s-ano Einar Juvonen. Ni tamen scias,
ke li estis la plej
grava reprezentanto de la dua generacio
de finnaj blindaj
E-istoj, dedicxante 26 jarojn de sia vivo
por la plenumo de la
funkcio de prezidanto de "Steleto",
societo de blindaj
E-istoj en Finlando.
Li naskigxis la 6-an
de aprilo 1898 en la komunumo Vertsile,
en la karelia parto de
Finnlando. La vidpovon li perdis, kiam
dum la civitana milito
cxe la urbo Viipuri en 1918 lin vundis
pafila kuglo celinta
lian kapon.
Li baldaux komencis
interesigxi pri la blindul-afero. Diversajn
funkciojn li plenumis
dum kvindek jaroj. En 1926 oni elektis lin
prezidanto de la
centra organizajxo de finnaj blinduloj, kiun
funkcion li plenumis
dum dek jaroi. 30 jarojn li estis prezidanto
de la societo de
finnaj blindaj masagxistoj. Profesie li estis
fizioterapiisto.
Masagxo kaj fizioterapio estas la plej oftaj
profesioj inter la
viddifektitoj en Finnlando. Dum la jaroj
1927-1945 li estis
cxefredaktoro de la brajla gazeto
"Sokeain
airut" (heroldo de blindul'j).
Tiun taskon li
plenumis akurate ankaux dum la milito. Helsinki
estis ofte
bombatakata, sed li restis cxiam en la urbo kaj zorgis,
ke la legantoj ricevu
regule sian sxatatan gazeton. Kiel fakulo
kaj spertulo, Juvonen
ofte estis invitata en diversajn registarajn
komisionojn, kie oni
pritraktis aferojn koncerne blindulojn.
Tie li cxiam sukcese
agis. Lia tutviva agado estis gxenerale
alte taksata. Tion
pruvas plej bone la ordeno de blanka rozo,
per kiu lin distingis
la prezidento de la finna respubliko
en 1953. Kvar jarojn
poste li ricevis de la finna registaro
la rangon de sociala
konsilanto.
La finnaj blinduloj
honoras s-anon Einar Juvonen kiel meritplenan
kaj sxatatan veteranon
de sia movado.
Rudolf Krch|n+ak
::::::::::::::::::::::::
Francio
Albert Masselier (1886-1926)
Inter ambaux
mondmilitoj Albert Masselier estis unu el la plej
elstaraj personoj de
la blindul-E-ista movado en Francio
kaj li farigxis tre
konata ankaux sur la internacia kampo.
Naskigxinte en
Rosendael, apud la belga landlimo, li studis
en lernejo por
estontaj pastroj, sed li ne sentis altiron por
la pastreco, kaj
forlasis la lernejon. Antaux la unua mondmilito
li havis brilan kaj
promesplenan situacion en komerca entrepreno.
La sorto frapis lin:
sur la batalkampo kuglo trafis liajn okulojn
kaj li restis tute
blinda. De tiam li dedicxis sin al siaj
sortfratoj. Komence li
rekuragxigis kaj revigligis la blindigitajn
soldatojn. Poste li
aktive partoprenis en la movado por progresigo
de la blinduloj. Sed
lia vera agadkampo estis blindul-E-ista movado.
Oni ne konas la
precizan daton de lia E-istigxo, sed versxajne
gxi okazis dum la unua
jardeko post la milito. Evidente li baldaux
farigxis varma
apostolo de internacia lingvo kaj de gxiaj
kvazaux-harmonoj:
aspiroj al mondpaco kaj universala frateco,
same kiel virtualaj
eblecoj por kunigi kaj progresigi la tutmondan
blindul-aferon. Albert
Masselier kunlaboris kun Th+eophil Cart,
farigxis
"konsulo" de la Blindaj E-istoj (tiel oni nomis tiam
la EL-delegitojn). En
EL li aperigis multajn
artikolojn kaj
tradukojn pri blindul-aferoj aux aliaj temoj;
en francaj gazetoj,
brajlaj kaj porvidulaj, li skribis pri la
blinduloj kaj pri E-o.
En 1932 li estis la cxefa organizanto
de la 11-a IKBE en la
kadro de la 24-a universala E-kongreso.
Poste li starigis
lauxlegxe nian landan grupon sub la nomo FABE
(F!anca Asocio de Blindaj
E-istoj). Prezidanto kaj kasisto de
FABE estis du vidantaj
blindul-amikoj, Em' Robert kaj R' Curnelle;
A' Masselier farigxis
sekretario. Aliaj estraranoj estis Et. Bouquin,
R. Gonin, f-ino A.
Niquet, J. Pascal kaaj G. Pluchon.
Sed A. Masselier mem
faris grandan parton de la laboro: li verkis
artikolojn kaj
propagandilojn, kontaktis kun multaj organizajxoj,
faris varbprelegojn en
diversaj urboj, ktp. Li ankaux helpis
la novajn FABE-anojn
en la lernado de E-o. Bedauxrinde, pro la
tiam dividita
blindul-movado en Francio, FABE ne povis resti
filio de UABO.
Albert Masselier,
aliparte, estis talenta homo. li verkis poemojn
kaj kantojn franc- kaj
E-lingve, kaj tradukis al E-o multajn
popolkantojn, se ne
paroli pri artikoloj.
Post la dua mondmilito
lia aktiveco iom malvigligxis, sed li
cxiam konservis sian
fidelecon al E-o, sian fidon al gxia estonteco.
Versxajne lia lasta
partopreno en kongreso estis en Harrogate (1961).
Lia familia vivo estis
nefacila: plurfoje li farigxis vidvo.
Iom post iom li perdis
la auxd- kaj la palp-kapablon, kaj
dum la lastaj monatoj
de sia vivo li estis paraliziita kaj
preskaux senkonscia.
Albert Masselier
meritas resti en la memoro de la blindaj E-istoj
kiel modelo de homo,
kiu cxion oferis por la progresigo de E-o,
kaj kiu, malgraux la
obstakloj, la miskomprenoj, neniam forlasis
sian idealon.
Serge Gyors
La 12-an de auxgusto
1958 mortis Serge Gyors. li estis unu
el tiuj homoj multe
konataj kaj sxatataj en diversaj medioj
dank' al sindona,
senlaca kaj efika laborado, sed pri kies intima
personeco oni scias
preskaux nenion. Li vivis sola en propra
dometo kiel
muzikinstruisto.
Vigla defendanto de la
rajtoj kaj aspiroj de la blinduloj,
li estis eficienta
sekretario de la Unuigxo de blinduloj de Chaumont
kaj regiono dum la dek
kvin lastaj jaroj de tiu organizajxo,
kiu malaperis pro la
dua mondmilito. Sed post tiuj teruraj jaroj
li reprenis la
batalon: i.a. li fondis, redaktis kaj mem presis
brajlan gazeton
"Le r+eveil des aveugles, (la vekigxo de la
blinduloj), kies cxefa
celo estis lukti kontraux cxiuspecaj
kaj cxiuflankaj
antauxjugxoj suferataj de la nevidantoj.
Tiu batalemo devigis
lin multfoje interveni cxe oficialaj
instancoj kaj publikaj
administracioj.
Sed la aktiveco,
interesigxo kaj helpemo de Serge Gyors
ne limigxis je tio. Li
krome presadis tri franclingvajn
periodajxojn -
poezian, katolikan, sxakan. Post lia morto oni
eksciis, ke li mem
verkis poemojn sub pseuxdonimoj.
En 1950, okaze de la
parizaj UK kaj IKBE, la nevidantaj E-istoj
en nia lando decidis
revivigi la iaman grupon FABE (Franca
Asocio de Blindaj
E-istoj). Serge Gyors estis inter la fondintoj
de la nova
organizajxo: SBEF (Societo de Blindaj E-istoj
en Francujo), kiu poste
farigxis FUBE (Franca Unuigxo de Blindaj
E-istoj). Gxis sia
morto li plenumis la taskon de cxefsekretario
de FUBE, kaj li
redaktis kaj presis la trimonatan organon
de tiu grupo:
"nia vocxo". Dum pluraj jaroj li ankaux prizorgis
la perkorespondajn kursojn
de FUBE: li ja perfekte regis la
internacian lingvon.
Internaciskale li
estis tre konata, ne nur cxar li korespondadis
kun multaj landoj kaj
partoprenis en pluraj internaciaj kongresoj,
sed precipe cxar li
estis la iniciatinto, fondinto, administranto
kaj gastiganto en
propra domo de IEBB, la "Internacia E-a Brajla
Biblioteko). Tiu
kreajxo farigxis lia cxefa zorgo, lia plej granda
merito. Por gxi li mem
kopiis multajn volumojn kaj kolektis
monon en vidulaj
medioj. Cxe lia morto, interkonsente kun LIBE,
la plej granda parto
de la trezoroj de IEBB estis sendita
al la Nacia Librarejo
por blinduloj en Londono (nun en Stockport),
kiu dauxre pruntedonas
al eksterlando.
Laux lia propra
konfeso Serge Gyors ofte laboris de la kvina
matene gxis la oka
vespere. Kredeble por li la laboro kompensis
la solecon. Tamen ni
povas supozi, ke tio okazis je la kosto
de lia sano, kaj ke
lian subitan forpason kauxzis tiom da penado
dedicxata al la
kunhomoj.
Pierre Chaillet (1923-1980)
Pierre Chaillet
naskigxis la 22-an de januaro en Audincourt
(departemento Doubs).
Jam kiel nauxjara knabo li perdis sian
patron, tiel ke la
patrino, energia virino, ludis tre gravan
rolon en lia vivo.
Estante 14-jara li tute blindigxis
pro okulnerva malsano.
Sed li ne senesperigxis; li lernis brajlon
kaj readaptigxis. En
1945 li iris al Parizo, kie li studis dum du
jaroj en la profesia
reeduka Centro de Asocio Valentin Hawy,
post kio li ricevis la
sxtatan diplomon de masagxisto-kineziterapeuxto.
Tiun profesian laboron
li plenumis unu jaron en Villard-de-Lans
(Is[ere), poste en sia
naskigxa urbo, kaj fine, ekde 1959,
en Chalon-sur-Sa_one
(Sa_one-et-Loire). Homo gxentila, diskreta,
afabla, bonkora, li
rapide adaptigxis al la nova urbo kaj akiris
abundan klientaron.
Baldaux li farigxis tipa silueto por la
enlogxantoj. En 1972
mortis lia patrino, lia cxiama helpantino.
Li tamen spitis la
sorton kaj dauxrigis sian profesian laboron
dank' al la kuragxiga
helpo de bonaj najbaroj kaj de sindona
parencino. Sed cxi tiu
ankaux mortis post kelka tempo, kaj tiam
Pierre Chaillet
decidis emeritigxi.
Sed por homo kiel
Pierre Chaillet la profesia retirigxo neniel
signifis la cxesigon
de cxia aktiveco. Male, li dedicxis sin
al multaj taskoj kaj
hobioj, kiuj faris lian vivon plena kaj
utila. En 1975 li
ricevis gvidhundon de la Flandra Klubo en
Wasquehal. Tio estis
por li grava liberiga helpo, tiel ke du jarojn
poste, kiam la hundo
mortis pro gorgxkancero, P. Chaillet tuj
ricevis novan de la
sama fondajxo.
Je la granda miro de
sia cxirkauxantaro, Pierre Chaillet estis
filatelisto: kun la
helpo de vidanto kaj dank' al brajlaj
slipoj kaj simplaj
procedoj li ordigis sian belan, mondampleksan
kolekton de
posxtmarkoj. Li multe interesigxis ankaux pri muziko
kaj registris multajn
kasetojn. Por li brajla skribo estis
cxiam objekto de zorga
priatento: li havis bonan personan
bibliotekon kaj
ricevis multajn revuojn, tiel ke li grandkvante
legis. Li ankaux abunde
kopiis, ne nur por si mem, sed por
bibliotekoj kaj
asocioj, kun kiuj li kunlaboris: li deziris,
ke blinduloj, precipe
la junaj, ne neglektu brajlon, tiun plej
valoran liberigilon.
Sxatante tiflologian agadon, li vigle
kunlaboris kun
organizajxoj kiel la loka sekcio de AVH, al kiu
li havigis i.a.
multajn librojn.
Sed en la vivo de
Pierre Chaillet tute apartan lokon havis
la internacia lingvo,
kiun li lernis dum sia profesia tempo
en Audincourt. Li
rapide atingis bonan nivelon almenaux en la
skribado de E-o, dank'
al diligenta kaj racia studado.
Cxar li ne havis
oftajn okazojn paroli, li acxetis la kasetojn
de la metodo Assimil,
kaj li ecx brajligis la koncernan ampleksan
libron. La avantagxoj
de E-o kaj la idealo al gxi ligita tuj
kaptis la menson de la
scivolema kaj komunikigxema Pierre Chaillet.
Kvankam li partoprenis
nur unu internacian kongreson, tiun de
Lyon en 1957, li estis
multlande konata dank' al intensa korespondado.
Por FUBE li estis
efika kunlaboranto. Kiam nia asocio fondis
en 1978 sian kulturan
bibliotekon, li tuj kaj entuziasme akceptis
prizorgi gxin; li ne
nur bone konsilis la uzantojn, sed konstante
klopodis pliricxigi la
librokolekton.
Sur la plano de LIBE
li ankaux estis multvalora aktivulo.
Li unue helpis kiel
landa delegito de la malnov-gazeta servo,
tiam vigla. Sed lia
plej sxatata kaj plej sukcesa agado koncernis
la malnov-libran
servon. Kiam la fondinto de tiu servo, nia
nederlanda amiko
Albertus Baerveldt petis landajn kunlaborantojn,
Pierre Chaillet
senhezite proponis sin kaj baldaux farigxis
unu el la plej agemaj
malnovlibro-servaj delegitoj. Sekve,
kiam kelkajn jarojn
poste pro malbona sanstato A' Baerveldt
devis rezigni pri la
gvidado de tiu grava, temporaba kaj spacpostula
fako, li tute nature
konfidis gxin al Pierre Chaillet, kiu
dauxrigis la taskon en
la sama sindona spirito. Cxiujare la nova
servestro prezentis
modele redaktitan raporton, kiu prilumis
cxiun faceton de la
rezultoj de tiu agado vere utila al tiom da
personoj kaj
bibliotekoj kaj trafa rimedo por pruvi la praktikan
valoron de E-o ecx por
neE-istoj. Sed la raportoj ne menciis,
ke tre ofte, kiam
petita libro ne estis disponebla en la
rezervo, Pierre
Chaillet mem, propramone, acxetis gxin por
kontentigi la
petinton.
La 6-an de novembro
1980, akompanate de 76-jara helpantino,
Pierre Chaillet
transiris trafikplenan straton, kaj subite peza
kamiono mort-renversis
ambaux personojn. Tiel do, tragike
finigxis la vivo kaj
la agado de tiu neordinara, multflanka
kaj helpema pioniro.
Raymond Gonin
Federacia Respubliko Germanio
Hans Breitenbach (1924-1980)
Al la plej elstaraj
agantoj por disvastigado de la internacia
lingvo en okcidenta
Germanio sendube apartenis post la dua
mondmilito Hans
Breitenbach. Dum 20 jaroj li gvidis la
E-blindul-Ligon de
Germanio (EBLOGO), kaj li aktive laboris
en la estraro de LIBE
i.a. kiel gxeneral-sekretario.
Li naskigxis la 27-an
de januaro 1924 en Erfurt (Turingio).
Blindigxinte en frua
junagxo li ricevis lernejan kaj profesian
(stenotajpistan)
edukadon en la blindul-lernejo en Halle-Saale.
Tie oni certe rimarkis
ankaux lian muziktalenton, kaj instruis
al li pianludon kaj
agordadon. Laboron li trovis post la militfino
en Berlino cxe la
radiostacio. Post translogxigxo al la okcidenta
parto de la urbo li
estis dungita de la Berlina Banko, kie li
laboris gxis la morto.
Kvankam ni precize ne
scias, kiam li E-istigxis, estas certe,
ke li apartenis al la
unuaj membroj de EBLOGO post gxia
refondigxo. Ankaux en
la gxenerala movado li aktivis kiel
vicprezidanto de la
berlina E-unuigxo kaj eldonanto de ties
informilo. Inter 1959
kaj 1979 li estis unua prezidanto de EBLOGO.
La organizajxo multe
profitis de liaj ideoj kaj kapabloj.
De la pioniro de la
germana blindul-E-ista movado, Joseph Kreitz,
li transprenis la
eldonadon de la brajla revuo de EBLOGO.
Sub la nomo
"Panoramo" gxi estis ankaux internacie konata kaj sxatata.
Breitenbach ne nur
estis gxia redaktoro, cxefa kontribuanto kaj
tradukanto, sed dum
libertempo kaj semajnfinoj, li mem produktis
la klisxojn per
malnova presmasxino de la berlina blindul-presejo.
Ne cxiuj sxatis lian
kelkfoje iom akran skribstilon, sed cxiuj
respektis lian
laboron, kiun li faris tiel perfekte kiel eble.
Veki interesigxon pri
la internacia lingvo Breitenbach konsideris
kiel cxefan taskon de
E-unuigxo. Varbofolioj de li verkitaj
aperis en rimarkinda
kvanto. Alte li taksis integrigxon de la
blindaj E-istoj en la
gxeneralan movadon. Li mem kunlaboris
en la germana
E-asocio, kaj en la tiama "Germana E-revuo" ofte
aperis liaj kritikaj
observoj pri radioelsendoj.
Multajn internaciajn
kongresojn li vizitis. Li organizis
seminariojn de blindaj
E-istoj en Rheinbreitbach 1967 kaj la
42-an IKBE en Hamburg
1974.
Post pli ol 20 jaroj
de aktiva laboro por disvastigo de E-o
en la jaro 1979
kancermalsano devigis lin demisii de cxiu posteno,
cxesigi la laboron. La
internacia kongreso en Lucerno 1979 estis
por li la lasta okazo
renkontigxi kun multaj gesamideanoj.
Tro frue, la 19-an de
februaro 1980 li mortis en Berlino.
Hans Breitenbach estis
homo kun multaj talentoj. Li kapablis
gvidi kunsidon kaj
poste amuzi la cxeestantojn per pianludo
aux per spritaj
kabaredajxoj memverkitaj. Al diskonigo kaj
disvastigo de E-o li
dedicxis multe da tempo kaj laborforto.
Kvankam la kunlaboro
ne cxiam estis facila, restas fakto, ke
Hans Breitenbach ludis
gravegan rolon en la E-movado de germanaj
blinduloj.
Fritz Karow (1913-1987)
Li sendube apartenis
al la plej konataj aktivuloj de la
blindul-E-ista movado
post la dua mondmilito. Dum pli ol 40 jaroj
li estis membro de la
Blindul-E-ista Ligo de Germanujo (EBLOGO),
kies financojn li
majstris inter la jaroj 1959--hg. En 1978 oni
elektis lin estrarano
de LIBE. Komence li estis vicprezidanto,
kaj inter 1980--hc
prezidanto. Al liaj tiutempaj klopodoj ni
danksxuldas la brajlan
dekvoluman eldonon "Plena Analiza
Gramatiko de
E-o". Inter 1951-85 li partoprenis la plej multajn
"niajn" kaj
ankaux multajn universalajn kongresojn. Tie li
interkonatigxis kaj
-amikigxis kun multaj gesamideanoj.
Alte taksata estis lia
societemo kaj helpemo. Li estis
kunorganizanto de la
renkontigxo en Rheinbreitbach 1967,
poste de kongresoj en
Hamburg 1974 kaj en Augsburg 1985.
Li cxiam estis
garantio por glata traktado de financaj aferoj.
Ekde 1983 oreldifekto
malhelpis lin partopreni en multpersonaj
kunvenoj. Fritz Karow
estis homo, kiu preferis praktikan laboron
al iluzioj kaj
belsonaj paroladoj.
Li naskigxis la 16-an
de februaro 1913 en la tiam germana,
baltmara havenurbo
Stettin, kiu depost la dua mondmilito apartenas
al Pollando kaj
nomigxas Szczecin. Blindigxinte kiel dekjarulo
li vizitis la
blindul-leonejon de sia hejmurbo. Tie la lernejoj
havis la eblecon lerni
ankaux E-on. Post studado de eklezia
muziko en la
mezgermania urbo Aschersleben, li ricevis postenon
de orgenisto en
Stettin. Kiel milionoj el liaj samlandanoj,
post la militfino li
devis forlasi sian hejmon. Unue li venis
al Timmendorfer
Strand, cxemara banloko proksime al la
okcident-germana urbo
Lubeck. Post kelkaj jaroj en Hannover li
transprenis agentejon,
kiu peris koncertojn de blindaj artistoj
sur la tuta teritorio
de FR Germanujo. Gxis 1966 li mem vojagxadis
kiel koncertpianisto
kaj akompananto de gekantistoj. Ekde la
jaro 1958 li logxis en
Kolonjo, kie li en 1966 transprenis
orgenistan postenon
cxe granda tombejo. Du jarojn antauxe li
geedzigxis kun sia dua
edzino Christa. Lia uoua edzino Lucie
mortis en 1962. Post
la emeritigxo en 1982 li translogxigxis
al la banloko Hoon-Bad
Meinberg, kie li travivis tro malmultajn
jarojn sen profesia
laboro en bela cxirkauxajxo.
Pli ol 50 jarojn F.
Karow aktive partoprenis en la blindul-movado.
Jam en Stettin li
aligxis al la blindul-unuigxo de sia regiono
kaj post la milito li
apartenis al grupo de la fondantoj de la
nova blindul-unuigxo
de la federacia sxtato Schleswig-Holstein.
En Kolonjo li dum
multaj jaroj estis estrarano de la loka
blindul-unuigxo, kiun
li prezidis inter 1973-76. Gxis sia morto
li estis vicprezidanto
de la germana komisiono por brajla
muzikskribo. Li mortis
la 16-an de aprilo 1987. En la ferma
kunsido de la
augsburga kongreso, en kies preparon li investis
multe el sia energio,
li deziris piane akompani kantadon de
la himno, bone sciante,
ke por li tio estas la lasta okazo.
Li estis agema kaj
helpema homo, fidinda amiko, parolanta bonegan
Esperanton.
Theodor Speckmann
Italio
Guglielmo Vassio (1914-1985)
La 27-an de januaro
1914, en Biella, li naskigxis sana kaj vigla,
sed post 15 monatoj
perdis la vidpovon pro meningito. La elementan
lernejon li vizitis
cxe la blindul-instituto en Torino, kie li
okjara komencis lerni
violonludadon. La postajn studojn li havis
inter vidantoj, en
klasika liceo. En 1928 li eniris muzikan
konservatorion kiel la
unua blindulo. Altkvalitan diplomon pri
violono li ricevis en
1934, gajnante la unuan premion "Antonio
Brasso" kiel la
plej lerta studanto el la tuta violonkurso.
Intertempe li studis
ankaux komponadon kaj hxorkantadon, kiel
privata studento en
1938 li akiris ankaux diplomon pri fortepianludo.
Tiam li dedicxis sin
al privata instruado.
En 1939 li edzinigis
sian dumvivan kunulinon, Dina. Ilia unua filo,
naskigxinta en 1943,
pro bedauxrinda akcidento vivis nur 22 monatojn.
Dua filo naskigxis en
1947.
En 1966 li ekgvidis
muzikan edukadon en la blindul-instituto
en Torino. De 1969
gxis sia emeritigxo en 1984 li instruis
samfake en tieaj
sxtataj mezlernejoj, gxuante cxie grandan estimon
flanke de la gekolegoj
kaj gelernantoj.
Jam en 1946 li estis
elektita estrarano de la torina sekcio
de la itala
blindul-unuigxo, kiun taskon li plenumis dum multaj
jaroj. En 1967 li
farigxis prezidanto de la brajla muzikskriba
komisiono cxe la
Tutmonda Konsilantaro por la Bono de Blinduloj.
Li partoprenis la
gxeneralkunvenon en Hindujo (1969) kaj kunvenojn
de la subkomisiono en
Parizo, dufoje en Kolonjo, krome en Madrido,
Moskvo kaj lastfoje,
en aprilo 1985, en Cxehxoslovakio. Tiu agado
tamen ne gxojigis lin
plene, cxar, malgraux cxiuj liaj streboj,
oni ne atingis la
deziratan unuecigon. Li mortis la 26-an
de oktobro 1985.
G. Vassio E-istigxis
kiel dekkkvinjara knabo en 1929, kaj jam
samjare li travivis
sian unuan blindul-E-istan kongreson en
Budapesxto. Li havis
nur 19 jarojn, kiam - kun profesoro Tancredi
kaj aliaj pioniroj de
Itala blindul-E-ista movado - li partoprenis
en la fondo de IABE
(Itala Asocio de Blindaj E-istoj), kies
gvidadon post la
milito transprenis li mem. Dum kelkaj jaroj li
sukcesis transformi
gxin el malgranda grupo de blinduloj,
ligitaj de komuna
entuziasmo al E-o, en veran asocion. Gxi kunigis
rimarkinde grandan
membraron el la tuta lando, kreante grupon
da fervoraj
kunlaborantoj. Atinginte financan solidecon, gxi komencis
aperigi sian bultenon
"Itala Ligilo" kaj eldoni brajlajn studlibrojn.
En gxia kadro baldaux
ekfunkciis perkoresponda lernejo, regule
okazis fakkunvenoj.
Dum la gvidperiodo de G. Vassio IABE akiris
veran prestigxon en la
itala blindul-movado. Li estis en la
centro de cxiuj
iniciativoj, li estis la motoro kaj direktilo,
la menso kaj koro de
IABE.
Paralele li aktivis en
la gxenerala E-movado de Italio. Li partoprenis
cxiujn kunvenojn de la
torinaj s-anoj, gvidis multajn E-kursojn.
En 1937 oni elektis
lin en la estraron de Itala E-Federacio,
kie li dejxoris
multajn jarojn.
Se granda estis la
agado de Guglielmo Vassio inter la italaj
E-istoj, versxajne gxi
ecx pli imponis sur la internacia kampo.
Li estis unu el la
cxefaj elstaruloj de la blindul-E-ista movado.
Li fondis Ligon
Internacian de Blindaj E-istoj, kaj estis gxia
prezidanto gxis la
jaro 1958. Tiam, por la bono de nia organizajxo,
li surprenis la
administran taskon, modele plenumatan dum 19 jaroj.
Li estis la
cxeforganizanto de du IKBE-oj (Bolonjo 1955 kaj
Rimini 1972).
Li estis cxiam preta
helpi per konsiloj kaj per laboro. cxu iam
okazis, ke letero de
iu samideano estis nerespondita? Certe ne!
Same ne eblas forgesi
la konvinkigxon kaj la persiston, kun kiu
li cxiam penadis gardi
la kompletan unuecon de nia movado malgraux
la diversaj opinioj
kaj politikaj sistemoj, por ke burokratajxoj
kaj pagteknikaj
malfacilajxoj ne dividu nian mondon en orienton
kaj okcidenton.
Apenaux 20 tagojn
antaux lia forpaso, la 26-an de oktobro 1985
en hospitala lito li
diris al s-ano Aldo Grassini: "mi plenumis
mian taskon, nun IABE
estas konfidita al vi, junaj fortoj,
kiuj estas la kolonoj
da nia kara asocio". Tio estis transmanigo
de torcxo. Ne tiom
longe antauxe, al la partoprenantoj de la
54-a IKBE en Tirrenia
li donacis la lastan perlon de sia juvelaro:
primuzikan prelegon,
elegantan kaj interesan, kiel kutime.
Gxi estis lia
"cigna kanto" en nia movado.
laux du artikoloj de d-ro Aldo
Grassini
Jugoslavio
Veljko Ramadanovicx (1874-1943)
En la historion de la
blindul-E-ista movado enskribis sian nomon
ankaux kelkaj personoj
vidantaj. La plej grava el tiuj sendube
estis T. Cart, pri kiu
estas troveblaj materialoj en la du
antauxaj volumoj. La
situacio kun la persono, pri kiu temas
cxi-sube, estas
ankoraux pli specifa.
Veljko Ramadanovicx
nek estis blinda, nek li parolis E-on,
sed - precipe por la
jugoslaviaj blindaj E-istoj - lia nomo
restas karmemora. Kiu
li estis?
Li naskigxis en
Korbovo (nord-orienta Serbio) kiel filo de instruisto.
Tiun profesion ankaux
li konsideris vivdestino por si. Li
specialigxis por eduki
handikapitojn, inter ili ankaux blindulojn.
Li ellaboris la unuan
serban brajloalfabeton.
Ramadanovicx fondis
tutan aron da diversaj institucioj por blinduloj
kaj aliaj
handikapuloj.
Ramadanovicx morale
kaj ecx materie apogis la disvastigon de
E-o inter la
jugoslaviaj blinduloj. La blindul-lernejo en Zemun
(nun kvartalo en
Beogrado), fondita de li, inter la du mondmilitoj
estis vera semanto de
E-o. Tie Ramadanovicx E-on faris deviga
lernobjekto por cxiuj
lernantoj. La lerneja presejo tiutempe
eldonis 26 brajlajn
kaj tri nigrapresajn librojn en la internacia
lingvo. Ili tre
malmultekoste aux tute senpage venis al multaj
blindaj E-istoj ankaux
eksterlande. En 1927, kun aprobo de Ramadanovicx,
oni fondis tie
societon de blindaj E-istoj kun la nomo "Nova Lumo".
Kiel reprezentanto de
la jugoslaviaj blinduloj, en 1932 gxi aligxis
al UABO, kies
estrarano samjare farigxis ankaux Ramadanovicx.
La blindul-lernejo en
Beogrado nun portas la nomon de gxia fondinto,
Veljko Ramadanovicx.
laux Vladislav Stefanovicx
Vladislav Stefanovicx (1915-1987)
Li estis unu el la
cxefaj agantoj en la blindul-E-ista movado
de Jugoslavio.
Favorajn kondicxojn por tiu agado kreis por li
la fakto, ke li estis
instruisto pri E-o en la blindul-lernejo
"Veljko
Ramadanovicx" en Beogrado. Lia tiflopedagogia profesio
kondukis lin al
diversspeca aktivado en la jugoslavia blindul-movado.
Li naskigxis la 25-an
de marto 1915 en Dolovo (Vojvodina,
nun parto de
Jugoslavio) en terkulturista familio. La familio
baldaux translogxigxis
al urbeto proksima al Beogrado. Tie li
vizitis la bazan
lernejon, la gimnazion kaj en la tria klaso
de la instruista
lernejo li blindigxis pro okulvundigxo.
Tiam (1932) li venis
al la blindul-lernejo en Zemun (nun Beogrado),
kie li post
rekapabligo estis enlaborigita en la blindul-presejo.
En 1940 li forlasis
tiun postenon kaj vivtenis sin kiel tabakvendisto.
Nur en 1949 li revenis
al la zemuna blindul-lernejo kiel
tiflopedagogo,
plenuminte intertempe la necesajn ekzamenojn.
Tie li laboris gxis
sia emeritigxo, instruante la germanan
lingvon kaj E-on, kiu
estis tiam deviga fako por cxiuj gelernantoj tie.
Post la dua mondmilito
Stefanovicx aktivigxis en Popolliberiga
Fronto de Jugoslaviaj
Blinduloj, farigxinte unu el la kunfondintoj
de la
blindul-organizajxoj por Serbio kaj por Beogrado. Li estis
ankaux pioniro de
blindul-sxako en Jugoslavio. Li apartenas al la
fondintoj de Jube
(Jugoslavia Unuigxo de Blindaj E-istoj), kiun li
prezidis dum multaj
jaroj. En 1973 li estis la cxeforganizanto
de IKBE en Beogrado.
Li kontribuis speciale al la kulturpolitika
edukado de blinduloj
per prilaborado de tiufakaj enlandaj kaj
eksterlandaj spertoj
kaj per senlaca tradukado. Dum sia tuta vivo
li cxiam laboris kun
kaj por la blinduloj. Pro siaj grandaj
meritoj li estis
multfoje distingita. Inter tiuj distingoj eble
la plej grava estis la
premio "Filip Visxnjicx" (de blindul-Asocio
de Serbio).
Plej multe li okupis
sin pri disvastigo de E-o inter la blinduloj,
cxiam emfazante la
grandan signifon de tiu lingvo por ili cele
al kontaktoj kun
eksteklandanoj, intersxangxo de spertoj
kaj
pli facila solvado de
specifaj problemoj. Gxis la lasta momento
li regule vizitadis
kunvenojn de nia E-ista sekcio. Li cxiam
vigle partoprenis en
cxiuj niaj aktivajxoj. Li vizitis kelkajn
internaciajn
kongresojn de blindaj E-istoj kaj ofte gastigis
eksterlandanojn en sia
hejmo.
Sekve de nekuracebla
malsano li subite mortis la 25-an de marto
1987 en agxo de 73
jaroj. Lia amiko Dusxan Angxelkovicx pri li
diras, ke li estis
sincera kamarado, pacienca kunlaboranto,
sagxa konsilanto,
prudenta patro, delikata edzo, cxiam auxskultema avo.
Tion povas konfirmi
cxiu, kiu Vladislavon Stefanovicx konis intime.
Dusxan Angxelkovicx kaj Nedeljka
Lojxajicx
Nederlando
Rafael Israels (29 de julio 1887 - 24 de
auxgusto 1975)
La nomo de Rafael
Israels inter la blindaj E-istoj internacie
estas konata cxefe pro
la lernolibro de la brajla E-stenografio,
kiun li verkis tiel
majstre.
Okaze de lia okdeka
naskigxtago en 1967 vizitis lin s-ano Jan
Verheule por transdoni
bondezirojn de NOSOBE (Nederlanda Societo
de Blindaj E-istoj).
Cxe tiu okazo s-ano
Israels rakontis pri sia partopreno en la
E-ista movado de la
nederlandaj blinduloj. S-ano Verheule raportis
pri tiu vizito en
memorlibro, kiun NOSOBE eldonis okaze de sia
45-jara ekzistado en
1974. El gxi ni cxerpis la jenon:
Inter la jaroj 1920
kaj 1930 en Nederlando plivigligxis la
interesigxo pri E-o
kaj en la vidula kaj en la blindula medio.
En la
blindul-instituto de Bussum tio okazis sub entuziasma
gvidado de la
instruisto Roosdorp; en la katolikaj blindul-lernejoj
en Grave tion faris
fratulino Kaspara por knabinoj kaj fratulo -
kies nomo estas jam
forgesita - por knaboj. La direktoro de la
protestant-kristana
blindul-instituto en Zeist, s-ro Laansma
estis sperta E-isto,
sed li neniam oficiale instruis E-on.
Leginte artikolon de
s-ano Roosdorp en nederlanda brajlogazeto
pri la valoro de E-o,
s-ano Israels komencis lerni la lingvon.
El la
blindul-biblioteko de Hago li pruntis modestan lernolibron
de E-o. Li kontaktis
perletere kun H. Thilander kaj eksciis,
ke tiu eldonas
internacian brajlo-gazeton "Esperanta Ligilo",
abonatan jam de 15
nederlandanoj, kies reprezentanto estas Jaap
Cr+eman (posta
sonorilaristo de Zwolle). En 1928 Israels plenumis
ekzamenon por akiri
B-diplomon, kiu rajtigis lin instrui E-on.
La necesajn brajlajn
librojn por sin prepari al tiu ekzameno
li pruntis el la
blindul-bibliotekoj en Londono kaj en Hamburgo.
La unuan de julio 1929
li kaj Cr+eman kunvokis la fondan kunvenon
de Nederlanda Societo
de Blindaj E-istoj, kiun cxeestis 30 personoj.
Cr+eman elektigxis la
prezidanto kaj Israels la sekretario.
Tiutempe la
geblinduloj en Nederlando estis organizitaj en lauxkonfesaj
grupigxoj: katolikaj,
protestantaj kaj neuxtralaj. NOSOBE estis
la unua, kies anoj
varbigxis el cxiuj tri grupoj. Baldaux post
la fondigxo NOSOBE
komencis eldoni la unue manskribitan kaj poste
presitan
"Interkontaktilon", redaktitan de Israels.
Ankoraux en 1929
Israels farigxis la nederlanda reprezentanto
en la Universala
Asocio de Blindaj E-istoj (kiu poste sxangxigxis
al Universala Asocio
de Blindul-Organizajxoj) kaj post jaro
ties dua sekretario,
dum Thilander dejxoris kiel sekretario unua.
Laux iniciato de
NOSOBE jam antaux la dua mondmilito cxe cxiuj
nederlandaj
blindul-bibliotekoj ekestis E-fakoj, kiuj pruntis
ankaux al eksterlando.
(Nuntempe tio validas ankaux por sonlibroj.)
Granda atingo de
NOSOBE estis en 1934 eldono de la 13-voluma
granda E-nederlanda
vortaro de Van Straaten. La necesan monon
al tiu granda
entrepreno oni akiris organizante loterion.
Helpe de alia loterio
estis eldonita de NOSOBE ankaux "Fundamenta
Krestomatio" por
ebligi al multaj blindaj E-istoj plenumi ekzamenon
de A-diplomo. Por
kontaktoj kun vidantaj E-istoj NOSOBE komencis
publikigi nigrapresan
bultenon dufoje en jaro kun la titolo
"El nia
medio". Dum multaj jaroj gxin redaktis R. Israels.
En 1940 la germanaj
okupantoj ordonis konfiski la posedajxojn
de cxiuj nederlandaj
E-asocioj. La estraro de NOSOBE tiam sukcesis
sxajnigi, ke la kaso
estas malplena, tiumaniere la mono estis
savita por la
postmilita agado.
Post la militfino
NOSOBE - sub la prezido de Israels (poste
Verlinde) - rekomencis
sian agadon kun pli ol cent membroj.
La vaste konata revuo
"La Kontakto" ekaperis en 1946, redaktita
de Israels. En gxi li
publikigis societajn sciigojn, raportojn
pri gravaj
okazintajxoj de la gxenerala nederlanda E-movado,
popular-sciencajn,
kulturajn kaj etikajn artikolojn. Tiun stilon
transprenis ankaux la
posteuloj de Israels, kiu en 1955 estis
elektita honora
prezidanto de NOSOBE.
Pollando
vivo kaj agado de Jozefo Smietanko
(1913-1984)
La elstara pola E-isto
J+ozef Smietanko naskigxis la 7-an de decembro
1913, en malnova
fervojista familio. Same kiel la avo kaj la patro,
ankaux li kaj liaj tri
gefratoj estis destinitaj kontinuigi
la familian profesion,
do la juna Jozefo finis fervojistan faklernejon.
Poste li studis en
supera milit-lernejo, cxar multe pli allogis
lin la militistaj
uniformo kaj servo.
Komencigxis la dua
mondmilito. La gefratoj de Jozefo dauxrigis
sian fervojistan servon,
kaj li mem komencis batali kontraux la
hitlerana atako. La
aktivan militservon li finis, kiam internigita
de la soveta armeo li
fugxis al sia naskigxloko, proksime al Varsovio.
Gxuste tie la simplan
sed militaspektan civilulon kaptis la germanoj
kaj ekzilis al
Hannover, sekve Smietanko devis eklabori cxe la
tiea fervoja nodo. En
1942, pro sabotajxo, oni arestis kaj sendis
lin al la koncentrejo
Libbenau. Tie, multfoje kruele turmentata
kaj batata de la
fasxistoj, li perdis la vidpovon, sed perfidis
neniun el siaj
kamaradoj. Felicxe, lian vivon savis nekutime
humana mallibereja
kuracisto. Okazis, ke la duonblindigita Smietanko
faris desegnajxon per
kreto sur nigran tabulon pri cxevalo
transsaltanta barilon.
La bonkora kuracisto, certe ravita de la
figuro kaj kompata al
pereanta talento, resendis la desegninton
kiel tifmalsanulon al
Pollando.
En Varsovio plej bonaj
okulkirurgoj operaciis lin kelkfoje -
sed senefike. Post la
lasta operacio, dum la varsovia insurekcio,
li definitive perdis
ecx la lumsenton. En tiu momento la sanga
vivlinio dispartigis
la vivon de Jozefo Smietanko. cxiuj liaj
junecaj revoj, planoj,
aspiroj kaj gxenerale la tuta vivo sxangxigxis.
La iama sportisto,
fervora cxasisto, brava cxevalrajdanto kaj
samtempe poeto, iom
desegnisto, subite farigxis analfabeto.
Dolore seniluziigxinta
li devis movigxi mallerte en la lin
cxirkauxanta
senlumeco. Kaj en tiu griza nebulo Jozefon trovis
helpema mano de Maria.
Ili interkonatigxis ankoraux en hanovra
stacidomo, kie ankaux
sxi laboris devigite, kaj Maria nun farigxis
lia fidela,
helpopreta, amanta edzino kaj kunulino de lia
malfacila vivo. k
La geedzoj Smietanko
eklogxis en malgranda urbeto, kie la edzino
laboris kiel kasistino
cxe la stacidomo, dum li komencis
auxtodidakte lerni la
skribadon de brajla sistemo. Tiu scipovo
ebligis al li verki
poeziajxojn (lirike tristajn - skribitajn
al
"tirkesto"), artikolojn por la nacilingva blindul-gazetaro
kaj leterojn, per kiuj
li povis kontaktigxi kun la ekstera mondo. +
Gxuste tiuj artikoloj
kauxzis, ke konata nevidanta aganto pri
blinduloj-aferoj, la
E-isto Jan Silhan ekinteresigxis pri la juna,
talenta blindulo.
Leterintersxangxo kaj ecx persona vizito de tiu
eminenta homo cxe
Smietanko instigis lin al E-lernado.
En 1954 geedzoj
Smietanko translogxigxis al Varsovio. Tie li
komencis labori kiel
presisto en la brajla presejo cxe la novkreita
organizajxo, Pola
Asocio de Nevidantoj. Li ankaux partoprenis
kelkajn rekapabligajn
kursojn. Poste li farigxis la estro de la
Varsovia Filio de la
blindul-asocio.
Jozefo Smietanko cxiam
laboris kaj agis fervore, solide kaj
perfekte, neniam
sercxis materiajn aux honorajn profitojn. Sencxese
evoluigante sin en
E-o, li helpis al Jan Silhan redakti la revuon
"Pola
Stelo": li kolektis materialojn, tradukis malgrandajn
artikolojn kaj zorgeme
kontrolis gxian presadon. Tiu agado ebligis
al li profundigi la
lingvokonon kaj farigxi sperta E-isto.
Jan Silhan, vera patro
de la pola blindul-E-istaro, en la persono
de Jozefo Smietanko
trovis sian anstatauxonton. La posteulo
rajte estas nomata
kreinto de la memstara, tutlanda sekcio de
nevidantaj E-istoj.
Tamen pasis ankoraux longa tempo, gxis li
atingis tiun celon.
En la jaro 1969 la
fondinto kaj gxistiama redaktoro de "Pola Stelo"
Jan Silhan, pro grava
malsano transdonis la redaktoradon al
Jozefo Smietanko. Tuj
montrigxis liaj jxurnalistaj kaj literaturaj
kapabloj. Komencigxis
dekkvinjara periodo, kiun Smietanko dedicxis
senreste al persista,
longperspektive planita poresperanta laboro.
Tiutempe la estraranoj
de PAN E-on ne opiniis utila por nevidantoj
kaj neglektis
tiurilatajn penojn. en tiel malfacila situacio
la nova redaktoro
starigis konkretajn taskojn kaj celojn por si mem.
unue li devis konvinki
la PAN-estraranojn, ke E-o estas ne nur
privata hobio por li
kaj aliaj blindaj samideanoj, sed gxia
lernado estas la plej
aplikinda formo de vere intelekta rekapabligo.
Laux lia instigo cxiuj
blindaj E-istoj komencis forte emfazi
la nepran bezonon
disvastigi la ideon de E-o en la blindul-medio.
Iumomente la cxefa
estoaro de PAN povis konstati, ke inter la
nevidantoj, precipe
intelektuloj, estas rimarkinde multaj E-istoj.
Nur tiam, post sepjara
strebado, individuaj interparoloj,
konferencoj,
artikoloj, finfine J. Smietanko atingis la unuan gravan
sukceson: jen en la
jaro 1976 la prezidumo de la cxefa estraro
de PAN aprobis kaj
jure konfirmis la statuton de Tutlanda Sekcio
de Blindaj E-istoj,
kies prezidanto farigxis gxia kreinto.
La unua sukceso ne
haltigis la strebadon. La sekcio deziris
cxiujaran
kursoferiadon, por ke la nevidantaj polaj E-istoj
povu profundigi sian
lingvokonon. PAN akceptis tion kaj konsentis
financi dusemajnan
feriadon (komence du-, poste cxiujare).
Pli poste Smietanko
akiris ankaux financadon de trisemajna pedagogia
kurso por prepari
nevidantajn E-instruistojn. Estis plene agnoskita
la kultura kaj kleriga
funkcio de la E-movado kiel formo de la
plej konvena
rekapabligo de nevidantoj. Kun tio ligigxas konstanta
permeso organizi
senpagajn E-kursojn.
Por vigligi la
E-agadon, en 1979 Smietanko fondis en Varsovio
la unuan E-klubon cxe
la filio de PAN. Li postulis, ke cxiuj
vojevodiaj kaj
kooperativaj grupoj arangxu similajn klubojn
kaj tiuj tenu vivajn
kontaktojn inter si.
La integrigxon de
blindaj al vidantaj E-istoj Smietanko konsideris
grava elemento por
pligrandigi la valorsenton en la samsortanoj.
Li mem neniam
neglektis kultivi la kontaktojn kun vidantaj
samideanoj,
partoprenante cxiujn oficialajn kunvenojn, kongresojn
kaj simplajn klubajn
renkontigxojn. Akorde kun tio, dum deko da jaroj
li pretigis por la
E-sekcio de Radio Polonia dekkelkminutajn
mesagxojn pri la vivo,
laboro kaj atingoj de la polaj nevidantoj.
Estas lia merito, ke
oni surbendigis gravajn verkojn E-igitajn
("La
Faraono", "Quo vadis").
Ekde la momento kiam
Smietanko farigxis la redaktoro de "Pola Stelo",
lin gvidis la ideo
transformi la revuon el soci-politika en
soci-kulturan. Tiu
modifo ebligis plivalorigi, pliricxigi la enhavon.
Li evitis la strikte
politikajn informojn, anstatauxigante ilin
per artikoloj
prezentantaj kulturajn kaj sciencajn novajxojn.
Rezulte rapide
kvarobligxis la nombro de la legantoj, la revuo
farigxis legata en 41
landoj, en kvin kontinentoj. Necesas substreki,
ke J. Smietanko ne
estis aligita al la gxenerala redakcio de
la pola
brajlogazetaro. Li laboris sen aldonaj privilegioj,
redaktis la revuon en
sia propra, unucxambra logxejeto, kiu servis
ankaux kiel loko por
renkontigxoj kun landaj kaj eksterlandaj
samideanoj, multaj
amikoj kaj ecx oficialaj gastoj.
Sed la plej ambicia
revo, por kies realigo J. Smietanko dedicxis
multe da pripensoj,
leteroj kaj interparoloj, estis aligxo
de la polaj nevidantaj
samideanoj al la internacia organizo
de Blindaj E-istoj,
LIBE. Surbaze de konsiloj kaj apogo de eksterlandaj
amikoj, li fine solvis
la problemon. La cxeestantoj de la 51-a,
budapesxta kongreso de
blindaj E-istoj vidis lin grave malsana,
sed cxiumomente preta
batali kaj argumenti, ke tiu aligxo
profitigos ne nur
polajn kaj diversnaciajn E-istojn, sed ecx
LIBE mem. Dum tiu, por
Pollando historia, budapesxta IKBE en
1983, la LIBE-anoj
decidis agnoski la senpagan havigadon de
"Pola Stelo"
kiel financan kontribuon al la blindul-E-ista movado.
Per la aligxo de
Pollando kiel la unua orienta asocio,
LIBE pligrandigxis je
150 fervoraj, aktivaj, al la E-ideo sincere
sindonaj polaj
membroj. La supre priskribita evento estis la lasta
sukceso de Jozefo
Smietanko. Gxi fierigis lin kaj pribrilis lian
lastan jaron.
Kiel blindulo, li
dedicxis la tutan duan parton de sia vivo
por plibonigi kaj
plinobligi la ekzistadon de siaj samsortanoj,
uzante tiucele E-on.
La 5-an de novembro 1984 mortis la homo,
kies historian
signifon por la E-movado perceptas ankoraux ne
cxiuj el liaj multaj
posteuloj. Jozefo Smietanko, la patrioto,
homo modesta kaj
dignoplena, prezentis humane pacan vivsintenon,
konforman al la
E-idealo. Liajn atingojn surkampe de la E-movado
Pola E-Asocio aprezis,
aljugxante al li la dignon de Honora Membro
de PEA, samtempe
honorigante lin per la distingilo "Merita E-isto".
Liajn meritojn por la
polaj samsortanoj la sxtataj kaj asociaj
auxtoritatoj rekonis
per Kavalira Kruco de la Ordeno de Renaskigxo
de Pollando.
Zofia Soroka
Sovetunio
Pjotr Vasiljevicx Gorcxakov (1915-1979)
Tiu rusa E-movadano,
sxakisto, muzikisto, radioamatoro, blindul-asocia
aktivulo, gvidinto de
multaj E-kursoj por blinduloj, estis naskita
la 10-an de januaro
1915 en Siberio, proksime al la fama lago Bajkal.
okjara, pro meningito
li preskaux tute perdis la vidpovon. Li farigxis
radioamatoro jam
12-jara, mem konstruanta siajn aparatojn.
Nur en la jaro 1931 li
venis en la blindul-lernejon de la
ekstremorienta urbo
Svobodnij. La Internacian Lingvon li ekkonis
tie, en 1932. Al sia
amiko, Masenko, pri tio li skribis pli poste,
rememorante: "mia
instruisto estis Ivan Kirilovicx Kalasxnikov.
Li estis
E-entuziasmulo kaj ofte konversaciis kun ni. Li ebligis
al ni legadon de
Esperanta Ligilo kaj baldaux mi korespondadis
kun samideanoj el dek
landoj."
En 1933 li estis
akceptita eo la leningradan blindul-profesian
lernejon, kaj en 1937
sekvis sukcesa eniro al la fama Pedagogia
Instituto de Gercen.
Dum du jaroj (1936-37) li estis prezidanto
de la organizajxo de
la leningradaj blindaj studentoj.
E-o interesis lin pli
kaj pli. Tion montras, ke en tiu tempo li
havis jam cx' 30
korespondantojn, estis regula leganto de E-gazetoj,
fervora auxskultanto
de E-elsendoj de la leningrada radio,
kaj viglajn kontaktojn
li havis ankaux kun vidantaj samideanoj.
Cxiam volonte li
akceptis E-istojn el aliaj urboj, zorge preparante
la renkontigxojn inter
ili kaj la leningradanoj. Signifaj estis
por li ekzemple
renkontigxoj kun Erosxenko (cxe sxaktabulo)
en Leningrado (1938)
kaj en Moskvo (1948). En 1958, okaze de
leningrada
legxeratletika konkurso por blindaj junuloj el socialismaj
landoj, formigxis vera
E-renkontigxo kun la pola Jan Silhan,
la cxina Huang Nai
(naskigxis en 1917, mortis la 30-an de januaro 2004
en Pekino) kaj la
rumana Dumitrescu.
^
Dum longaj jaroj la soveta regximo
konsideris E-on suspektinda,
burgxe kosmopolita,
malamika al la proletara internaciismo (kvankam
Lenin mem aliopiniis
siatempe), sed en la kvindekaj jaroj la
situacio plibonigxis.
Tiam s-anoj Verbickij, Gorcxakov kaj Sxisxa
fondis grupon, kies
celo estis reaktivigi la E-agadon. Ili
publikigis artikolojn
en porblindulaj revuoj, sercxis malnovajn
blindajn E-istojn kaj
klopodis varbi novajn. Rezulto estis, ke oni
eldonis en brajlo
E-modestan libreton de Andrejev pri E-o,
poste tiun de
Sergejev.
Dum la lastaj jaroj de
sia vivo s-ano Gorcxakov, pro malsano
kaj pro familiaj
malfacilajxoj, malpliaktivigxis en la movado,
sed li cxiam restis
fidela E-isto kaj bonkora amiko. Li mortis
pro kormalsano, en la
jaro 1979.
Mihxail Ivanovicx Verbickij (1904-1986)
Perdinte la vidpovon
en sia 16-a vivjaro, li venis en la blindul-lernejon
de Saratov. Ekde 1926
li estis studanto en la porblindula muziklernejo
en Leningrado.
Verbickij konatigxis
kun E-o jam en la saratova blindul-lernejo,
en 1922, dank' al la
vidanta N. Jximskij, kiu organizis tie
E-rondeton. Tiel la
blinda junulo tuj havis kontakton ankaux
kun vidantaj
E-movadanoj.
Veninte al la leningrada muziklernejo - kie li renkontis
junan
blindan E-istinon,
Zinaida Jakovleva (poste Sxamina) - li aligxis
al la E-societo de
blinduloj kaj ankaux al tiu de vidantoj.
Baldaux li farigxis
membro de la leningrada urba E-komitato,
kadre de kiu li
plenumis propagandan agadon inter la blinduloj,
gxis organizi
E-kursojn.
La vidantaj amikoj
helpis al Verbickij akiri adresojn de eksterlandaj
blindaj E-istoj. Lia
koresponda rilataro farigxis vere vasta.
Letera amikeco ligis
lin i.a. al la itala G. Valiani, al la angla
P. Merrick kaj,
kompreneble, al la sveda H. Thilander. Li ege
bedaxris, kiam tiuj
kontaktoj devis interrompigxi dum la dua mondmilito.
Post la milito
Verbickij, kune kun s-anoj Gorcxakov kaj Sxisxa,
dauxrigis la
E-aktivadon. En la jaro 1959 ili sukcesis brajle
aperigi la libreton
"Internacia Helplingvo E-o" de Andrejev.
La helpema, sperta
Verbickij cxiam entuziasme apogis la unuajn
pasxojn de la
komencantoj, kiuj turnis sin al li. Tiel E-o al
multaj sovetiaj
geblinduloj donis la eblecon plivastigi sian
spiritan vivon kaj
pliricxigi la kontaktojn kun la ekstera mondo.
Kiam en septembro 1979
komencantaj blindaj E-istoj estis organizantaj
E-klubon cxe la
leningrada porblindula kulturdomo, la veterano Verbickij
proponis nomi gxin
"Amikaro", omagxe al la iama leningrada
blindul-E-ista asocio,
ekzistinta dum la tempo de lia juneco.
Mihxail Verbickij dum
multaj jaroj estis la soveta delegito
por EL. Tiun funkcion
li havis gxis la jaro 1972, kiam en lian
lokon pasxis A.
Masenko.
M. Verbickij estis
laboristo, sed dum multaj jaroj li gvidis
blovinstrumentan
orkestron, prelegis pri E-o, kaj cxiam havis
multflankan
interesigxon. Laux lia propono oni produktis en
Sovetunio interpunktan
brajlan skribtabulon. Li estis korespondanto
de diversaj brajlaj
revuoj. Pro siaj meritoj li estis distingita
per multaj medaloj kaj
nomumita Honora membro de Tutrusia
Blindul-Asocio.
Li mortis pro
kormalsano la 12-an de julio 1986.
Nadja Jxukova
Zinaida Ivanovna Sxamina (1905-1984):
kiel mi esperantistigxis
(iom mallongigita)
En la jaro 1919 mia
familio logxis en Saratovo. Tiam mi estis 14-jara.
Foje mia frato acxetis
ie la libron de Sahxarov "Plena Kurso
de la Lingvo
Internacia E-o". La frato rakontis al mi pri E-o
kaj proponis, ke ni
okupigxu kune pri gxi. Mi meditis: kion donos
al mi artefarita
lingvo? Neniu ja presos en E-o librojn por
blinduloj, kaj
vojagxi, cxu mi povos? Certe ne! Kaj mi respondis
al la frato:
"anstataux okupigxi pri artefarita lingvo,
helpu al mi lauxeble
ellerni aux almenaux konatigxi kun franca
aux germana
lingvo!" La frato ne diskutis kaj plenumis mian peton.
Dum unu jaro mi havis
tre malgrandajn sukcesojn. Mi povis eldiri
nur kelkajn frazojn
kaj memoris nur du-tri gramatikajn regulojn.
En 1921 mi venis
Moskvon al infanlernejo, kaj niaj okupigxoj
kun la frato
interrompigxis. Dum unu novembra dimancxo venis
en nian lernejon
aktiva vidanta E-isto, V. F. Jxavoronkov.
Li tre interese
rakontis al ni pri V. Erosxenko, kiu nian lernejon
forlasis kelkajn
jarojn antaux mia alveno. Dank' al E-o Erosxeoko
plenigis sian vivon
per interesa enhavo kaj donis grandan utilon
al la homaro. Ni volis
imiti lin kaj petis, ke Jxavoronkov
dedicxu al ni iom da
tempo. Li konsentis. Cxiun dimancxon matene
ni lernis diligente
E-on, malgraux multaj malhelpoj (malfavoro
de la lernejestro,
mokoj de edukistoj, malsato kaj malvarmo).
La dimancxaj matenoj
farigxis por ni veraj festoj. Malsame
ol la franca kaj la
germana, la E-gramatiko estis komprenebla
kaj memorebla preskaux
senstrecxe. La vortoj firme kusxis
en la memoro kaj la
prononco ne kauxzis embarason. La temperaturo
en la klascxambro
faladis gxis nulo, iam ecx pli malalten,
do ni estis vestitaj
en peltoj. Dum ni kantis, aux la instruisto
rakontis, ni kasxis
niajn manojn en la manikojn. Tamen ni devis
multe skribi, cxar ni
havis nek lernolibrojn, nek vortarojn.
En majo 1922 ni
sukcese ekzamenigxis.
La 26-an de marto 1924
Jxavoronkov organizis por ni la unuan
auxskulton de moskva
radio-elsendo en E-o por eksterlando.
post la koncerto oni
anoncis, ke la 4-an de majo lernantoj de la
moskva blindul-lernejo
rakontos pri sia vivo, pianludos kaj kantos
en E-o. Tiam ni
komencis fervoran laboron: ni instruis al aliaj
infanoj prononci kaj
kanti en E-o. Niaj instruistoj kontentis
pri la junaj
helpantoj, kaj la E-komisiono kun plezuro atestis,
ke la prononco de la
tuta koruso estas suficxe bona.
Dum la lernojaro
1924--be mi jam estis studentino de la moskva
muziklernejo de
blinduloj. S-ano Jxavoronkov ankaux tie organizis
E-rondeton. Mi vizitis
la lecionojn por komencantoj kaj helpis
al ili. Oni elektis
min grupestrino. La instruistoj de la muziklernejo
certe ne kredis pri la
utilo de niaj okupoj, sed ne malhelpis nin.
Nian kunvenejon, la
koncertejon cxiutage vizitis ankaux vidantaj E-istoj.
En 1925 restadis en
Moskvo blinda E-istino el Cxehxoslovakio,
Emilie Suchardov+a,
por partopreni la kongreson de Komunista
Internacionalo. Sxi
kelkfoje vizitis ankaux nian lernejon.
Tiam la unuan fojon mi
parolis kun iu el eksterlando sen tradukisto,
kaj ecx mi mem servis
al sxi per tradukado. Suchardov+a cxeestis
ankaux la unuan
tutrusan kongreson de blinduloj en aprilo 1925
(tiam eble tradukis
por sxi Erosxenko). Tiutempe mi ricevis
donace de Erosxenko la
lernolibron de prof. Devjatnin, brajle eldonitan
de
"Amikaro", la leningrada asocio de blindaj E-istoj.
Auxtune 1925 nia
muziklernejo translokigxis al Leningrado.
Kiel posedajxon de
"Amikaro" oni organizis tie E-fakon cxe la
leningrada provinca
organizajxo de blinduloj.
(Tiam mi aligxis al
Soveta E-unuigxo kaj al SAT (Sennacia Asocio
Tutmonda).) Nia
aktivado efektivigxis per eldonado en brajlo
de E-aj lernolibroj,
vortaroj kaj per mana transskribado de beletrajxoj.
Tiutempe mi komencis
korespondi en E-o. La stenografion mi ellernis
dank' al la pola Edmund
Sobota, kiu neatendite sendis al mi
leteron skribitan en
tiu sistemo. Sobota do instruis min simile,
kiel oni ofte instruas
nagxadon, jxetante la lernanton tuj
en profundan akvon.
En 1928 mi revenis
Moskvon. La vivo tie estis pli kaj pli strecxa.
Kun unu kamarado mi
lernis en la laborista fakultato inter viduloj -
sen brajlaj libroj kaj
sen mono por povi pripagi vocxleganton.
Ni estis submetataj al
helpo de komplezemaj volontuloj. En tiaj
kondicxoj mi ne povis
esti aktiva E-isto; mi nur legis nemultekostajn
eldonajxojn,
traduketis el EL por nia ruslingva revuo kaj
korespondis iomete.
En 1933 mi finis la
muziklernadon kaj gxenerale la studadon.
Mi komencis labori por
nia blindul-organizajxo, okupigxante
pri analfabetuloj kaj
pri unuecigo de la brajla muziknotacio.
Krom tio mi devis
"perlabori panon", cxar tiam ni havis nenian
pension. Tamen neniam
mi forgesis, ke mi estas E-istino.
Mi provis organizi
E-rondeton por oficistoj de la tutrusa centra
blindul-estraro, sed
gxi ekzistis nelonge.
laux rememoroJ el 1978
Svedio
Varma Thilander, Honora Prezidantino de
LIBE
(1899-1986)
sxi estis ne nur
fidela edzino kaj utila helpanto de Harald
Thilander, sed elstara
personeco, kiu per siaj kvalitoj okupas
gravan lokon en la
historio de la E-movado inter la blinduloj.
Varma Elisabet
Jaeaervenpaeae naskigxis la 1-an de majo 1899
en sudokcidenta
Finnlando. Perdinte la vidpovon en frua infanagxo,
sxi venis al la
blindul-lernejo en Helsinki. Sxi elektis la
masagxistan profesion
kaj laboris en gxi kelkajn jarojn.
Frue sxi venis al
kontakto kun E-o, kiun sxi vere alproprigis
al si. Ekde 1922 sxi
verkis inauxgurajn paroladojn al pluraj
internaciaj kongresoj.
Sxi tre volonte sin esprimis en E-o per
poema formo. En 1929
aperis sxia brajle eldonita poemaro "El mia
kantelo" sub la
frauxlina nomo Varma Jaeaervenpaeae (_kantele
estas finna popola
kordinstrumento). Eble ne temas pri granda
poezio, sed pri
amplene esprimitaj pensoj pri naturo, amo, sopiro
kaj internaciismo.
Kiam Harald Thilander
subite perdis sian unuan edzinon, Karin,
kiel helpo en la hejmo
kaj presejo en Stocksund venis Varma.
Baldaux sxi tute
transprenis la lokon de s-ino Thilander.
Pro la kreskanta
auxdodifekto de Harald Thilander Varma pli kaj
pli farigxis la necesa
kontaktpersono kun la cxirkauxmondo.
Sxi skribis per
fingroj brajlajn signojn en lian manon.
Mi kun granda plezuro
memoras mian tempon kiel dungito en
Stocksund (la dungitoj
logxis en la hejmo de geThilander).
Precipe mi memoras
dummangxajn interparolojn, en kiuj plene
partoprenis redaktoro
Thilander, pere de la rapidaj fingroj de
|
Varma. Sxia cxiutaga
laboro disvolvigxis jen cxe la stereotip-
aux presmasxino, jen
en la kuirejo aux cxe la telefono.
Sxi estis tiu, kiu
devis akcepti la pusxojn, kiujn cxiu entrepreno
kelkfoje devas toleri.
Sxi estis granda idealisto, sed cxe la
f b
flanko de Thilander
eble sxia realismo devis ludi pli grandan rolon.
En la relative vigla
E-movado dum la tridekaj kaj kvardekaj jaroj
Varma (kio en la finna
lingvo signifas _certa) estis certa centro
de la blindaj E-istoj.
Sxi verkis etajn teatrajxojn por la klubaj
vesperoj, kiuj ofte
okazis en la unu-nura cxambro en sxia hejmo
neokupita de la
presejo.
Post la morto de
Harald Thilander en 1958 Varma dauxrigis lian
verkon, kiu nun
farigxis ankaux sxia vivoverko. Gxis la mezo
de la sepdekaj jaroj
sxi dauxre sidis, fine tute sola cxe sia
masxino. En 1978 sxi
vendis la grandan domon kaj translogxigxis
al ducxambra logxejo.
Tie sxi logxis nur dum du monatoj, kiam
apopleksio subite
transformis sxiajn lastajn sep jarojn. Sxi
tamen konservis sian
plenan konscion gxis la fino.
Varma Thilander mortis
la 6-an de januaro 1986. Je la enteriga
ceremonio la cxerko
estis kovrita per pluraj florbukedoj,
unu kun la teksto:
"de amikoj cxirkaux la tero pere de Ligo
Internacia de Blindaj
Esperantistoj". La bukedon ornamis
verdaj rubandoj.
Birger Viggen
("Esperanta Ligilo", 2/1989)
Postparolo
La ideo pri la aperigo
de cxi tiu, tria volumo naskigxis lige
kun la centjarigxo de
Esperanto (1987). Pro diversaj, cxefe
teknikaj kialoj, ni
tamen notas jam la jaron 1990. Sed la historio
de la E-movado inter
la blinduloj ecx nun, kompreneble, ne finigxas,
ecx se cxe tiu cxi
punkto la kronikon ni lasas nun nedauxrigita.
La sperta kuntempulo
cxiuokaze povas havi iom da mankosento,
kaj eble prave.
Esperantujo ja ne
estas nur tombejo de iamaj meritplenaj
batalantoj por nia
afero. Gxi estas lando viva, plena de ordinaraj
homoj, kiuj utiligas
E-on por plenumado de siaj cxiutagaj taskoj
aux por realigado de
siaj personaj interesoj aux hobioj.
Inter ili vivas homoj,
kiuj ankaux sentas la devon iom antauxenpusxi
nian aferon. Ili
klopodas konvinki siajn konatojn pri avantagxoj
de la Lingvo
Internacia, pri eblecoj de gxia praktikado en la
civila vivo, pri gxia
Interna Ideo, celanta al forigo de la
baroj inter la
popoloj. Ili tamen estas personoj, kies agado
ne estas ankoraux
finita. Ili ankoraux povas malsukcesi, ili
povas ne plenumi tion,
kion oni de ili atendas, ili ankoraux
povas ecx forlasi
niajn vicojn. Ilian nefinitan vivon oni ne povas
ankoraux taksi kun
definitiva valideco. Sed cxu oni tial silentu
pri ili? Sen ilia
agado ja estus morta ankaux la heredajxo
de la mortintaj
eminentuloj, estingigxus la torcxoj, kiuj la
antauxuloj ekbruligis.
La situacion komplikas, ke pri la agado
de la nuntempaj
aktivuloj intencas raporti ni, kies agadon
oni ankaux ne povis
jam fintaksi cxe nia tombo. Ni tamen kuragxu
tion entrepreni, kun
cxiuj riskoj de tia klopodo. Kio rajtigas
nin? Eble iom pli la
amo al nia komuna afero, ol la efektivaj
kapabloj. Nin gvidas
la estimo kaj admiro ankaux al la nuntempaj
pioniroj.
Do, kvankam ne laux
objektivaj mezuriloj, nur laux niaj nesuficxaj
scioj, ni provu
denombri kelkajn karakterizajn personecojn el
tiuj, kiuj dauxrigas
la vojon kondukantan de la pasinteco al
estonteco de la
blindul-E-ista movado. Senkulpigu nin tiuj,
kiujn ni en modesta
kadro de cxi tiu postparolo taksas ne tute
laux iliaj meritoj,
kaj tiuj, kiuj (ne pro malestimo sed poo
nescio) ecx ne eniris
en cxi tiun kvazaux fotajxon de momento.
* * *
Multaj el la Blindaj
E-istoj surprenas plurspecajn sociajn
taskojn. Temas pri
tipo, kiu sentas gxeneralan respondecon pri
la kunhomoj,
samsortanoj, samprofesianoj. Unu el tiuj sindonemuloj
estas la angla s-ano
John Wells. Tiu nun emerita muzikpedagogo
dum sia aktiva periodo
havis multajn fakajn kaj blindul-asociajn
funkciojn, sed E-on li
cxiam konsideris aparte grava. Tri jarojn
(1986-89) li dejxoris
kiel vicprezidanto de LIBE. Kiam en 1989
IKBE estis okazonta en
la anglia Brajtono, li rekonis, ke en la
aktuale ne tro vigla
landa blindul-E-ista medio lia tasko estas
organizi la kongreson.
Kun sia edzino, Kay, li tion faris kun vera
zorgo.
Al Harald Rader, la
fondinto (1965) kaj gxisnuna prezidanto
de ALBE (Auxstra Ligo
de Blindaj E-istoj), krome iniciatinto kaj
dauxra redaktoro de la
songazeto "Heroldo el Auxstrio), la
kongresemuloj
danksxuldas ankaux pro organizo de tri Internaciaj
Kongresoj de Blindaj
E-istoj en du jardekoj (Vieno 1970,
Stubenberg 1976 kaj
1986).
La bulgaran
blindul-E-istan movadon nuntempe plej altnivele
reprezentas Todor
Sxosxev. Li estas verkanto de E-lingvaj poemoj,
krome fondinto (1985)
kaj gxisnuna redaktoro de la revuo
"Esperanta
Fajrero). Gxi donas interesajn informojn precipe
pri la vivo de la
bulgaraj blinduloj.
En Cxehxoslovakio
dauxre aperas unu el la plej malnovaj E-revuoj,
la brajle eldonata
"Auxroro". Gxia aktuala redaktoro estas
Ji_ri Vychodil.
Cxiujare li pridonacas la legantojn per valora
literatura suplemento
kaj per placxa kalendareto. Laux la
instruiteco s-ano
Vychodil estas muzikinstruisto, kaj ties
fruktojn, la cxiam
subtilajn kaj vere altnivelajn fortepianajn
interpretojn oni povis
admiri jam dum pluraj blindul-E-istaj
kongresoj.
Parolante pri
"Auxroro" ne eblas ne mencii ankaux alian nomon,
tiun de la vidanta
samideano Vuk Echtner. Ok jarojn post la
fondigxo, en 1928 li
transprenis la redaktadon de la revuo, kaj
tiun agadon li
plenumis dum longega tempo, gxis 1975. Kiel
redaktoro de "Auxroro"
li farigxis gvida spirito de la cxehxa
blindul-E-ista movado.
Li prilaboris duvoluman E-cxehxan brajlan
vortaron; dum kelkaj
jaroj li eldonis brajle "skriban kurson de E-o".
Per intensa memstudado
li ellernis la lingvojn germanan, anglan,
francan, hispanan,
rusan kaj ecx la nederlandan. 50-jara li
finis altlernejan
pedagogian studon kaj farigxis instruisto
de viddifektitaj
gejunuloj. Kiel pensiulo li nun brajligas
lernolibrojn pri
fremdaj lingvoj por la blindul-biblioteko
en Prago. Per sia
redaktora laboro li servis ne nur al
cxehxoslovakiaj
blindaj samideanoj, sed al la nevidantaj E-istoj
en la tuta mondo, kie
"Auxroro" estas legata.
La plej elstara figuro
inter la nuntempe aktivaj blindaj E-istoj
sendube estas prof.
Raymond Gonin el Francujo. Depost la morto
de H. Thilander (1958)
li estas la redaktoro de la cxiam inde
altnivela
"Esperanta Ligilo". Sed li jam pli frue enskribis sin
en nian historion: li
apartenas al la fondintoj de Ligo
Internacia de Blindaj
Esperantistoj (1951). En gxi li postenis
jam kiel sekretario
kaj poste, dum longa periodo kiel prezidanto.
Ankaux nuntempe li
apartenas al la LIBE-estraro. Li estas unu
el tiuj, kiuj sentas
grandan respondecon pri nia mirinda heredajxo,
pri la brajla sistemo
kaj kulturo. Ni menciu almenaux, ke - kune
kun sia edzino kaj
adekvata kunulo, Jacqueline - li E-igis la
gravan libron "la
vivo kaj la verko de Louis Braille" de Pierre Henri.
R. Gonin estas
celkonscia pedagogo, verkinto de pluraj E-lernolibroj.
"La Blinda
E-isto" estas oficiala organo de EBLOGO (E-Blindul-Ligo
de Germanujo). Depost
1979 gxin redaktas Karl-Heinz Hoffmann.
Li aktive partoprenis
la preparadon de Internaciaj Kongresoj
de Blindaj E-istoj en
Rheinbreitbach (1967), en Hamburg (1974,
kiam li estis la
cxeforganizanto) kaj en Augsburg (1985; tiam
cxefrolis Theodor
Speckmann).
En Italio la E-movado
inter la blinduloj dauxre prosperas.
Dum kongresoj preskaux
cxiam la itala grupo estas la plej granda.
El la simpatie unueca
landa agado eble tamen speciale elstaras
du geedzaj paroj:
Carla kaj Pier Luigi Da Costa kaj prof. Aldo
Grassini kun Daniela
Bottegoni. Inter la E-brajlaj re-vuoj nepre
menciindas "Itala
Ligilo", per eminenta lingvajxo redaktata
de ges-roj Da Costa.
Unu el la nuntempaj
jugoslaviaj aktivuloj en nia movado estas
+
la kroata Tomislav
Karlovicx. Inter 1983-86 li estis vicprezidanto,
dum la tri postaj
jaroj prezidanto de LIBE. Ekde 1974 li estas
prezidanto de Kune
(Kroata Unuigxo de Nevidantaj E-istoj).
Adam Goralski nomas
sin mem trilandano. Sian vivon li dividas
inter Pollando,
Venezuelo kaj Kanariaj Insuloj (Hispanio).
Jam dum relative
mallonga tempo (li ja ellernis la internacian
lingvon maturagxe, en
1977) li akiris famon kaj en la interblindula
kaj en la gxenerala
E-movado. Por la internacia blindul-E-ista
amikaro li estas vaste
konata per sia songazeto "Inter Ni Blinduloj",
kiun li produktas
depost 1982, helpe de sia oferema edzino, Krystyna.
En la sama jaro s-ano
Goralski iniciatis kaj per 15 000 dolar*j
kontribuis al la
kreigxo de la E-kulturfondajxo Antoni Grabowski,
por premii verkemajn
E-istojn.
Nederlando apartenas
al la plej firmaj fortikajxoj de la E-movado
ankaux inter ni,
blinduloj.
La prestigxan
blindul-E-istan revuon "La Kontakto" nun dauxre
redaktas Jaap
Wierinja.
Al la cxefaj
kontribuantoj de "La Kontakto" apartenas i.a.
Nora Moerbeek. Sed
sxia signifo en nia movado estas pli granda
ol tio: de jaroj sxi
zorge administras la oficialan organon kaj
la libroservon de
LIBE. Al sxia prizorgado
dankendas ankaux la
sona versio de gravaj E-revuoj kiel
"Esperanto",
"Monato" kaj lastatempe "IPR (Internaci Pedagogia
Revuo)". En 1988
kadre de belartaj konkursoj de UEA sxi
(sub la nomo N.
Bartels) gajnis la premion "la E-libro de la jaro",
pro E-igo de la verko
"Anne Frank vivas inter ni."
Prof. Otto Prytz
(Norvegio) estas faka lingvisto, lekciisto
pri la hispana lingvo
cxe la universitato de Oslo. La aktuala
prezidanto de LIBE
apartenas al nia movado depost 1959, la unua
IKBE por li. Li estis
la cxeforganizanto de la blindul-E-ista
konjreso en Oslo 1970.
Paralele kun sia LIBE-posteno li estas
vicprezidanto de
Norvega E-ista Ligo. Li do estas konata ankaux
en la gxenerala
movado. Dum Universalaj Kongresoj oni ofte
auxdas lin pledi por
korekta uzo de E-o. En la gxenerala
E-gazetaro oni povas
legi plurajn liajn studojn lingvistikajn.
La posteulino de
Jozefo Smietanko kiel redakto!o de la revuo
"Pola Stelo"
(vd. la koncernan artikolon) farigxis Irena Varr+o
(antauxe Lowi+nska).
Oni povas diri, ke dum sxia redaktado
"PS" igxis
vera forumo kaj instigilo por la komencantoj. Krom
zorgi pri la ricxe
varia enhavo, por la redaktorino grava principo
estas kiel eble plej
ekonomie utiligi la pagxojn de la revuo.
Cxio cxi klare
montrigxas en la numeroj depost la jaro 1985.
La alian parton de la
Smietanko-heredajxo, tiun de la prezidanto,
alprenis Zuzanna
Jankowska. Iom estas ankaux sxia merito,
ke cxi tiu libro povis
efektivigxi.
Inter la sovetiaj
blindaj E-istoj nuntempe la plej agema movadano
versxajne estas
Anatolij Masenko, la landa delegito cxe LIBE
kaj EL, individua
membro kaj fakdelegito de UEA. La rapida
disvastigxo de E-o
inter niaj samsortanoj en la Rusa Soveta
Socialisma Respubliko
okazas laux lia iniciato kaj helpo.
Dum la jaroj 1964--fh
li publikigis brajlan manskribitan E-bultenon
kun la titolo
"Porblindula Informilo", kiu de la sepdekaj jaroj
transformigxis je
rondiranta sonbendo, titolita "Amika Rondo".
Ekde 1979 s-ano
Masenko redaktas E-rubrikon en la porjunulara
brajlogazeto
"Soveta lernejano", en kies kadro unue aperis
20-leciona kurso de
E-o. Tiu kurso en 1987 eldonigxis ankaux
en voluma formo.
La svislanda Giovanni
Antonio Pellanda apartenas al la plej agxaj
el la nun vivantaj
Blindaj E-istoj (1910--). Li E-istigxis en la
jaro 1955, kaj kune
kun sia edzino ili farigxis fervoraj adeptoj
de nia afero. Li estas
fondinto de SUNE (Svisa Unuigxo de
Nevidantaj E-istoj).
dum multaj jaroj li prizorgis la presadon
kaj dissendadon de
Esperanta Ligilo. 16 jarojn li kompilis unuan
internacian
porblindulan gazeton "Amika Vocxo", kies enhavo
profitis el la E-aj
elsendoj de la svisa radio. En 1965 (Gwatt)
kaj en 1979 (Luzerno)
li arangxis la Internaciajn Kongresojn
de Blindaj E-istoj.
* * *
Jen nur manpleno da
figuroj, kiuj iel reprezentas la nunan
stason de la
blindul-E-ista movado. Kiel ni diris pli frue,
la bildo certe ne
estas kompleta. Estas ankoraux multaj inter ni,
sen kies kontribuado
nia afero multe malpli progresus. Dankon al ili!
R. Krch_n+ak (Cxehxoslovakio)
kaj A. Varr+o (Hungario)
De la presejlaborissoj
Estimataj Gelegantoj,
ni deziras afable rimarkigi Vin,
ke dum la presado kaj
provlegado de cxi tiu prilaborajxo
ni aplikis ne nepre
niajn proprajn, jam tradiciajn presprincipojn.
Respekte al la
zorgoplena laboro de cxiuj kontribuintoj ni
antaux cxio klopodis
_plej _fidele sekvi la ricevitan brajlan
originalon.
korektistoj:
D. Jagiello,
|
kaj St. Makowski